Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]Khaùi Luaän Tö Töôûng Phaät Hoïc Nguyeân Thuûy
(530 TCN - 370 TCN)Löõ Tröng
Thích Haïnh Bình dòch Vieät
Lôøi ngöôøi dòch: Ñaây laø Chöông I cuûa quyeån "Khaùi luaän tö töôûng Phaät hoïc AÁn ñoä", laø moät taùc phaåm nghieân cöùu Phaät hoïc cuûa hoïc giaû Löõ Tröng, ngöôøi Trung Hoa. Quan ñieåm cuûa oâng ñoái vôùi vieäc nghieân cöùu Phaät hoïc laø chính ñaùng, vì phöông phaùp nghieân cöùu cuûa oâng gaén lieàn vôùi söû hoïc, nghóa laø tö töôûng vaø boái caûnh xaõ hoäi khoâng theå taùch rôøi nhau. Hieän taïi, tuy oâng ñaõ qua ñôøi nhöng taùc phaåm cuûa oâng ñöôïc xem nhö laø moät boù ñuoác daãn ñöôøng cho nhöõng ai say meâ nghieân cöùu Phaät hoïc, thaäm chí ngöôøi Nhaät vaø ngöôøi Taây Phöông cuõng phaûi kính neå veà söï uyeân baùc Phaät hoïc cuûa oâng. Tuy oâng chæ ñeå laïi moät vaøi taùc phaåm , nhöng tö töôûng cuûa oâng ñaõ nôû roä ôû Ñaøi Loan qua söï khai thaùc vaø keá thöøa cuûa Phaùp sö AÁn Thuaän. Coù theå noùi ñaây laø moät heä thoáng, phöông phaùp môùi ñoái vôùi giôùi hoïc thuaät treân theá giôùi. Do ñoù, trong thôøi gian nghieân cöùu, toâi nhín chuùt thôøi giôø ñeå chuyeån ngöõ taùc phaåm naøy sang tieáng Vieät ñeå moïi ngöôøi cuøng nghieân cöùu.-oOo- Söï phaân kyø cuûa Phaät hoïc söû, chuùng ta tính töø Phaät hoïc xuaát hieän vaøo nhöõng theá kyû tröôùc Coâng nguyeân (TCN) cho ñeán theá kyû thöù XI sau coâng nguyeân (CN), toång coäng coù chöøng 1500 naêm, chia laøm 6 giai ñoaïn: 1. Phaät hoïc Nguyeân thuûy; 2. Phaät hoïc Boä phaùi; 3. Phaät hoïc Ñaïi thöøa sô kyø; 4. Phaät hoïc Tieåu thöøa; 5. Phaät hoïc Ñaïi thöøa trung kyø; 6. Phaät hoïc Ñaïi thöøa vaõng kyø.
Thôøi kyø Phaät hoïc Nguyeân thuûy, laø chæ cho nhöõng hoïc thuyeát ñöôïc truyeàn thöøa tính töø thôøi gian ñöùc Phaät thaønh ñaïo vaø ñöôïc truyeàn thöøa 3,4 theá heä cho ñeán sau khi Ngaøi nhaäp dieät, laø thôøi gian noäi boä Phaät giaùo vaãn chöa phaân hoùa, tö töôûng vaãn coøn thoáng nhaát. Nieân ñaïi coù theå tính laø: Phaät nhaäp dieät vaøo naêm 486 TCN, höôûng thoï 80 tuoåi, cho neân naêm ngaøi sanh laø naêm 565 TCN. Ngaøi thaønh ñaïo naêm 30 tuoåi, töùc naêm 530 TCN. Phaät hoïc phaân thaønh Boä phaùi vaøo khoaûng thôøi gian hôn 100 naêm sau khi ñöùc Phaät nhaäp dieät. Do vaäy, chuùng ta coù theå ñi ñeán xaùc ñònh nieân ñaïi cuûa thôøi kyø thöù nhaát laø naêm 530 TCN - 370 TCN.
Nhöõng hoïc thuyeát chuû yeáu cuûa thôøi kyø Phaät hoïc Nguyeân thuûy laø Kinh vaø Luaät. Kinh goàm coù hai loaïi, Phaät giaùo Baéc truyeàn goïi laø A Haøm, Phaät giaùo Nam truyeàn goïi laø Nikaøya. A haøm, ngoaøi 4 boä: Tröôøng A haøm, Trung A haøm, Taïp A haøm, Taêng nhöùt A haøm coøn coù 'Taïp Taïng'; Nikaøya, ngoaøi 4 boä töông ñöông A haøm vöøa daãn, coøn coù 'Tieåu boä'. Phaät giaùo Nam Baéc truyeàn coù 4 Boä töông ñöông laø Tröôøng Boä, Trung Boä, Taêng Nhöùt Boä, vaø Taïp Boä. Luaät, noäi dung cô baûn cuûa Luaät laø giôùi ñieàu, veà sau theâm phaàn quaûng thích vaø chuù giaûi duyeân khôûi cuûa töøng söï kieän, nhö theá luaät toång coäng goàm coù 3 Boä. Nhöõng kinh vaø luaät maø hieän nay ñöôïc löu truyeàn laø ñaõ ñöôïc taêng theâm hoaëc giaûm bôùt theo töøng quan ñieåm cuûa moãi Boä phaùi, trong ñoù khoâng sao traùnh khoûi mang saéc thaùi cuûa moãi Boä phaùi, neáu nhö chuùng ta muoán truy tìm lôøi daïy nguyeân thuûy cuûa ñöùc Phaät, caàn phaûi tieán haønh nghieân cöùu vaø phaân tích moät caùch nghieâm tuùc.
Nhöõng hoïc giaû Taây phöông ñaõ boû khoâng ít thôøi gian nghieân cöùu veà vaán ñeà naøy, nhöng hoï khoâng theå söû duïng ñöôïc nhöõng nguoàn tö lieäu Haùn dòch (Tö lieäu Phaät giaùo Baéc truyeàn phaàn lôùn ñöôïc baûo löu trong Haùn taïng), laïi thieân naëng Paøli, thaäm chí cho Kinh taïng Paøli laø nhöõng lôøi chính ñöùc Phaät noùi, quan ñieåm naøy khoâng sao traùnh khoûi söï thieân kieán. Veà ngöôøi Ñöùc, Aoù Ñaêng Baûo, ngöôøi Anh, Lôïi Tö Ñaïi Veä, phöông phaùp nghieân cöùu cuûa hai ngöôøi naøy veà Thaùnh ñieån Paøli laø: Töø trong Kinh Luaät tìm ra söï sai khaùc cuûa nhöõng gì taân vaø cöïu, sau ñoù ñoaùn ñònh caùi gì goïi laø lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät. Ñaây laø phöông phaùp nghieân cöùu xa xöa, caùch ñaây 40 naêm veà tröôùc, nhöng hieän nay vaãn coøn aûnh höôûng. Coøn phöông phaùp nghieân cöùu cuûa ngöôøi Nhaät laø: Tröôùc tieân, ñem nhöõng Kinh Luaät cuûa Nam Baéc truyeàn ñoái chieáu so saùnh, tìm xem trong aáy nhöõng gì gioáng nhau giöõa Nam Baéc truyeàn, töø ñoù môùi phaùn ñoaùn caùi gì goïi laø Phaät hoïc Nguyeân thuûy, nhö hoïc giaû Tyû Kyø Chaùnh Trò ñaõ söû duïng phöông phaùp naøy. Veà sau, Vuõ Thaêng Baù Thoï, ngoaøi phöông phaùp so saùnh ñoái chieáu, coøn söû duïng phöông phaùp, tieán haønh cuï theå phaân tích tính logic trong keát caáu vaø tính logic cuûa söï phaùt trieån trong töøng theå heä cuûa moãi hoïc thuyeát, töø ñoù ñi ñeán xaùc ñònh nhöõng gì laø Phaät hoïc Nguyeân thuûy vaø nhöõng gì laø nhöõng caùi xuaát hieän veà sau.
Phöông phaùp nghieân cöùu cuûa Tyû Kyø coù phaàn thuyeát phuïc hôn, nhöng cuõng raát khoù phuïc hoài dieän maïo Phaät hoïc Nguyeân thuûy. Lyù do laø Phaät giaùo Boä phaùi ñaõ traûi qua maáy laàn phaân hoùa, do vaäy, nhöõng tö lieäu cuõng ñaõ maáy phen thay ñoåi, cuøng nhau aûnh höôûng, moâ phoûng qua laïi, khoâng ngöøng boå sung, töùc coù nhöõng ñieåm töông ñoàng, do ñoù, nhöõng gì töông ñoàng aáy, thaät khoù ñi ñeán xaùc ñònh laø Phaät hoïc nguyeân thuûy. Hieän nay, neáu muoán tìm ra Phaät hoïc Nguyeân thuûy töø trong nhöõng Kinh luaät hieän coù, vaãn coøn laø vaán ñeà nan giaûi.
Chöông naøy, ngöôøi vieát chæ laáy ñöùc Phaät laøm trung taâm maø löu haønh nhöõng hoïc thuyeát, töø ñoù truy tìm vaán ñeà troïng taâm cuûa vaán ñeà, ñoàng thôøi theâm phaàn toå chöùc, cho ñoù laø Phaät hoïc Nguyeân Thuûy, phöông phaùp naøy khoâng gioáng nhöõng phöông phaùp phaân tích vöøa neâu treân cuûa nhöõng hoïc giaû Taây phöông vaø Nhaät Baûn.
* * *
1.Thôøi ñaïi cuûa ñöùc Phaät Thích Ca
Thôøi ñaïi ñöùc Phaät Thích Ca laø vaøo theá kyû thöù VI ñeán theá kyû thöù V tröôùc coâng nguyeân. Baáy giôø Xaõ hoäi AÁn Ñoä theo cheá ñoä chieám höõu noâ leä, ñaõ hình thaønh Quoác gia, thaønh thò, ngaønh thöông nghieäp khaù phaùt trieån. Chaúng qua cheá ñoä noâ leä cuûa AÁn Ñoä cuøng Taây phöông coù nhöõng ñieåm khoâng gioáng nhau, AÁn Ñoä khoâng coù quy moâ toå chöùc cheá ñoä noâ leä, nhöõng ngöôøi noâ leä cuõng khoâng bò xaâm ñoaït naëng neà nhö Taây phöông, do vaäy, ôû AÁn giai caáp noâ leä khoâng phaùt sanh hieän töôïng phaûn khaùng baïo ñoäng gioáng nhö Taây phöông. Coù moät soá ngöôøi cho raèng, giai caáp noâ leä ôû AÁn chæ laø hình thöùc chieám höõu noâ leä ôû giai ñoaïn ñaàu, roài ñình treä ôû giai ñoaïn naøy, khoâng tieáp tuïc phaùt trieån.
Tình hình phaùt trieån cuûa xaõ hoäi AÁn Ñoä laø: Töø Taây baéc AÁn phaùt trieån daàn ñeán Ñoâng AÁn. Tröôùc tieân laø vuøng thöôïng du löu vöïc soâng Haèng, cöûa khaåu gioøng soâng AÁn Ñoä vaø Dieâm maâu na laø khu vöïc bình nguyeân, nôi ñaây hình thaønh caùi goïi laø 'Trung quoác' cuûa nöôùc AÁn Ñoä. Vaøo khoaûng theá kyû thöù VI tröôùc coâng nguyeân phaùt trieån ñeán vuøng haï löu soâng Haèng, töùc mieàn trung AÁn, ôû ñaây thaønh laäp khaù nhieàu quoác gia, laáy thaønh thò laøm trung taâm, moät soá ngöôøi goïi noù laø 16 quoác gia (Kinh taïng Paøli, Taêng nhöùt Boä, kinh thöù 1 vaø 4, töông ñoàng Haùn dòch, Trung A haøm, quyeån 55 "Trì teá kinh "cho ñeán trong giaùo ñieån cuûa Kyø na giaùo ñeàu coù ghi cheùp 16 quoác gia naøy). Ñeán thôøi ñaïi ñöùc Phaät Thích Ca, hình theá 16 nöôùc naøy, coù söï chuyeån bieán khaù lôùn, trong ñoù nhöõng quoác gia cöôøng thaïnh laø nöôùc Ma Kieät Ñaø ôû vuøng Nam ngaïn soâng Haèng, Kieàu Taùt La vuøng Taây Baéc, vaø Baït Kyø ("kinh Duy Ma Caät " laáy nöôùc naøy laøm boái caûnh) vuøng Ñoâng Baéc AÁn.
Tình hình chính trò cuûa moãi quoác gia khoâng gioáng nhau, coù nhöõng nöôùc theo cheá ñoä quaân chuû, coù nhöõng nöôùc theo cheá ñoä coäng hoøa. Nhöõng quoác gia theo cheá ñoä coäng hoøa cuõng coù ngöôøi laõnh ñaïo, chaúng qua coù cheá ñoä hoäi nghò, nhöõng vieäc troïng ñaïi thoâng qua hoäi nghò ña soá thaønh vieân quyeát ñònh, ñaây laø taøn dö cuûa cheá ñoä hoäi nghò nguyeân thuûy coøn löu laïi. Cheá ñoä coäng hoaø chæ toàn taïi ôû vuøng Ñoâng baéc Öông Giaø, Baït Kyø, Maït La vaø nöôùc Ca Tyø la Veä cuûa gioøng toäc Thích Ca .. hieän nay nhöõng nöôùc naøy hoaøn toaøn bò tieâu dieät (Trong "Boån sanh Kinh "vaø nhöõng Phaät truyeän veà sau, ñeàu coù phaûn aùnh tình hình xaõ hoäi ñöông thôøi).
Trong caùc nöôùc, thoâng thöôøng coù cheá ñoä chuûng taùnh (Chuûng taùnh töùc laø "Ngoaû nhæ naïp ", yù nghóa laø nhan saéc. Ngöôøi Ariyan coù maøu da traéng, chieám laõnh ñòa vò thoáng trò, daân baûn ñòa coù maøu da ñen, laø nhöõng ngöôøi bò trò, ñaây laø söï phaân chia ñaúng caáp trong xaõ hoäi AÁn). Ñaàu tieân AÁn Ñoä chæ coù hai chuûng toäc, veà sau nhöõng ngöôøi Ariyan laïi tieáp tuïc phaân thaønh 4 giai caáp: 1. Baø La moân, 2. Saùt ñeá Lôïi, 3. Pheä xaù, 4 Thuû ñaø la. Baø La Moân voán laø giai caáp chuyeân giuùp cho giai caáp thoáng trò laø Saùt Ñeá lôïi, naém giöõ laõnh vöïc vaên hoaù, toân giaùo. Ñeán thôøi ñaïi Thích Ca, giai caáp Saùt Ñeá lôïi ñoái vôùi giai caáp Baø la moân bieåu thò söï baát bình veà maët quyeàn löïc, nhöõng ngöôøi uûng hoä tö töôûng phi Baø la moân, hình thaønh traän tuyeán choáng laïi giai caáp Baø la moân. Giai caáp Pheä xaù bao goàm nhöõng ngöôøi noâng nghieäp, coâng nghieäp vaø thöông nghieäp, chòu söï aùp böùc cuûa 2 giai caáp treân raát traàm troïng. Ñöông thôøi xaõ hoäi AÁn Ñoä ngaønh thuû coâng nghieäp phaùt ñaït, thöông nghieäp phoàn thònh (cuøng caùc nöôùc Mieán Ñieän, Ba Tö, AÙ raäp ñeàu coù qua laïi buoân baùn), nhöõng thöông nhaân trôû thaønh giaøu coù, do vaäy, ñoái vôùi vieäc chính trò sinh ra yeâu caàu böùc thieát.
Söï hình thaønh nhöõng löïc löôïng xaõ hoäi naøy, ñaõ laøm suy yeáu caùc maët chính trò, tö töôûng cuûa giai caáp Baø la moân, ñieàu ñoù ñaõ daãn ñeán xaõ hoäi ñöông thôøi xuaát hieän saùu phaùi trieát hoïc, laø nhöõng tö töôûng ñaïi dieän cho caùc giai caáp khoâng cuøng vò trí trong xaõ hoäi ("Kinh Duy Ma. Phaåm Ñeä töû", "Tröôøng A haøm. Kinh Sa moân quaû"-- Ñôn haønh boån ñeàu coù tö lieäu lieân quan ñeán tö töôûng cuûa 6 phaùi naøy. Tröôøng Boä kinh cuûa Nam truyeàn cuõng coù ghi cheùp, chaúng qua söï ghi cheùp cuûa Nam Baéc truyeàn khoâng ñoàng nhaát).
Trong saùu phaùi trieát hoïc, Phaùi thöù nhaát, laø phaùi coù tö töôûng duy vaät, ngöôøi ñaïi dieän cho phaùi naøy laø A xaø Ña - Ajita Kesa Kambala, veà sau ñöôïc goïi laø Thuaän Theá phaùi. Phaùi naøy cho töù ñaïi: ñaát, nöôùc, gioù, löûa laø nhöõng nguyeân toá ñoäc laäp tröôøng toàn, con ngöôøi vaø theá giôùi do 4 ñaïi naøy taïo thaønh; khoâng thöøa nhaän coù linh hoàn, con ngöôøi khi cheát ñi traû veà töù ñaïi. Muïc ñích soáng cuûa con ngöôøi laø truy caàu vaø thoûa maõn nhöõng khoaùi laïc. Hoïc thuyeát naøy, laø söï phaûn khaùng vieäc teá töï cuûa Baø la moân giaùo, laø nhöõng ngöôøi ñaïi dieän cho giai caáp noâ leä.
Phaùi thöù hai laø Taùn Nhaõ Di - Sanjaya Velatthiputta, laø hoïc phaùi mang chuû nghóa tröïc quan, ñoâí vôùi moïi vaán ñeà ñeàu khoâng coù söï khaúng ñònh, nhö vaán ñeà coù hay khoâng coù ñôøi sau, coù hay khoâng coù quaû baùoAÅ Phaùi naøy cho raèng, noùi coù töùc coù, noùi khoâng lieàn khoâng. Do vaäy, ngöôøi ta cho tö töôûng phaùi naøy, laø phaùi tröôøng uoán nhö con löông, thaät khoù naém baét. Phaùi naøy chuû tröông thaät haønh thieàn ñònh, ñeå mong caàu chôn chaùnh trí tueä. Trong nhöõng ñeä töû ñöùc Phaät, ngaøi Muïc Kieàn Lieân, Xaù lôïi Phaát ñeàu coù theo phaùi naøy hoïc taäp. Hoïc thuyeát cuûa phaùi naøy cuõng haøm yù phaûn ñoái chuû tröông cho raèng, theá giôùi do Phaïm ngaõ chuyeån hoaù maø thaønh cuûa Baø la moân giaùo. Ñeán thôøi ñaïi "Aoù nghóa thö " vaãn coøn thöøa nhaän thuyeát nghieäp baùo, luaân hoài, Taùn Nhaõ Di bieåu hieän thaùi ñoä khoâng tín nhieäm baèng caùch khoâng khaúng ñònh cuõng khoâng phuû ñònh.
Phaùi thöù ba, laø Maït giaø Leâ - Makkhali - Gosala, laø ngöôøi coù chuû tröông ñònh meänh luaän, töùc khoâng thöøa nhaän coù nghieäp baùo, khoâng coù cha meï, tu haønh laø voâ nghóa, khoâng ích lôïi gì caû. Chæ caàn traûi qua thôøi gian 840 vaïn ñaïi kieáp, ñeán thôøi gian ñoù khoâng luaän laø keû trí ngöôøi ngu ñeàu ñöôïc giaûi thoaùt. Phaùi naøy cho raèng, con ngöôøi laø do caùc loaïi nguyeân toá taïo thaønh, mang chuû nghóa duy vaât. Nhöõng ngöôøi theo phaùi naøy töï cho hoïc thuyeát mình laø chaùnh kieán, ngoaøi ra ñeàu laø "Taø maïng ngoaïi ñaïo" ngay caû Phaät giaùo.
Phaùi thöù tö, laø Baát Lan ca Dieáp - Purana Kassapa. Hoïc thuyeát naøy cuøng vôùi hoïc thuyeát Maït giaø Leâ gioáng nhau, phuû nhaän thuyeát thieän aùc nghieäp baùo vaø nhöõng hoïc thuyeát Baø la moân giaùo, chuû tröông phoùng tuùng duïc laïc, mang chuû nghóa hoaøi nghi. Nhöõng ngöôøi theo hoïc thuyeát naøy ñeàu xuaát thaân töø giai caáp noâ leä.
Phaùi thöù naêm, laø Ba Phuø Ñaø - Pakudha - Kaccayana, phuû nhaän haønh vi cuûa con ngöôøi khoâng coù aûnh höôûng gì trong ñôøi soáng töông lai, cho raèng thaân ngöôøi laø do 7 yeáu toá taïo thaønh, moät trong 7 yeáu toá xa lìa, con ngöôøi lieàn cheát, nhöõng yeáu toá vónh naøy vieãn toàn taïi, mang tö töôûng duy vaät. Ba hoïc thuyeát vöøa neâu, hoïc thuyeát na naù gioáng nhau, do ñoù thöôøng ngoä nhaän giöõa phaùi naøy vaø phaùi khaùc, 3 phaùi naøy ñeàu töï xöng "Chaùnh maïng phaùi", ngöôïc laïi, Phaät giaùo goïi hoï laø "Taø maïng ngoaïi ñaïo". Nhöõng ngöôøi theo phaùi naøy, xuaát thaân töø giai caáp noâ leä, nhöõng hoïc thuyeát vöøa daãn ñaïi dieän cho quyeàn lôïi cuûa giai caáp thöù tö laø giai caáp noâ leä.
Phaùi thöù saùu, laø Ni Kieàn Töû - Nigantha Nata-putta, phaùi naøy veà sau phaùt trieån thaønh Kyø Na giaùo, chuû tröông thaát cuù nghóa: Tröôùc heát, ñem theá giôùi phaân thaønh hai loaïi, coù sanh maïng vaø khoâng coù sinh maïng; Coù sanh maïng maø khoâng ñöôïc giaûi thoaùt, do bôõi hoaëc nghieäp troùi buoät, do ñoù caàn phaûi ngaên tröø, tieâu dieät chuùng ñeå ñaït ñeán giaûi thoaùt. Phaùi naøy cho raèng, nghieäp baùo cuûa con ngöôøi quaù naëng neà, muoán nghieäp baùo mau keát thuùc, caàn phaûi traûi qua tu taäp khoå haïnh, cho neân chuû tröông khoå haïnh. Tö töôûng naøy, treân thaät teá duy trì thuyeát nghieäp baùo cuûa Baø la moân. Ni Kieàn Töû xuaùt thaân töø giai caáp Saùt Ñeá lôïi, ngöôøi meï laø con gaùi cuûa nhaø vua, em gaùi laø vöông phi, cho neân coù theå noùi hoïc thuyeát cuûa phaùi naøy cuõng ñaïi dieän cho quyeàn lôïi cuûa giai caáp thoáng trò. Phaùi naøy ñoái laäp vôùi hoïc thuyeát ñöùc Phaät Thích Ca, ñaõ töøng xaûy ra söï xung ñoät giöõa hai beân. Phaùi naøy tuy duy trì Baø la moân giaùo, nhöng treân phöông dieän giaûi thoaùt, cuøng Baø la moân giaùo chuû tröông khoâng gioáng nhau.
Chuûng toäc cuûa Thích Ca voán khoâng roõ raøng, coù ngöôøi cho laø chuûng toäc Ariyan, töùc laø chuûng toäc Moâng Coå, naèm phiaù nam Nepal, tieáp giaùp gioøng soâng Rapti thuoäc ñoâng baéc AÁn Ñoä. Truyeàn thuyeát cho raèng, döôùi chaân Hy maõ laïp sôn, coù moät vuøng ñaát chieàu roäng chöøng 20 caây soá, chieàu ngang 16 caây soá, toång dieän tích ñoä khoaûng 320 caây soá vuoâng, nôi ñaây coù 10 thaønh thò nhoû, trong ñoù thaønh lôùn nhaát laø Ca tyø la veä, nhôn ñoù laáy thaønh naøy laøm teân nöôùc. Theo truyeàn thuyeát cho raèng, ñöông thôøi AÁn Ñoä coù 16 nöôùc lôùn, nhöng trong ñoù khoâng coù teân Ca tyø la veä, coù theå baáy giôø nöôùc naøy chöa theå ñoäc laäp, vaãn coøn thuoäc ñòa nöôùc Kieàu taùt la. Ngaøi Huyeàn Trang ñaõ töøng ñeán nôi naøy, caên cöù "Taây Vöùc kyù" ghi raèng, söï ñoå naùt cuûa thaønh naøy vaãn coøn toàn taïi... Nöôùc naøy coù 80 ngaøn hoä, toång coäng coù 500 ngaøn ngöôøi, theo cheá ñoä coäng hoøa. Ñöông thôøi, veà maët chaùnh trò xaõ hoäi AÁn ñang ôû trong trình traïng maïnh hieáp yeáu, Ca tyø la veä ñang bò nöôùc Kieàu taùt la uy hieáp laø moät ñieån hình cuï theå.
Ñöùng tröôùc tình hình nhö vaäy, Thích Ca ñoái vôùi ñaát nöôùc taát nhieân phaûi coù traùch nhieäm, laøm theá naøo ñeå thoaùt khoûi söï uy hieáp cuûa Kieàu taùt la? Vua Tònh Phaïn ñöông nhieân mong muoán ngöôøi con cuûa mình laø Thích Ca tieáp tuïc keá vò, ñeå duy trì laõnh thoå laø ñieàu taát yeáu.
Nhöng, baûn thaân Thích Ca khoâng muoán keá vò laõnh ñaïo quoác gia, ngöôïc laïi, ngaøi rôøi boû hoaøng cung theo caùc nhaø tö töôûng hoïc taäp, cuoái cuøng Thích Ca töï mình saùng laäp hoïc thuyeát, truyeàn baù khaép nôi, phaùt trieån thaønh toân giaùo. Töø ñoù, nhöõng huyeàn thoaïi veà ngaøi töï nhieân caøng luùc caøng thaàn thaùnh hoùa. Ñoái vôùi nhöõng huyeàn thoaïi naøy, ñaõ coù nhieàu hoïc giaû nghieân cöùu vaø hieän nay cuõng coøn coù nhieàu ngöôøi tieáp tuïc nghieân cöùu, cho ñeán nay, lòch söû veà cuoäc ñôøi cuûa ngaøi töông ñoái roõ raøng.
Nhöõng truyeàn thuyeát veà ñöùc Phaät, moät phaàn ñöôïc baûo toàn trong Kinh taïng, phaàn lôùn ñöôïc baûo toàn trong Luaät taïng. Luaät, moãi Boä phaùi ñeàu coù Luaät rieâng, do ñoù Phaät truyeän cuõng khoâng gioáng nhau. Ñaïi chuùng boä laáy Phaät truyeän goïi laø 'Ñaïi söï' , Phaùp taïng boä goïi laø 'Boån haønh kinh' (Luaät cuûa phaùi naøy goïi laø "Töù phaàn luaät "). Trong thaùnh ñieån Haùn dòch, coù moät boä Phaät truyeän töông ñoái hoaøn chænh laø "Phaät boån haønh taäp kinh " bao goàm 16 quyeån, ñöôïc dòch vaøo nhaø Tuøy, taäp hôïp nhöõng Phaät truyeän khaùc nhau töø 5 Boä. Nhöõng Phaät truyeän trong caùc boä luaät cuûa caùc Boä phaùi chæ ghi cheùp veà gia theá, söï kieän xuaát gia, thaønh ñaïo cuûa ñöùc Phaät, vaø ngay caû sau khi thaønh ñaïo 6 naêm, ngaøi trôû veà hoaøng cung, nhöng töø ñoù veà sau nhöõng hoaït ñoäng cuûa ngaøi khoâng thaáy ghi cheùp, trong "Phaät boån haønh kinh "cuõng chæ ghi cheùp nhö theá. Ngaøi Maõ Minh vieát quyeån "Phaät sôû haønh taùn" cuõng döïa vaøo nhöõng nguoàn tö lieäu naøy, roài vieát theâm cho ñeán khi ñöùc Phaät nhaäp dieät (Ngoaøi ra ngaøi Maõ Minh coøn vieát phaàn tuïng Quy kính trong "Ñaïi trang nghieâm luaän kinh ", quy kính khoâng chæ moät Boä, trong ñoù bao goàm Ñoäc töû BoäAÅ). Thích Ca sau khi thaønh ñaïo, nhöõng ngöôøi theo ngaøi xuaát gia toå chöùc thaønh ñoaøn theå, ñaët ra nhieàu cheá ñoä, trong ñoù coù cheá ñoä an cö.
Caên cöù nhöõng tö lieäu hieän coù, sau khi Phaät thaønh ñaïo, trong voøng 45 naêm, moãi ñòa ñieåm an cö ñeàu coù ghi cheùp, vaû laïi raát hôïp lyù, thöù nhaát, Phaät thöôøng truù taïi thaønh Vöông Xaù, laø thuû ñoâ cuûa nöôùc Ma kieät ñaø, thöù hai, hôn 20 naêm ôû taïi thaønh Xaù Veä, laø thuû ñoâ nöôùc Kieàu Taùt La. Theá thì, döïa treân tö lieäu, co theå töôøng thuaät 45 naêm ñöùc Phaät giaùo hoaù. Ñieàu naøy, nhöõng truyeän kyù veà ñöùc Phaät Thích Ca laø coù söï thaät.
Nhöõng vieäc laøm troïng taâm cuûa ñöùc Phaät, ngang qua taùc phaåm "AÁn ñoä Phaät hoïc söû löôïc", qua ñoù chuùng ta coù theå thaáy phaàn naøo veà cuoäc ñôøi cuûa Ngaøi. Ñaïi khaùi nhö döôùi ñaây: Thuôû thieáu thôøi Ngaøi ñöôïc giaùo duïc moät caùch nghieâm tuùc, khi tröôûng laäp gia ñình, sinh con, naêm 29 tuoåi xuaát gia, ñeán nöôùc Ma Kieät Ñaø tìm thaày hoïc ñaïo, nhöng khoâng thoaû maõn, traûi qua 6 naêm khoå haïnh vaãn khoâng haøi loøng, cuoái cuøng töï ngaøi tö duy saùng laäp hoïc thuyeát môùi vaøo naêm 35 tuoåi. Töø ñoù, ñöùc Phaät baét ñaàu tuyeân döông giaùo phaùp, traûi qua troøn 45 naêm. Nhöõng nôi maø Ngaøi thöôøng noùi phaùp laø nöôùc Ma Kieät Ñaø, Kieàu Taùt La vaø Baït Sa, ñoâng ñeán Chieâm Ba, taây ñeán Ma thaâu La, phaïm vi khaù roäng.
Taïi sao Thích Ca muoán xuaát gia? Qua söï phaûn aùnh trong hoïc thuyeát cuûa Ngaøi, bieåu hieän noäi dung xaõ hoäi nhö theá naøo? AÁn ñoä xaõ hoäi ñöông thôøi töï do tö töôûng raát phaùt trieån, nhöõng nhaø tö töôûng naøy xuaát thaân töø giai caáp Saùt Ñeá Lôïi khoâng phaûi laø ít. Treân thöïc teá, coù nhieàu vaán ñeà maø giai caáp Baø La Moân khoâng hieåu phaûi hoïc taäp ôû giai caáp Saùt Ñeá Lôïi (Trong "Aoù nghóa thö " coù ñeà caäp ñeán vaán ñeà naøy). Nhö lieân quan ñeán vaán ñeà Thaàn ngaõ, khaùi nieäm naøy voán laø lyù luaän cuûa Baø La Moân, theá nhöng veà sau baûn thaân hoï giaûi thích khoâng roõ raøng, phaûi hoïc taäp ôû Saùt Ñeá Lôïi. Laïi nhö hoïc thuyeát luaân hoài, do nhaø vua Baùt phöôïc ha na thuoäc giai caáp Saùt Ñeá Lôïi saùng laäp, sau ñoù nhöõng ngöôøi Ba la moân giuõ phaàn teá töï ñoái vôùi hoïc thuyeát naøy phaùt trieån thaønh thuyeát nghieäp löïc, vaø ñöôïc xem nhö laø söï bí maät ñeå phuïng thôø. Tröôùc tình hình nhö theá, Thích Ca cho laø, neáu nhö khoâng theå ñeà cao ñöôïc ñòa vò chính trò nöôùc Ca tyø la veä, thì toát nhaát caù nhaân caàn tranh thuû vôùi moïi ngöôøi trong laõnh vöïc tö töôûng hoïc thuaät.
Theo truyeàn thuyeát, sau khi ngaøi sinh ra, töôùng sö döï ñoaùn, neáu nhö Ngaøi khoâng laøm vua chuyeån luaân thì laøm nhaø tö töôûng, ñieàu tieân ñoaùn naøy, phaûn aùnh cuïc dieän ñöông thôøi maø Ngaøi phaûi ñoái phoù, chæ coù hai con ñöôøng laø choïn hoïc thuaät hay chính trò. Ñoù laø nguyeân nhaân daãn ñeán Thích Ca xuaát gia, ngoaøi ra coøn coù nhieàu thuyeát khaùc nhau. Nhö cho raèng, Ngaøi thaáy söï khoå ñau cuûa ngöôøi giaø, ngöôøi bònh vaø ngöôøi cheát, ñoàng thôøi thaáy ñôøi soáng töï do töï taïi cuûa vò Sa moân, daãn ñeán söï xuaát gia cuûa Ngaøi; ngoaøi ra coøn coù thuyeát cho raèng, khi Ngaøi troâng thaáy ngöôøi noâng phu caøy ruoäng, nhöõng loaøi truøng bò chim aên, nhöng ngöôøi noâng phu vaãn thaûn nhieân, khoâng toû söï thöông taâm tröôùc söï cheát cuûa moät sinh maïng. caûnh töôïng naøy, khieán Ngaøi ñoäng loøng bi maãn tröôùc caùi cheát cuûa keû khaùc, ñoàng thôøi hieåu roõ yù nghóa voâ thöôøng. Phaûi chaêng söï xuaát gia cuûa Ngaøi laø do thaáy söï khoå nhoïc cuûa ngöôøi noâng phu vaø söï khoå ñau cuûa sinh maïng voâ thöôøng? Taïi Trung quoác, coù moät soá tö lieäu ghi raèng, Thích Ca soáng trong hoaøng cung khoâng caûm nhaän ñöôïc söï ñau khoå, phaûi ra khoûi hoaøng cung, tieáp xuùc nhöõng hieän töôïng sinh hoaït cuûa xaõ hoäi, khieán ngaøi sinh yù nieäm theá giôùi laø khoå ñau. Tö lieäu naøy, tuy khoâng roõ raøng vaø xaùc thöïc, nhöng cho raèng noâng phu laø khoå, khaùi nieäm naøy cuøng hoïc thuyeát cuûa Ngaøi coù söï töông ñoàng.
Ñoái vôùi vieäc duy trì vaø höôûng öùng hoïc thuyeát cuûa Thích Ca, moät soá tö lieäu ghi, nhaø vua Taàn Baø Sa La nöùôc Ma kieät ñaø raát kính phuïc, vaø ñem Truùc Laâm tinh xaù cuùng döôøng Theá Toân ñeå laøm nôi tuyeân döông chaùnh Phaùp. Veà sau, Ngaøi cuõng ñöôïc chuûng toäc cuûa Ngaøi höôûng öùng, vaø cuoái cuøng ñöôïc vua Ba Tö Naëc nöôùc Kieàu Taùt La tín nhieäm. Ngoaøi ra, Theá Toân coøn ñöôïc nhöõng ngöôøi thöông nhaân nhö Tu Ñaït Ña, Caáp Coâ Ñoäc v.v. laø nhöõng vò thí chuû noåi danh ñöông thôøi uûng hoä. Coøn coù thuyeát cho raèng, Ñoâng vieân Loäc maãu giaûng ñöôøng laø do moät coâ daâu giaøu coù ñem ñoà trang söùc quí giaù cuûa mình baùn ñi, laáy tieàn kieán thieát Giaûng ñöôøng naøy. Veà sau, Theá Toân ñi ñeán thaønh Pheä Xaù Ly, ôû ñaây voán laø khu vöïc cuûa Kyø Na giaùo, hoaït ñoäng raát khoù khaên, nhöng Ngaøi cuõng ñöôïc vò tröôûng giaû An Ma La Veä cuùng döôøng moät Tinh xaù (Trong kinh "Duy Ma Caät "coù ñeà caäp ñeán Tinh xaù naøy). Coù thuyeát cho raèng, An Ma La Veä laø moät vò tröôûng giaû, coù thuyeát cho raèng laø moät kyû nöõ, baát luaän nhö theá naøo, söï uûng hoä veà maët vaät chaát voán töø nhöõng giai caáp quí toäc. Trong haøng ñeä töû cuûa ñöùc Phaät, môû ñaàu laø 5 vò Tyø kheo, thöù ñeán laø thöông nhaân Da Xaù, oâng cuøng 60 moân ñoà cuûa mình ñeán qui y ñöùc Phaät. Qua ñoù, chuùng ta thaáy, nhöõng ngöôøi uûng hoä ñöùc Phaät laø nhöõng ngöôøi thuoäc gioøng doõi Saùt ñeá lôïi, giaøu coù, do vaäy hoïc thuyeát cuûa Ngaøi laø ñaïi dieän cho giôùi quaàn chuùng, vaø ôû ñaây khoâng ñuû lôøi ñeå daãn chöùng nhöõng ví duï cuï theå.
Saùch Tham Khaûo:
1. Baùch Duy dòch: "Phaät taïi theá thôøi AÁn ñoä thaäp luïc quoác ñích chính trò hình theá ", ñaêng treân 'Hieän ñaïi Phaät hoïc', 1960, soá 6,7.
2. Duïc Höôûng: "Phaät Ñaø thôøi ñaïi AÁn ñoä chö quoác ñích xaõ hoäi tö töôûng khaùi huoáng ", ñaêng treân 'Hieän ñaïi Phaät hoïc', 1956. Soá 5.
3. Ñaùng Duïng Ñoàng: "AÁn ñoä trieát hoïc söû löôïc", chöông 3,4.
4. Löõ Tröng: "AÁn ñoä Phaät giaùo söû löôïc ", chöông 1.* * * 2. Söï Keát Caáu Vaø Hình Thaønh Phaät Hoïc Nguyeân Thuûy.
Söï keát caáu Phaät hoïc nguyeân thuûy, goàm hai phöông dieän hình thöùc vaø noäi dung. Sau ñoù, nhöõng ñeä töû cuûa Ngaøi Phaät tin töôûng vaø duy trì hai taïng Kinh vaø Luaät naøy. Theá thì, phöông thöùc duy trì nhö theá naøo? Suoát 45 naêm, Theá Toân tuyeân döông chaùnh phaùp, nhöõng nôi maø Ngaøi thuyeát giaûng töông ñoái khaù roäng, khoâng nhöõng chæ coù theá, Ngaøi coøn cho pheùp nhöõng ñeä töû duøng tieáng ñòa phöông truyeàn baù, khi tuyeân döông chaéc chaén coù moät phöông thöùc coá ñònh. Caên cöù taäp quaùn ñöông thôøi, phöông thöùc duy trì nhöõng Kinh Luaät naøy laø 'khaåu truyeàn', nöông vaøo kyù öùc truyeàn trao cho nhau, thích nghi nhaát cho kyù öùc laø duøng hình thöùc 'Keä tuïng', vì hình thöùc keä tuïng vöøa ngaén goïn, laïi vöøa coù aâm vaän, thuaän tieän cho vieäc tuïng ñoïc vaø ghi nhôù.
Trong Luaät taïng cuûa caùc Boä phaùi, coøn baûo toàn moät soá tö lieäu nhöõng ñeä töû Phaät tuïng kinh (Tham khaûo Lai Duy "Phaät kinh nguyeân thuûy tuïng doïc phaùp"), nhöõng kinh ñeà caäp ñeán vaán ñeà naøy nhö "Nghóa tuùc kinh "(Haùn dòch coù ñôn haønh baûn, Paøli vaên, ñöôïc cheùp trong Kinh taäp), "Ba la dieân kinh "(Haùn dòch trong "Ñaïi trí ñoä luaän", "Du giaø sö ñòa luaän" ñeàu coù daãn duïng, Paøli vaên ñöôïc cheùp trong Kinh taäp), "Phaùp cuù kinh " (Haùn, Paøli ñeàu coù ñôn haønh baûn) v.v. nhöõng kinh vöøa neâu treân toaøn boä ñeàu duøng hình thöùc keä tuïng. Nhöõng keä tuïng naøy, coù moät soá thuoäc loaïi khoâng coù caâu hoûi maø töï traû lôøi (voâ vaán töï thuyeát), coù moät soá thuoäc loaïi vaán ñaùp. Ngoaøi ra, coøn coù moät soá vaán ñeà nhö Phaät noùi kinh luùc naøo, ôû ñaâu vaø ñoái töôïng laø ai v.v., cuõng ñeàu ñöôïc ghi cheùp, goïi ñoù laø 'Duyeân khôûi'.
Qua ñoù, coù theå noùi raèng, hình thöùc baûo toàn kinh luaät laáy 'keä tuïng' laøm trung taâm, nghóa lyù cuûa noù, haún nhieân phaûi thoâng qua söï giaûi thích, töùc laø tieáp tuïc coù söï phaùt trieån. Söï giaûi thích naøy ñöôïc goïi laø A tyø ñaït ma (Abhidharma), yù nghóa laø 'ñoái phaùp'; Kinh laø phaïm vi cuûa 'phaùp', nhöõng gì giaûi thích veà 'phaùp' ñöôïc goïi laø 'ñoái phaùp'. Hình thöùc cuûa ñoái phaùp coù maáy loaïi nhö döôùi ñaây:
1. Öu ba ñeà xaù (nghò luaän), ñôn thuaàn ñem lôøi Phaät daïy giaûi thích, vöøa ñôn giaûn vöøa roõ raøng, deã daøng tìm hieåu nghóa lyù. Phöông phaùp naøy, chính baûn thaân ñöùc phaät cuõng ñaõ söû duïng, nhö kinh "Ñaïi duyeân phöông tieän" trong Tröôøng A haøm, laø söï giaûi thích cuûa ñöùc Phaät ñoái vôùi phaùp duyeân khôûi.Vì coù raát nhieàu yø nghóa danh töôùng gioáng nhau, ñeå xaùc ñònh yù nghóa cuûa noù, cho neân phaân chia chuûng loaïi khaùc nhau. Phöông phaùp naøy phaàn lôùn caên cöù vaøo soá chöõ nhieàu ít maø phaân loaïi, nghóa laø töø phaùp thöù nhaát cho ñeán phaùp thöù möôøi, do ñoù goïi laø phaùp 'thaäp thöôïng' hay phaùp 'Taêng nhaát'. Phaùp thöù möôøi trôû leân cuõng coù nhö 'Möôøi hai nhaân duyeân' v.v. nhöng raát ít. Nhö theá, phöông phaùp phaân loaïi naøy, vöøa thuaän tieän cho vieäc hoaèng döông chaùnh phaùp, vöøa deã daøng ghi nhôù.2. Maøtrka (Boån maãu), ñaây laø phöông thöùc giaûi thích nhöõng ñieåm chính yeáu cuûa toaøn vaên, goïi ñoù laø 'boån maãu', nghóa laø töø troïng ñieåm ñôn giaûn naøy, phaùt sinh nhieàu ñaïo lyù, nhö ngöôøi meï sinh con. Phöông phaùp naøy, coù moät soá do chính Phaät noùi, coù moät soá do ñeä töû noùi.
3. Quyeát traïch, nghóa laø trong nhöõng loaïi noùi phaùp khoâng gioáng nhau choïn ra moät loaïi, ñaây chuû yeáu laø ñeà xuaát phöông thöùc choïn löïa danh töôùng.
Do vì tình hình nhö theá, coù theå noùi phöông phaùp löu tröõ nhöõng lôøi Phaät daïy laø söû duïng hình thöùc 'keä tuïng', keá ñeán laø 'duyeân khôûi', töø ñoù phaùt trieån thaønh 'A tyø ñaït ma'. Sau khi Phaät dieät ñoä, nhöõng hình thöùc naøy trôû thaønh coá ñònh. Theo truyeàn thuyeát cho raèng, sau khi Phaät dieät ñoä khoâng bao laâu, taïi ñoäng Thaát dieäp thuoäc thaønh Vöông xaù, coù cuoäc keát taäp thaùnh ñieån goàm 500 vò Tyø kheo. Laàn keát taïp naøy, ñöôïc ghi cheùp trong luaät taïng cuûa caùc Boä phaùi, noäi dung cô baûn gioáng nhau, nhöng coù moät soá boä phaän nhoû khoâng gioáng nhau, vì moãi Boä töï theâm vaøo hoaëc giaûm ñi. Laàn keát taäp naøy, nhöõng ngöôøi tham gia laø ñeä töû cuûa Phaät, do ngaøi Ca Dieáp chuû trì ñaïi hoäi, phöông thöùc hoäi nghò laø 'tuïng ñoïc', töùc trong hoäi nghò ñeà cöû moät ngöôøi ñoïc laïi nhöõng lôøi Phaät daïy cho moïi hoäi nghò nghe, sau ñoù do caùc thaønh vieân trong ñaïi hoäi thaåm ñònh. Nhöõng gì ñöôïc ñaïi hoäi thoâng qua, caùi aáy ñöôïc xem laø Phaät noùi. Phöông thöùc keát taäp kinh ñieån naøy cuõng laø hình thöùc keát taäp cuûa nhöõng laàn sau.
Noäi dung Keát taäp laàn naøy, theo truyeàn thuyeát, goàm coù Kinh vaø Luaät, thaäm chí coù caû Luaän (Abhidharma). Laàn keát taäp thöù nhaát laø söï keát taäp kinh vaø luaät laø ñieàu coù tin ñöôïc, nhöng keát taäp luaän laø ñieàu khoâng theå xaûy ra. Ngay caû vieäc sau khi ñöùc Phaät nhaäp dieät lieàn coù keát taäp naøy cuõng laø vaán ñeà khoù ñi ñeán xaùc ñònh, huoáng hoà laø vieäc keát taäp luaän taïng, nhöng cuõng coù theå xaûy ra vieäc naøy, ñaëc bieät laø vaán ñeà giôùi luaät, vì caàn phaûi xaùc ñònh nhöõng giôùi ñieàu. Caên cöù vaøo nhöõng boä luaät maø caùc Boä phaùi truyeàn thöøa, chuùng ta coù theå tìm ra caùi goïi laø 'nguyeân thuûy'; hoaëc laø caùi ñöôïc saûn sinh töø laàn keát taäp ñaàu tieân.
Kinh ñieån maø ñöôïc keát taäp ôû laàn thöù nhaát naøy phaûi chaêng laø A haøm? Döôøng nhö laø khoâng phaûi. Vì trong A haøm coù ñeà caäp ñeán hình thöùc 'Cöûu phaàn giaùo' (1. Kinh; 2. öùng tuïng; 3. Kyù bieät; 4. Keä tuïng; 5. Töï thuyeát; 6. Nhö thò ngöõ; 7. Boån sanh; 8. Vò taèng höõu; 9. Phöông quaûng), Theo ngaøi Giaùc AÂm (Buddhagosha) giaûi thích, hieän coøn löu tröõ moät boä phaän trong 9 phaàn giaùo laø Kinh (Paøli vaên xeáp vaøo Tieåu Boä, Haùn dòch laø Taïp taïng). Do ñoù, chuùng ta coù theå suy ñoaùn, raát coù khaû naêng kinh ñieån maø ñöôïc keát taäp ôû laàn thöù nhaát laø hình thöùc cöûu phaàn giaùo, veà sau môùi bieân taäp thaønh A haøm.
Tieâu chuaån bieân taäp A haøm.
Thöù nhaát laø caên cöù vaøo söï daøi ngaén cuûa kinh maø phaân loaïi: Nhö nhöõng kinh coù noäi dung daøi ñöôïc xeáp vaøo Tröôøng A haøm; noäi dung ngaén xeáp vaøo Taïp A haøm (Töông öng); noäi dung trung bình xeáp vaøo Trung A haøm; ngoaøi ra, coù moät loaïi y cöù vaøo soá muïc lôùn nhoû maø phaân ñònh, loaïi naøy ñöôïc xeáp vaøo Taêng nhaát A haøm. Thöù hai laø caên cöù vaøo noäi dung cuûa kinh maø phaân loaïi: Nhö kinh Tröôøng A haøm, phaàn lôùn noäi dung cuûa kinh naøy laø ñeà caäp ñeán nhöõng vaán ñeà cuûa ngoaïi ñaïo, nhö kinh "Sa moân quaû "laø baøi kinh coù noäi dung baøi xích 6 phaùi ngoaïi ñaïo; Nhöõng kinh chuyeân giaûi thích vaán ñeà hoïc taäp, ñöôïc bieân taäp vaøo Trung A haøm; Nhöõng kinh trình baøy ñaïo lyù tu taäp Thieàn ñònh, bieân taäp vaøo Taïp A haøm; Nhöõng kinh, noäi dung mang khuynh höôùng tuyeân truyeàn roäng raõi, bieân taäp vaøo Taêng nhöùt A haøm. Söï bieân taäp vaø hình thaønh kinh A haøm vaøo khoaûng 100 naêm sau khi Phaät nhaäp dieät.
Töø ñoù veà sau coù khaù nhieàu quan ñieåm khaùc nhau veà söï bieân taäp A haøm vaø luaät boä, coù theå noùi sôû dó coù söï baát ñoàng naøy, do lieân quan ñeán söï truyeàn thöøa. Theo truyeàn thuyeát cho raèng, Kinh laø do A Nan tuïng, luaät laø do Öu Ba Li ñoïc, ñöông nhieân moãi beân ñeàu coù heä thoáng rieâng, ñoàng thôøi theo truyeàn thuyeát cuõng ñeà caäp raèng, Ngaøi Phuù laâu Na ñoái vôùi vieäc keát taäp phaùt sanh yù kieán baát ñoàng, ñieàu ñoù noùi leân raèng, Ngaøi cuõng coù heä thoáng rieâng. Keát taäp kinh ñieån laàn thöù 2, Ngaøi A Na Luaät töï mình laïi coù heä thoáng rieâng. Nhöõng söï dò bieät naøy, chaéc chaén coù aûnh höôûng ñeán söï phaân phaùi trong Phaät giaùo.
Lieân quan ñeán noäi dung cuûa vaán ñeà lôøi daïy nguyeân thuûy cuûa ñöùc Phaät, trong truyeän kyù cuûa Thích Ca coù ñeà caäp ñeán moät soá vaán ñeà nhö sau: Thích Ca töø khi xuaát gia, thaønh ñaïo cho ñeán tuyeân truyeàn giaùo phaùp, ñeàu khoâng rôøi khoûi boái caûnh cuûa giai caáp Saùt ñeá lôïi. Ngaøi muoán thay theá cho giai caáp Saùt ñeá lôïi giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà nan giaûi veà söï hoån loaïn tö töôûng cuûa xaõ hoäi ñöông thôøi, trieát hoïc cuûa ngaøi laø trieát hoïc thaät tieãn (nhaân sanh trieát hoïc) nhaèm phaûn baùt trieát hoïc Baø la moân, ñaây laø söï thay theá toå quoác cuûa ngaøi laø Ca tyø la veä ñeå tranh daønh ñòa vò, nhôø vaäy maø coù ñöôïc danh hieäu Thích Ca Maâu Ni (Baäc taùnh cuûa gioøng toäc Thích Ca). Ñieåm naøy, ñoái vôùi tieàn ñoà toå quoác cuûa Ngaøi coù lôïi theá khaù lôùn. Ví nhö, vaøo ñoä tuoåi giaø yeáu Theà Toân thöôøng tuyeân thuyeát giaùo phaùp ôû nöôùc Kieàu taùt la, ñieàu ñoù ñaõ daãn ñeán söï oân hoaø giöõa hai nöôùc Kieàu Taùt La vaø Ca Tyø La Veä thay vì bò uy hieáp.
Döôùi cheá ñoä xaõ hoäi giai caáp, hoïc thuyeát cuûa Thích Ca mang khuynh höôùng choáng laïi chuû nghóa duy vaät laø ñieàu töï nhieân. Ngaøi cöïc löïc phaûn ñoái 6 phaùi trieát hoïc ñöông thôøi, tö töôûng cuûa Ngaøi khoâng ñi vaøo con ñöôøng cöïc ñoan, ngöôïc laïi mang saéc thaùi oân hoaø. Ñieàu ñoù ñaõ daãn Ngaøi ñeán thaønh coâng, vì ñöôïc caùc giai caáp trong xaõ hoäi uûng hoä, thaäm chí coù moät soá tö töôûng gia cuûa Baø La Moân theo Ngaøi. Moät maët, Ngaøi khoâng taùn thaønh cheá ñoä chuûng taùnh cuûa Baø la moân, nhöng maët khaùc, Ngaøi gaàn nhö ñoàng yù cheá ñoä chuûng taùnh. Chuùng ta coù theå laáy "Nguõ giôùi" laø caên baûn ñaïo ñöùc cuûa xaõ hoäi ñöông thôøi laøm thí duï ñieån hình.
Naêm giôùi voán laø cuûa Baø la moân vaø Kyø na giaùo, Thích Ca cuõng laáy 5 giôùi naøy laøm tieâu chuaån ñaïo ñöùc, nhöng khoâng phaûi hoaøn toaøn ñoàng yù, Ngaøi laáy giôùi "ly duïc" laø moät trong 5 giôùi cuûa Baø la moân ñoåi thaønh giôøi "khoâng uoáng röôïu". Laïi, nhö Ngaøi chuû tröông xuaát theá, cho raèng taát caû söï vaät trong theá gian voán khoâng thaät coù - "Khoâng", tuyeân döông Nieát baøn, nhöng ôû phöông dieän khaùc, Thích Ca ñoái vôùi moïi ngöôøi laïi ñeà cao boá thí vaø trì giôùi, cho raèng, chính söï öa thích giuùp ñôõ ngöôøi khaùc laø nieàm haïnh phuùc. Coù theå noùi, phöông phaùp tu taäp cuûa Thích Ca so vôùi caùch tu taäp khoå haïnh haø khaéc, teá töï phieàn phöùc cuûa Baø la moân giaùo coù phaàn ñôn giaûn ñi nhieàu, do ñoù ñöôïc moïi ngöôøi hoan ngheânh tieáp nhaän, nhaát laø giai caáp thöông nhaân.
Thích Ca ñaõ töøng tham vaán vaø hoïc taäp qua nhöõng hoïc giaû noåi danh ñöông thôøi, do ñoù, hoïc thuyeát cuûa Ngaøi coù phaàn hoaøn chænh, vì Ngaøi bieát keá thöøa vaø choïn loïc caùi hay cuûa nhöõng hoïc thuyeát khaùc. Do vaäy, hoïc thuyeát cuûa Ngaøi coù lieân quan maät thieát ñeán nhöõng hoïc thuyeát khaùc cuûa ñöông thôøi xaõ hoäi AÁn. Nhöõng hoïc thuyeát ñöông thôøi coù hai khuynh höôùng: 1. Tö töôûng Baø la moân, cho raèng söï hình thaønh vuõ truï laø töø moät nhaân caên baûn chuyeån bieán hình thaønh nhöõng caùi khaùc, tö töôûng naøy ñöôïc goïi laø thuyeát trong nhaân coù quaû. Duøng noù ñeå chæ ñaïo thaät tieãn, nhöõng ngöôøi theo tö töôûng naøy laáy tu taäp thieàn ñònh laøm trung taâm, thoâng qua tu thieàn ñònh ñeå nhaän thöùc caùi goïi laø "nhaân caên baûn", töø ñoù coù theå ñaït ñeán caûnh giôùi giaûi thoaùt. 2. Tö töôûng phi Baø la moân, cho laø söï vaät do nhieàu nhaân keát hoïp maø thaønh, phaùi naøy ñöôïc goïi laø thuyeát "trong nhaân khoâng quaû". Hoïc thuyeát naøy duøng ñeå chæ ñaïo cuoäc soáng, sau ñoù phaùi naøy laïi chia thaønh hai phaùi khaùc nhau, moät phaùi ñeà cao tu taäp khoå haïnh, vaø phaùi khaùc ñeà cao thoûa maõn duïc voïng. Ñoái vôùi nhöõng lyù thuyeát treân Thích Ca ñeàu khoâng chaáp nhaän, cho neân töï mình ñöa ra thuyeát "Duyeân khôûi ", Ngaøi cho raèng, caùc phaùp cuøng nhau nöông töïa, cuøng laøm ñieàu kieän sanh dieät cho nhau, chaúng phaûi do moät nhaân sanh nhieàu quaû, cuõng chaúng phaûi nhieàu nhaân sanh moät quaû maø laø cuøng nhau laøm nhaân laøm quaû. Muïc ñích cuûa lyù thuyeát naøy nhaèm ñaû phaù lyù thuyeát "nhöùt nhaân luaän" cuûa Baø la moân, coù khuynh höôùng voâ thaàn luaän, nhöng hoïc thuyeát cuûa Ngaøi khoâng trieät ñeå ñaû phaù toaøn boä hoïc thuyeát Baø la moân nhöng Ngaøi laïi tin töôûng söû duïng thuyeát "nghieäp löïc", cho raèng, taùc duïng cuûa nghieäp coù taàm möùc quan troïng trong cuoäc soáng.
Hai heä thoáng hoïc thuyeát vöøa töôøng thuaät treân ñeàu laáy baûn theå luaän laøm ñieåm caên cöù, nhöng hoïc thuyeát cuûa Thích Ca treân caên baûn khoâng ñeà caäp thaûo luaän nhöõng vaán ñeà lieân quan baûn theå luaän, nhö "14 vaán ñeà voâ kyù " (Kyù laø phaân bieät, nghóa laø 14 vaán ñeà khoâng giaûi thích) maø Ngaøi ñeà caäp: Vuõ truï laø thöôøng hay voâ thöôøng? Vuõ truï laø höõu bieân hay voâ bieân? Sanh maïng sau khi cheát coøn hay maát? Sanh maïng vaø thaân laø moät hay khaùc? v.v. (3 loaïi ñaàu, moãi loaïi phaân thaønh 4 vaán ñeà, nhö thöôøng, voâ thöôøng, höõu thöôøng voâ thöôøng, phi höõu thöôøng phi voâ thöôøng v.v., loaïi sau laïi phaân thaønh hai vaán ñeà, toång coäng coù 14 vaán ñeà.), nhöõng vaán ñeà naøy, ñoái vôùi giôùi hoïc thuaät ñöông thôøi, laø ñeà taøi ñöôïc ñöa ra cuøng nhau thaûo luaän, nhöng rieâng Thích Ca thì ngöôïc laïi, khoâng chòu thaûo luaän, vôùi lyù do laø nhöõng vaán ñeà naøy cuøng vôùi ñôøi soáng thaät teá con ngöôøi khoâng moät tí gì quan heä, giaû nhö neáu ñem chuùng thaûo luaän, cuõng khoâng giaûi quyeát giuùp ích ñöôïc gì cho con ngöôøi. Do ñoù, trong nhaân quaû, Ngaøi khoâng thöøa nhaän caùi goïi laø "nhaân thöù nhaát ".
Hoïc thuyeát cuûa Thích Ca coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng cuûa noù, nhö chuùng ta thaáy hoïc thuyeát cuûa Thích Ca töø ñaàu ñeán cuoái luoân luoân söû duïng thaùi ñoä phaân tích, so saùnh cuûa töøng vaán ñeà. Nhö ngay töø luùc ñaàu giöõa hai khuynh höôùng höôûng thoï duïc voïng vaø khaéc khoå cuûa khoå haïnh, Ngaøi neân löïa choïn con ñöôøng naøo trong hai cöïc ñoan aáy, cuoái cuøng Ngaøi choïn con ñöôøng "trung ñaïo". Con ñöôøng trung ñaïo cuûa Ngaøi laø chuù troïng phöông dieän haønh ñoäng thaät teá, nhö Ngaøi cho raèng, quan ñieåm cuûa nhöõng nhaø duy vaät ñöông thôøi, chuû tröông thoûa maõn duïc voïng laø muïc ñích cuûa nhaân sinh laø khoâng hôïp lyù, ngay caû vieäc Ni kieàn töû chuû tröông haø khaéc trong vieäc tu khoå haïnh cuõng khoâng ñuùng, ngöôïc laïi Ngaøi cho raèng, chæ coù con ñöôøng "Trung ñaïo", laø con ñöôøng khoâng khoå cuõng khoâng vui môùi laø con ñöôøng chaân chính.
Veà sau, Thích Ca phaùt huy tö töôûng naøy thaønh heä thoáng lyù luaän, khoâng chaáp tröôùc ôû moät beân. Ngaøi töï cho raèng, ta laø "ngöôøi phaân tích, phaân bieät "chaúng phaûi laø ngöôøi luaän baøn thieân veà moät beân. Tö lieäu ñeà caäp ñeán quan ñieåm naøy, moät caùch sôùm nhaát laø "Kinh Phaùp Cuù - Phaåm Neâ hoaøn", noùi raèng, "Phaùp qui phaân bieät, chaân nhaân qui dieät". Ñaây laø söï chöùng minh noäi dung maø Phaät noùi trong nguyeân thuûy laø "phaân bieät luaän giaû".
Hoïc thuyeát cuûa Thích Ca coù hay khoâng coù ngöôøi thöøa keá? Coù ngöôøi cho raèng, tröôùc Phaät Thích Ca vaãn coøn coù Phaät, nhö Phaät Ca Dieáp, "Kinh Phaùp Cuù" laø do Phaät Ca Dieáp truyeàn thöøa. Cuõng coù ngöôøi cho raèng, khoâng phaûi chæ coù moät vò Phaät maø coù taát caû laø 4 vò Phaät. Vua A Duïc ñaõ laáy 4 vò Phaät naøy laøm ñoái töôïng toân thôø.
Saùch Tham Khaûo:
1.Laïi Duy: "Phaät kinh nguyeân thuûy ñoïc tuïng phaùp ", "Phaät hoïc nghieân cöùu ", thieân thöù 2.
2. "Töù phaàn luaät", Quyeån 54.
3. Löõ Tröng: "AÁn ñoä Phaät giaùo söû löôïc", chöông 1, tieát 1.
4.Voâ baùch Duy: "Nguyeân thuûy Phaät giaùo ñích nhöôïc can vaán ñeà ", "Hieän ñaïi Phaät hoïc" naêm 1956, kyø 10, 1957 kyø 1.* * * 3. Nhöõng Ñieåm Troïng Yeáu Cuûa Phaät Hoïc Nguyeân Thuûy
Nhöõng tín ñoà Phaät giaùo cho raèng, sau khi Thích Ca thaønh ñaïo, laàn ñaàu tieân tuyeân thuyeát giaùo phaùp taïi vöôøn Loäc Uyeån, goïi ñoù laø sô chuyeån phaùp luaân. Phaùp luaân laø tyû duï, truyeàn thuyeát AÁn ñoä cho raèng, ai coù khaû naêng thoáng trò toaøn coõi AÁn ñoä, töï nhieân coù 'luaân baûo' xuaát hieän. Luaân baûo naøy khoâng gì lay chuyeån ñöôïc, voâ ñòch khoâng gì baèng. Neáu ai ñöôïc luaân baûo naøy, xöng laø chuyeån luaân thaùnh vöông. Khi Thích Ca chöa xuaát gia, chính Ngaøi phaûi choïn moät trong hai con ñöôøng, moät laø laøm vua Chuyeån luaân thaùnh vöông (nhaø laõnh ñaïo quoác gia), hai laø laøm Phaùp luaân vöông (nhaø tö töôûng). Nhöõng lôøi daïy cuûa Phaät goïi laø chuyeån phaùp luaân, ñoàng thôøi bieåu hieän chôn lyù cao tuyeät cuûa Phaät ñaõ giaùc ngoä.
Töông truyeàn, laàn ñaàu tieân Theá Toân chuyeån phaùp luaân, cho 5 anh em Kieàu Traàn Nhö taïi vöôøn Loäc Uyeån, thuoäc thaønh Ba la naïi. Nghieân cöùu töø trong kinh luaät cho thaáy, laàn ñaàu Thích Ca noùi Phaùp, khoâng phaûi laø phaùp Töù ñeá, maø chính laø phaùp Trung ñaïo, ñieàu naøy phuø hôïp vôùi söï thaät, vì 5 ngöôøi naøy voán laø nhöõng ngöôøi cuøng ngaøi tu haønh khoå haïnh tröôùc kia, sau ñoù Thích Ca töø boû ñôøi soáng khoå haïnh, ñeå laïi trong loøng hoï suy nghó khoâng hay veà Ngaøi. Dó nhieân giaùo phaùp maø Theá Toân noùi vôùi hoï ñaàu tieân phaûi laø pheâ bình ñôøi soáng khoå haïnh, cuøng nhöõng hoïc thuyeát maø hoï chuû tröông, sau ñoù cuøng hoï giôùi thieäu hoïc thuyeát trung ñaïo, laø con ñöôøng khoâng khoå khoâng laïc, ñoàng thôøi chöùng minh khoå haïnh voán khoâng phaûi laø phöông phaùp tu taäp chôn chaùnh, chæ coù trung ñaïo môùi laø hôïp lyù. Sau ñoù noùi giaùo lyù 'Baùt chaùnh ñaïo' (Chaùnh kieán, chaùnh tö duy, chaùnh ngöõ, chaùnh nghieäp, chaùnh maïng, chaùnh tinh taán, chaùnh nieäm, chaùnh ñònh), sau khi thuyeát phuïc xong, môùi tuyeân thuyeát giaùo lyù Töù ñeá.
Troïng taâm cuûa giaùo lyù Töù ñeá laø trình baøy söï thaät veà nhöõng hieän töôïng trong cuoäc soáng con ngöôøi. Toaøn boä ñôøi soáng con ngöôøi khoâng ra ngoaøi hai phöông dieän, moät laø nhieãm (khoå, taäp), hai laø tònh (dieät ñaïo). Phöông phaùp toå chöùc phaùp Töù ñeá, laáy khoå ñeá laøm caên baûn, 'taäp' laø söï tích taâp cuûa khoå, 'dieät' laø dieät tröø khoå ñau, 'ñaïo' laø phöông phaùp dieät tröø khoå ñau. Theá Toân noùi phaùp Töù ñeá, noùi ñi noùi laïi phaùp naøy cho ñeán 3 laàn, 3 laàn naøy ñöôïc goïi laø 'Tam chuyeån phaùp luaân'. Chuyeån laàn ñaàulaø khaúng ñònh phaùp töù ñeá (nhaân sanh laø khoå, giaø cheát laø khoå v.v.); chuyeån laàn hai, chæ roõ töù ñeá laø yù nghóa söï thaät cuûa cuoäc soáng con ngöôøi (khoå neân bieát, taäp neân ñoaïn, dieät neân chöùng, ñaïo neân tu); chuyeån laàn thöù ba, laø chöùng minh Thích Ca ñaõ chöùng ngoä thaønh ñaït ñöôïc nhöõng gì maø töù ñeá yeâu caàu (Khoå ñaõ roõ, taäp ñaõ ñoaïn, dieät ñaõ chöùng, ñaïo ñaõ tu.).
Trong 3 laàn chuyeån phaùp luaân, moãi moät laàn ñoái vôùi moät ñeá ñeàu coù 4 loaïi nhaän thöùc khoâng gioáng nhau, goïi ñoù laø 'Töù haønh töôùng' -- Nhaõn, trí, minh, giaùc, do ñoù Töù ñeá coù 12 haønh töôùng, goïi laø 'Töù ñeá 12 haønh töôùng'. Quan ñieåm naøy, laø söï khaúng ñònh nhöõng ñieåm cô baûn cuõa nguyeân thuûy Phaät hoïc. Nhöõng tö lieäu trong kinh luaät ñöôïc ghi cheùp nhö vöøa trình baøy, vaøo khoaûng 200 naêm, sau khi Theá Toân nhaäp dieät, nhöõng saéc leänh maø nhaø vua A Duïc coøn löu laïi, ñeà caäp ñeán vieäc naøy cuõng nhö theá (Trong 'phaùp leänh' yeâu caàu nhöõng tín ñoà Phaät giaùo thöôøng nieäm moät trong 7 kinh laø: "Tyø naïi da toái thaéng kinh ", caên cöù vaøo nhöõng tö lieäu khaûo coå chöùng minh, töùc laø ñeà caäp ñeán tam phaùp luaân.).
Veà sau, Phaät hoïc phaùt trieån ñeán giai ñoaïn Ñaïi thöøa, coù theå noùi sôùm nhaát laø "Kinh Duy Ma Caät", "Kinh Phaùp Hoa" v.v. phaàn môû ñaàu cuûa nhöõng kinh naøy, ñeàu ñeà caäp ñeán phaùp Töù ñeá, nhöõng kinh ñieån thuoäc giai ñoaïn haäu kyø ñaïi thöøa nhö "Kinh Giaûi thaâm maät ", phaân chia lôøi Phaät noùi thaønh 3 thôøi, thôøi thöù nhaát cho raèng Phaät noùi Töù ñeá. Töø ñoù coù theå noùi, Töù ñeá laø trung taâm tö töôûng cuûa Phaät giaùo nguyeân thuûy, ñeàu naøy cuõng ñöôïc moïi ngöôøi coâng nhaän.
Khoå ñeá trong giaùo lyù töù ñeá, veà sau phaùt trieån thaønh 8 khoå: Sanh, laõo, bònh, töû, oaùn taéng hoäi, aí bieät ly, caàu baát ñaéc, nguõ thuû uaån. Boán loaïi khoå ñaàu laø nhöõng loaïi khoå thuoäc veà töï nhieân, khoâng ai traùnh khoûi, nhöõng mong caàu cuûa con ngöôøi, thöôøng ngöôïc laïi nhöõng qui luaät naøy, nhö mong caàu khoâng giaø, ñöôïc tröôøng sanh v.v. do ñoù maø sanh khoå. 3 chi keá tieáp, laø nhöõng noåi khoå do moái quan heä khoâng hôïp lyù giöõa ngöôøi vaø ngöôøi trong xaõ hoäi taïo thaønh, nhö cheá ñoä phaân bieät ñaúng caáp cuûa xaõ hoäi ñöông thôøi. Nhöõng ngöôøi khoâng hôïp yù maø luoân luoân phaûi soáng vôùi nhau, nhöõng ngöôøi thöông yeâu maø phaûi phaân taùn chia lìa, nhöõng yeâu caàu vaät chaát thöôøng khoâng ñöôïc nhö yù... nhöõng loaïi naøy ñeàu ñöôïc goïi laø khoå (Töø goùc ñoä naøy, chuùng ta coù theå thaáy, Thích Ca phaûn aùnh nhöõng hieän töôïng xaõ hoäi ñöông thôøi). Nhöng thöû hoûi nguoàn goác caùi khoå cuûa con ngöôøi laø gì? Thích Ca cho laø 'caàu baát ñaéc'. Taïi sao mong caàu maø khoâng ñöôïc laø nguyeân nhaân cuûa khoå? Thích Ca laïi cho raèng, do bôõi '5 thuû uaån', töùc laø Ngaøi phaân tích söï caáu thaønh con ngöôøi do 5 loaïi: Saéc -- Vaät chaát, thoï -- caûm tình caûm giaùc (goïi laø tình), töôûng -- söï hoaït ñoäng cuûa lyù taùnh khaùi nieäm (goïi laø trí), haønh -- laø hoaït ñoäng cuûa yù chí (goïi laø yù), thöùc -- thoáng nhaát maáy loaïi tröôùc. Noäi dung cuûa nhöõng loaïi naøy raát laø phöùc taïp, söï tích taäp cuûa nhöõng thöù naøy goïi laø 'uaån', 5 uaån cuøng vôùi 'thuû' (chæ loaïi duïc voïng cuøng chaáp tröôùc) lieân keát vôùi nhau, töø ñoù sinh ra moät loaïi tham duïc, do ñoù cho neân goïi laø 'nguõ thuû uaån'. Caên cöù quan ñieåm cuûa Thích Ca, con ngöôøi sinh ra lieàn coù 5 uaån, coù 5 uaån töùc laø coù khoå, do ñoù cho neân goïi 5 uaån laø khoå. Nguoàn goác cuûa khoå naøy do tham duïc (taäp ñeá) maø sanh, ñoaïn tröø tham duïc, töùc ñoaïn tröø khoå (dieät ñeá), lieàn ñöôïc giaûi thoaùt.
Trong hoïc thuyeát Töù ñeá cuûa Thích Ca, duyeân khôûi laø ñaëc tính xuyeân suoát bieåu hieän söï baát ñoàng quan ñieåm vôùi nhöõng heä thoáng trieát hoïc khaùc veà vuõ truï. Khi Thích Ca coøn taïi theá, trong xaõ hoäi AÁn ñaõ coù hai loaïi tö töôûng chæ ñaïo cuoäc soáng nhôn sanh: 1. Baø la moân, hoï cho raèng, con ngöôøi do Phaïm thieân sanh, laø söï chuyeån hoùa cuûa thaàn ngaõ, goïi ñoù laø thuyeát 'chuyeån hoaù'. 2. Saùu phaùi trieát hoïc, hoï cho raèng, con ngöôøi laø do nhieàu yeáu toá keát hôïp maø thaønh (chuû tröông cuûa Thuaän theá phaùi), goïi ñoù laø thuyeát 'Tích tuï'. Thích Ca phaûn ñoái 2 hoïc thuyeát naøy, chuû töông 'duyeân khôûi'. Ngaøi cho raèng, theá giôùi hieän töôïng ñeàu laø söï quan heä maät thieát veà nhaân quaû, cuøng laøm ñieàu kieän cho nhau trong söï toàn taïi. Trong kinh Phaät thöôøng laáy boù truùc laøm ví duï ñeå trình baøy söï quan heä cuûa moïi söï vaät.
Neáu nhö laáy quan ñieåm naøy, giaûi thích nhöõng hieän töôïng vuõ truï, thuyeát minh quy luaät toàn taïi cuûa vuõ truï laø duyeân khôûi, nhö theá raát cuï theå vaø bieän chöùng. Nhöng lyù thuyeát duyeân khôûi naøy, khoâng phaûi xuaát phaùt töø söï quan saùt vuõ truï, maø ñöôïc phaùt hieän ngang qua ñôøi soáng con ngöôøi, ñoàng thôøi cuõng laáy noù laøm ñieåm töïa caên baûn ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà cuûa nhaân sanh. Thích Ca ñem con ngöôøi phaân chia thaønh nhieàu chi phaàn. Theo söï ghi cheùp trong kinh goàm coù 5 phaàn, 9 phaàn,10 phaàn, 12 phaàn v.v., ñaëc bieät Baéc phöông phaân chia nhieàu nhaát laø 12 phaàn, goïi ñoù laø 12 nhaân duyeân, veà sau ñaïi thöøa Phaät giaùo coá ñònh thaønh 12 nhaân duyeân, töùc laø voâ minh, haønh, thöùc, danh saéc, luïc nhaäp, xuùc, thoï, aí, thuû, höõu, sanh, laõo töû. Keát caáu naøy laø voâ minh laøm duyeân daãn khôûi haønh. Do ñoù maø coù coâng thöùc: "Thöû höõu coá bæ höõu, thöû sanh coá bæ sanh". Döïa vaøo thöù töï naøy, caáu thaønh moái quan heä nhaân quaû. Ngöôøi sau laáy 12 nhaân duyeân vaø luaân hoài dung hôïp thaønh tam theá löôõng truøng nhaân quaû cuûa Tieåu thöøa : Quaù khöù theá 'nhaân' -- Hieän taïi theá 'quaû, nhaân' -- Vò lai theá 'quaû'. Thuyeát 'löôõng theá nhaát truøng' cuûa Ñaïi thöøa : Quaù khöù theá 'nhaân' -- Hieän taïi theá 'quaû', hoaëc laø Hieän taïi theá 'nhaân' -- Vò lai theá 'quaû'. Lyù thuyeát naøy, coù phaàn hôïp lyù, vì trong hieän töôïng, voán laø söï lieân heä 2 ñôøi, treân nguyeân taéc naøy, chuùng ta coù theå tìm ra moái quan heä nhaân quaû cuûa noù. Thí nhö, laõo töû laø quaû, caên baûn nguyeân nhaân cuûa noù laø 'sanh'.
Theo söï ghi cheùp cuûa kinh ñieån, Thích Ca quaùn saùt nhaân sanh, baét ñaàu töø laõo, töû' roài suy dieãn quaùn 12 nhaân duyeân. Trong Töù ñeá laáy tham duïc cuûa taäp ñeá laøm troïng taâm, 12 nhaân duyeân laáy aùi duïc laøm caên baûn, neáu nhö muoán ñöôïc giaûi thoaùt tröôùc phaûi ñoaïn tröø aùi duïc. Thích Ca cho laø, aùi duïc laø voâ cuøng, khoâng bao giôø bieáy ñuû, ngöôïc laïi, loøng mong muoán cuûa con ngöôøi thì voâ cuøng, chính loøng ham muoán naøy laø nguyeân nhaân sanh ra khoå ñau.
Thích Ca cho laø, haønh vi vaø nghieäp löïc cuûa con ngöôøi coù söï lieân quan maät thieát. 'Haønh' laø yù chí haønh ñoäng coù muïc ñích cuûa con ngöôøi, baûn chaát cuûa noù laø nghieäp. 'Nghieäp' coù 3 loaïi: Thaân, khaåu vaø yù, neáu nhö chuùng ta thöû ñaët vaán ñeà, caùi gì quyeát ñònh thaønh nghieäp? Lôøi giaûi ñaùp haún nhieân laø do 'voâ minh voâ tri'. Chuùng sanh voâ tri caùi gì? Thích Ca cho laø, nhaân sanh voán laø voâ thöôøng, nhöng chuùng sanh yeâu caàu 'thöôøng', ñaây chính laø 'voâ minh voâ tri'. Nhaân sanh laø voâ ngaõ, vì noù voán khoâng theå töï sanh, do ñoù khoâng coù töï theå, gioáng nhö nhaø do töø gaïch, ngoaùi, caây, ñaù keát hôïp maø thaønh, cuõng vaäy, con ngöôøi do nguõ uaån keát hoïp maø thaønh, nhöng ngöôïc laïi chuùng sanh chaáp tröôùc coù thaät ngaõ, ñaây goïi laø 'voâ minh'. Chuùng sanh do bôõi nhöõng loaïi voâ tri naøy maø daãn khôûi haønh ñoäng, laø nguoàn goác cuûa khoå ñau.
Thích Ca luaän chöùng, nhaân sanh laø 'voâ thöôøng' 'voâ ngaõ', töø ñoù ñeà xuaát 3 meänh ñeà: Chö haønh (chæ höõu vi phaùp) voâ thöôøng, caùc phaùp voâ ngaõ, taát caû ñeàu laø khoå. Ba meänh ñeà naøy goïi laø 'tam töôùng', laïi cuõng goïi laø 'Tam phaùp aán'. Ngoaøi tam töôùng naøy, theâm moät chi nöõa laø 'Nieát baøn tòch tònh', goïi laø 'Töù phaùp aán'. Cho raèng, trong voâ thöôøng, voâ ngaõ ñaõ bao goàm khoå, cho neân 'khoå' boû ñi, vaãn coøn laïi Tam phaùp aán. 'Tam phaùp aán' laáy duyeân khôûi laøm cô sôû phaùt trieån. Duyeân khôûi bao goàm hai phöông dieän 'thuaän' vaø 'nghòch'. Thuaän laø chæ cho söï saûn sinh ñau khoå, nghòch laø chæ cho söï höôùng ñeán Nieát baøn. Thích Ca noùi, ai hieåu duyeân khôûi, ngöôøi aáy hieåu 'phaùp'. Coù theå noùi, thuyeát duyeân khôûi laø ñieåm ñaëc tröng cuûa Phaät giaùo.
Tuy nhieân, coù moät soá vaán ñeà Thích Ca vaãn chöa giaûi thích roõ raøng, Ví nhö, Lyù thuyeát Duyeân khôûi cuõa Thích Ca chæ nhaèm muïc ñích thuyeát minh veà nhöõng hieän töôïng trong ñôøi soáng con ngöôøi, khoâng chuù troïng vaøo nhöõng muïc ñích khaùc, nhöng noù cuõng coù theå giaûi thích nhöõng hieän töôïng khaùc, chaúng qua ñem nguyeân lyù naøy phoå bieán hoùa maø thoâi, nhö theá aét haún seõ coù söï caûi bieán keát caáu cuûa noù vaø lyù töôûng Nieát baøn. Thí duï nhö, Thích Ca moät maët phuû nhaän söï toàn taïi töï ngaõ, ñoàng thôøi laïi thöøa nhaän taùc duïng cuûa nghieäp löïc. Thuyeát nghieäp löïc cuûa Baø la moân laø söï keát hôïp thuyeát luaân hoài, nhöng Thích Ca ñaõ phuû nhaän chuû theå luaân hoài, theá thì laáy gì ñeå luaân hoài? Ñaây laø vaán ñeà maâu thuaån noäi taïi cuûa hoïc thuyeát Thích Ca. Vì lyù do ñoù, veà sau, nhöõng ngöôøi keá thöøa tö töôûng cuûa Ngaøi ñaõ phaùt sinh söï phaùt trieån khoâng ñoàng nhaát veà tö töôûng.
Thích Ca laø ngöôøi ñoân haäu, thuyeát nghieäp löïc cuûa Ngaøi cuõng ñöôïc bieåu hieän raát cuï theå. Cuoäc ñôøi cuûa Ngaøi phaàn nhieàu thôøi gian ôû taïi nöôùc Kieàu Taùt La, ñaõ 2 laàn ngaên caûn söï taán coâng vua Tyø Löu Ly ñi vôùi gioøng toäc Thích Ca, cuoái cuøng cuõng khoâng sao traùnh khoûi Thích Ca toäc bò dieät vong. Ngoaøi ra, Ngaøi ñoái vôùi Baø la moân giaùo, cheá ñoä chuûng toäc, bieåu hieän söï khoâng ñoàng loøng trong thaùi ñoä oân hoøa, ñieàu ñoù bieåu hieän tính töø maãn cuûa Ngaøi. Nguyeân nhaân laø, Thích Ca chæ laø moät nhaø toân giaùo vó ñaïi, khoâng phaûi laø moät nhaø caûi caùch xaõ hoäi.
Saùch Tham Khaûo:
1- "Taïp A haøm kinh", quyeån 15: "Ñeá tuïng".
2- "Trung A haøm kinh", quyeån 7: "Phaân bieät thaùnh ñeá kinh".
3- "Taïp A haøm kinh", quyeån 12: "Duyeân khôûi tuïng".
4- "Tröôøng A haøm kinh", quyeån 10: "Ñaïi duyeân phöông tieän kinh".
5- Löõ Tröng: "AÁn ñoä Phaät giaùo söû löôïc", thieân thöù nhaát, chöông 2.Thích Haïnh Bình dòch
Email: m8721015@student.hfu.edu.tw-ooOoo-
Source: Buddhism Today, http://members.nbci.com/budtoday/
[ Trôû Veà ]