Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Lòch söû keát taäp kinh luaät laàn thöù nhaát
Thích Phöôùc Sôn
Khoâng bao laâu sau khi Ñöùc Theá Toân nhaäp Nieát baøn, toân giaû Ñaïi Ca Dieáp taäp hoïp 500 vò ñaïi Tyø kheo taïi giaûng ñöôøng Truøng Caùc, beân doøng soâng Di Haàu, thaønh Tyø Xaù Ly, ñeå chuaån bò keát taäp kinh luaät. Trong soá 500 Tyø kheo naøy, 499 vò ñaõ ñaéc quaû A La Haùn, chæ tröø toân giaû A Nan.Baáy giôø, toân giaû Ñaïi Ca Dieáp noùi vôùi caùc vò Tyø kheo: "Naøy chö hieàn, treân ñöôøng toâi trôû veà thaønh Caâu Thi (Kusinaøraø) ñeå ñaûnh leã Ñöùc Theá Toân laàn cuoái cuøng, khi hay tin Ngaøi nhaäp Nieát baøn, thì coù moät vieäc ñaùng buoàn xaûy ra: Trong khi caùc Tyø kheo khoùc than thaûm thieát, khoâng theå kieàm cheá ñöôïc loøng thöông tieác Ñöùc Theá Toân, coù ngöôøi laûo ñaûo treân maët ñaát, böôùc ñi khoâng noåi, thì Tyø kheo Baït Nan Ñaø (Upananda) ñang ñi tröôùc hoï, baûo hoï im laëng vaø noùi: "Vò tröôûng laõo aáy thöôøng daïy chuùng ta neân laøm nhö theá naøy, khoâng neân laøm nhö theá kia; neân hoïc nhöõng ñieàu naøy, khoâng neân hoïc nhöõng ñieàu kia, thaät laø phieàn toaùi.Boïn chuùng ta ngaøy nay môùi thoaùt ñöôïc noãi khoå aáy, tuøy yù muoán laøm gì laøm, khoâng coøn ai ngaên caûn nöõa.Vì sao caùc oâng laïi thöông tieác khoùc than?". Ta nghe lôøi noùi aáy, caûm thaáy ñau ñôùn vaø lo aâu. Ngaøy nay, tuy Phaät ñaõ Nieát baøn, nhöng giôùi luaät vaãn coøn ñoù, chuùng ta phaûi hôïp söùc keát taäp laïi giôùi luaät chôù ñeå cho Baït Nan Ñaø caáu keát cuøng beø ñaûng phaù hoaïi chaùnh phaùp.
Caùc Tyø kheo ñeàu taùn ñoàng lôøi noùi cuûa toân giaû Ñaïi Ca Dieáp, vaø thöa raèng: "Thöa tröôûng laõo, A Nan thöôøng haàu caän Theá Toân, Thaày aáy thoâng minh, nghe nhieàu, gìn giöõ kho taøng chaùnh phaùp ñaày ñuû, nay ta neân môøi Thaày vaøo trong soá nhöõng ngöôøi keát taäp luaät taïng".
Toân giaû Ca Dieáp lieàn baûo: "A Nan coøn ôû ñòa vò caàn phaûi hoïc (höõu hoïc),coøn bò tham aùi, saân haän, si meâ vaø sôï haõi chi phoái, khoâng neân cho tham döï".
Theá nhöng, luùc naøy toân giaû A Nan ñang ôû taïi thaønh Tyø Xaù Ly, ngaøy ñeâm thöôøng thuyeát phaùp cho 4 chuùng.Moïi ngöôøi nghe phaùp ñoâng ñuùc chaúng keùm gì khi Phaät taïi theá. Taïi ñaây, coù moät Tyø kheo ngöôøi xöù Baït Kyø ñang ngoài thieàn treân laàu, vì khoâng khí oàn aøo khoâng theå du hí trong tam muoäi giaûi thoaùt, beøn quaùn chieáu xem A Nan ñaõ giaùc ngoä hay chöa, thì thaáy raèng A Nan coøn ôû baäc höõu hoïc, lieàn ñeán choã A Nan, ñoïc leân baøi keä:
A Nan nghe vò Tyø kheo aáy ñoïc keä nhö vaäy, laïi bieát vieäc Ca Dieáp khoâng cho mình tham döï keát taäp luaät taïng neân ñaàu ñeâm, giöõa ñeâm vaø cuoái ñeâm ñeàu sieâng naêng ñi kinh haønh, mong caàu ñöôïc giaûi thoaùt, nhöng vaãn chöa ñaït ñöôïc. Ñeán luùc nöûa ñeâm, thaân theå moûi meät cöïc ñoä, thaày ñònh naèm nghó moät chuùt, lieàn nghieâng ñaàu xuoáng goái, khi ñaàu vöøa chaám goái, thì boãng döng döùt heát laäu hoaëc. Caùc Tyø kheo bieát theá beøn thöa vôùi Ca Dieáp: " Ñeâm qua A Nan ñaõ ñöôïc giaûi thoaùt, giôø ñaây neân cho thaày vaøo trong soá ngöôøi keát taäp luaät taïng". Ca Dieáp lieàn chaáp nhaän ñeà nghò aáy. Theá roài toân giaû choïn thaønh Vöông Xaù laøm nôi keát taäp; vì ôû ñaây coù ñaày ñuû caùc phöông tieän vaø thöïc phaåm." Ngoài döôùi choã caây vaéng
Taâm höôùng ñeán Nieát baøn.
Thieàn ñònh chôù phoùng daät
Noùi nhieàu coù ích chi?"Baáy giôø, 500 vò La Haùn lieàn ñeán thaønh Vöông Xaù. Trong thaùng ñaàu muøa haï, hoï lo söûa chöõa phoøng oác vaø chuaån bò ngoïa cuï; thaùng thöù hai toïa thieàn ñeå höôûng phaùp vò giaûi thoaùt; ñeán thaùng thöù ba môùi taäp hoïp laïi moät choã. Theá roài, toân giaû Ca Dieáp ñeà cöû toân giaû Öu Ba Ly keát taäp Luaät taïng, vaø ñöôïc ñaïi chuùng chaáp thuaän.Ca Dieáp baét ñaàu hoûi Öu Ba Ly: Giôùi naøo Phaät cheá tröôùc nhaát, cheá taïi ñaâu, ngöôøi naøo sai phaïm, phaïm veà toäi gì v.v... Öu Ba Ly trình baøy raèng: Phaät cheá giôùi daâm tröôùc nhaát, do Tu Ñeà Na (Sudinna) vi phaïm ñaàu tieân v.v...Moät ngöôøi hoûi, moät ngöôøi ñaùp vaø cuoái cuøng hoûi laïi ñaïi chuùng, ñaïi chuùng cuõng hoaøn toaøn nhaát trí vôùi söï trình baøy cuûa toân giaû Öu Ba Ly. Coâng vieäc naøy keùo daøi ñeán 80 laàn môùi hoaøn taát goàm ñuû caû giôùi Tyø kheo, Tyø kheo Ni vaø ñöôïc ñaët teân laø Baùt thaäp tuïng luaät (Boä luaät ñöôïc ñoïc ñeán 80 laàn).
Tieáp theo, toân giaû Ca Dieáp ñeà cöû toân giaû A Nan keát taäp kinh taïng vaø ñöôïc ñaïi chuùng nhaát trí.Toân giaû A Nan laàn löôït keát taäp caùc kinh sau ñaây:Taêng nhaát, Taêng thaäp, Ñaïi nhaân duyeân, Taêng Kyø Ñaø, Sa moân quaû, Phaïm Ñoäng vaø nhöõng kinh Phaät thuyeát giaûng cho Tyø kheo, Tyø kheo Ni, Öu baø taéc, Öu baø di, chö Thieân vaø nhaân loaïi. Nhöõng kinh daøi kieát taäp thaønh moät boä goïi laø Tröôøng A Haøm, nhöõng kinh trung bình keát taäp laïi thaønh moät boä goïi laø Trung A Haøm. Nhöõng kinh noùi cho nhieàu ñoái töôïng nhö Tyø kheo, Tyø kheo Ni, Öu baø taéc, Öu baø di vaø chö Thieân keát taäp thaønh moät boä goïi laø Taïp A Haøm. Nhöõng kinh laàn löôït noùi töø moät phaùp taêng daàn ñeán möôøi moät phaùp keát taäp thaønh moät boä goïi laø Taêng Nhaát A Haøm. ngoaøi ra taäp hoïp caùc kinh noùi bao quaùt nhieàu vaán ñeà thaønh moät boä goïi laø Taïp Taïng. Theá roài,toân giaû Ca Dieáp tuyeân boá: "Töø nay chuùng ta ñaõ keát taäp giaùo phaùp hoaøn taát. Töø nay trôû ñi, nhöõng gì Phaät khoâng cheá ñònh thì khoâng ñöôïc tuøy tieän cheá ñònh, nhöõng gì Phaät ñaõ cheá ñònh thì khoâng ñöôïc vi phaïm. Chuùng ta phaûi kính caån hoïc taäp nhöõng gì Phaät ñaõ cheá ñònh".
Toân giaû A Nan baáy giôø thöa vôùi toân giaû Ca Dieáp: "Chính baûn thaân toâi töøng nghe Phaät daïy raèng: "Sau khi ta Nieát baøn, neáu thaáy nhöõng giôùi naøo coù tính caùch nhoû nhaët, caùc ngöôi coù theå loaïi boû".
Ca Dieáp lieàn hoûi: "Thaày cho nhöõng giôùi naøo laø nhoû nhaët?".
A Nan ñaùp: "Khoâng bieát".
- Vì sao khoâng bieát?
- Vì toâi khoâng hoûi Theá Toân.
- Vì sao khoâng hoûi?
- Vì baáy giôø thaân Phaät ñang baát an, sôï laøm naõo loaïn Ngaøi.
- Vì thaày khoâng hoûi yù nghóa nhöõng vaán ñeà aáy, neân phaïm toäi Ñoät caùt la, phaûi töï mình nhaän toäi vaø saùm hoái.
- Thöa Ñaïi ñöùc, khoâng phaûi laø toâi khoâng toân kính giôùi maø khoâng hoûi yù nghóa nhöõng vaán ñeà aáy nhöng vì sôï laøm phieàn Ñöùc Theá Toân, neân khoâng hoûi. Trong vaán ñeà naøy, toâi khoâng thaáy mình phaïm toäi, nhöng vì kính troïng vaø tin töôûng Ñaïi ñöùc, neân toâi xin saùm hoái.
- Khi thaày vaù y Taêng giaø leâ cho Theá Toân, thaày ñaõ duøng chaân ñaïp leân y, do ñoù, phaïm toäi Ñoät caùt la...(nt).
- Thöa Ñaïi ñöùc, khoâng phaûi laø toâi khoâng kính troïng Phaät, nhöng vì luùc ñoù khoâng coù ai caàm y,neân toâi phaûi duøng chaân ñaïp leân y ñeå vaù...(nt).
- Thaày ñaõ ba laàn caàu xin Theá Toân cho pheùp nöõ giôùi xuaát gia trong chaùnh phaùp, neân phaïm toäi Ñoät caùt la...(nt).
- Thöa Ñaïi ñöùc, khoâng phaûi laø toâi khoâng toân kính phaùp, nhöng vì baø Ma Ha Ba Xaø Ba Ñeà Cuø Ñaøm Di töøng nuoâi döôõng Theá Toân ñeán tröôûng thaønh, roài Ngaøi ñi xuaát gia maø thaønh Chaùnh giaùc. Coâng ôn aáy caàn phaûi baùo ñaùp, neân toâi môùi ba laàn caàu thænh Theá Toân cho pheùp nöõ giôùi xuaát gia...(nt).
- Khi Phaät saép nhaäp Nieát baøn ñaõ hieän töôùng noùi vôùi Thaày raèng: Neáu ngöôøi naøo ñaït ñöôïc boán thaàn tuùc, muoán giöõ thoï maïng moät kieáp hoaëc hôn moät kieáp ñeàu coù theå laøm ñöôïc, Ñöùc Nhö Lai ñaõ thaønh töïu voâ löôïng thieàn ñònh, vaø ñaõ ba laàn hieän töôùng noùi vôùi thaày nhö theá maø thaày khoâng cung thænh Phaät truï theá moät kieáp, hoaëc hôn moät kieáp, neân phaïm toäi Ñoät caùt la...(nt).
- Thöa Ñaïi ñöùc, khoâng phaûi toâi khoâng muoán thænh Phaät truï theá laâu daøi, nhöng vì aùc ma Ba Tuaàn che môø taâm trí cuûa toâi, neân toâi khoâng thöa thænh... (nt).
- Ngaøy xöa, Phaät ñaõ ba laàn nhôø thaày ñi laáy nöôùc cho Phaät uoáng, maø roát cuoäc thaày khoâng daâng nöôùc cho Phaät, neân phaïm toäi Ñoät caùt la...(nt).
- Thöa Ñaïi ñöùc, khoâng phaûi laø toâi khoâng daâng nöôùc cho Phaät, nhöng vì baáy giôø coù 500 chieác xe vöøa ñi qua phía treân doøng soâng khieán cho nöôùc ñuïc sôï uoáng vaøo sinh beänh, neân toâi khoâng laáy nöôùc cho Theá Toân...(nt).
- Thaày ñaõ cho pheùp nöõ giôùi leã Xaù lôïi Phaät tröôùc moïi ngöôøi, neân phaïm toäi Ñoät caùt la...(nt).
- Thöa Ñaïi ñöùc, khoâng phaûi toâi muoán cho pheùp nöõ giôùi leã Xaù lôïi Phaät tröôùc nhöng vì trôøi saép toái,hoï vaøo thaønh khoâng kòp, neân toâi môùi cho pheùp...(nt).
Tieáp theo, ñaïi hoäi cöùu xeùt nhöõng giôùi naøo coù theå loaïi boû,toân giaû Ca Dieáp trình baøy: " Neáu chuùng ta xem chuùng hoïc phaùp (nhöõng phaùp caàn phaûi hoïc) laø nhöõng giôùi nhoû nhaët coù theå loaïi boû thì caùc Tyø kheo khaùc seõ baûo: Boán giôùi Ba la ñeà ñeà xaù ni cuõng laø nhöõng giôùi nhoû nhaët coù theå loaïi boû. Neáu chuùng ta baûo boán giôùi Ba la ñeà ñeà xaù ni laø nhöõng giôùi nhoû nhaët, thì caùc Tyø kheo khaùc seõ baûo: Caùc giôùi Ba daät ñeà cuõng laø nhöõng giôùi nhoû nhaët v.v... giôø ñaây, chuùng ta khoâng theå khaúng ñònh giôùi naøo laø giôùi nhoû nhaët maø loaïi boû moät caùch tuøy tieän thì boïn ngoaïi ñaïo seõ baûo: "Phaùp cuûa sa moân Thích töû gioáng nhö maây khoùi, khi thaày coøn soáng thì nhöõng phaùp do thaày cheá ñònh caùc ñeä töû tuaân thuû moät caùch nghieâm tuùc, nhöng sau khi thaày nhaäp Nieát baøn, hoï khoâng chòu thöïc haønh nöõa". Do vaäy, toâi xin khaúng ñònh laïi: "Nhöõng gì khoâng do Phaät cheá thì khoâng ñöôïc töï yù cheá ñònh, vaø nhöõng gì do Phaät cheá ñònh thì khoâng ñöôïc vi phaïm. Chuùng ta phaûi kính caån hoïc taäp nhöõng gì maø Phaät ñaõ truyeàn daïy".
Sau khi nghe trình baøy, taát caû ñaïi chuùng ñoàng thanh nhaát trí vôùi lôøi tuyeân boá cuûa toân giaû Ca Dieáp.
Luùc naøy tröôûng laõo Phuù Laâu Na ñang ôû phöông Nam, nghe Phaät Nieát baøn taïi thaønh Caâu Thi, vaø caùc tröôûng laõo Tyø kheo ñang keát taäp Tyø Ni phaùp taïng taïi thaønh Vöông Xaù, lieàn daãn ñoà chuùng ñeán ñoù tham döï. Nhöng khi ñeán nôi, ñaïi hoäi keát taäp vöøa xong.Do ñoù, tröôûng laõo yeâu caàu ñaïi hoäi ñoïc tuïng laïi moät laàn nöõa ñeå tröôûng laõo vaø ñoà chuùng cuøng nghe. Ñaïi hoäi ñaõ hoan hyû ñaùp öùng lôøi yeâu caàu aáy.
Trong ñaïi hoäi keát taäp naøy, ñöôïc caùc tröôûng laõo sau ñaây chuû trì:
1. Tröôûng laõo A Nhaõ Kieàu Traàn Nhö laøm ñeä nhaát Thöôïng toïa
2. Phuù Laâu Na laøm ñeä nhò Thöôïng toïa
3. Ñaøm Di laøm ñeä tam thöôïng toïa
4. Ñaø Baø Ca Dieáp laøm ñeä töù Thöôïng toïa
5. Baït Ñaø Ca Dieáp laøm ñeä nguõ Thöôïng toïa
6. Ñaïi Ca Dieáp laøm ñeä luïc Thöôïng toïa
7. Öu Ba Ly laøm ñeä thaát Thöôïng toïa
8. A Na Luaät laøm ñeä baùt Thöôïng toïa.
Vì cuoäc keát taäp naøy vöøa ñuùng 500 vò La haùn, khoâng nhieàu, khoâng ít, neân ñöôïc goïi laø cuoäc keát taäp giaùo phaùp cuûa 500 vò La haùn (nguõ phaàn luaät, ÑTK.1421, tr 190b- 192a).So saùnh vaø nhaän xeùt
1. Nhaän xeùt toång quaùt:
- Luaät nguõ phaàn trình baøy toùm taét, coâ ñoïng, vaø chæ trình baøy veà söï keát taäp.- Luaät töù phaàn, ngoaøi phaàn trình baøy söï kieän keát taäp, coøn noùi theâm ñoâi neùt veà luùc Phaät Nieát baøn.
- Luaät Thaäp tuïng trình baøy töông ñoái phong phuù nhaát, vì coøn theâm nhieàu chi tieát luùc Phaät Nieát baøn.
2. Nhöõng vò chuû trì cuoäc keát taäp:
- Luaät Nguõ phaàn (xem laïi tröôùc)- Luaät Töù phaàn ghi: a) Ñaø EÂ La Ca Dieáp, b) Tröôûng laõo Baø baø Na, c) Ñaïi Ca Dieáp, d) Tröôûng laõo Ñaïi Chaâu Na.
Luaät Thaäp tuïng ghi: a) A Nhaõ Kieàu Traàn Nhö, b) Tröôûng laõo Quaûn Ñaø, c) Thaäp Löïc Ca Dieáp, d) Ma Ha Ca Dieáp.
3. Nhöõng vaán ñeà Ca Dieáp chaát vaán A Nan:
- Luaät Nguõ phaàn (toùm taét nhöõng trình baøy treân): a)- A Nan khoâng hoûi Phaät nhöõng giôùi naøo laø nhoû nhaët coù theå loaïi boû, b)- A Nan ñaïp chaân leân y Taêng giaø leâ cuûa Phaät, c)- A Nan ñaõ xin Phaät cho phuï nöõ xuaát gia, d)- A Nan khoâng xin Phaät truï theá laâu hôn nöõa maø ñeå Phaät Nieát baøn, e)- A Nan khoâng laáy nöôùc cho Phaät uoáng khi Phaät ñang caàn. f)- A Nan ñaõ cho pheùp nöõ giôùi leã xaù lôïi Phaät tröôùc nhaát.- Luaät Töù phaàn: Boä naøy ñeà caäp ñeán 7 ñieàu.Rieâng ñieàu thöù hai khaùc haún hai boä kia, nhö sau: Phaät ñaõ ba laàn yeâu caàu A Nan laøm ngöôøi cuùng döôøng maø A Nan nhaát quyeát khoâng nhaän. Coøn caùc ñieàu 1, 3 , 4, 5, 6, thì gioáng nhö caùc ñieàu 1-5 cuûa Nguõ phaàn, chæ ñaûo loän vò trí. Ñieàu 7 cuoái cuøng thì vieát: A Nan khoâng ngaên nöõ giôùi khieán hoï laøm baån chaân Phaät (1) (ÑTK, 1428, tr 966a).
- Luaät Thaäp tuïng: 5 ñieàu tröôùc gioáng nhö Luaät nguõ phaàn, chæ ñaûo loän vò trí. Rieâng ñieàu thöù saùu, luaät naøy noùi "A Nan ñaõ ñeå loä aâm taøng töôùng cuûa Phaät cho nöõ giôùi xem (2) (ÑTK 1428, tr 449b).
4- Moät soá khía caïnh khaùc:
a. Ñòa ñieåm keát taäp: caû ba boä ñeàu nhaát trí cho laø taïi thaønh Vöông Xaù.b. Thôøi gian keát taäp: caû ba boä ñeàu ñoàng yù cho raèng vaøo muøa haï naêm Phaät Nieát baøn.
c. Soá ngöôøi tham döï keát taäp: caû ba boä ñeàu ghi nhaän con soá 500 vò La haùn.
d. Ngöôøi phaán khôûi nhaát khi hay Phaät nhaäp Nieát baøn: caû ba boä ñeàu cho laø Tyø kheo Baït Nan Ñaø, moät Tyø kheo baùn theá xuaát gia khi ñaõ lôùn tuoåi.
e. Taát caû ñeàu ñoàng yù giöõ nguyeân nhöõng gì Phaät cheá, nhöng tuøy nghi aùp duïng, khoâng theâm cuõng khoâng bôùt.
g . Vaán ñeà taïng Luaät: caû 3 boä ñeàu nhaát trí cho raèng keát taäp Luaät taïng tröôùc do Öu Ba Ly ñaûm traùch, Kinh taïng sau, do A Nan thöïc hieän,
- Boä Nguõ phaàn: chæ noùi keát taäp taïng Luaät vaø taïng Kinh. Hai boä kia thì baûo keát taäp caû Luaän taïng vaø do A Nan phuï traùch, nhö sau:Coù moät ñieàu khieán chuùng ta phaûi löu yù: tuy xuaát phaùt töø moät ñaïi hoäi keát taäp maø khi töôøng thuaät laïi vaãn coù nhöõng ñieàu dò bieät. Ñoù laø do trình ñoä ghi nhaän, phöông thöùc trình baøy vaø quan ñieåm cuûa moãi boä phaùi. Theá nhöng, ñaëc bieät tö lieäu naøy naèm trong luaän taïng, ñöôïc baûo trì khaù toát, vaø töông ñoái coøn giöõ ñöôïc tính chaát nguyeân thuûy vaø trung thöïc, chöa bò tình traïng "tam sao thaát boån" laøm cho sai laïc. Vì vaäy, khi ñeà caäp ñeán lòch söû keát taäp Tam taïng giaùo ñieån, chuùng ta coù theå yeân taâm phaàn naøo trong vieäc daãn chöùng veà phöông dieän söû lieäu./.- Boä Töù phaàn noùi: ñieàu gì lieân quan ñeán nhöõng vieäc laøm coù naïn hay khoâng coù naïn, ñeàu taäp hoïp laïi thaønh taïng Luaän.
- Boä Thaäp tuïng noùi: Phaät daïy raèng ai phaïm 5 toäi - saùt sinh, troäm caép, taø daâm, voïng ngöõ, uoáng röôïu thì sau khi cheát seõ ñoïa vaøo ñòa nguïc nhanh nhö teân baén, ñoù laø taïng Luaän. Boä naøy noùi roõ: Töø nay trôû ñi, môû ñaàu taát caû caùc boä Kinh, Luaät, Luaän ñeàu duøng caâu "Nhö thò ngaõ vaên, nhaát thôøi ...." (Toâi nghe nhö vaày, moät thuôû...)
Chuù thích
(1) Toân giaû Ca Dieáp chaát vaán A Nan: "Vì sao thaày khoâng ngaên caûn nöõ giôùi ñeå hoï laøm baån chaân Phaät?", A Nan ñaùp: "khoâng phaûi toâi coá yù laøm nhö vaäy, nhöng vì taâm hoàn nöõ giôùi raát meàm yeáu, neân khi ñaûnh leã chaân Phaät, hoï khoùc loùc laøm rôi nöôùc maét treân chaân Phaät, khieán chaân Phaät bò nhieãm baån".
(2) Toân giaû Ca Dieáp hoûi A Nan: "Vì sao thaày ñeå loä aâm taøng cuûa Phaät cho nöõ giôùi xem?", A Nan ñaùp: "Vì nöõ giôùi phuùc ñöùc moûng manh, neân muoán cho hoï xem töôùng aâm taøng cuûa Phaät. Khi thaáy roài hoï seõ nhaøm chaùn caùi thaân nöõ giôùi, sau ñoù mong ñöôïc caùi thaân nam töû, neân toâi cho hoï xem".
Lòch söû keát taäp kinh luaät laàn thöù hai
Thích Phöôùc Sôn
Sau khi Phaät Nieát baøn ñoä 100 naêm, caùc Tyø kheo Baït Kyø ôû Tyø Xaù Ly ñeà ra 10 ñieàu phi phaùp nhö sau:1/ Tyø kheo aên muoái göøng ñeå daønh qua ñeâm vaãn hôïp phaùp,Theá roài, vaøo caùc ngaøy moàng 8, 14 vaø 15, caùc Tyø kheo aáy thöôøng ngoài ôû choã ñoâng ngöôøi qua laïi, ñaët moät caùi baùt nöôùc tröôùc maët, noùi vôùi moïi ngöôøi raèng ñoù laø caùi baùt ñieàm laønh, roài yeâu caàu hoï boá thí:
2/ Tyø kheo aên xong, nhaän ñöôïc thöùc aên khaùc, duøng hai ngoùn tay caàm thöùc aên ñeå aên vaãn hôïp phaùp,
3/ Tyø kheo aên xong, rôøi khoûi choã, roài ngoài aên laïi vaãn hôïp phaùp,
4/ Tyø kheo aên xong, ñi sang nôi khaùc aên theâm vaãn hôïp phaùp,
5/ Tyø kheo duøng söõa ñöôøng hoøa laïi uoáng ngoaøi böõa aên chính vaãn hôïp phaùp,
6/ Tyø kheo uoáng röôïu töï cheá bieán töø traùi caây vaãn hôïp phaùp,
7/ Tyø kheo tuøy yù laøm toïa cuï lôùn hoaëc nhoû vöøa vôùi mình vaãn hôïp phaùp,
8/ Tyø kheo coù theå laøm nhöõng vieäc maø luùc coøn cö só ñaõ laøm vaãn hôïp phaùp, taát nhieân coù vieäc coù theå laøm ñöôïc vaø coù vieäc khoâng theå laøm ñöôïc,
9/ Trong moät truù xöù coù moät nhoùm Tyø kheo laøm phaùp yeát ma rieâng, sau ñoù ñeán yeâu caàu chuùng Taêng chaáp nhaän phaùp yeát ma aáy vaãn hôïp phaùp,
10/ Tyø kheo coù theå thu nhaän vaø caát giöõ vaøng baïc, tieàn cuûa vaãn hôïp phaùp."Nhöõng ñieàm laønh ôû trong naøy, caùc vò haõy boá thí y baùt, giaøy deùp vaø thuoác men". Nhöõng ngöôøi muoán boá thí, lieàn boá thí, nhöõng ngöôøi khoâng muoán boá thí thì cheâ traùch, huûy baùng, noùi: "Sa moân Thích töû khoâng neân nhaän vaøng baïc, tieàn cuûa, giaû söû coù ai ñem cho, cuõng khoâng neân ñöa maét nhìn ñeán, nay vì sao laïi baøy ra caùi troø xin boá thí nhö theá naøy?".
Baáy giôø, Tröôûng laõo Da Xaù ôû treân giaûng ñöôøng Truøng Caùc, beân doøng soâng Di Haàu thaáy theá, lieàn noùi vôùi caùc Tyø kheo: "Caùc Thaày chôù baøy ra caùi troø xin boá thí nhö vaäy. Chính tai toâi töøng nghe Phaät daïy: Ngöôøi caàu xin boá thí phi phaùp, vaø ngöôøi caàu boá thí cho keû xin phi phaùp, caû hai ñeàu coù toäi". Thaày noùi vôùi caùc Tyø kheo xong, laïi noùi vôùi caùc baïch y nam nöõ giaø treû: "Caùc ngöôøi ñöøng boá thí nhö theá. Chính toâi töøng nghe Phaät daïy: Ngöôøi caàu xin phi phaùp vaø ngöôøi boá thí cho keû xin phi phaùp, caû hai ñeàu coù toäi".
Khi caùc Tyø kheo ñöôïc vaøng baïc, tieàn cuûa roài, lieàn ñem chia cho Da Xaù, noùi vôùi Thaày: "Ñaïi ñöùc coù theå nhaän phaàn naøy".
Da Xaù ñaùp: "Toâi khoâng nhaän caùi phaàn boá thí do xin phi phaùp nhö vaäy".
- Neáu thaày khoâng nhaän thì coù theå cho laïi chö Taêng.
- Toâi ñaõ khoâng nhaän thì laáy ñaâu maø cho chö Taêng?
Theá roài, caùc Tyø kheo aáy beøn haïch toäi Da Xaù raèng tröôùc ñaây Thaày ñaõ noùi cho baïch y bieát vieäc ñoù, laøm nhö theá laø nhuïc maï baïch y, neân hoï phaït Da Xaù baèng phaùp yeát ma haï yù (laøm vui loøng ngöôøi khaùc).
Sau khi tuaân thuû phaùp yeát ma haï yù, Da Xaù lieàn baûo caùc Tyø kheo cöû moät Tyø kheo cuøng ñi vôùi Thaày ñeán caùc nhaø baïch y ñeå xin loãi hoï. Da Xaù beøn ñi ñeán choã 500 Öu baø taéc ñang tuï hoïp, noùi vôùi hoï: "Caùc ngöôøi neân bieát, ñieàu gì chaùnh phaùp thì toâi noùi laø chaùnh phaùp, ñieàu gì phi phaùp thì toâi noùi laø phi phaùp, ñieàu gì chaùnh luaät thì toâi noùi laø chaùnh luaät, ñieàu gì phi luaät thì toâi noùi laø phi luaät. Nhöõng gì do Phaät daïy thì toâi baûo laø do Phaät daïy, nhöõng gì khoâng phaûi do Phaät daïy thì toâi baûo laø khoâng phaûi do Phaät daïy. Tröôùc ñaây toâi ñaõ noùi nhö theá, khieán caùc Öu baø taéc noåi giaän, neân hoâm nay toâi ñeán ñeå xin loãi".
Caùc Öu baø taéc nghe theá, hoaûng kinh baûo: "Thöa Ñaïi ñöùc, luùc naøo Ñaïi ñöùc baûo ñaây laø phaùp, ñaây laø luaät, ñaây laø lôøi Phaät daïy, khieán cho chuùng toâi noåi giaän maø nay phaûi ñeán xin loãi?".
Nhaân ñoù, Da Xaù môùi noùi vôùi hoï raèng, ngaøy tröôùc taïi thaønh Vöông Xaù, Ñöùc Theá Toân coù noùi vôùi caùc ñaïi thaàn cuûa vua Bình Sa Vöông raèng: "Sa moân Thích töû khoâng neân caát giöõ vaøng baïc chaâu baùu vaø duøng noù ñeå buoân baùn". Roài Phaät neâu ví duï veà maët trôøi, maët traêng khoâng saùng toû laø vì bò 4 thöù khoùi, buïi vaø A tu la che khuaát. Cuõng theá, Sa moân Thích töû cuõng bò 4 thöù sau ñaây che khuaát: 1/ Khoâng ñoaïn tröø aùi duïc, laøm ñieàu baát tònh, 2/ Ñam meâ röôïu thòt khoâng chòu tröø boû, 3/ Chuyeân laøm nhöõng vieäc taø vaïy ñeå möu sinh, 4/ Thu nhaän vaøng baïc chaâu baùu roài duøng noù ñeå mua baùn kieám lôøi. Chæ coù nhöõng ai xem nguõ duïc laø thanh tònh môùi caát giöõ vaøng baïc chaâu baùu, vaø duøng noù ñeå mua baùn, roài xem nhö moät vieäc laøm hôïp phaùp. Phaät thöôøng baûo: "Tyø kheo caàn xe thì xin xe, caàn ngöôøi thì nhôø ngöôøi, tuøy theo nhöõng nhu caàu caàn thieát Ta ñeàu cho pheùp caàu xin, nhöng hoaøn toaøn khoâng ñöôïc thu nhaän vaøng baïc chaâu baùu vaø duøng noù ñeå mua baùn".
Da Xaù laëp laïi lôøi Phaät daïy xong, beøn hoûi caùc ngöôøi Öu baø taéc laø nhöõng ñieàu ñoù coù ñuùng luaät, ñuùng lôøi Phaät daïy hay khoâng. Caùc ngöôøi aáy ñeàu nhaát trí thöøa nhaän laø ñuùng, vaø phaùt bieåu: "Taïi thaønh Tyø Xaù Ly hieän nay chæ coù Ñaïi ñöùc Da Xaù laø soá moät trong haøng Sa moân Thích töû". Theá roài, hoï yeâu caàu Thaày truï trì taïi thaønh Tyø Xaù Ly ñeå hoï cuùng döôøng töù söï (4 moùn caàn thieát suoát ñôøi).
Sau ñoù, Da Xaù töø giaõ caùc cö só roài trôû veà laïi truù xöù. Caùc Tyø kheo Baït Kyø bieát Da Xaù ñöôïc caùc ngöôøi Öu baø taéc tín nhieäm, neân xoay qua keát toäi thaày phaïm Ba daät ñeà, vì tröôùc ñaây ñaõ xuùc phaïm caùc Tyø kheo, do ñoù, phaûi saùm hoái. Da Xaù khaúng ñònh raèng mình voâ toäi neân khoâng coù lyù do gì phaûi saùm hoái. Caùc Tyø kheo Baït Kyø beøn taäp hoïp laïi, ñònh laøm yeát ma keát toäi Da Xaù ngoan coá khoâng nhaän toäi. Thaáy tình theá gay caán, Da Xaù lieàn duøng thaàn thoâng bay ñeán nöôùc Ba Tuaàn. Treân ñöôøng ñi, Thaày gaëp 60 Tyø kheo ñaõ ñaéc tam minh, luïc thoâng, ñeàu laø ñeä töû cuûa A Nan, Thaày lieàn yeâu caàu hoï hoïp söùc ñeå dieät tröø 10 ñieàu phi phaùp cuûa nhoùm Tyø kheo Baït Kyø, ñoàng thôøi Thaày tieáp tuïc vaän ñoäng hai nhoùm Tyø kheo khaùc, moãi nhoùm goàm 30 ngöôøi. Hoï cuõng ñaõ ñaït ñöôïc ñaïo quaû cao sieâu nhö nhoùm Tyø kheo tröôùc, vaø ai naáy ñeàu nhieät tình höôûng öùng coâng vieäc chính nghóa cuûa thaày. Roài thaày tieáp tuïc ñeán nuùi A Phuø môøi tröôûng laõo Tam Phuø Ñaø hôïp taùc, vaø tröôûng laõo cuõng tuøy hyû.
Baáy giôø, tröôûng laõo Ly Baø Ña ñaõ ñaït ñöôïc töø taâm tam muoäi, coù ñoâng ñaûo ñoà chuùng, ñang ôû taïi thaønh Caâu Xaù Di. Da Xaù cuõng ñeán ñoù môøi tröôûng laõo tham gia, vaø tröôûng laõo cuõng hoan hyû.
Caùc Tyø kheo Baït Kyø nghe tin Da Xaù ñaõ ñeán gaëp tröôûng laõo Ly Baø Ña, hoï beøn chôû ñaày thuyeàn nhöõng y baùt cuûa Sa moân vaø nhöõng vaät duïng caàn thieát khaùc, cuøng ñeán ñoù ñònh mua chuoäc tröôûng laõo ñeå tröôûng laõo yeåm trôï. Trong thuyeàn aáy, coù moät Tyø kheo teân Sa Lan, thaáy söï vieäc phöùc taïp, thaày beøn caên cöù vaøo kinh luaät chieâm nghieäm xem caùc Tyø kheo Baït Kyø haønh ñoäng ñuùng phaùp hay phi phaùp, thì thaày thaáy raèng hoï phi phaùp. Boãng döng, treân khoâng trung coù vò thieân thaàn ba laàn xöôùng leân raèng: "Ñuùng theá ! ñuùng theá ! Caùc Tyø kheo Baït Kyø haønh ñoäng phi phaùp nhö oâng ñaõ thaáy".
Khi ñi ñeán Caâu Xaù Di, caùc Tyø kheo Baït Kyø lieàn vaøo dieän kieán tröôûng laõo Ly Baø Ña vaø thöa raèng: "Chuùng toâi chôû raát nhieàu vaät duïng caàn thieát cuûa Sa moân ñeán ñeå cuùng döôøng ñaïi ñöùc, mong ñaïi ñöùc naïp thoï". Tröôûng laõo töø choái noùi: "Y baùt cuûa toâi ñaõ ñaày ñuû chaúng caàn chi nöõa". Hoï laïi naøi næ: "Neáu khoâng nhaän nhieàu, xin ñaïi ñöùc nhaän cho chuùt ít". Tröôûng laõo khaúng ñònh: "Y baùt cuûa toâi ñaõ ñuû khoâng theå naøo nhaän theâm nhöõng vaät cuûa caùc thaày moät caùch phi phaùp".
Bieát Tröôûng laõo Ly Baø Ña coù moät ñeä töû teân Ñaït Ma thöôøng haàu beân caïnh, caùc Tyø kheo Baït Kyø lieàn ñeán xin cuùng döôøng vaät duïng cho thaày, thaày cuõng töø choái. Hoï beøn thuyeát phuïc: "Khi Phaät coøn taïi theá, ngöôøi ta ñeán cuùng döôøng Phaät, neáu Phaät khoâng nhaän thì hoï ñem cuùng döôøng A Nan, A Nan ñeàu nhaän caû. A Nan nhaän thì cuõng nhö Phaät nhaän". Ñaït Ma nghe theá lieàn nhaän moät vaät. Nhaän roài lieàn hoûi: "Caùc Thaày muoán ñieàu gì maø cöôõng eùp boá thí cho toâi?". Hoï ñaùp: "Chuùng toâi muoán ñaïi ñöùc thöa vôùi Hoøa thöôïng Boån sö, taän löïc hoã trôï chuùng toâi, ñöøng ñeå cho Da xaù phaù hoaïi phaùp luaät cuûa chuùng toâi".
Ñaït Ma lieàn ñeán thöa vôùi thaày mình: "Hoøa thöôïng neân uûng hoä caùc Tyø kheo Baït Kyø", Ly Baø Ña noùi: "Nhöõng ngöôøi laøm ñieàu phi phaùp, ta khoâng uûng hoä". Ñaït Ma thöa: "Mong thaày suy nghó laïi". Ly Baø Ña lieàn khieån traùch Ñaït Ma: "Nay ngöôi khuyeân ta hoã trôï nhöõng keû phi phaùp, ngöôi chaúng phaûi laø ñeä töû cuûa ta nöõa. Töø nay trôû ñi chôù coù ôû quanh quaån beân ta".
Ñaït Ma sôï haõi, xaáu hoå, ñeán thuaät laïi vôùi caùc Tyø kheo Baït Kyø söï kieän vöøa roài vaø hoï beøn an uûi, khuyeân Thaày ñöøng sôï gì caû.
Theá roài, tröôûng laõo Ly Baø Ña suy nghó: "Neáu ta deïp tröø nhöõng vieäc phi phaùp cuûa boïn hoï taïi ñaây, hoï seõ khôûi leân trôû laïi, vaäy ta phaûi cuøng nhau ñeán choã ôû cuûa hoï maø deïp tröø". Nghó vaäy, lieàn cuøng vôùi Da Xaù ñeán thaønh Tyø Xaù Ly. Nôi thaønh naøy, coù vò Tyø kheo teân laø Nhaát Thieát Khöù, Thaày laø vò Thöôïng toïa coù uy voïng nhaát trong haøng Sa moân Thích töû ôû coõi Dieâm phuø ñeà naøy, ñaõ ñaéc quaû A la haùn, coù tam minh, luïc thoâng, cuõng laø ñeä töû lôùn nhaát cuûa A Nan. Da Xaù lieàn baøn vôùi Ly Baø Ña, cuøng ñeán gaëp Nhaát Thieát Khöù ñeå baøn baïc coâng vieäc roài seõ thöïc hieän. Sau khi gaëp Thöôïng toïa Nhaát Thieát Khöù, chaøo hoûi xong xuoâi, Ly Baø Ña moät mình ñeán phoøng Thöôïng toïa, traûi toïa cuï an nghæ. Ñeâm ñeán, Ly Baø Ña suy nghó: "Thöôïng toïa Nhaát Thieát Khöù naøy ñaõ quaù giaø nua maø coøn noã löïc ngoài thieàn suoát ñeâm, thì ta nay ñaâu ñöôïc pheùp an nghæ". Nhaát Thieát Khöù cuõng suy nghó: "Vò khaùch Tyø kheo naøy ñi ñöôøng cöïc nhoïc maø coøn ngoài thieàn suoát ñeâm ñeå haønh ñaïo, thì ta ñaâu ñöôïc pheùp naèm yeân".
Hai ngöôøi ngoài thieàn suoát ñeâm suy nghó veà nhau nhö theá. Ñeán cuoái ñeâm, Nhaát Thieát Khöù hoûi Ly Baø Ña: "Ñeâm nay Thaày nhaäp vaøo loaïi thieàn ñònh naøo?"
Ly Baø Ña ñaùp: "Tính toâi raát naëng loøng töø bi, ñeâm nay toâi nhaäp vaøo töø taâm tam muoäi".
- Ñoù laø loaïi Thieàn ñònh thoâ thieån. Chaúng hay Thaày ñaõ ñaéc quaû A la haùn chöa?
- Ñaõ ñaéc roài. Theá coøn Thöôïng toïa ñeâm nay nhaäp vaøo loaïi Thieàn ñònh naøo?
- Tính toâi thích quaùn töôûng veà "khoâng", ñeâm roài toâi nhaäp vaøo khoâng tam muoäi.
- Ñoù laø vieäc laøm cuûa baäc ñaïi nhaân. Vì khoâng tam muoäi laø phaùp cuûa baäc ñaïi nhaân. Nhöng Thöôïng toïa ñaõ ñaéc quaû vò A la haùn chöa?
- Ñaõ ñaéc roài.
- Vaäy xin Thöôïng toïa cho bieát, muoái ñeå caùch ñeâm coù ñöôïc pheùp duøng khoâng?
- Vieäc aáy neân hoûi giöõa chuùng Taêng, neáu hoûi rieâng toâi, nhöõng keû phi phaùp seõ cho toâi laø coù yù thieân vò vaø khoâng chaáp nhaän toâi vaøo thaønh phaàn baøn luaän Tyø ni (giôùi luaät).
Baáy giôø, Ly Baø Ña lieàn taäp hoïp Taêng chuùng ñeå luaän baøn Tyø ni, nhöng vì Taêng chuùng ñoâng ñaûo, khoâng khí oàn naùo, khoù quyeát ñoaùn Taêng söï neân Thaày ñeà nghò baïch nhò yeát ma ñeà cöû moät soá ñaïi dieän ñeå chuû trì cuoäc hoïp vaø quyeát ñoaùn caùc söï vieäc. Nhoùm Tyø keo Baït Kyø tröôùc heát ñeà cöû 4 vò: 1/Nhaát Thieát Khöù, 2/ Ly Baø Ña, 3/ Baát Xaø Toân, 4/ Tu Ma Na. Nhoùm Tyø kheo AÁp Ba Lôïi cuõng ñeà cöû 4 ngöôøi: 1/ Tam Phuø Ñaø, 2/ Sa Lan, 3/ Tröôøng Phaùt, 4/ Ba Sa Lam.
Caùc Thöôïng toïa ñöôïc Taêng sai beøn nhaát trí choïn khu vöôøn cuûa moät nöõ thí chuû ñaõ cuùng döôøng cho chö Taêng, taïi Tyø Xaù Ly laøm nôi nghò söï.
Baáy giôø Ly Baø Ña beøn hoûi Thöôïng toïa Nhaát Thieát Khöù ñieåm thöù nhaát: "Muoái ñeå caùch ñeâm coù ñöôïc pheùp duøng khoâng?"
Nhaát Thieát Khöù ñaùp: "Khoâng ñöôïc duøng".
- Phaät cheá ñònh ñieàu naøy taïi nôi naøo?
- Taïi thaønh Vöông Xaù.
- Do ai maø cheá?
- Do moät Tyø kheo ôû nôi A lan nhaõ.
- Phaïm veà vieäc gì?
- Phaïm veà vieäc duøng thöùc aên ñeå caùch ñeâm, thuoäc toäi Ba daät ñeà.
Theá roài, Ly Baø Ña keát luaän: Ñoù laø phaùp, ñoù laø luaät, ñoù laø lôøi Phaät daïy, caùc Tyø kheo Baït Kyø laøm ñieàu phi phaùp, phi luaät, traùi lôøi Phaät daïy, giôø ñaây boû xuoáng moät theû.
Vaø cöù theá, Ly Baø Ña hoûi, Nhaát Thieát Khöù ñaùp, cho ñeán khi keát thuùc 10 ñieàu phi phaùp.
Tieáp theo, 8 vò naøy beøn suy cöû 4 ngöôøi ñaïi dieän laø: Nhaát Thieát Khöù 136 tuoåi haï, Ly Baø Ña 120 tuoåi haï, Tam Phuø Ñaø vaø Da Xaù ñeàu 110 tuoåi haï, nhöõng vò naøy coù traùch nhieäm ñem caùc quyeát ñònh cuûa Ñaïi hoäi vöøa roài ra coâng boá tröôùc 700 vò A la haùn, theo theå thöùc Ly Baø Ña hoûi vaø Nhaát Thieát Khöù ñaùp nhö treân. Cuoái cuøng, Ly Baø Ña keát luaän: "Nhöõng gì khoâng do Phaät cheá thì khoâng ñöôïc tuøy tieän cheá ñònh, nhöõng gì do Phaät ñaõ cheá thì khoâng ñöôïc vi phaïm. Taêng chuùng phaûi chaêm chæ hoïc taäp nhöõng gì Phaät ñaõ truyeàn daïy".
Cuoäc keát taäp naøy vöøa ñuùng 700 vò A la haùn, neân goïi laø cuoäc keát taäp cuûa 700 ngöôøi. (Nguõ phaàn Luaät, ÑTK.1421, tr.192a-194b).
Vaøi ñieàu ghi nhaän
1/ Lyù do keát taäp: caû hai boä Töù Phaàn luaät (ÑTK.1428, tr.969c-976a) vaø Thaäp Tuïng luaät (ÑTK.1435, tr.453c-455c) ñeàu nhaát trí vôùi Nguõ Phaàn Luaät cho raèng do 10 ñieàu phi phaùp cuûa nhoùm Tyø kheo Baït Kyø maø phaûi môû Ñaïi hoäi keát taäp phaùp taïng laàn thöù hai naøy.
2/ Thôøi gian keát taäp: Nguõ Phaàn luaät vaø Töù Phaàn luaät ñeàu ghi nhaän laø sau Phaät Nieát baøn 100 naêm. Rieâng Thaäp Tuïng luaät thì baûo laø sau Phaät Nieát baøn 110 naêm.
3/ Ñòa ñieåm keát taäp: caû ba boä ñeàu nhaát trí baûo laø taïi Tyø Xaù Ly.
4/ Thaønh phaàn chuû trì cuoäc keát taäp: Hai boä kia cuõng khoâng khaùc maáy vôùi Nguõ Phaàn (xem laïi treân), chæ coù caùch phieân aâm teân cuûa caùc tröôûng laõo hôi khaùc ñoâi chuùt maø thoâi.
5/ Soá ngöôøi tham döï keát taäp: Caû ba boä ñeàu nhaát trí cho raèng cuoäc keát taäp laàn naøy coù taát caû 700 vò A la haùn.
6/ Veà 10 ñieàu phi phaùp: Caû ba boä, keå caû Luaät Thieän Kieán (ÑTK.1462,tr.677c) vaø Luaät Nam toâng (Luaät xuaát gia, quyeån thöôïng, T.K.Hoä Toâng, 241) cuõng ghi nhaän laø coù taát caû 10 ñieàu, nhöng veà thöù töï cuûa 10 ñieàu thì coù ñaûo loän chuùt ít (xem baûn so saùnh ôû sau). Tuy theá, noäi dung cuûa töøng ñieàu thì caùc boä gaàn nhö nhaát trí, chæ khaùc nhau veà caùch dieãn giaûi roäng hay heïp maø thoâi.
ÔÛ ñieàu 2, Nguõ Phaàn luaät ghi: "Löôõng chæ" sao thöïc thöïc tònh" (duøng hai ngoùn tay caàm thöùc aên ñeå aên vaãn hôïp phaùp), vaø ñöôïc giaûi thích roõ laø: Tyø kheo aên xong, rôøi khoûi choã ngoài, neáu nhaän ñöôïc thöùc aên khaùc, khoâng caàn xin pheùp aên theâm, duøng hai ngoùn tay caàm thöùc aên maø aên vaãn hôïp phaùp. Chuùng toâi ñaõ so saùnh caùc boä Töù Phaàn luaät, Thaäp Tuïng luaät, Thieän Kieán luaät - laø nhöõng tö lieäu raát caên baûn, coå xöa, coøn giöõ nguyeân veïn - cuõng ñeàu giaûi thích yù nghóa nhö Nguõ Phaàn. Nhöng khoâng hieåu sao phaàn lôùn caùc loaïi luaät giaûi veà sau, thöôøng giaûi thích ñieàu naøy khaùc haún. Cuï theå nhö Phaät Quang Ñaïi Töø Ñieån, tr.442a, giaûi thích ñieàu 2 Nhò chæ tònh nhö sau: Töø luùc maët trôøi ñuùng ngoï cho ñeán luùc boùng xeá hai ngoùn tay vaãn coù theå aên ñöôïc (maø khoâng phaïm luaät). Nhaân ñaây, ngöôøi vieát muoán neâu leân thaéc maéc naøy, xin chaát chính caùc vò toân tuùc luaät sö, vaø raát mong vaán ñeà naøy ñöôïc laøm saùng toû.
Taïi sao goïi 10 ñieàu aáy laø phi phaùp? Thieát nghó, luùc baáy giôø caùch Phaät Nieát baøn môùi khoaûng 100 naêm, caùc vò toân tuùc tröôûng laõo nghieâm trì giôùi luaät vaãn coøn nhieàu, chaùnh phaùp coøn ñöôïc nhieàu ngöôøi suøng thöôïng, maø caùc Tyø kheo Baït Kyø laïi töï tieän ñaët ra nhöõng ñieàu luaät môùi khaùc vôùi giôùi luaät Phaät cheá, neân môùi bò leân aùn gaét gao nhö vaäy. Kyø thöïc, trong 10 ñieàu aáy chæ coù vaøi ñieàu laø traùi luaät, ngoaøi ra, caùc ñieàu khaùc cuõng khoâng coù gì laø traàm troïng laém, neáu ñem so saùnh vôùi thôøi ñaïi chuùng ta ngaøy nay. Vaû laïi, neáu muoán cho chaùnh phaùp toàn taïi laâu daøi vaø ñöôïc truyeàn baù roäng raõi, thì caùc söù giaû Nhö Lai phaûi bieát tuøy theo caên cô, thôøi ñaïi vaø hoaøn caûnh maø aùp duïng giôùi luaät moät caùch uyeån chuyeån, linh ñoäng, mieãn sao khoâng phöông haïi ñeán muïc ñích giaûi thoaùt laø ñöôïc. Neáu khoâng thì giôùi luaät cuûa Phaät seõ coù nhieàu ñieàu trôû neân voâ hieäu. Theá neân, Phaät ñaõ caån thaän caên daën: "Naøy caùc Tyø kheo, tuy laø nhöõng ñieàu do Ta cheá ñònh, nhöng neáu khoâng phuø hôïp vôùi phong tuïc taäp quaùn cuûa ñòa phöông ñoù, thì khoâng neân aùp duïng. Traùi laïi, coù nhöõng ñieàu khoâng do Ta quy ñònh, nhöng voán laø phong tuïc taäp quaùn cuûa ñòa phöông aáy thì khoâng theå khoâng thi haønh" (Nguõ Phaàn luaät, ÑTK.1421, tr.153a).
Roài Ñöùc Phaät boå tuùc: "Tyø kheo khi laøm vieäc vì, neân ñem ñoái chieáu vôùi kinh, luaät, neáu vieäc laøm ñoù phuø hôïp vôùi tinh thaàn cuûa kinh, luaät thì haõy laøm. Ngöôïc laïi, neáu vieäc laøm ñoù traùi vôùi tinh thaàn cuûa kinh, luaät, thì khoâng neân laøm" (Töù Phaàn Luaät, ÑTK.1428, tr.970a).
Toùm laïi, tinh thaàn cuûa Phaät giaùo laø "Tuøy duyeân maø baát bieán, baát bieán maø vaãn tuøy duyeân". Chuùng ta coù theå linh ñoäng aùp duïng giôùi luaät sao cho toát nhaát ñeå ñaït ñeán muïc ñích giaûi thoaùt, nhöng phaûi thaän troïng trong vieäc ñeà xuaát nhöõng quy ñònh môùi, vaø nhaát laø khoâng neân tuøy tieän söûa ñoåi giôùi luaät cuûa Phaät./.
Phuï luïc: Baûn so saùnh 10 ñieàu phi phaùp
Caùc boä luaät - Nhöõng ñieàu khoaûn
- Nguõ Phaàn luaät: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Chæ coù coät 3 cuûa Nguõ Phaàn luaät (3 Töù Phaàn: 5 Thaäp Tuïng: 4 Thieän Kieán: 4 Nam Toâng) veà noäi dung, so vôùi moãi boä coù sai khaùc ñoâi chuùt, coøn 9 coät kia, tuy vò thöù cuûa moãi boä coù khaùc nhau, nhöng noäi dung caên baûn coù theå noùi töông ñoái nhaát quaùn. (Khi naøo coù dòp, chuùng toâi seõ trôû laïi vaán ñeà naøy).- Töù Phaàn luaät: 7 1 3 2 6 8 9 5 4 10
- Thaäp Tuïng luaät: 1 2 5 3 4 7 9 8 6 10
- Thieän Kieán luaät: 1 2 4 3 7 8 9 6 5 10
- Nam Toâng luaät: 1 2 4 3 7 8 9 6 5 10
Lòch söû keát taäp kinh-luaät-luaän laàn thöù ba
Thích Phöôùc Sôn
Sau Phaät Nieát baøn 100 naêm thì Ñaïi hoäi keát taäp Phaùp Taïng laàn thöù hai dieãn ra, vaø sau laàn keát taäp laàn thöù 2 ñuùng 118 naêm laïi dieãn ra cuoäc keát taäp laàn thöù 3. Nhö vaäy laàn keát taäp naøy xaûy ra sau Phaät Nieát baøn 218 naêm, töùc laø 325 naêm tröôùc Taây lòch. Ñaïi hoäi laàn naøy do Hoaøng ñeá A Duïc (Asoka) ñeà xöôùng vaø baûo trôï .
Vua A Duïc ra ñôøi khoaûng 200 naêm sau Phaät Nieát Baøn, töùc khoaûng 340 naêm tröôùc Taây lòch. Luùc oâng coøn treû voán tính tình hung baïo, neân khoâng ñöôïc phuï vöông yeâu thích, do ñoù oâng bò ñöa ñi traán nhaäm moät vuøng ñaát xa xoâi. Ñeán khi phuï vöông baêng haø, oâng lieàn ñem quaân veà trieàu, gieát ngöôøi anh caû laø Hoaøng thaùi töû Tu Ma Na (Sumara) vaø taát caû nhöõng ngöôøi anh em khaùc, chæ ñeå laïi ngöôøi em cuøng meï laø Tuùc Ñaïi Ña (coøn goïi laø Ñeá Tu) roài leân ngoâi vua. Sau khi töùc vò, trong khoaûng 3 naêm ñaàu, nhaø vua chæ phuïng söï ngoaïi ñaïo, theo truyeàn thoáng cuûa tieân vöông ñeå laïi.Ñeán naêm thöù ba, nhaân troâng thaáy moät Sa di teân Neâ Cuø Ñaø (Nigrodha) oai nghi teà chænh, töôùng maïo ñoan trang, neân vua phaùt taâm tín kính Phaät phaùp.
Vò Sa di naøy chính laø con cuûa Tu Ma Na khi vua saùt haïi caùc ngöôøi anh em trong hoaøng toäc, thì ngöôøi chò daâu, vôï Tu Ma Na, ñang mang thai, troán ñöôïc.Sau ñoù baø sinh ra Neâ Cuø Ñaø.Luùc Neâ Cuø Ñaø leân 7 tuoåi, thì ñöôïc A la haùn Baø Löu Na (Mahaøvaruna) ñoä cho xuaát gia laøm Sa di. Chuyeän keå raèng, luùc Boån sö theá phaùt, toùc rôi chöa tôùi ñaát thì Neâ Cuø Ñaø ñaõ ñaéc quaû La haùn. Vò Sa di naøy, trong moät tieàn kieáp xa xöa, voán laø anh cuûa A Duïc. Hai anh em cuøng moä ñaïo tu haønh, taïo nhieàu coâng ñöùc. Do nhaân duyeân aáy neân khi vöøa thaáy oâng, vua A Duïc ñaõ coù thieän caûm ngay töùc khaéc.Hôn nöõa, nhôø ñaõ gieo troàng phöôùc ñöùc trong quaù khöù, neân nhaø vua deã daøng kính tín Tam baûo, vaø phaùt taâm cuùng döôøng Taêng chuùng moät caùch nhieät thaønh. Soá ngöôøi nhaän ñöôïc söï cuùng döôøng cuûa Vua leân ñeán 6 vaïn ngöôøi trong moãi ngaøy. Ñoàng thôøi, vua cho xaây caát 84.000 ngoâi giaø lam, vaø kieán taïo 84.000 ngoâi baûo thaùp trong khaép quoác ñoä, cuõng nhö taïi caùc nöôùc chö haàu xung quanh.
Khi caùc ngoâi baûo thaùp vaø töï vieän hoaøn thaønh, nhaø vua môû tieäc khaùnh haï, cuùng döôøng roäng raõi chö Taêng. Nhaân thaáy oai nghi teà chænh vaø ñaïo haïnh thanh cao cuûa Thaùnh chuùng, nhaø vua caøng theâm tin töôûng Phaät phaùp nhieäm maàu. Do ñoù, vua cho moät ngöôøi con trai laø Ma Saån Ñaø (Mahinda) vaø moät ngöôøi con gaùi teân laø Taêng Giaø Maät Ña (Sanghamitta) cuøng xuaát gia moät luùc.Ma Saån Ñaø baáy giôø ñuùng 20 tuoåi.Hoøa thöôïng Boån sö cuûa Thaày laø Muïc Kieàn Lieân Töû Ñeá Tu (Moggaliputta - tissa) vaø Taêng Giaø Maät Ña vöøa 18 tuoåi, Hoøa thöôïng Boån sö cuûa coâ laø Ñaøm Ma Ba La (Dhammapaøli).
Nhaø vua caøng ngaøy caøng nhieät thaønh uûng hoä Phaät phaùp, cuùng döôøng Taêng chuùng moät caùch troïng haäu, thì ngoaïi ñaïo ñi khaát thöïc moãi ngaøy moãi trôû neân khoù khaên. Do ñoù, hoï gia nhaäp vaøo haøng nguõ Taêng chuùng caøng luùc caøng ñoâng. Trong soá ñoù, coù ngöôøi xuaát thaân töø ñaïo thôø löûa, coù ngöôøi theo ñaïo loõa theå, vaø coù ngöôøi theo ñaïo daàm nöôùc laïnh. Do tieâm nhieãm loái soáng ngoaïi ñaïo, neân maëc duø ñaõ vaøo trong Taêng chuùng, caùc Tyø kheo taân toøng naøy vaãn haønh xöû nhö ngoaïi ñaïo. Thaäm chí, hoï coøn ñem giaùo luaät ngoaïi ñaïo ra giaûng daïy cho tín chuùng, khieán cho Phaät phaùp trôû neân hoãn loaïn.Vì theá, caùc Tyø kheo chaân chính khoâng theå hoøa hôïp boá taùt, töï töù vaø laøm Phaät söï chung vôùi hoï. Tình traïng baát oån cöù keùo daøi maõi, khieán Taêng chuùng soáng trong söï raïn nöùt, baát hoøa, suoát 7 naêm maø khoâng boá taùt ñöôïc. Vua A Duïc chöùng kieán tình traïng chia reõ cuûa Taêng ñoaøn nhö vaäy, neân raát ñau loøng. Nhaèm chaán chænh laïi haøng nguõ Taêng chuùng, vua beøn sai moät vieân quan ñaïi thaàn ñem saéc leänh cuûa mình ñeán caùc töï vieän, truyeàn cho Taêng chuùng phaûi cuøng nhau hoøa hôïp Boá Taùt. Nhöng hoï khoâng noùi gì caû. Vò quan Khaâm sai khoâng bieát laøm theá naøo, ñaønh phaûi trôû veà trieàu, baøn baïc vôùi moät vieân quan ñoàng lieâu.Vò quan naøy beøn hieán keá baèng caùch gôïi yù: "Toâi thaáy ñaïi vöông khi chinh phuïc caùc nöôùc, heã ai khoâng tuaân leänh thì gieát cheát; tröôøng hôïp naøy cuõng phaûi laøm nhö theá".
Nghe baïn noùi coù lyù, vieân Khaâm sai lieàn trôû laïi tu vieän, chaát vaán vò Thöôïng toïa: "Ñaïi vöông ñaõ coù saéc leänh khieán Taêng chuùng phaûi hoøa hôïp thuyeát giôùi, vì sao caùc vò khoâng phuïc tuøng?". Thöôïng toïa ñaùp: "Thöa thöôïng quan. vì caùc thieän Tyø kheo khoâng chòu boá taùt chung vôùi caùc Tyø kheo ngoaïi ñaïo, chöù khoâng phaûi khoâng phuïc tuøng".
Ngay laäaïp töùc, vieân Khaâm sai lieàn tuoát göôm gieát vò Thöôïng toïa aáy, vaø laàn löôït gieát ñeán choã Tyø kheo Tuùc Ñaïi Ña, Tuùc Ñaïi Ña leàn baûo vò aáy döøng tay laïi khoâng ñöôïc cuoàng saùt böøa baõi nhöõng ngöôøi voâ toäi.Vieân Khaâm sai ñaønh phaûi döøng tay, roài trôû veà trieàu ñeå yeát kieán nhaø vua.
Baây giôø noùi veà nguyeân nhaân khieán cho Tuùc Ñaïi Ña ñi tu: Sau khi vua A Duïc leân ngoâi beøn phong cho em laø Tuùc Ñaïi Ña laøm Thaùi töû. Moät hoâm Tuùc Ñaïi Ña vaøo röøng du ngoaïn, boãng thaáy caùc con ni laøm vieäc theo baûn naêng chuùng sinh ñeå duy trì noøi gioáng. OÂng nghó: "Caùc con nai naøy aên coû xanh, uoáng nöôùc laõ, maø coøn nhö theá, thì caùc chö Taêng ôû trong phoøng kín, coù chaên eâm neäm aám, aên uoáng no ñuû thì leõ naøo laïi khoâng vieäc aáy". Theá roài oâng trôû veà hoaøng cung, ñem yù nghó ngaây thô cuûa mình trình baøy vôùi hoaøng huynh A Duïc, vua nghe theá, töï nhuû: "Thaät quaùi laï! Chuyeän khoâng ñaùng nghi ngôø maø boãng döng sinh nghi ngôø. Coù khaùc naøo nôi bình ñòa boãng khôûi phong ba!". Do ñoù, ñeå daïy cho Tuùc Ñaïi Ña moät baøi hoïc, vua aâm thaàm saép ñaët möu keá, khieán Tuùc Ñaïi Ña phaïm phaûi toäi naëng ñaùng bò töû hình. Luùc aáy, vua phaãn noä baûo vôùi em mình: "Nay ta ban cho ngöôi moät aân hueä cuoái cuøng, cho pheùp ngöôi laøm vua trong voøng 7 ngaøy, sau ñoù ta seõ trò toäi".
Theá roài Tuùc Ñaïi Ña ñöôïc leân ngoâi baùu, ngöï nôi laàu son ñieän ngoïc, coù cung taàn myõ nöõ, ñôøn ca xöôùng haùt vaø ñuû caùc thöù sôn haøo haûi vò khoâng thieáu thöù gì. Nhöng oâng chaúng maøng ñeå taâm ñeán nhöõng thöù aáy maø chæ ngong ngoùng sôï cheát ñeán noãi thaân theå cöïc kyø tieàu tuïy.
Sau 7 hoâm, A Duïc hoûi Tuùc Ñaïi Ña trong thôøi gian qua höôûng vinh hoa phuù quí toät böïc nhö vaäy coù caûm thaáy thích thuù hay khoâng, thì Tuùc Ñaïi Ña thöïc thaø boäc baïch heát nhöõng taâm söï khoå ñau cuûa mình. Vua lieàn baûo: "Chæ vì bieát tröôùc sinh meänh mình trong 7 hoâm nöõa seõ keát thuùc maø ngöôi coøn hoát hoaûng, queân aên boû nguû, thaân theå trôû neân taøn taï ñeán theá, huoáng gì caùc Tyø kheo trong töøng hôi thôû ñeàu nghó ñeán leõ voâ thöôøng, khoâng bieát caùi cheát ñeán luùc naøo, thöû hoûi coøn taâm trí ñaâu nöõa maø ñaém tröôùc nhöõng vaät duïc ôû ñôøi?".
Ñöôïc lôøi nhö côûi taám loøng, Tuùc Ñaïi Ña lieàn sinh tín taâm ñoái vôùi Phaät phaùp vaø chaúng bao laâu oâng phaùt taâm xuaát gia laøm moät Tyø kheo.
Nhaéc laïi vieäc tröôùc, khi vieân quan Khaâm sai bò Tuùc Ñaïi Ña ngaên laïi. OÂng lieàn trôû veà trieàu taâu leân nhaø vua söï kieän dieãn tieán vöøa roài.Vua nghe theá voâ cuøng kinh ngaïc, ñau ñôùn toät cuøng, ngaát xæu, teù quî xuoáng ñaát. Hoài laâu vua môùi tænh laïi, thoáng traùch vieân quan aáy: "Traãm sai khanh ñeán tu vieän laø ñeå truyeàn leänh cho caùc Tyø kheo phaûi hoøa hôïp thuyeát giôùi chöù ñaâu phaûi baûo ñeán gieát hoï!". Theá roài, vua töùc toác ngöï giaù ñeán hoûi chö Taêng, trong tröôøng hôïp vöøa roài, vua coù toäi hay vieân Khaâm sai kia coù toäi.Trong caùc Tyø kheo, coù ngöôøi noùi do coù leänh cuûa vua maø Taêng chuùng bò cheát oan, neân vua coù toäi. Coù ngöôøi thì baûo caû hai ñeàu coù toäi. Nhöng coù ngöôøi bình tónh hôn, hoûi vua coù yù ñònh gieát haïi hay khoâng, thì vua ñaùp laø chæ muoán xaây döïng Taêng ñoaøn, taïo laäp coâng ñöùc chöù khoâng coù taâm saùt haïi. Vò aáy keát luaän: "Neáu taâm ñaïi vöông nhö theá, thì ñaïi vöông voâ toäi,maø keû gieát ngöôøi kia coù toäi"
Qua nhöõng trình baøy khaùc nhau nhö theá, vua caøng theâm phaân vaân, lieàn hoûi caùc Tyø kheo, ai coù theå laøm cho vua heát nghi hoaëc. Caùc Tyø kheo baûo raèng chæ coù tröôûng laõo Muïc Kieàn Lieân Töû Ñeá Tu, ngöôøi ñaõ ñaït tam minh, chöùng quaû A la haùn, môùi coù theå chaám döùt ñöôïc söï nghi ngôø cuûa vua maø thoâi.Sau khi nghe lôøi chæ daãn, vua lieàn caùo töø caùc Tyø kheo, trôû veà cung ñình, chuaån bò leã cuùng döôøng.Chuaån bò xong caùc vieäc, vua phaùi ngöôøi ñeán tu vieän cung thænh Muïc Kieàn Lieân Töû Ñeá Tu vaø ñaïi chuùng vaøo trieàu thoï trai.Thoï trai xong, vua môøi tröôûng laõo Ñaïi Tu cuøng Taêng chuùng ñeán moät ñaïo traøng ñaõ ñöôïc thieát laäp taïi Vieân Laâm (Uyyøana). Khi ñeán nôi, ñeå bieát chaéc tröôûng laõo coù theå ñoaïn tröø ñöôïc ñieàu nghi ngôø cuûa mình hay khoâng, vua thænh caàu tröôûng laõo thi thoá vaøi pheùp thaàn thoâng. Tröôûng laõo ñaõ hoan hyû ñaùp öùng lôøi yeâu caàu aáy khieán vua raát khaâm phuïc nghó raèng aùc phaùp seõ dieät tröø, Phaät phaùp seõ laïi truøng höng. Theá roài, vua ñem söï vieäc tröôùc kia ra chaát vaán tröôûng laõo. Tröôûng laõo beøn hoûi laïi nhaø vua: "Khi aáy ñaïi vöông coù taâm saùt haïi hay khoâng?", vua ñaùp: "Ñeä töû chæ mong coù coâng ñöùc,chöù khoâng coù taâm saùt haïi". Tröôûng laõo khaúng ñònh: "Neáu khoâng coù taâm gieát haïi thì ñaïi vöông voâ toäi". Roài tröôûng laõo ñem kinh Baûn sinh ra giaûng cho vua nghe. Sau khi nghe phaùp, moïi thaéc maéc trong loøng cuûa vua ñeàu giaûi toûa. Tieáp ñeán tröôûng laõo trình baøy theá naøo laø ñuùng luaät, theá naøo laø traùi luaät, theá naøo laø ñuùng phaùp, theá naøo laø phi phaùp, nhöõng gì do Phaät daïy vaø nhöõng gì khoâng phaûi do Phaät daïy...Vua ñöôïc dieãm phuùc nghe phaùp lieân tuïc nhö theá suoát 7 ngaøy.Vôùi taâm traïng haân hoan sau khi nghe phaùp, vua nghó raèng laàn keát taäp phaùp taïng naøy chaéc chaén seõ thaønh coâng, lieàn sai ngöôøi ngaên ñaïo traøng ra thaønh hai khu vöïc a vaø b. Nhöõng ai cuøng moät kieán giaûi thì ôû chung moät khu vöïc. Ñoàng thôøi moãi khu vöïc cöû ra moät vò ñaïi dieän ñeå traû lôøi nhöõng ñieàu vua hoûi.
Theá roài, vua hoûi vò ñaïi dieän cuûa moät khu vöïc: "Thöa Ñaïi ñöùc, Phaät phaùp nhö theá naøo?". Hoï beøn lao nhao leân. Coù ngöôøi baûo laø thöôøng; coù ngöôøi baûo laø ñoaïn; coù ngöôøi noùi laø coù töôûng, coù ngöôøi noùi laø khoâng phaûi töôûng cuõng khoâng phaûi khoâng töôûng; coù ngöôøi noùi laø theá gian Nieát baøn...".
Vua nghe hoï ñaùp lung tung nhö theá, bieát chaéc nhoùm Tyø kheo naøy ñích thöïc laø ngoaïi ñaïo, chöù khoâng phaûi Tyø kheo chaân chính. Do ñoù, vua ra leänh hoï côûi boû phaùp phuïc, ban cho y phuïc maøu traéng, vaø ñuoåi ra khoûi Taêng ñoaøn. Roài vua sang khu vöïc cuûa 6 vaïn Tyø kheo kia, leân tieáng hoûi vò ñaïi dieän: "Thöa Ñaïi ñöùc, Phaät phaùp nhö theá naøo?". Vò aáy ñaùp: "Thöa ñaïi vöông, Ñöùc Phaät phaân bieän giaûng daïy theo töøng trình ñoä". Quay sang tröôûng laõo Muïc Kieàn Lieân Töû Ñeá Tu, vua hoûi: "Coù ñuùng theá khoâng, thöa Ñaïi ñöùc?". Tröôûng laõo ñaùp: "Ñuùng theá, thöa ñaïi vöông".Bieát Phaät phaùp ñaõ ñöôïc thanh tònh, vua beøn thænh caàu chö Taêng thuyeát giôùi boá taùt trôû laïi, vaø sai ngöôøi baûo veä chuùng Taêng roài töø bieät, hoài loan.
Sau khi vua rôøi khoûi ñaïo traøng, 6 vaïn Tyø kheo lieàn suy cöû tröôûng laõo Muïc Kieàn Lieân Töû Ñeá Tu laøm chuû toïa vaø tuyeån choïn 999 Tyø kheo tinh thoâng tam taïng, ñaõ ñaéc tam minh,môû cuoäc ñaïi hoäi keát taäp phaùp taïng. Theå thöùc keát taäp laàn naøy gioáng hai laàn tröôùc, khoâng khaùc gì caû.Do vaäy, Phaät phaùp trôû laïi thanh tònh, moïi hoãn loaïn, caáu ueá ñeàu ñöôïc deïp tröø.
Ñaïi hoäi keát taäp laàn naøy traûi qua 9 thaùng thì hoaøn taát, do tröôûng laõo Muïc Kieàn Lieân Töû Ñeá Tu laøm chuû toïa, 999 vò Tyø kheo A la haùn tham döï, neân goïi laø cuoäc keát taäp cuûa 1000 vò La haùn.
Sau khi keát taäp, tröôûng laõo Muïc Kieàn Lieân Töû Ñeá Tu beøn soaïn ra luaän thö ñeå phaûn baùc nghóa lyù cuûa caùc phaùi ngoaïi ñaïo ñöông thôøi. Ñeán khi bieát mình saép vieân tòch, tröôûng laõo beøn sai vò cao ñoà laø Ñaïi ñöùc Ma Saån Ñaø ñem luaät taïng truyeàn sang nöôùc Sö Töû (Srilanca:Tích Lan). Vaâng leänh sö phuï, Ñaïi ñöùc Ma Saån Ñaø ñem giaùo phaùp sang Tích Lan truyeàn baù. Ñeán khi saép vieân tòch, Ñaïi ñöùc laïi ñem truyeàn cho ñeä töû laø A Tuùc Tra (Arittha); A Tuùc Tra truyeàn cho ñeä töû laø Ñeá Tu Ñaït Ña (Tissadatta); Ñeá Tu truyeàn cho ñeä töû laø Giaø La Tu Maït Na (Kaølasumana); Giaø La Tu Maït Na truyeàn cho ñeä töû laø Ñòa Giaø Na (Dìghanaømaka); Ñòa Giaø Na truyeàn cho Tu Maït Na (Dìghasumana); Tu Maït Na truyeàn cho Ñaøm Voâ Ñöùc (Dhamarakkhita); Ñaøm Voâ Ñöùc truyeàn cho Ñeá Tu (Tissa); Ñeá Tu truyeàn cho Ñeà Baø (Deva); Ñeà Baø truyeàn cho Tu Maït Na (Sumana); Tu Maït Na truyeàn cho Chuyeân Na Giaø (Cuølagaøna); Chuyeân Na Giaø truyeàn cho Ñaøm Voâ Ba Li (Dhammapaølinaøma); Ñaøm Voâ Ba Li truyeàn cho Xí Ma (Khemanaøma); Xí Ma truyeàn cho Öu Ba Ñeá Tu (Upatissa); Öu Ba Ñeá Tu truyeàn cho Phaùp Cöï (?); Phaùp Cöï truyeàn cho A Baø Gia (Abhaya); A Baø Gia truyeàn cho Tieåu Ñeà Baø (Cuøladeva); Tieåu Ñeà Baø truyeàn cho Tö baø (Sìva).
Ñoù laø caùc luaän sö trí tueä ñeä nhaát, thaàn thoâng voâ ngaïi, aùi taän La haùn, thaày troø truyeàn nhau, ñeán nay khoâng döùt (Thieän Kieán Luaät Tyø Baø Sa, quyeån I,II ÑTK 24, tr 678b - 684).
Vaøi ñieàu ghi nhaän
1. Lyù do keát taäp: Vì caùc ngoaïi ñaïo traø troän vaøo haøng nguõ Taêng ñoaøn laøm cho Taêng chuùng baát hoøa vaø Phaät phaùp trôû neân hoãn loaïn, neân môùi môû ñaïi hoäi keát taäp.
2. Thôøi gian keát taäp: Laàn keát taäp naøy dieãn ra sau khi Phaät Nieát Baøn 218 naêm, töùc tröôùc Taây lòch 325 naêm. Vaø coâng vieäc ñöôïc thöïc hieän trong thôøi gian 9 thaùng.
3. Ñòa ñieåm keát taäp: Taïi Vieân Laâm (Uyyøana), thaønh Hoa Thò (Paøtaliputta) nöôùc Ma Kieät Ñaø (Magadha).
4. Vò chuû toïa cuoäc keát taäp: Tröôûng laõo Muïc Kieàn Lieân Töû Ñeá Tu (Moggaputta - Tissa).
5. Soá ngöôøi tham döï keát taäp: goàm 1000 vò A La Haùn (keå caû vò chuû toïa) ñaõ chöùng Tam minh, tinh thoâng Tam taïng.
6, Ngöôøi khôûi xöôùng vaø baûo trôï cuoäc keát taäp: Hoaøng ñeá A Duïc (sinh khoaûng naêm 350 tröôùc Taây lòch).
7. Giaù trò cuûa cuoäc keát taäp: hai laàn keát taäp thöù nhaát vaø thöù nhì söû Phaät giaùo Nam truyeàn vaø Baéc truyeàn ñeàu coù ghi cheùp, vaø ñeàu coâng nhaän. Nhöng laàn keát taäp thöù ba naøy chæ thaáy ghi laïi trong Thieän Kieán Luaät Tyø Baø Sa (boä sôù giaûi Luaät taïng cuûa Nam truyeàn) vaø Ñaûo söû Tích Lan. Coøn thö tòch cuûa Baéc truyeàn khoâng ghi cheùp. Vì quan ñieåm cuûa Baéc truyeàn cho ñaây laø söï keát taäp cuûa Boä phaùi maø thoâi, neân khoâng coâng nhaän nhö moät cuoäc keát taäp chính thöùc./.
Lòch söû keát taäp Phaùp taïng laàn thöù tö
Thích Phöôùc Sôn
I- Thuyeát thöù nhaát Sau Phaät Nieát baøn khoaûng 400 naêm, taïi nöôùc Kieàn Ñaø La (Gandhaøra) coù vua Ca Nò Saéc Ca (Kanishca) trò vì, ñaát nöôùc phuù cöôøng, danh vang khaép nôi ,caùc nöôùc xung quanh ñeàu quy phuïc. Trong nhöõng luùc raûnh roãi vieäc trieàu ñình, nhaø vua thöôøng ñoïc kinh Phaät. Moãi ngaøy vua thænh moät vò cao taêng vaøo cung thuyeát phaùp. Nhöng vua thaáy quan ñieåm moãi ngöôøi moät khaùc, khoâng ai gioáng ai, neân raát baên khoaên, khoâng bieát laøm sao ñeå giaûi toûa. Vì vaäy vua lieàn thænh giaùo Hieáp Toân Giaû (Parsva), Hieáp Toân Giaû lieàn thöa: " Taâu Ñaïi vöông, vì ñöùc Nhö Lai nhaäp dieät traûi qua naêm thaùng ñaõ laâu, caùc ñeä töû thöôøng döïa theo quan ñieåm cuûa thaày mình, coù nhöõng nhaän thöùc baát ñoàng, do ñoù maø sinh ra maâu thuaãn vôùi nhau".
vua nghe noùi theá raát laáy laøm buoàn loøng, traàm ngaâm hoài laâu, roài baïch vôùi toân giaû: "Traãm nhôø höôûng ñöôïc phuùc ñöùc cuûa toå tieân, neân ñöôïc keá thöøa toâng mieáu, cai trò muoân daân, nay tuy xaû caùch Thaùnh nhaân (Phaät), nhöng coøn may maén neám ñöôïc phaùp vò. Traãm muoán queân söï heøn keùm cuûa mình, doác loøng thieäu long chaùnh phaùp, môû ñaïi hoäi keát taäp phaùp taïng ñeå thoáng nhaát nhöõng quan ñieåm rieâng cuûa caùc boä phaùi".
Hieáp Toân Giaû taùn thaùn: "Ñaïi vöông ñaõ gieo troàng caên laønh töø ñôøi tröôùc, neân ñôøi naøy ñuû phöôùc loäc, laïi löu taâm ñeán Phaät phaùp,thöïc laø hôïp vôùi nguyeän voïng cuûa baàn taêng". Theá roài, vua truyeàn leänh trieäu taäp caùc baäc thaùnh trieát xa gaàn. Nhaän ñöôïc saéc chæ, caùc baäc minh trieát thoâng ñaït tam taïng, nhöõng baäc hieàn taøi xuaát chuùng töø boán phöông vaân taäp veà kinh thaønh.Vua beøn thieát leã cuùng döôøng suoát 7 ngaøy, vaø baøn keá hoaïch môû ñaïi hoäi keát taäp. Nhöng thaáy soá ngöôøi khaù ñoâng ñuùc, sôï khoù traùnh khoûi oâ hôïp, neân vua ñem ñieàu thao thöùc cuûa mình trình leân Taêng chuùng roài truyeàn leänh: "Nhöõng vò naøo ñaõ chöùng ñaéc Thaùnh quaû thì ôû laïi, nhöõng vò naøo coøn trieàn phöôïc xin haõy trôû veà choã cuõ". Tuy vaäy, chuùng hoäi vaãn coøn quaù ñoâng, neân vua laïi ra leänh: "Caùc baäc voâ hoïc (chöùng quaû A la haùn) xin haõy ôû laïi,coøn caùc baäc höõu hoïc haõy ra veà. Theá nhöng soá ngöôøi vaãn coøn nhieàu, vì theá vua laïi haï leänh: "Nhöõng vò ñaày ñuû tam minh luïc thoâng haõy ôû laïi, coøn nhöõng vò khaùc ñeàu haõy trôû veà". Nhöng hoäi chuùng vaãn coøn ñoâng, buoäc loøng vua phaûi haï leänh moät laàn cuoái cuøng: "Nhöõng ai ñoái vôùi noäi giaùo thì tinh thoâng Tam taïng, ñoái vôùi ngoaïi ñieån thì quaùn trieät nguõ minh, xin môøi ôû laïi, coøn nhöõng vò khaùc xin hoan hyû lui veà truù xöù".
Chung cuïc, sau boán laàn gaïn loïc, soá ngöôøi coøn laïi tính ñöôïc 499 ngöôøi.Luùc aáy, nhaø vua thaáy trong nöôùc mình hay möa naéng baát thöôøng, sôï laøm khoå nhoïc caùc vò toân tuùc, neân ñònh ñöa hoäi chuùng ñeán thaønh Vöông Xaù - nôi thaïch thaát maø toân giaû Ca Dieáp xöa kia ñaõ keát taäp giaùo phaùp - môû ñaïi hoäi keát taäp.Nhöng Hieáp Toân Giaû cuøng caùc vò toân tuùc can raèng: "Thöa Ñaïi vöông, khoâng neân. Vì ôû ñoù coù nhieàu ngoaïi ñaïo, nhieàu luaän sö khaùc phaùi raát phöùc taïp. Chuùng ta seõ phaûi baän roän thuø tieáp,giao teá vôùi hoï maát heát thì giôø, aét haún seõ gaây trôû ngaïi coâng vieäc keát taäp vaø soaïn ra luaän giaûi. Hôn nöõa, ñaïi chuùng giôø ñaây ñeàu nhaát trí muoán thöïc hieän vieäc keát taäp taïi nöôùc naøy. Vì ñaát nöôùc naøy ôû boán phía coù nuùi non kieân coá,coù thaàn Döôïc Xoa gìn giöõ, ñaát ñai phì nhieâu , saûn vaät phong phuù, laø nôi thaùnh hieàn vaân taäp, caùc baäc thaàn tieân qua laïi,vaø hieän giôø Taêng chuùng ñang quy tuï taïi ñaây". Sau khi nghe trình baøy, vua thaáy hôïp lyù, neân chuaån thuaän ñeà nghò aáy.
Theá roài, vua truyeàn leänh cho coâng nhaân xaây döïng lo thieát laäp giaø lam taïi thaønh Ca Thaáp Di La (Kasmira) ñeå keát taäp phaùp taïng.
Luùc baáy giôø, caùc vò A la haùn thaáy toân giaû Theá Höõu (Vasumitra) maëc y phuïc luoäm thuoäm, ñang ñöùng tröôùc haønh lang, beøn noùi vôùi toân giaû: "OÂng chöa ñoaïn tröø kieát söû, neáu luaän nghò giaùo phaùp seõ vaáp phaûi sai laàm, vaäy oâng neân rôøi khoûi ñaây maø ñi nôi khaùc".
Theá Höõu noùi: "Nay chö hieàn ñoái vôùi chaùnh phaùp khoâng coù ñieàu chi nghi ngôø, muoán thay Phaät ñeå tuyeân döông neân môùi taäp hoïp nôi ñaây maø luaän baøn Phaät phaùp. Toâi tuy khoâng ñöôïc thoâng tueä, nhöng cuõng hieåu giaùo phaùp ít nhieàu, vaên chöông u huyeàn cuûa tam taïng vaø nhöõng lyù luaän khuùc chieát cuûa nguõ minh cuõng ñaõ töøng nghieân cöùu vaø ñaït ñöôïc nhöõng yù thuù nhaát ñònh".
Caùc vò A la haùn noùi: "Lôøi noùi suoâng khoâng coù gì laøm baèng chöùng, neáu vaäy thì thaày haõy aån cö nôi vaéng veû moät thôøi gian, lo tu taäp gaáp ñeå chöùng ñaït quaû voâ hoïc, roài môùi tham döï cuõng chöa muoän".
Theá Höõu noùi: " Toâi xem quaû voâ hoïc cuõng nhö ñaøm daõi, chí toâi chæ caàu Phaät quaû, chaúng theøm ñi con ñöôøng nhoû". Beøn voø caùi y raùch neùm ñi.Khi chieác y chöa rôi tôùi ñaát, thì toân giaû (tuyeân boá mình) chöùng ñöôïc thaùnh quaû voâ hoïc.
Luùc aáy, caùc vò A la haùn laïi khieån traùch: "Keû Taêng thöôïng maïn chính laø ngöôøi naøy ñaây. Quaû voâ hoïc ñöôïc chö Phaät heát lôøi taùn thaùn, ñaâu coù theå chöùng ñaéc deã daøng nhö theá?"
Muoán cho moïi ngöôøi heát moái ngôø vöïc, Theá Höõu beøn neùm chieác y leân hö khoâng, chö Thieân beøn tieáp laáy vaø cung kính thænh caàu: "Toân giaû neân chöùng Phaät quaû ñeå sau naøy keá thöøa Ñöùc Töø Thò (Di Laëc), laøm baäc toân quyù nhaát trong ba coõi, vaø laøm choã nöông töïa cho boán loaøi, chöù giôø ñaây toân giaû chöùng quaû nhoû laøm chi?".
Baáy giôø caùc vò A la haùn thaáy söï ly kyø nhö theá beøn taï loãi, vaø môøi toân giaû tham gia ñaïi hoäi keát taäp cho ñuû soá 500 ngöôøi. Ñoàng thôøi hoäi chuùng suy cöû Theá Höõu laøm ñeä nhaát vaø Hieáp Toân Giaû laøm ñeä nhò chuû toïa cuoäc keát taäp ñeå quyeát ñoaùn nhöõng yù kieán baát ñoàng cuûa cöû toïa.Nhöõng vaán ñeà cuûa kinh ñieån, sau khi ñöôïc hoäi nghò thaûo luaän vaø bieåu quyeát, beøn bieân taäp thaønh ba boä luaän, ñoù laø:
1. Boä luaän "Öu Ba Ñeà Xaù" goàm 10 vaïn baøi tuïng, duøng ñeå giaûi thích Kinh taïng.Nhö vaäy caû ba boä goàm 30 vaïn baøi tuïng, chín traêm saùu möôi vaïn lôøi (9.600.000), giaûi thích ñaày ñuû ba taïng giaùo ñieån. Trong ñoù, khoâng coù chi tieát naøo laø khoâng baøn baïc taän cuøng, khoâng coù choã saâu xa naøo laø khoâng cöùu xeùt roát raùo. Nhöõng nghóa lyù thaâm u ñöôïc laøm cho saùng toû, nhöõng lôøi noùi coøn muø môø ñöôïc laøm cho roõ raøng. Thaønh quaû naøy nhaèm truyeàn laïi muoân ñôøi cho haäu theá duøng laøm cöông lónh.2. Boä luaän "Tì Naïi Da Tì Baø Sa" cuõng goàm 10 vaïn baøi tuïng, ñeå giaûi thích Luaät taïng.
3. Boä luaän " A Tì Ñaït Ma Tì Baø Sa" cuõng goàm 10 vaïn baøi tuïng, ñeå giaûi thích Luaän taïng.
Keá ñeán, vua Ca Nò Saéc Ca beøn sai thôï ñuùc ñoàng duøng ñoàng ñoû daùt thaønh laù moûng, ñeå cheùp luaän vaên, roài ñem caát vaøo trong hang ñaù, xaây theùp leân treân ñeå cuùng döôøng. Vua laïi sai thaàn Döôïc Xoa phoøng veä khaép nöôùc, khoâng ñeå cho ngoaïi ñaïo mang boä luaän aáy ra khoûi laõnh thoå. Nhöõng ai muoán hoïc taäp noù thì phaûi ñeán ñoù maø hoïc .
Sau khi xong vieäc, vua beøn thieát leã trai taêng cuùng döôøng raát troïng haäu ñeå chuùc möøng ñaïi hoäi keát taäp vöøa thaønh coâng vieân maõn (Ñaïi Ñöôøng Taây Vöùc, quyeån ba, Sa moân Bieän Cô soaïn taïi chuøa Töø AÂn, ÑTK 51, kyù hieäu 2087, tr 886b).
Toùm taét:
1/ Lyù do keát taäp: vì chö Taêng cuûa caùc boä phaùi coù nhöõng kieán giaûi baát ñoàng veà kinh ñieån,neân môùi môû ñaïi hoäi keát taäp.2/ Thôøi gian keát taäp: Khoaûng 400 naêm sau Phaät Nieát Baøn.
3/ Ñòa ñieåm keát taäp: taïi thaønh Ca Thaáp Di La (Kasmira), teân cuõ goïi laø Keá Taân, nöôùc Kieàn Ñaø La (Gandhaøra) thuoäc mieàn Taây Baéc AÁn Ñoä.
4/ Vò chuû toïa cuoäc keát taäp: Toân giaû Theá Höõu (Vasumitra) vôùi söï trôï thuû cuûa Hieáp Toân Giaû.
5/ Soá ngöôøi tham döï keát taäp: 500 vò Hieàn thaùnh (keå caû vò chuû toïa) ñaõ ñaït ñòa vò voâ laäu, töùc quaû A la haùn.
6/ Ngöôøi khôûi xöôùng cuoäc keát taäp: vua Ca Nò Saéc Ca (Kanishka), vò hoä phaùp ñöôïc xem laø coù coâng töông ñöông vôùi hoaøng ñeá A Duïc.
7/ Thaønh quaû cuoäc keát taäp: Soaïn ra ba boä luaän: kinh sôù, luaät sôù, vaø luaän sôù, goàm ba möôi vaïn baøi tuïng, 9.600.000 lôøi.
8/ Phöông thöùc baûo quaûn: Vua ra saéc leänh sai thaàn Döôïc Xoa baûo veä khoâng cho ngoaïi ñaïo hay ngöôøi naøo mang boä luaän naøy ra khoûi nöôùc.
1. Thôøi gian keát taäp: Sau Phaät Nieát baøn 500 naêm, vaø thôøi gian bieân taäp xong caùc boä luaän keùo daøi ñeán 12 naêm.2. Ñòa ñieåm keát taäp: Taïi Keá Taân, töùc Ca Thaáp Di La (Kasmira)
3. Vò chuû toïa cuoäc keát taäp: Toân giaû Ca Chieân Dieân Töû, vaø Boà taùt Maõ Minh chaáp buùt.
4. Soá ngöôøi tham döï: 500 vò La haùn vaø 500 vò Boà taùt.
5. Thaønh quaû: Soaïn moät boä luaän goàm 8 kieàn ñoä (töùc 8 phaàn), ñaët teân laø Phaùt Tueä luaän (hay Phaùt Trí luaän) goàm 5 vaïn baøi keä. Sau 12 naêm môùi hoaøn thaønh, giaû thích roäng raõi, goàm thaønh 100 vaïn baøi keä.
6. Phöông thöùc baûo quaûn: Caùc thaùnh giaû duøng thaàn löïc khieán caùc thaàn linh baûo veä khoâng cho baát cöù moät ai mang boä luaän naøy ra khoûi nöôùc (Baø Taåu Baøn Ñaäu - Vasubandhu) phaùp sö truyeän, Chaân Ñeá ñôøi Traàn dòch, ÑTK 50, kyù hieäu 2049, tr 189a).
1.Thôøi gian keát taäp: Vaøo thôøi vua Baø Tha Giaø Maõ Ni (Vattagaømani) cai trò Tích Lan (öôùc chöøng 400 naêm sau Phaät nhaäp dieät (?).2. Ñòa ñieåm keát taäp: taïi thoân Maõ Ñaëc Leâ, phía Ñoâng A Lö Ca, nöôùc Tích Lan.
3. Vò chuû toïa cuoäc keát taäp: Thöôïng toïa La Hi Da Ñaïi.
4. Soá ngöôøi tham döï: 500 vò Tyø kheo.
5. Ngöôøi khôûi xöôùng vaø baûo trôï: Vua Ba Tha Giaø Maõ Ni (Vattagaømani).
6. Thaønh quaû keát taäp: Kyø keát taäp naøy ñoïc laïi giaùo ñieån 3 taïng cuûa Thöôïng toïa boä, hieäu ñính laïi nhöõng chuù thích cuûa ba taïng, saép xeáp laïi thöù töï cuûa kinh ñieån, vieát moät boä Tam taïng baèng tieáng Paøli, vaø laøm baûn chuù thích baèng vaên Taêng Giaø La (Tích Lan) (ñaûo söû Tích Lan, theo söï daãn laïi cuûa Phaät Quang Ñaïi töø ñieån, tr 5189a).
Vaøi ñieàu ghi nhaän
- Thuyeát thöù nhaát, tö lieäu laáy töø Taây Vöùc kyù, moät taùc phaåm vieát khaù suùc tích, khuùc chieát vaø chaët cheõ, khaù noåi tieáng, nhaát laø veà phöông dieän söû lieäu. Do ñoù, gaàn nhö haàu heát caùc hoïc giaû ñeàu coâng nhaän hoïc thuyeát naøy.
- Thuyeát thöù hai laáy töø Baø Taåu Baøn Ñaäu phaùp sö truyeän. Vaên cuûa taäp truyeän naøy vieát chueäch choaïc rôøi raïc, caùc döõ kieän phaàn lôùn khoâng gioáng vôùi Taây Vöùc kyù. Tuy cuõng ñöôïc xem laø laàn keát taäp phaùp taïng thöù tö, nhöng raát ít hoïc giaû coâng nhaän giaù trò cuûa noù.
- Thuyeát thöù ba, tö lieäu coøn ghi laïi ñaày ñuû trong Ñaûo söû. Ñòa ñieåm vaø thaønh phaàn tham döï hoaøn toaøn khaùc haún vôùi cuoäc keát taäp taïi Ca Thaáp Di La. Tuy vaäy, caùc hoïc giaû ñeàu coâng nhaän ñaây laø laàn keát taäp thöù tö cuûa Phaät giaùo Thöôïng toïa boä taïi Tích Lan.
- Neáu nhö nöôùc Kieàn Ñaø La hay mieàn Taây-Baéc AÁn Ñoä ñöôïc xem laø caùi noâi, laø caên cöù ñòa maø Phaät giaùo ñaïi thöøa thai ngheùn vaø phaùt trieån, roài töø ñoù truyeàn sang caùc nöôùc thì traùi laïi, Tích Lan chính laø trung taâm cuûa Phaät giaùo cuûa caùc nöôùc khaùc trong vuøng.
- Thôøi ñieåm vua Ca Nò Saéc Ca ra ñôøi coù tôùi 5 maûng tö lieäu ñeà caäp ñeán, xeâ dòch töø 300 ñeán 700 naêm, nhöng chæ coù thuyeát cho raèng oâng ra ñôøi vaøo khoaûng 400 naêm sau Phaät nhaäp dieät, laø ñöôïc caùc hoïc giaû ñoàng tình hôn heát (Xem theâm Phaät Quang ñaïi töø ñieån, tr.3976b)./.
Source : Phaät Hoïc Cô Baûn - Taäp Hai (Ban Hoaèng phaùp Trung öông, GHPGVN)
Phieân baûn ñieän töû : BuddhaSasana
[ Trôû Veà ]