Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Trong cuoäc soáng treân theá gian naøy, con ngöôøi duøng ngoân ngöõ, töùc laø: chöõ vieát vaø tieáng noùi, ñeå hieåu nhau bieát nhau, trao ñoåi tin töùc, phoå bieán vaên hoùa. Lôøi noùi vôùi taâm thieän, vôùi taâm thaønh, ñuùng chaùnh ñaïo, deã caûm thoâng. Trong kinh saùch coù caâu: "Caûm öùng ñaïo giao nan tö nghì", töùc laø: "Ñaïo caûm thoâng khoâng theå nghó baøn", chính laø nghóa ñoù vaäy. Chuyeän khoâng caûm thoâng nhau ñöôïc qua lôøi noùi, thöôøng ñöa tôùi vieäc ñoå vôõ haïnh phuùc gia ñình, töùc nhieân cuoäc soáng phieàn naõo khoå ñau, khoâng sao traùnh khoûi ñöôïc.
5. Chaùnh ngöõ
Nhö vaäy, chuùng ta ñoàng yù vôùi nhau raèng: lôøi noùi raát laø quan troïng, nhöùt laø lôøi noùi chaân chaùnh, coù aûnh höôûng raát lôùn lao, trong cuoäc soáng haèng ngaøy cuûa taát caû moïi ngöôøi chuùng ta. Theo caùc saùch vôû chæ daïy caùch xöû theá cuûa ngöôøi ñôøi, coù raát nhieàu phöông phaùp ñeå thu phuïc nhaân taâm, baèng lôøi noùi. Chaúng haïn nhö: Laøm sao khuyeân baûo ngöôøi khaùc, khi bieát hoï laøm sai, noùi sai, hay nghó sai? Noùi caùch naøo cho khoûi phieàn loøng ngöôøi nghe? Coù neân noùi cho gia ñình ngöôøi khaùc bieát, khi moät ngöôøi trong gia ñình ñoù ñang laøm moät vieäc sai traùi? Coù haøng bao nhieâu nguyeân taéc, bao nhieâu phöông phaùp, bao nhieâu kyû thuaät, bao nhieâu saùch vôû, bao nhieâu taùc giaû, ñaõ ñeà caäp ñeán vaán ñeà naøy.
Tuy nhieân, trong ñaïo Phaät, vaán ñeà naøy ñöôïc giaûi quyeát moät caùch ñôn giaûn hôn: Neáu muoán noùi vôùi taâm Phaät, töùc laø taâm töø bi hyû xaû, hay taâm thanh tònh, thì chuùng ta neân noùi, lôøi noùi khi ñoù goïi laø chaùnh ngöõ. Neáu muoán noùi vôùi taâm ma, töùc laø voïng taâm hay aùc taâm, thì chuùng ta khoâng neân noùi. Taïi sao vaäy? Bôûi vì, khi chuùng ta bò taâm ma ñieàu khieån ñeå noùi naêng, lôøi noùi khi ñoù goïi laø taø ngöõ, töùc laø chuùng ta ñang taïo khaåu nghieäp, ñeå roài maõi maõi, chính chuùng ta bò troâi laên trong sanh töû luaân hoài, khoå ñau nhieàu kieáp. Mình coøn chöa giuùp gì ñöôïc cho mình, laøm sao giuùp gì ñöôïc cho ai ñaây?
Saùch coù caâu: "Chuyeän cuûa ai naáy lo. Ñeøn nhaø ai naáy saùng".
* * *
Trong phaïm vi baøi naøy, chuùng ta chæ ñeà caäp ñeán vaán ñeà lôøi noùi trong Baùt chaùnh ñaïo. Baùt chaùnh ñaïo laø con ñöôøng ñuùng ñaén, ñöa chuùng sanh ñeán choã giaùc ngoä vaø giaûi thoaùt, goàm taùm ñieàu chaân chaùnh, ñoù laø: chaùnh kieán, chaùnh tö duy, chaùnh ngöõ, chaùnh nghieäp, chaùnh maïng, chaùnh tinh taán, chaùnh nieäm, vaø chaùnh ñònh.
Chuùng ta haõy xeùt qua: Theá naøo laø chaùnh ngöõ? - Chaùnh ngöõ laø lôøi noùi chaân chaùnh, ñuùng vôùi chaân lyù, hôïp vôùi Chaùnh Phaùp, coù lôïi ích thieát thöïc, ñem laïi yeân vui cho moïi ngöôøi, hoøa bình cho moïi nôi. Chaùnh ngöõ laø lôøi noùi thaønh thaät vaø saùng suoát, ngay thaúng vaø bình ñaúng, hoøa nhaõ vaø roõ raøng, chôn chaát vaø giaûn dò, khuyeán taán vaø nhöùt nhö. Chaùnh ngöõ laø lôøi noùi hôïp thôøi vaø ñuùng luùc, hôïp tình vaø hôïp lyù, mang ñeán cho ngöôøi nghe caûm giaùc thöông yeâu, töø bi vaø hyû xaû.
Trong Kinh A Haøm, Ñöùc Phaät coù daïy: "Taâm khaåu nhöùt nhö". Nghóa laø: "Taâm khaåu khoâng khaùc".
Taâm nghó sao, mieäng noùi vaäy. Mieäng thöôøng noùi toát, taâm neân nghó toát. Nhö vaäy, môùi ñöôïc an laïc, môùi ñuùng laø ngöôøi tu ñaïo. Ngöôïc laïi, taâm nghó moät ñaøng, mieäng noùi moät neûo, mieäng noùi nhö vaäy, taâm khoâng nhö vaäy, duø coù hình töôùng naøo, cuõng laø ngöôøi xaïo, giaû maïo maø thoâi.
Hoaëc teä hôn nöõa, ñoù chæ laø ngöôøi:
"Mieäng thì noùi tieáng nam moâHoaëc nguy hieåm hôn, ñoù laø haïng ngöôøi:
Trong loøng chöùa caû moät boà dao gaêm"."Beà ngoaøi ñon ñaû noùi cöôøi.Trong saùch coù caâu: "Haõy uoán löôõi baûy laàn truôùc khi noùi". Uoán löôõi ñeán baûy laàn thì khoûi noùi luoân. Luùc ñoù goïi laø "ngoä ñaïo", bôûi vì: "ñaïo boån voâ ngoân thuyeát" vaø "ngöõ ngoân ñaïo ñoaïn". Nghóa laø ñaïo lyù cao sieâu, voán khoâng theå noùi, khoâng coù lôøi naøo, dieãn ñaït ñöôïc caû. Khi coøn noùi ñöôïc, chæ laø phöông tieän, höôùng daãn maø thoâi. Cho neân nhöõng ai, muoán ñöôïc kieán ñaïo, muoán ñöôïc thaáy ñaïo, ñöøng chaáp lôøi noùi, ñöøng chaáp vaên töï. Thí duï nhö coù, ngöôøi duøng ngoùn tay, ñeå chæ maët traêng, cho ngöôøi khaùc thaáy. Ngoùn tay chæ laø phöông tieän. Maët traêng môùi laø: muïc ñích cöùu kính. Thaáy ñöôïc maët traêng, goïi laø thaáy ñaïo, hay laø kieán ñaïo. Cho neân nhöõng ai, muoán thaáy maët traêng, ñöøng chaáp ngoùn tay, theá naøy theá noï, theá kia theá khaùc.
Beà trong nham hieåm gieát ngöôøi khoâng dao".Trong saùch coù caâu: "Tri giaû baát ngoân. Ngoân giaû baát tri". Nghóa laø: "Ngöôøi bieát khoâng noùi. Ngöôøi noùi khoâng bieát".
Ngöôøi ñaõ bieát ñaïo, trong kinh saùch goïi laø "ngöôøi ngoä ñaïo", thöôøng khi ít noùi, hoaëc laø khoâng noùi. Ngöôøi khoâng bieát ñaïo, thöôøng hay noùi nhieàu, nhieàu khi noùi baäy, nhö vaäy mích loøng, deã gaây tai hoïa, deã gaëp phieàn naõo, deã taïo khoå ñau!
Trong Kinh Phaùp Cuù, Ñöùc Phaät coù daïy:
"Duø noùi haøng ngaøn lôøi voâ ích, khoâng baèng chæ noùi moät lôøi ñuùng Chaùnh Phaùp.Ai thöïc haønh ñöôïc, chaùnh ngöõ nhö vaäy, töùc laø ngöôøi ñoù, ñang tieán treân ñöôøng, giaùc ngoä giaûi thoaùt. Giaûi thoaùt khoûi voøng, sanh töû luaân hoài, vaø giaûi thoaùt khoûi, phieàn naõo khoå ñau.
Lôøi noùi ñuùng Chaùnh Phaùp coù ích lôïi laøm cho taâm ngöôøi nghe ñöôïc an tònh".Trong saùch coù caâu:
"Lôøi noùi chaúng maát tieàn mua.Treân theá gian naøy, neáu moïi ngöôøi ñeàu nhôù naèm loøng vaø luoân luoân thöïc haønh caâu treân ñaây, cuoäc ñôøi haïnh phuùc bieát laø bao nhieâu, cuoäc ñôøi töôi ñeïp bieát laø bao nhieâu. Daàu cuø laø vaø thuoác nhöùc ñaàu chæ coøn ñöôïc duøng khi traùi gioù trôû trôøi maø thoâi! Laøm ñöôïc nhö vaäy, trong caùc gia ñình, vôï choàng con caùi, treân thuaän döôùi hoøa, an vui haïnh phuùc, khoâng coù tranh caõi, khoâng coù xaøo xaùo. Laøm ñöôïc nhö vaäy, trong caùc xaõ hoäi, traät töï an ninh, luoân luoân baûo ñaûm, nhöõng cuoäc caõi vaõ, ñöa ñeán aáu ñaû, aùn maïng ruøng rôïn, khoâng theå xaûy ra. Laøm ñöôïc nhö vaäy, nôi caùc quoác gia, hoøa bình chaéc chaén, beàn vöõng laâu daøi. Moät lôøi noùi ra, ngöôøi nghe hoan hyû, mæm cöôøi töôi taén, taâm trí khinh an, ñoù laø chaùnh ngöõ.
Löïa lôøi maø noùi cho vöøa loøng nhau".Baèng nhö ngöôïc laïi, lôøi noùi baát chaùnh, hay laø taø ngöõ, ñoù laø lôøi noùi, khoâng ñöôïc chaùnh ñaùng, ngöôïc ngaïo phi lyù, toån haïi ñôøi soáng, cuøng danh döï ngöôøi. Moät lôøi noùi ra, khieán cho ngöôøi nghe, nhöùc oùc nhoùi tim, taâm trí quay cuoàng, hoàn phi phaùch taùn, coù khi ngaát xæu, ñoù laø lôøi noùi: saâu ñoäc hieåm aùc, ñay nghieán nguyeàn ruûa, nhieác maéng thoâ tuïc. Coù nhieàu tröôøng hôïp, ngay trong gia ñình, hay ngoaøi xaõ hoäi, ôû khaép moïi nôi, lôøi noùi ñôn giaûn, raát deã hieåu laàm, ngöôøi naøo hay giaän, chæ khoå taâm thoâi, chaúng ích lôïi gì!
Trong Kinh Hoa Nghieâm, Ñöùc Phaät coù daïy:
"Khoâng neân noùi lôøi voâ nghóa. Phaûi giöõ gìn lôøi noùi.Tuy nhieân treân ñôøi, coù raát nhieàu ngöôøi, chæ bieát chöûi nhau, ñem gieo thöông ñau, cho bao ngöôøi khaùc, noùi boùng noùi gioù, noùi xieân noùi xoû, noùi cho gheùt boû, noùi lôøi khieâu khích, laêng nhuïc maï lî, suoát ñôøi khoâng bieát, khoâng bao giôø noùi, baát cöù luùc naøo, chaúng keå ñuùng sai, chaúng heà môû mieäng: noùi lôøi xin loãi, hay tieáng caùm ôn! Lôøi noùi phaùt xuaát töø taâm yù con ngöôøi. Taâm yù con ngöôøi, thay ñoåi ñoåi thay, tuøy theo hoaøn caûnh. Cho neân lôøi noùi, cuõng thay ñoåi theo. Taâm thieän lôøi hieàn. Taâm aùc lôøi thoâ.
Lôøi noùi phaûi chaân thaät, ñuùng luùc, hôïp Chaùnh Phaùp, ích lôïi cho mình cho ngöôøi".Trong saùch coù caâu:
"Taâm buoàn caûnh ñöôïc vui sao.Trong naêm giôùi cuûa ngöôøi Phaät Töû taïi gia goàm coù: saùt, ñaïo, daâm, voïng, töûu. Giôùi thöù tö laø giôùi veà lôøi noùi. Giôùi naøy khuyeân ngöôøi Phaät Töû taïi gia chaân chaùnh, khoâng neân duøng lôøi noùi ñeå lôïi mình haïi ngöôøi, goïi laø voïng ngöõ hay taø ngöõ, duø ngöôøi ñoù laø ngöôøi thaân hay keû thuø. Giôùi naøy khuyeân ngöôøi Phaät Töû taïi gia chaân chaùnh, neân duøng lôøi noùi ñeå lôïi mình lôïi ngöôøi, goïi laø chaùnh ngöõ, duø ngöôøi ñoù laø ngöôøi thaân hay keû thuø. Taïi sao vaäy? Bôûi vì tröôùc heát, khi duøng lôøi noùi, ñeå haïi ngöôøi khaùc, taâm cuûa chính mình, chaéc chaén bieán ñoäng, laøm cho coâng phu, tu taâm döôõng taùnh, töø bao laâu nay, trôû neân voâ ích. Kinh saùch goïi ñoù: chính laø Khaåu nghieäp!
Taâm an duø caûnh ngoä naøo cuõng an".Moät lôøi noùi ra, laøm cho tan vôõ, haïnh phuùc gia ñình, cuûa nhöõng ngöôøi khaùc, laøm cho moïi ngöôøi, nghi ngôø laãn nhau, ñoù laø lôøi noùi: maäp môø khoâng roõ, ñaët ñieàu theâm bôùt, thay traéng ñoåi ñen, nöôùc laõ khuaáy hoà, loäng giaû thaønh chôn, coù laïi noùi khoâng, khoâng laïi noùi coù, ñeàu do taâm töôûng. Nhieàu khi noùi lôøi, coá yù haïi ngöôøi, ngöôøi chöa bò haïi, mình ñaõ laûnh ñuû, haäu quaû töùc thì.
Trong saùch coù caâu:
"Gaäy oâng laïi ñaäp löng oâng.Nhieàu oâng nhieàu baø, tuoåi taùc ñaõ giaø, gaàn ñaát xa trôøi, soáng nay cheát mai, vaãn taïo khaåu nghieäp, ngaäm maùu phun ngöôøi, böôi chuyeän coäng ñoàng, khích ñoäng beân ñoâng, kieám chuyeän beân taây, chuyeân ñaâm bò thoùc, khoaùi thoïc bò gaïo, caïo nhôùt löng ngöôøi, hay cöôøi ngöôøi khaùc, khoâng nhôù coù lôøi, coå nhaân ñaõ daïy: "Ngaäm maùu phun ngöôøi, tröôùc dô mieäng mình". Coù raát nhieàu ngöôøi, noùi lôøi khích töôùng, höôùng taâm baát thieän, cho ngöôøi kieän nhau, gheùt nhau thuø nhau, phieàn naõo khoå ñau, ngöôøi ngu maéc baåy.
Gaäy baø chaúng truùng thaúng xoâng laïi baø".Saùch coù caâu: "Lôøi noùi thoát ra, ngöôøi ta ghim trong buïng". Nghóa laø lôøi noùi lôõ phun ra roài, khoâng theå naøo laáy laïi ñöôïc. Coù nhieàu ngöôøi, nghe moät lôøi, soáng ñeå daï, cheát mang theo! Thöïc laø khuûng khieáp!
Tuy nhieân, ai ai cuõng bieát raèng:
"Ghim nhieàu chæ naëng trong loøng.Hieåu ñöôïc nhö vaäy, haønh ñöôïc nhö vaäy, chính laø phaùp moân, tu theo haïnh "Xaû", moät trong Töù voâ löôïng taâm cuûa ñaïo Phaät, goàm coù: töø, bi, hyû, xaû. Ngöôøi giöõ gìn chaùnh ngöõ laø ngöôøi noùi lôøi thaät thaø löông thieän, coâng bình ngay thaúng, coù ích lôïi chaùnh ñaùng. Ngöôøi giöõ gìn chaùnh ngöõ laø ngöôøi deø daët khaåu nghieäp, caån troïng lôøi noùi, khoâng bao giôø noùi sai söï thöïc, khoâng noùi lôøi thieân vò, khoâng noùi lôøi xuyeân taïc, khoâng vu oan giaù hoïa, khoâng haêm he huø doïa, khoâng ñoåi traéng thay ñen, khoâng theâu deät theâm bôùt. Ngöôøi giöõ gìn chaùnh ngöõ laø ngöôøi khoâng noùi laùo, khoâng noùi xaáu ngöôøi khaùc, khoâng thích nghe noùi laùo noùi xaáu, vaø khoâng tin nhöõng lôøi noùi laùo noùi xaáu. Ngöôøi naøo hay noùi laùo, noùi xaáu ngöôøi khaùc, haäu quaû seõ laø khoâng ai tin caäy, khoâng ai theøm nghe nöõa.
Ngaøy aên ñeâm nguû ñöøng hoøng ñöôïc yeân.
Lôøi naøo nghe ñöôïc thì im.
Baèng nghe khoâng ñöôïc, ñöøng ghim trong loøng".Trong saùch coù caâu:
"Lôøi noùi chaúng ñoäng taâm ta.Laøm ñöôïc nhö vaäy, cuoäc soáng khoûe re. Baèng khoâng nhö vaäy, nhoïc nhaèn phieàn luïy, phieàn naõo khoå ñau, baûo sao chaúng meät, hít thôû phì phoø, nhö boø keùo xe, chaúng ích lôïi gì!
Duø lôøi noùi ngoït hay laø ñaéng cay".Chaùnh ngöõ chính laø: lôøi noùi sao cho, chuyeän lôùn hoùa nhoû, chuyeän nhoû hoùa khoâng, khoâng haïi moät ai, taát caû bình yeân, an vui töï taïi. Coøn nhö taø ngöõ, cuøng laø aùc ngöõ, laø caùc lôøi noùi, beù xeù ra to, ñem chöùa ñaày kho, oaùn thuø saân haän, töùc giaän böïc mình, khoå thaân khoå naõo, khoå mình khoå ngöôøi! Moät lôøi noùi ra, khieán cho ngöôøi khaùc, mang hoïa vaøo thaân, ñoù laø lôøi noùi: vu khoáng caùo gian, vu oan giaù hoïa, khoâng bieát tieác thöông, haïi ngöôøi hieàn löông, kieám tieàn boài thöôøng, vaøi ba trieäu baïc. Thöïc laø thaát ñöùc, aùc nhaân voâ cuøng! Moät lôøi noùi ra, khieán cho ngöôøi khaùc, meâ muoäi laàm laãn, ñoù laø lôøi noùi: khoâng ñuùng söï thöïc, khoâng coù ngay thaúng, thieân vò dua nònh, xuyeân taïc nguïy bieän, trau chuoát boùng baåy, muïc ñích thuû lôïi. Moät lôøi noùi ra, khieán cho ngöôøi khaùc, xung ñoät oaùn thuø, thöa gôûi kieän tuïng, ñoù laø lôøi noùi: doái traù ñieâu ngoa, gaây ra chia reõ, thích ñaâm bò thoùc, khoaùi thoïc bò gaïo, di haïi nhieàu ngöôøi, vaø caû muoân vaät. Nhöõng ngöôøi töï aùi, khoù loøng nhòn ñöôïc, khi nghe nhöõng lôøi, traùi yù nghòch tai, khoâng thuaän theo mình, thöôøng hay tranh caõi, baèng buùt baèng moàm, hoaëc baèng thö rôi, göûi khaép moïi nôi, cho moïi ngöôøi bieát.
Trong Kinh Di Giaùo, Ñöùc Phaät coù daïy:
"Khoâng neân quan taâm chuyeän theá gian.Taây phöông dòch nhö sau:
Khoâng neân loan truyeàn caùc tin ñoàn"."You should not concern yourselves with worldly affairs, nor yet circulate rumours".Taïi sao vaäy? Bôûi vì, caùc chuyeän theá gian, thöôøng laø nhöõng chuyeän, nhôn ngaõ thò phi, phaûi quaáy ñuùng sai, tranh chaáp hôn thua. Caùc loaïi tin ñoàn, thöôøng khoâng caên cöù, khoâng coù xaùc thöïc, khoâng ñaùng tin caäy, khoù kieåm chöùng ñöôïc, chæ nhaèm laøm haïi, thanh danh ngöôøi khaùc. Nhöõng chuyeän theá gian, caùc loaïi tin ñoàn, thaûy ñeàu laøm cho, taâm trí con ngöôøi, baát an dao ñoäng, coù haïi maø thoâi, chaúng ích lôïi gì, ñem ñi rao truyeàn! Chuùng ta khoâng caàn, phung phí thì giôø, moät caùch voâ ích, ñeå ñi ñính chính, nhöõng lôøi ñoàn ñaõi, sai laïc hoaøn toaøn, neáu nhö hoaøn caûnh, khoâng bò baét buoäc, phaûi laøm saùng toû. Nhöõng keû xaáu moàm, nhöõng ngöôøi xaáu mieäng, laáy laøm thích thuù, khi thaáy chuùng ta, böïc boäi baát an, vì nhöõng lôøi noùi, coá yù cuûa hoï. Ñoù chính laø ñieàu, maø hoï mong muoán. Neáu nhö chuùng ta, bình tónh thaûn nhieân, nhö khoâng coù chuyeän, xaûy ra gì caû, nhöõng lôøi vu oan, seõ tan bieán daàn, ñi vaøo queân laõng. Chuùng ta chæ neân, daønh heát thì giôø, taäp trung lo chuyeän, tu taâm döôõng taùnh, cho ñeán khi ñöôïc: giaùc ngoä giaûi thoaùt.Ñieàu thöù möôøi trong "Möôøi ñieàu taâm nieäm" daïy raèng:
"Oan öùc khoâng caàn bieän baïch, vì bieän baïch laø nhaân ngaõ chöa xaû.Taïi sao vaäy? Bôûi vì con ngöôøi kieáp tröôùc taïo ít phöôùc baùo, gaây nhieàu nghieäp baùo, cho neân kieáp naøy môùi gaëp nhieàu ñieàu oan öùc. Cho neân khi gaëp chuyeän oan öùc, khoâng caàn phaûi than trôøi traùch ñaát gì caû. Muoán cuoäc soáng bôùt nhöõng ñieàu oan öùc traùi ngang, con ngöôøi caàn tích cöïc tu taâm döôõng taùnh, caàn coá gaéng laøm phöôùc nhieàu hôn, coá traùnh ñöøng gieo tieáng oaùn, ñöøng loan truyeàn tin ñoàn, ñöøng vu oan giaù hoïa, ñöøng laøm ñau khoå cho ngöôøi khaùc, duø cho ñoù laø keû thuø cuûa mình, keû mình khoâng öa cuõng vaäy.
Haõy laáy oan öùc laøm cöûa ngoõ ñaïo haïnh".Treân cuoäc ñôøi naøy, coù nhöõng chuyeän khoâng coù giaûi ñaùp naøo thích hôïp, khoâng coù giaûi phaùp naøo thoûa ñaùng, khoâng coù lôøi khuyeân naøo chính xaùc, moät caùch tuyeät ñoái. Luùc ñoù, im laëng laéng nghe, taâm khoâng phaùn xeùt, khoâng heà tranh caõi, ñuùng laø thöôïng saùch, neân coi nhö vaøng.
Bôûi vaäy saùch coù caâu: "Lôøi noùi laø baïc. Im laëng laø vaøng". Lôøi noùi ñuùng luùc, thöïc coù ích lôïi, ñaõ laø chuyeän khoù. Nhòn ñöôïc nín ñöôïc, giöõ ñöôïc im laëng, taïo neân hoøa khí, laïi caøng khoù hôn. Khi moät ngöôøi thoát lôøi noùi leân, ngöôøi khaùc coù theå ñoaùn hieåu ñöôïc, trong taâm ngöôøi ñoù muoán gì nghó gì. Nhôø yeáu toá naøy, caùc oâng thaày boùi, caùc baø xuû queû, tieân ñoaùn töông lai, vaän may hay ruûi, soá heân hay xui, duø thaày boùi ñui, döïa theo kinh nghieäm, döïa theo taâm lyù, xuyeân qua lôøi noùi, cuûa ngöôøi khaùch haøng, ñang coù taâm söï.
Trong saùch coù caâu:
"Chaúng ai vui veû trong loøng.Taát caû haïnh phuùc treân ñôøi ñeàu baét ñaàu töø lôøi noùi cuûa chuùng ta. Chuùng ta khôûi ñaàu taát caû moïi söï moïi vieäc. Chuùng ta sinh söï thì söï seõ sinh. Chuùng ta hoøa bình thì bình yeân töï taïi. Ñöøng mong ngöôøi khaùc noùi lôøi deã nghe, trong khi chính mình chöa laøm ñöôïc nhö vaäy.
Ñi xem xuû queû ñuïc trong laøm gì".Taây phöông coù caâu: "Nothing will change if we do not change anything".
Trong caùc gia ñình, coù raát nhieàu khi, lôøi noùi caàn thieát, ñeå hai vôï choàng, thoâng caûm vôùi nhau, cha meï con caùi, hieåu bieát laãn nhau, ñeå anh chò em, hoøa thuaän chung soáng. Nhöng coù nhieàu ngöôøi, giaø treû lôùn beù, töï aùi quaù cao, quan troïng baûn ngaõ, laïi khoâng chòu noùi, giöõ söï im laëng, moät caùch laïnh luøng, laøm cho cuoäc soáng, ôû trong gia ñình, naëng neà khoù thôû, böïc boäi baát an. Phieàn naõo khoå ñau, baét ñaàu töø ñoù. Thöïc ra nhieàu luùc, chính söï im laëng, raát laø caàn thieát. Nhöng cuõng coù nhieàu luùc, lôøi noùi caàn thieát hôn. Noùi ra moät lôøi, thoâng caûm caûm thoâng, khoâng coøn phieàn naõo, chaám döùt khoå ñau, taïi sao khoâng noùi? Ngöôøi naøo cuõng vaäy, chaúng ai toaøn thieän, luoân luoân noùi ñuùng, chaúng coù lôõ lôøi, taïi sao laïi chaáp, lôøi noùi ngöôøi khaùc?
Bôûi vaäy cho neân, kinh saùch coù caâu:
"Noùi naêng ñuùng Chaùnh Phaùp.Chuùng ta neân bieát: ngöôøi naøo ñaït ñöôïc "traïng thaùi voâ taâm", nghóa laø trong taâm, khoâng moät nieäm khôûi, töùc laø beân trong, khoâng taâm nghó ngôïi, laêng xaêng loän xoän, beân ngoaøi khoâng noùi, im laëng töø bi. Khoâng ai coù theå, coù ñuû khaû naêng, ñoaùn ñöôïc trong taâm, ngöôøi ñoù muoán gì, hay ñang nghó gì! Taïi sao nhö vaäy? Bôûi vì: "ngöôøi ñoù voâ taâm!". Thöïc laø ñôn giaûn!
Im laëng ñuùng Chaùnh Phaùp".Trong saùch coù caâu:
"Ngöôøi naøo ñaït ñöôïc voâ taâm.Trong Kinh Phaùp Baûo Ñaøn, Luïc Toå Hueä Naêng coù daïy:
Cuoäc ñôøi an laïc khoâng taâm luïy phieàn"."Taéng aùi baát quan taâm.Nghóa laø nhöõng chuyeän thöông thöông gheùt gheùt, khoâng laøm baän loøng, chaúng coù baän taâm, chuùng ta seõ naèm, duoãi thaúng hai chaân, maø an giaác nguû, khoûi phaûi traèn troïc, laên qua loän laïi, traên trôû trôû traên, thaáu suoát naêm canh, naèm ñeám suoát ñeâm, töø moät ñeán ngaøn! Khoûe re, khoûe ru!
Tröôøng thaân löôõng cöôùc ngoïa".Cuõng trong Kinh Phaùp Baûo Ñaøn, Luïc Toå Hueä Naêng coù daïy:
"Nhöôïc ngoân haï töông öùng. Töùc coäng luaän Phaät nghóa.Nghóa laø:
Nhöôïc thöïc baát töông öùng. Hieäp chöôûng linh hoan hyû"."Neáu lôøi noùi hoøa hôïp. Cuøng nhau baøn nghóa Phaät.Lôøi noùi thöôøng coù nguï yù, aån yù, thaâm yù, dieäu yù, coù khi laø chaùnh ngöõ, coù khi laø taø ngöõ. Neáu thöïc söï, lôøi noùi khoâng hoøa hôïp ñöôïc, yù kieán baát ñoàng, chuùng ta khoâng neân tranh caõi. Taïi sao nhö vaäy?
Neáu nhö chaúng hoøa hôïp. Chaáp hai tay hoan hyû".Bôûi vì, cuõng trong Kinh Phaùp Baûo Ñaøn, Luïc Toå Hueä Naêng coù daïy:
"Thöû toâng boån voâ traùnh. Traùnh töùc thaát ñaïo yù".Nghóa laø:"Toâng naøy voán khoâng tranh. Tranh caõi maát yù ñaïo".Con ngöôøi muoán thaáy ñöôïc ñaïo, töùc laø muoán cuoäc soáng ñöôïc an laïc haïnh phuùc, haõy bôùt quan taâm chuyeän tranh caõi, haõy bôùt baøn chuyeän chuyeän thò phi! Bôùt ñöôïc bao nhieâu, an laïc baáy nhieâu! Coå nhôn coù daïy: "Nghe lôøi noùi pheâ bình cheâ bai maø töùc giaän, töùc laø chaâm ngoøi cho ngöôøi khaùc gieøm pha. Nghe lôøi noùi khen ngôïi taùn döông maø möøng rôõ, töùc laø laøm moài cho ngöôøi ta nònh hoùt".Ngöôøi bieát caùch noùi laø ngöôøi ñi gieo kinh nghieäm, tö töôûng. Coøn ngöôøi bieát caùch nghe laø ngöôøi ñi thu löôïm kho taøng. Coù nhöõng lôøi noùi, heát söùc cao quyù, heát söùc taùc duïng, yù nghóa thaâm traàm, ngöôøi ñôøi ghi laïi, ôû trong saùch vôû, goïi laø danh ngoân, hay tö töôûng ñeïp, lôøi hay yù ñeïp, hoa thôm coû laï. Ngöôïc laïi cuõng coù, nhöõng lôøi noùi ra, ngöôøi ñôøi mæa mai, goïi laø ranh ngoân.
Trong saùch coù caâu: "Coïp cheát ñeå da. Ngöôøi ta cheát ñeå tieáng".
Hoaëc laø:
"Traêm naêm bia ñaù cuõng moøn.Ñieàu naøy chöùng toû, lôøi noùi con ngöôøi, thöïc coù haäu quaû, khoù theå ño löôøng! Trí tueä con ngöôøi, phaùt trieån thieàn ñònh, ôû trong tónh laëng. Coøn nhö nhaân caùch, tö caùch con ngöôøi, phaùt trieån ôû trong, phong ba baõo taùp, nghòch caûnh thöû thaùch, nhöõng böôùc thaêng traàm, vinh nhuïc ñöôïc maát, trong söùc chòu ñöïng, lôøi khen tieáng cheâ. Trong kinh saùch goïi ñoù laø "Baùt Phong".
Ngaøn naêm bia mieäng vaãn coøn trô trô".Trong Kinh Phaùp Cuù, Ñöùc Phaät coù daïy:
"Nhö ngoïn nuùi vöõng vaøng. Trong phong ba baõo taùp.* * *
Ngöôøi trí cuõng nhö vaäy. Bình thaûn tröôùc khen cheâ".Toùm laïi, muoán soáng cuoäc ñôøi an laïc vaø haïnh phuùc, ngöôøi ñôøi neân noùi lôøi chaân chaùnh, thaät thaø löông thieän, coâng bình ngay thaúng, coù ích lôïi chaùnh ñaùng, cho mình vaø cho moïi ngöôøi. Ngöôøi giöõ gìn chaùnh ngöõ laø ngöôøi deø daët khaåu nghieäp, caån troïng lôøi noùi, khoâng bao giôø noùi sai söï thöïc, khoâng thieân vò, khoâng xuyeân taïc, khoâng vu oan giaù hoïa, khoâng haêm he huø doïa, khoâng gaây phieàn naõo khoå ñau qua lôøi noùi.
Chaùnh ngöõ giuùp con ngöôøi caûi taïo hoaøn caûnh. Hoaøn caûnh phaûn aùnh töï taâm. Töï taâm töùc laø taâm cuûa mình. Töï taâm bình thaûn, hoaøn caûnh an vui. Töï taâm roái loaïn, hoaøn caûnh baát an. Trong kinh saùch, töï taâm ñöôïc goïi laø chaùnh baùo, hoaøn caûnh ñöôïc goïi laø y baùo. "Chaùnh baùo theá naøo thì y baùo theá aáy". Ngöôøi coù taâm löông thieän thì soáng trong caûnh hieàn laønh. Ngöôøi coù taâm baát löông, gian aùc thì luoân luoân soáng trong caûnh aâu lo caêng thaúng, thaáp thoûm phaäp phoàng.
Treân theá gian naøy, sôû dó coù nhöõng hoaøn caûnh khoå ñau, bôûi vì con ngöôøi khoâng bieát soáng vôùi chaân taâm. Chaân taâm laø taâm chaân thaät, khoâng dính maéc vôùi caûnh traàn. Neáu moïi ngöôøi ñeàu bieát soáng vôùi chaân taâm, thì theá gian naøy chính laø thieân ñaøng, laø cöïc laïc. Ñöøng ñöùng nuùi naøy troâng qua nuùi noï. Nghóa laø thaân ñang soáng ôû traàn ñôøi, ôû theá gian naøy, nhöng taâm thöôøng mô öôùc caûnh thieân ñaøng cöïc laïc. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy, mô öôùc nhö vaäy, chæ laøm khoå thaân, khoå taâm maø thoâi.
Chö Toå coù daïy: "Tuøy theo choã ôû thöôøng an laïc". Nghóa laø: "Haõy tìm thaáy an laïc ngay nôi mình ñang ôû".
Trong Kinh Thuû Laêng Nghieâm, Ñöùc Phaät coù daïy:
"Tuy hoïc roäng hieåu nhieàu maø khoâng tu haønh, cuõng ñoàng nhö ngöôøi khoâng hoïc khoâng hieåu.Theo quan ñieåm cuûa Phaät giaùo, khoâng caàn phaûi thôø phöôïng Ñöùc Phaät Thích Ca, hay baát cöù vò Phaät naøo, vò Boà Taùt naøo, chæ caàn thöïc haønh chaùnh ngöõ, moät caùch ñuùng ñaén, trong cuoäc soáng haèng ngaøy, baát cöù ngöôøi naøo cuõng ñeàu ñöôïc an laïc vaø haïnh phuùc, cao hôn nöõa, ñeàu ñöôïc giaùc ngoä vaø giaûi thoaùt. Baèng nhö ngöôïc laïi, laäp baøn thôø Phaät, taïi chuøa taïi gia, ñi chuøa leã laïy, laäp chuøa chieàn to, taïo pho töôïng lôùn, maø khoâng thöïc haønh, lôøi noùi chaân chaùnh, töùc laø Chaùnh Ngöõ, moät caùch ñuùng ñaén, ôû trong cuoäc soáng, duø laø Phaät töû, taïi gia xuaát gia, cuõng chaúng lôïi gì! Ñoù môùi thöïc laø: chí coâng voâ tö, laø chaùnh ñaïo vaäy./.
Chaúng khaùc naøo ngöôøi noùi aên maø khoâng aên, troïn khoâng theå naøo no ñöôïc".Cö só Chính Tröïc
[ Trôû Veà ]