Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Ñöùc Phaät ñaûn sinh naêm 544 tröôùc Taây lòch taïi vöôøn Lumbini xöù Kapilavatthu, naêm 509, Ngaøi thaønh ñaïo döôùi coäi Boà ñeà ôû Bodhigaya xöù Magadha. Ñeán naêm 464 tröôùc Taây lòch thì Ngaøi ñaõ hoaèng hoùa suoát 45 naêm; nhö theá Taêng-giaø (Sangha) ñaõ ñöôïc thaønh laäp 45 naêm. Baáy giôø Ngaøi ñang truù taïi Grudhakuta (Kyø-xaø-quaät hay nuùi Linh Thöùu, hay nuùi Keâ Tuùc) gaàn thaønh Raøjagaha (Vöông Xaù) cuûa xöù Magadha (Ma Kieät Ñaø). Ngaøi ñaõ 80 naêm taïi theá, ñaõ ñeán luùc nhaäp Nieát-baøn. Kinh Ñaïi Nieát-baøn (Parinibbana Sutta) cuûa Tröôøng Boä laø baûn Kinh ghi khaù ñaày ñuû veà nhöõng ngaøy cuoái cuøng cuûa ñöùc Phaät taïi theá. Löôïc thuaät sau ñaây döïa vaøo baûn Kinh aáy.Töø Raøjagaha, sau khi giaûng veà Giôùi, Ñònh, Tueä, ñöùc Phaät cuøng ñoaøn Tyø-kheo goàm naêm traêm vò ñi veà phía Baéc, höôùng veà Kapilavatthu ñeán Amolatthika, roài laïi ñeán Nalandaø, caû hai nôi ñöùc Phaät ñeàu giaûng veà haäu quaû tai haïi cuûa vieäc vi phaïm giôùi luaät vaø lôïi ích cuûa vieäc giöõ giôùi ñoái vôùi moät cö só taïi gia. Taïi Kotigama, ñöùc Phaät giaûng veà söï caàn thieát phaûi hieåu Töù Thaùnh ñeá, roài laïi giaûng veà Giôùi, Ñònh, Tueä. Ngaøi cuøng ñoaøn Tyø-kheo ñeä töû tieáp tuïc cuoäc haønh trình ñeán Naødika. Taïi ñaây, Ngaøi giaûng veà söï giaûi thoaùt cuûa moät vò Tyø-kheo vaø veà Giôùi, Ñònh, Tueä. Ñeán Vesali, Ngaøi truù taïi vöôøn caây cuûa kyõ nöõ Ambapali vaø laïi giaûng veà Giôùi, Ñònh, Tueä.
Khi ñeán laøng Beluvaø cuûa xöù Vesali, nhaèm muøa möa, ñöùc Phaät an cö taïi ñaây. Ngaøi laâm beänh nhöng Ngaøi nhieáp phuïc ñöôïc côn beänh. Toân giaû Ananda ñeán möøng ñöùc Phaät khoûi beänh vaø toû yù mong moûi baäc Ñaïo sö maõi maõi laõnh ñaïo Taêng-giaø. Ñöùc Phaät daïy:
-- "Naøy Ananda, chuùng Tyø-kheo coøn mong moûi gì ôû nôi Ta? Naøy Ananda, Ta ñaõ giaûng Chaùnh phaùp, khoâng phaân bieät hieån phaùp hay maät phaùp. Nhö Lai khoâng phaûi laø baäc Ñaïo sö coøn giöõ laïi caùi gì trong naém tay cho rieâng mình. Neáu coù theå nghó raèng "Chính Ta seõ laõnh ñaïo Taêng-giaø" hay "Taêng-giaø tuøy thuoäc nôi Ta" thì keû aáy môùi caàn ñöa ra nhöõng di huaán lieân heä ñeán Taêng-giaø. Nhöng Nhö Lai khoâng nghó nhö theá thì taïi sao Nhö Lai laïi phaûi ñeå laïi di huaán? Naøy Ananda, Nhö Lai ñaõ giaø roài, ñaõ nhieàu tuoåi roài, cuoäc haønh trình cuûa Nhö Lai saép chaám döùt, Nhö Lai ñaõ ñaït troïn ngaøy thaùng vì Nhö Lai ñaõ taùm möôi tuoåi.
Vì theá, naøy Ananda, haõy laø ngoïn ñeøn cho chính mình, haõy laø nôi nöông töïa cho chính mình, chôù nöông töïa vaøo nôi naøo beân ngoaøi mình. Moät Tyø-kheo trôû thaønh ngoïn ñeøn vaø nôi nöông töïa cho chính mình baèng quaùn saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc vôùi söï nhieáp phuïc tham aùi vaø saàu bi cuûa phaøm nhaân, vaø luoân noå löïc, töï chuû vaø chaùnh nieäm. Trong caùc Tyø-kheo ñeä töû cuûa Ta, ai laøm ñöôïc nhö theá, thieát tha hoïc taäp nhö theá thì ngay baây giôø, hay khi Ta ñaõ dieät ñoä, vò Tyø-kheo aáy seõ ñaït ñeán quaû vò toái thöôïng."
Sau ñoù ñöùc Phaät vaøo thaønh Vesali khaát thöïc roài cuøng toân giaû Ananda ñeán Caøpaøla. Kinh keå raèng khi aáy AÙc ma ñeán yeâu caàu ñöùc Phaät dieät ñoä. Ngaøi daïy raèng Ngaøi chæ dieät ñoä khi naøo Chaùnh phaùp ñöôïc truyeàn baù roäng raõi, vöõng vaøng; theá roài Ngaøi hoûi toân giaû Ananda coù yeâu caàu gì khoâng, ba laàn baäc Ñaïo Sö hoûi theá nhöng toân giaû Ananda vaãn khoâng hieåu yù. Cuoái cuøng AÙc ma laïi thænh caàu Phaät dieät ñoä, Ngaøi chaáp thuaän vaø baûo toân giaû Ananda raèng ba thaùng nöõa Ngaøi seõ nhaäp Ñaïi Nieát-baøn. Baáy giôø toân giaû Ananda laïi van xin Ngaøi ñöøng dieät ñoä, nhöng Ngaøi khoâng chaáp thuaän khaån caàu aáy.
Ñöùc Phaät cuøng ñoaøng Tyø-kheo ñeä töû ñeán Kutagara taïi ñaäy, Ngaøi daïy:
-- "Naøy caùc Tyø-kheo, nay nhöõng phaùp do Ta chöùng ngoä vaø giaûng daïy cho caùc OÂng, caùc OÂng phaûi kheùo hoïc hoûi, thöïc chöùng, tu taäp vaø truyeàn roäng ñeå phaïm haïnh ñöôïc tröôøng toàn, vì haïnh phuùc cho chuùng sinh, vì loøng thöông töôûng cho ñôøi, vì lôïi ích, vì haïnh phuùc, vì an laïc cho trôøi vaø ngöôøi."
Ñöùc Phaät giaûi thích theâm caùc phaùp aáy laø Boán Nieäm xöù, Boán Chaùnh caàn, Boán Nhö yù tuùc, Naêm caên, Naêm löïc, Baûy giaùc chi vaø Taùm Chaùnh ñaïo, thöôøng goïi chung laø ba möôi baûy phaåm Trôï ñaïo. Ngaøi caên daën: "Naøy caùc Tyø-kheo, ñaây laø lôøi Ta nhaén nhuû caùc Ngöôi: caùc haønh laø voâ thöôøng, haõy tinh taán leân ñeå töï giaûi thoaùt."
Ñöùc Phaät tieáp tuïc khaát thöïc taïi Vesali, roài Ngaøi ñeán Bhandgaøma giaûng veà Giôùi, Ñònh, Tueä. Ngaøi tieáp tuïc leân ñöôøng cuøng ñoaøn Tyø-kheo ñeán Hatthigaøma, Ambagaøma, Bhoganagara taïi Bhoganagara, Ngaøi daïy:
-- "Naøy caùc Tyø-kheo, coù theå coù vò Tyø-kheo noùi: Naøy Hieàn giaû, toâi töï thaân nghe töø mieäng Theá Toân, töï thaân laõnh thoï nhö vaäy laø phaùp, nhö vaäy laø luaät, nhö vaäy laø lôøi daïy cuûa baäc Ñaïo Sö. Naøy caùc Tyø-kheo, caùc OÂng khoâng neân taùn thaùn, khoâng huûy baùng cuûa moãi chöõ, moãi caâu, caàn phaûi nghieân cöùu kyõ löôõng vaø ñem so saùnh vôùi Kinh, ñoái chieáu vôùi Luaät. Khi ñem so saùnh vôùi Kinh, ñoái chieáu vôùi Luaät, neáu chuùng khoâng phuø hôïp vôùi Kinh, khoâng töông öùng vôùi Luaät thì caùc OÂng coù theå keát luaän: "Chaéc chaén nhöõng lôøi naøy khoâng phaûi laø lôøi cuûa Theá Toân vaø vò Tyø-kheo aáy ñaõ thoï giaùo sai laàm", vaø naøy caùc Tyø-kheo haõy töø boû chuùng. Khi ñem so saùnh vôùi Kinh, ñem ñoái chieáu vôùi Luaät vaø neáu chuùng phuø hôïp vôùi Kinh, töông öùng vôùi Luaät thì caùc OÂng coù theå keát luaän: "Chaéc chaén nhöõng lôøi naøy phaûi laø lôøi daïy cuûa Theá Toân, vaø vò Tyø-kheo aáy ñaõ thoï giaùo chaân chính". Naøy caùc Tyø-kheo nhö vaäy laø Ñaïi giaùo phaùp thöù nhaát, caùc OÂng haõy thoï trì."
Ñöùc Phaät cuøng ñoaøn Tyø-kheo ñeán Paøvaø, truù taïi vöôøn xoaøi cuûa ngöôøi thôï reøn Cunda. Taïi ñaây ñöùc Phaät bò nhieãm ñoäc do moùn moäc nhó trong böõa côm maø Cunda cuùng döôøng. Ngaøi bò kieát lî nhöng roài Ngaøi nhieáp nhuïc ñöôïc con beänh. Ñeán Kusinara, Ngaøi giaûng phaùp ñoä cho Pukkusa cuûa boä toäc Mallaø. Ngaøi tieáp tuïc ñi ñeán soâng Kakutta, Ngaøi taém soâng roài sang goø beân kia soâng. Ngaøi tieáp tuïc ñi vaø nghæ töøng chaëng ñöôøng, cuoái cuøng ñeán soâng Hirnnavati ôû Kusinara. Ngaøi vaøo röøng Saøla ôû boä toäc Mallaø, roài baûo toân giaû Ananda traûi choã naèm cho Ngaøi giöõa hai caây saøla, ñaàu höôùng veà Baéc, Ngaøi daïy, "Naøy Ananda, haõy thaønh töïu chaùnh phaùp vaø tuøy phaùp, soáng chaân chính trong chaùnh phaùp vaø haønh trì ñuùng chaùnh phaùp." Keá ñeán, Ngaøi giaûng veà boán Thaùnh tích caàn chieâm ngöôõng: 1. Nôi Phaät ñaûn sinh; 2. Nôi Phaät chöùng ngoä; 3. Nôi Phaät chuyeån phaùp luaân; 4. Nôi Phaät nhaäp dieät. Ngaøi coøn daïy toân giaû Ananda caàn phaûi giöõ gìn taâm yù, caàn toû thaùi ñoä nghieâm tuùc tröôùc phaùi nöõ vaø caên daën veà vieäc phaân chia xaù lôïi Ngaøi. Ngaøi khuyeán duï:
-- "Naøy Ananda, haõy tinh taán, höôùng veà töï ñoä, soáng khoâng phoùng daät, tinh caàn, chuyeân höôùng veà töï ñoä."
Toân giaû Ananda töï thaáy mình chöa chöùng ngoä, laïi thaáy baäc Ñaïi Sö saép nhaäp dieät, buoàn raàu boû ñi vaøo tinh xaù döïa coät cöûa maø khoùc. Ñöùc Phaät cho goïi toân giaû ñeán vaø giaûng veà Voâ thöôøng, khuyeân nhuû vaø ngôïi khen toân giaû vaø daïy khoâng bao laâu nöõa toân giaû seõ chöùng quaû Voâ laäu. Sau ñoù Ngaøi daïy toân giaû baùo cho daân Mallaø bieát ñeâm nay Theá Toân seõ dieät ñoä. Baáy giôø Ngaøi coøn ñoä cho ngoaïi ñaïo Subbada thoï giôùi Tyø-kheo. Ñaây laø vò Tyø-kheo cuoái cuøng ñöôïc ñöùc Phaät cho gia nhaäp Giaùo hoäi trong thôøi gian Ngaøi taïi theá (veà sau toân giaû Subbada ñaéc A-la-haùn).
Ngaøi coøn quay sang toân giaû Ananda maø daïy:
-- "Naøy Ananda, neáu trong caùc OÂng coù ngöôøi nghó raèng: "Lôøi noùi cuûa baäc Ñaïo Sö khoâng coøn nöõa, chuùng ta khoâng coøn coù baäc Ñaïo Sö", thì naøy Ananda chôù coù nhöõng tö töôûng nhö vaäy. Naøy Ananda, Phaùp vaø Luaät ta ñaõ giaûng daïy vaø trình baøy, sau khi Ta dieät ñoä, Chaùnh Phaùp vaø Luaät aáy seõ laø baäc Ñaïo Sö cuûa caùc OÂng."
Ñöùc Phaät coøn ba laàn hoûi xem toân giaû Ananda coøn coù gì caàn hoûi nöõa khoâng. Sau ñoù Ngaøi daïy: "Naøy Ananda, trong naêm traêm vò Tyø-kheo naøy, vò thaáp nhaát ñaõ ñaéc Döï löu, khoâng coøn ñoïa laïc, chaéc chaén höôùng ñeán giaûi thoaùt."
Vaø ñaây laø lôøi daïy cuoái cuøng cuûa ñöùc Phaät:
-- "Naøy caùc Tyø-kheo, nay Ta khuyeân caùc OÂng: "Caùc phaùp höõu vi laø voâ thöôøng, haõy tinh taán, chôù coù phoùng daät!"
Sau ñoù ñöùc Phaät nhaäp sô thieàn; xuaát sô thieàn, nhaäp nhò thieàn; xuaát nhò thieàn, nhaäp tam thieàn; xuaát tam thieàn, nhaäp töù thieàn; xuaát töù thieàn, nhaäp Khoâng voâ bieân xöù; xuaát Khoâng voâ bieân xöù, nhaäp Thöùc voâ bieân xöù; xuaát Thöùc voâ bieân xöù, nhaäp Voâ sôû höõu xöù; xuaát Voâ sôû höõu xöù; nhaäp Phi töôûng phi phi töôûng xöù, xuaát Phi töôûng phi phi töôûng xöù; nhaäp Voâ sôû höõu xöù, xuaát Voâ sôû höõu xöù; nhaäp Thöùc voâ bieân xöù, xuaát Thöùc voâ bieân xöù; nhaäp Khoâng voâ bieân xöù, xuaát Khoâng voâ bieân xöù; nhaäp töù thieàn, xuaát töù thieàn; nhaäp tam thieàn, xuaát tam thieàn; nhaäp nhò thieàn, xuaát nhò thieàn; nhaäp sô thieàn, xuaát sô thieàn; nhaäp nhò thieàn, xuaát nhò thieàn; nhaäp tam thieàn, xuaát tam thieàn; nhaäp töù thieàn, xuaát töù thieàn laäp töùc Ngaøi dieät ñoä.
Nhö theá, ñöùc Phaät ñaõ nhaäp thieàn ñònh thong dong töï taïi trong caùc caûnh giôùi cuûa Saéc vaø Voâ saéc, ñeå cuoái cuøng töø töù thieàn, Ngaøi xuaát ñònh vaø nhaäp thaúng Ñaïi Nieát-baøn.
Qua baûn Kinh, chuùng ta thaáy ñöùc Phaät ñaõ nhieàu laàn nhaán maïnh ñeán taàm quan troïng cuûa Tam hoïc (Giôùi, Ñònh, Tueä) ñoái vôùi moät ñeä töû cuûa Ngaøi. Giaùo phaùp cuûa Ngaøi ñaõ ñöôïc khai thò, truyeàn daïy moät caùch cuï theå, roõ raøng. Thöïc hieän giaùp phaùp aáy ñeå chöùng ngoä roát raùo nhö Ngaøi, ngöôøi tu só phaûi tinh taán hoïc hoûi, phaûi thoâng hieåu noù ñoàng thôøi phaûi hoä trì caùc caên qua vieäc giöõ gìn giôùi luaät. Phaùp vaø Luaät ñöôïc baäc Ñaïo Sö nhaéc nhôû laø thöôùc ño giaù trò cuûa moïi yù kieán, quan ñieåm, haønh ñoäng, töø ñoù vaïch ra ñaâu laø chaân, ñaâu laø giaû. Tinh thaàn toân troïng Phaùp vaø Luaät laø chuû yeáu, nhöng khoâng phaûi laø toân troïng moät caùch muø quaùng giaùo ñieàu. Do ñoù maø tueä giaùc ñöôïc thaúng tieán nhôø tu taäp Thieàn ñònh, laø aùnh saùng chieáu roïi cho haønh giaû. AÙnh saùng aáy phaùt xuaát töø töï thaân haønh giaû laø yù nghóa cuûa "töï mình laø ngoïn ñeøn, laø nôi nöông töïa cho chính mình".
Söï tinh caàn tu hoïc, töï chuû, töï tín, töï ñoä ñöa ñeán vieäc ñaït Thaùnh quaû nhö toaøn boä naêm traêm Tyø-kheo quanh ñöùc Phaät luùc Ngaøi saép nhaäp Nieát-baøn. Vieäc neâu daãn naêm traêm vò Tyø-kheo naøy laø lôøi khích leä thieát tha cuûa ñöùc Phaät cho caùc ñeä töû Ngaøi, ñoàng thôøi laø moät xaùc chöùng veà hieäu naêng thaønh ñaït cuûa Taêng-giaø thôøi ñöùc Phaät. Ngaøi coøn daïy raèng chaùnh phaùp caàn ñöôïc phoå bieán roäng raõi vì lôïi ích cuûa chuùng sinh, do loøng töø bi voâ haïn cuûa ngöôøi ñeä töû Phaät. Lôøi daïy cuoái cuøng cuûa Ngaøi: "Naøy caùc Tyø-kheo, nay Ta khuyeân caùc OÂng: "Caùc Phaùp höõu vi laø voâ thöôøng, haõy tinh taán, chôù coù phoùng daät"", laø lôøi nhaén nhuû thaâm thieát cuûa baäc Ñaïo Sö vó ñaïi, phaûi ñöôïc lieãu hoäi, phaûi laø taâm nieäm, phaûi ñöôïc thöïc hieän ñoái vôùi nhöõng ai muoán giaûi thoaùt khoûi khoå ñau, ñaëc bieät laø ñoái vôùi haøng tu só xuaát gia.
Trong boán möôi laêm naêm Taêng-giaø ñaõ ñöôïc hình thaønh, lôùn maïnh khoâng ngöøng, mang moät soá neùt cô baûn döôùi ñaây:
1. Taêng-giaø laø moät ñoaøn theå do ñöùc Phaät saùng laäp, giaùo duïc, huaán luyeän trong suoát thôøi gian töø khi Ngaøi chuyeån Phaùp luaân laàn ñaàu tieân ôû Baranasi (Ba-la-naïi) cho ñeán khi Ngaøi nhaäp Nieát-baøn ôû Kusinara.Ñeán ñaây, töôûng cuõng caàn baøn theâm veà tinh thaàn hoøa hôïp, thanh tònh trong Taêng-giaø. Tinh thaàn aáy aûnh höôûng maïnh meõ ñeán vieäc tu taäp, söï höng thònh cuûa Taêng-giaø vaø cuûa Phaät giaùo.2. Taêng-giaø goàm ñuû moïi thaønh phaàn giaø, treû, nam, nöõ, moïi ñaúng caáp töø vua quan, töø tu só ngoaïi ñaïo ñeán tieän daân ... soáng bình ñaúng, thanh tònh, trong giaùo phaùp cuûa ñöùc Phaät.
3. Taêng-giaø tu taäp Giôùi, Ñònh, Tueä trôû thaønh moät taäp theå vöõng maïnh, gaây aûnh höôûng lôùn lao trong quaàn chuùng nhaân daân, goàm nhieàu vò ñaït Thaùnh quaû nhaát laø so vôùi caùc giaùo ñoaøn khaùc vaø Taêng-giaø Phaät giaùo veà sau.
4. Taêng-giaø goàm nhöõng tu só töø boû gia ñình, soáng ñoäc thaân, ngheøo naøn, giöõ haïnh khaát thöïc; ngoaøi thöùc aên, aùo maëc vaø moät soá ít nhöõng vaät duïng caàn thieát, khoâng cai coù taøi saûn gì rieâng.
5. Taêng-giaø coù toå chöùc, giôùi luaät chaët cheõ döïa treân tinh thaàn töï giaùc, thanh tònh, hoøa hôïp vaø baát baïo ñoäng.
6. Taêng-giaø chuû tröông töï giaûi thoaùt laø chính, ñoàng thôøi lieân heä chaët cheõ vôùi xaõ hoäi ñeå truyeàn baù chaùnh phaùp, theå hieän tinh thaàn ñoä tha.
7. Taêng-giaø ñöôïc söï uûng hoä maïnh meõ cuûa chính quyeàn vaø cuûa quaàn chuùng nhaân daân, ñaëc bieät cuûa nhieàu ñaïi cö só moät loøng vì Phaät phaùp.
8. Taêng-giaø ñaõ taïo ñöôïc nhöõng neùt ñaëc saéc veà tö töôûng, vaên hoùa, ñaïo ñöùc, trong xaõ hoäi.
9. Taêng-giaø coù ñaày ñuû yù nghóa troïn veïn cuûa ngoâi Tam baûo.
Thanh tònh laø söï trong saïch, thuaàn khieát cuûa taâm hoàn do vieäc haønh giôùi boån Tyø-kheo lieân heä ñeán vieäc phaùt trieån tueä giaùc ñöa ñeán giaûi thoaùt toái haäu. Hoøa hôïp laø thaùi ñoä hieàn hoøa, dung thoâng vôùi moïi ngöôøi, ñaáy laø tinh thaàn nhaân aùi, töø bi, yeâu chuoäng hoøa bình, baát baïo ñoäng. Tinh thaàn aáy theå hieän baèng nguyeân taéc luïc hoøa trong söï soáng chung cuûa coäng ñoàng Taêng-giaø: 1. Giôùi hoøa ñoàng tu (cuøng hoøa hôïp tu taäp theo cuøng moät giôùi boån); 2. Kieán hoøa ñoàng giaûi (coù cuøng choã thaáy bieát, trao ñoåi boå tuùc cho nhau veà Phaät phaùp); 3. Lôïi hoøa ñoàng quaân (chia ñeàu nhau caùc vaät duïng coù ñöôïc); 4. Thaân hoøa ñoàng truù (cuøng soáng hoøa thuaän, kính nhöôøng nhau); 5. Khaåu hoøa voâ traùnh (lôøi noùi dòu hieàn, vöøa yù nhau, khoâng tranh caõi); 6. Y Ù hoøa ñoàng duyeät (yù töù hoøa ñoàng, khoâng traùi nghòch nhau, vui soáng vôùi nhau).
Ngay trong thôøi ñöùc Phaät, nhöõng tröôøng hôïp vi phaïm giôùi luaät khoâng phaûi laø ít, nhaát laø khi Taêng-giaø ñaõ trôû neân ñoâng ñaûo veà soá löôïng, khieán cho giôùi boån Patimokkha phaûi daøi theâm ra vì nhieàu giôùi ñieàu ñöôïc ñöa vaøo ñeå ngaên caám vieäc taùi phaïm. Taêng Chi Boä Kinh I coù keå chuyeän moät Baø la moân ñeán tham baùi ñöùc Phaät vaø neâu leân dö luaän trong haøng vua chuùa raèng: "Tröôùc kia caùc Tyø-kheo coù ít, nhöng trong ñoù goàm nhieàu baäc thöôïng nhaân, nhieàu thaàn thoâng bieán hoùa ñöôïc thò hieän. Ngaøy nay, caùc Tyø-kheo nhieàu laïi ít coù baäc thöôïng nhaân, ít coù pheùp thaàn thoâng". Ñöùc Phaät ñaõ giaûi thích baèng caùch phaân ra ba loaïi thaàn thoâng laø thaàn thoâng bieán hoùa, thaàn thoâng bieát ñöôïc taâm yù keû khaùc, vaø thaàn thoâng giaùo hoùa. Ngaøi daïy thaàn thoâng giaùo hoùa laø quan troïng nhaát, laø lôïi laïc nhaát, vaø caùc ñeä töû hieän coù cuûa Ngaøi phaàn lôùn ñeàu sôû ñaéc thaàn thoâng giaùo hoùa, töùc khaû naêng ñoä chuùng cuûa caùc vò aáy. Ñaáy laø moät caâu giaûi ñaùp teá nhò vaø thieát thöïc, tuy vaäy dö luaän maø vò Baø la moân ñaõ neâu cuõng laø moät thöïc teá. Quaû thöïc, khi hoäi chuùng ñaõ ñoâng thì söï chöùng ngoä coù ít ñi, ñaáy laø leõ ñöông nhieân, vì baáy giôø söï ñoàng nhaát veà khaû naêng chöùng ngoä khoù theå hieän ñöôïc. Huoáng chi, thaønh quaû lôùn lao trong vieäc phoå bieán Phaät phaùp, taïo neân moät ñoaøn theå lôùn maïnh laø moät hoaøn caûnh toát ñeïp ñeå hoïp nhöõng con ngöôøi ñang noã löïc giaûi thoaùt khoå ñau. Cuõng khoâng neân lyù töôûng hoùa moät hieän traïng thöïc teá laø cuoäc ñôøi vôùi nhöõng con ngöôøi khoâng hoaøn thieän, ñang laàn doø ñeå ñeán choã toái thieän. Do vaäy maø luaät leä ghi ra nhieàu tröôøng hôïp vi phaïm giôùi luaät, nhieàu Tyø-kheo thoái thaát, löøa doái, vu caùo, tham lam, tranh caõi, gaây goå nhau... Thaäm chí ñaõ coù laàn ñöùc Phaät ñaõ aâm thaàm ñi vaøo röøng saâu ñeå soáng tónh mòch vaø ñeå caûnh caùo ñaùm ñeä töû thieáu thanh tònh, hoøa hôïp.
Moät tröôøng hôïp caàn ghi nhaän nöõa laø tröôøng hôïp cuûa Tyø-kheo Devadatta (Ñeà-baø-ñaït-ña), vò ñeä töû thoái thaát, gaây nhieàu phieàn nhieãu nhaát cho ñöùc Phaät vaø Taêng-giaø. Devadatta gia nhaäp giaùo ñoaøn cuøng luùc vôùi nhieàu hoaøng thaân khaùc, khi ñöùc Phaät trôû laïi Kapilavatthu laàn ñaàu tieân sau khi chöùng ñaïo. Voán laø em hoï cuûa Phaät, oâng laïi toû ra tinh taán tu haønh neân ñöôïc nhieàu ngöôøi kính moä, nhöng ñeán khi veà giaø oâng laïi thoái thaát, muoán thay ñöùc Phaät laõnh ñaïo Taêng-giaø. OÂng giuïc vua Ajatasattu soaùn ngoâi cuûa phuï vöông Bimbisara, vaø xuùi vua haïi ñöùc Phaät. Coù laàn vua Ajatasattu ñaõ theo lôøi xuùi giuïc maø cho boïn cung thuû mai phuïc ñeå baén vaøo ñöùc Phaät, nhöng do uy löïc cuûa Theá Toân boïn cung thuû ñaõ khoâng thöïc hieän aâm möu kia. Devadatta laïi töï mình xoâ moät taûng ñaù lôùn ñeå ñeø vaøo ñöùc Phaät, nhöng chæ coù moät maûnh ñaù nhoû truùng vaøo chaân Ngaøi. Moät laàn khaùc, Devadatta laïi thaû con voi ñieân hung döõ ngay ñöôøng ñi cuûa ñöùc Phaät ñeå haïi Ngaøi, nhöng tröôùc uy haïnh cuûa Ngaøi, voi ñieân quyø moïp döôùi chaân Ngaøi, chòu quy phuïc. Cuoái cuøng Devadatta cuøng vôùi nhoùm saùu Tyø-kheo ñoøi söûa ñoåi giôùi luaät, tuyeân boá ñöùc Phaät soáng xa hoa, khoâng giöõ haïnh thanh baàn cuûa tu só. Söï vieäc coøn loâi keùo caû ngaøn Tyø-kheo veà vôùi Devadatta, haàu nhö moät Giaùo hoäi thöù hai ñöôïc thaønh laäp! Theá nhöng uy ñöùc cuûa ñöùc Phaät vaãn saùng ngôøi, vaø do noã löïc giaûi quyeát cuûa hai toân giaû Saøriputta vaø Moggallaøna, nhöõng keû laïc höôùng ñaõ trôû laïi quy phuïc vaø Devadatta töï xa laùnh, bò coâ laäp, coâ ñôn, saàu khoå. Ñeán khi quaù aân haän, Devadatta toan tìm ñeán taï toäi vôùi ñöùc Phaät, nhöng ruûi ro oâng bò cheát trong khi ñang taém trong moät caùi ao.
Nhöõng söï vieäc keå treân nhaéc nhôû cho moïi ngöôøi raèng duø moät toå chöùc coù chaët cheõ ñeán ñaâu, duø coù ña soá thaønh vieân toát ... vaãn khoâng theå naøo khoâng coù phaàn töû xaáu, khoâng coù nhöõng trôû ngaïi. Nhöng coù söï hieän dieän ñaày uy haïnh cuûa ñöùc Phaät, nhöõng trôû ngaïi nhanh choùng ñöôïc giaûi quyeát, theá nhöng veà sau naøy thì vaán ñeà khoâng coøn ñöôïc deã daøng nhö theá, bôûi vaäy vieäc tu taäp Thieàn ñònh, Trì giôùi, truyeàn thoáng yeát ma cuûa Taêng-giaø, söï caûnh giaùc luoân luoân phaûi ñöùng haøng ñaàu trong sinh hoaït Taêng-giaø.
Taêng-giaø thôøi ñöùc Phaät trong hoaøn caûnh cô duyeân thuaän lôïi vaø yù nghóa lòch söû, laø Taêng-giaø hoaøn chænh hieäu naêng toát ñeïp nhaát töø tröôùc ñeán nay. Caùc phaùp höõu vi, theo lôøi ñöùc Phaät daïy, laø do duyeân sinh, laø voâ thöôøng cho neân khoâng traùnh khoûi söï bieán ñoåi theo hoaøn caûnh, theo thôøi gian. Ñöùc Phaät xuaát hieän ôû ñôøi, ñöa ra thoâng ñieäp cöùu ñoä laø moät ñaïi cô duyeân, Ngaøi nhö moät vò thaày thuoác, giaùo phaùp cuûa Ngaøi laø moân thuoác trò caên beänh traàm kha cuûa chuùng sinh, beänh khoå aûi, luaân hoài.
Ñöùc Phaät khoâng heà töï nhaän laø nhaø khoa hoïc, laø nhaø trieát lyù. Nhöõng gì Ngaøi daïy laø thieát thöïc, laø tuøy theo caên cô chuùng sinh theo thôøi ñieåm xaõ hoäi, hoaøn caûnh cuûa töøng caù nhaân. Ngaøi duøng caû nhöõng heä thoáng tö duy trieát hoïc, caû nhöõng tin töôûng cuûa soá ñoâng thôøi baáy giôø, caû nhieàu ñieàu maø khoâng haún laø Ngaøi chaáp nhaän, coát laøm sao ñeå daãn ñöa ngöôøi ta theo con ñöôøng maø Ngaøi khai thò. Giaùo phaùp cuûa Ngaøi laø tuøy cô, noù linh ñoäng ñeán noãi trong nhieàu tröôøng hôïp xem ra coù veû maâu thuaãn nhau. Giôùi luaät maø Ngaøi ñaët ra cuõng laø nöông vaøo hoaøn caûnh ñöông thôøi, ngaøy nay ñöông nhieân moät soá ít caàn thay ñoåi vaø moät soá ít cuõng coù theå caàn ñöôïc theâm vaøo phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh môùi. Tinh thaàn giöõ gìn giôùi luaät laø luoân luoân caàn ñeà cao, nhöng ñaáy khoâng phaûi laø söï chaáp chaët noäi dung hoaëc caû töø ngöõ - cuûa töøng giôùi ñieàu. Do ñoù maø quan ñieåm cho raèng chæ coù giôùi luaät nguyeân thuûy laø ñeä nhaát, laø baát bieán, thì quan ñieåm aáy xem ra ñaõ traùi vôùi tinh thaàn voâ ngaõ, voâ chaáp cuûa giaùo lyù ñöùc Phaät. Nhöng, nhöõng phaù boû, thay ñoåi giôùi luaät moät caùch tuøy tieän thì ñaáy laïi laø söï caåu thaû, buoâng lung vaø thoái thaát.
Giaùo phaùp cuûa ñöùc Phaät ñaõ ñöôïc Ngaøi ví nhö "Ngoùn tay chæ maët traêng" noù raát thieát thöïc, raát quyù baùu nhöng duø sao vaãn mang tính phöông tieän. Vaø cuõng vì theá, nhöõng tranh caõi veà giaùo phaùp sau thôøi ñöùc Phaät vaãn hình thaønh vaø toàn taïi. Ba thaùng sau keå töø khi ñöùc Phaät nhaäp dieät, toân giaû Maha Kassapa (Ma-ha Ca-dieáp), vò ñaïi ñeä töû cuûa ñöùc Phaät thay Ngaøi laõnh ñaïo Taêng-giaø ñaõ môû hoäi nghò kieát taäp ñaàu tieân ôû gaàn Raøjagaha, do chính toân giaû Ananda ñoïc laïi caùc lôøi Phaät daïy, toân giaû Upaøli ñoïc Giôùi luaät, laøm cô sôû cho Tam Taïng veà sau. Töø ñaây ñaõ manh nha nhöõng baát ñoàng veà Kinh, Luaät vaø Luaän, vaø moät soá dö luaän cho raèng moät soá A-la-haùn khoâng tham döï hoäi nghò ñaõ nhôù raèng Kinh, Luaät khoâng hoaøn toaøn gioáng nhö toân giaû Ananda vaø Upaøli ñoïc laïi. Theá roài, Phaät giaùo caøng veà sau caøng phaân ra nhieàu boä phaùi, vaø ñeán kyø keát taäp thöù IV, khoaûng hôn saùu theá kyû sau, thì Phaät giaùo ñaõ phaân thaønh möôøi taùm boä phaùi khaùc nhau.
Tröø moät soá lyù do phuï, lyù do chuû yeáu cuûa vieäc phaân chia boä phaùi phaùt xuaát töø quan ñieåm khaùc nhau veà moät soá yù nghóa cuûa giaùo lyù vaø veà phaùp moân tu taäp. Caùc boä Luaän naøy caøng ngaøy caøng nhieàu, giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät ñöôïc phaân tích, ñöôïc trieån khai raát chi li. Caùi tinh thaàn trieát lyù, luaän baøn ñaõ laøm giaøu neàn vaên hoùa tö töôûng Phaät giaùo, nhöng cuõng coù theå coù khi ñaõ ñi xa tính chaát thieát thöïc laø nhaèm giaûi thoaùt khoûi khoå ñau cuûa ñöùc Phaät. Tröôùc heát, Phaät hoïc ñaõ trôû thaønh moät moân höõu theå hoïc, taâm lyù hoïc, hieän töôïng luaän, vuõ truï luaän ... Khôûi ñaàu töø söï xuaát hieän cuûa phaùt A-tyø-ñaït-ma Caâu-xaù, phaùi Khoâng luaän, phaùi Duy thöùc, caùc luaän sö ñeàu ñaõ chöùng toû caùc vò ñeàu laø nhöõng boä oùc lôùn, nhöõng phaân tích cuûa caùc vò ñaõ giuùp ích cho nhöõng ngöôøi hoïc hoûi, nhöng moät ngöôøi hoïc Phaät phaùp phaûi laø moät haønh giaû, vaø quaû thöïc coù nhöõng tri thöùc saâu saéc, caën keõ, coù theå chæ laø nhöõng hí luaän, nhöõng lyù luaän suoâng ñoái vôùi raát nhieàu ngöôøi, coù theå chæ ñöa ñeán nhöõng tranh caõi voâ ích.
Do tính caùch voâ thöôøng cuûa vaïn phaùp höõu vi, nhöõng bieán ñoåi veà phöông phaùp tu taäp, caû veà moät soá yù nghóa Phaät phaùp laø khoâng theå khoâng xaûy ra, vaø ñöông nhieân Taêng-giaø cuõng coù moät soá neùt thay ñoåi theo thôøi gian vaø khoâng gian. Töø khi ñöùc Phaät nhaäp Ñaïi Nieát-baøn, töø khi coù söï phaân hoaù thaønh caùc boä phaùi, nhöõng tröôøng hôïp tu só chöùng ngoä caøng luùc caøng hieám hoi. Ñöùng veà maët ñaïo ñöùc maø noùi, nguyeân nhaân aáy laø do söï thieáu oån ñònh trong toå chöùc sinh hoaït vaät chaát vaø taâm linh cuûa con ngöôøi trong xaõ hoäi, vaø taát nhieân cuûa caû Taêng-giaø (vaø ñaây môùi laø nguyeân do cuï theå, thieát thöïc nhaát!).
Moät ñieåm caàn nhaán maïnh laø tinh thaàn giôùi luaät trong Taêng-giaø thöïc chöa coù thoáng nhaát, chöa chaët cheõ. Ñaây chæ noùi ñeán tinh thaàn giôùi luaät, chöù chöa noùi ñeán noäi dung cuï theå cuûa giôùi luaät, thuû tuïc Taêng-giaø yeát-ma ñaõ khoâng ñöôïc aùp duïng trieät ñeå, söï truyeàn daïy, trao ñoåi veà Giôùi, Ñònh, Tueä khoâng coøn mang tính chaát truyeàn thoáng, tính hoøa hôïp, thanh tònh, chöa ñöôïc noåi roõ trong Taêng-giaø, chöa coù söï haøi hoøa giöõa caùi chung vaø caùi rieâng cuûa Taêng-giaø trong truù xöù, giôùi tröôøng, ñòa phöông vôùi Taêng-giaø cuûa boán phöông.
Chöùng ngoä phaûi laø truyeàn thoáng cuûa Taêng-giaø, söï thaêng tieán veà tueä giaùc, veà taâm linh phaûi laø truyeàn thoáng cuûa Taêng-giaø. Neáu khoâng ñöôïc nhö theá thì treân maët yù nghóa, tu só vaø cö só coù khaùc gì nhau?
Tam Baûo laø lyù chung cuûa vaïn phaùp. Tam Baûo ñaày ñuû trong moät vò Tyø-kheo, trong Taêng-giaø, trong moät cö só Phaät giaùo vaø caû trong moät ngöôøi khoâng phaûi Phaät töû, yù nguyeän xaây döïng moät cuoäc soáng hoøa bình an laïc, giaûm thieåu khoå ñau laø yù nguyeän chung cuûa moïi chuùng sinh. Ñeå thöïc hieän yù nguyeän aáy, ñeå thöïc hieän thoâng ñieäp cöùu ñoä cuûa ñöùc Phaät, töï baûn thaân Taêng-giaø, töï baûn thaân moãi Tyø-kheo phaûi laø nhaân toá tieân phong trong haønh ñoäng vaø trong thaønh töïu phaïm haïnh.
Chaân thaønh caùm ôn anh Nguyeãn Quang Trung ñaõ coù thieän taâm ñaùnh maùy laïi baøi vieát naày (07/97).Thích Chôn Thieän
trích töø "Taêng-Giaø Thôøi Ñöùc Phaät", Saøi Goøn, 1991
Source Buddhasasana
[ Trôû Veà ]