Thien Tong Chi Nam

Traãm thaàm nghó : Phaät khoâng coù Nam Baéc, moïi ngöôøi ñeàu coù theå tu caàu. Taùnh coù trí ngu, ñoàng saün giaùc ngoä. Vì vaäy, phöông tieän daãn duï ñaùm ngöôøi meâ, ñeå saùng toû ñöôøng taét sanh töû, laø kinh ñieån cuûa ñöùc Phaät. Ñaët möïc thöôùc cho ñôøi, laøm moâ phaïm cho ngöôøi sau, laø troïng traùch cuûa caùc baäc Thaùnh tröôùc (Toå). Cho neân Luïc Toå noùi: "Nhöõng baäc Thaùnh tröôùc (Toå) cuøng Ñaïi sö (Phaät) khoâng khaùc". Neân bieát giaùo phaùp cuûa Phaät nhôø caùc baäc Thaùnh tröôùc truyeàn baù ôû ñôøi. Nay traãm ñaâu khoâng theå laáy traùch nhieäm caùc baäc Thaùnh tröôùc laøm traùch nhieäm cuûa mình, giaùo phaùp cuûa Phaät laøm giaùo phaùp cuûa mình.

Vaû laïi, thuôû traãm coøn nieân thieáu, coù chuùt ít hieåu bieát vöøa nghe lôøi daïy cuûa Thieàn sö thì taâm tö loùng laëng, boãng döng thanh tònh, neân ñeå taâm nôi noäi giaùo, tham cöùu Thieàn toâng, doác loøng tìm thaày, chí thaønh moä ñaïo. Tuy yù noùi hoài höôùng ñaõ naåy maàm, maø cô caûm xuùc chöa thaáu suoát.

Naêm möôøi saùu tuoåi, Thaùi Haäu ñaõ chaùn coõi ñôøi, traãm naèm rôm goái ñaát, khoùc ra maùu maét, ñau ñôùn naùt loøng; ngoaøi noãi ñau buoàn naøy, ñaâu raûnh nghó vieäc khaùc. Chæ vaøi naêm sau, Thaùi Toå Hoaøng Ñeá cuõng baêng haø, loøng thöông meï chöa nguoâi, noãi xoùt cha caøng thoáng thieát, buoàn thaûm traøn treà khoù beà deïp ñöôïc. Traãm nghó: Coâng cha meï ñoái vôùi con, nuoâi naáng voã veà khoâng thieáu ñieàu gì, duø con phaûi xöông tan, thòt naùt vaãn chöa ñuû ñeàn ñaùp trong muoân moät. Huoáng nöõa, Thaùi Toå Hoaøng ñeá khai cô laäp nghieäp raát ñoåi gian nan, trò nöôùc giuùp ñôøi caøng theâm heä troïng. Ngöôøi ñem ñaát nöôùc giao cho ta khi coøn thô aáu, khieán ta ngaøy ñeâm canh caùnh khoâng chuùt thaûnh thôi. Ta loøng rieâng töï baûo: treân ñaõ khoâng cha meï ñeå nöông töïa, döôùi ngaïi chaúng xöùng loøng daân mong ñôïi. Phaûi laøm sao ñaây? Ta suy ñi nghó laïi: chi baèng lui veà ôû choán nuùi röøng, tìm hoïc Phaät phaùp ñeå hieåu roõ vieäc lôùn sanh töû, laáy ñoù ñeàn ñaùp coâng ôn cha meï, chaúng hay hôn sao? Theá laø chí traãm ñaõ quyeát ñònh.

Ñeâm muøng ba thaùng tö naêm Bính Thaân, nieân hieäu Thieân ÖÙng Chính Bình thöù naêm (1242), traãm ñoåi y phuïc ñi ra khoûi cöûa cung baûo taû höõu raèng: "Traãm muoán ñi daïo ñeå ngaàm nghe lôøi daân, bieát ñöôïc chí daân, môùi hieåu thaáu noãi khoù khaên cuûa hoï". Baáy giôø taû höõu theo traãm khoâng quaù baûy taùm ngöôøi. Giôø hôïi ñeâm aáy, traãm côûi moät ngöïa laëng leõ ra ñi; sang soâng thaúng veà höôùng ñoâng, môùi noùi thöïc loøng cho taû höõu bieát. Taû höõu ngaïc nhieân, taát caû ñeàu khoùc. Giôø meïo hoâm sau, ñeán beán ñoø Ñaïi Than beân nuùi Phaû Laïi, sôï coù ngöôøi bieát, traãm laáy aùo che maët qua soâng, ñi taét theo ñöôøng nuùi. Ñeán toái vaøo nghæ chuøa Taêng Giaùc Haïnh, ñôïi saùng laïi ñi. Leo treøo laën loäi, nuùi hieåm suoái saâu, ngöïa moõi meät khoâng theå tieán leân ñöôïc; traãm beøn boû ngöïa vin vaùch ñaù laàn böôùc, ñeán giôø muøi môùi tôùi söôøn nuùi Yeân Töû. Saùng hoâm sau, traãm treøo thaúng leân ñænh nuùi, tham kieán vò ñaïi Sa moân Quoác sö Truùc Laâm. Quoác sö vöøa thaáy traãm möøng rôõ, ung dung baûo:

"Laõo taêng ôû laâu nôi sôn daõ, xöông cöùng maët gaày, aên rau ñaéng caén haït deû, uoáng nöôùc suoái daïo caûnh röøng, loøng nhö maây noåi theo gioù ñeán ñaây. Nay Beä haï boû ngoâi nhaân chuû, nghæ ñeán nôi queâ heøn röøng nuùi, chaúng hay Beä haï mong caàu ñieàu gì maø ñeán ñaây".

Traãm nghe noùi, hai haøng nöôùc maét töï traøo, ñaùp laïi Sö raèng: "Traãm coøn thô aáu voäi maát hai thaân, bô vô ñöùng treân só daân khoâng choã nöông töïa. Laïi nghó söï nghieäp caùc baäc ñeá vöông ñôøi tröôùc, thònh suy khoâng thöôøng, cho neân traãm ñeán nuùi naày chæ caàu laøm Phaät, chôù khoâng caàu gì khaùc".

Sö baûo: "Trong nuùi voán khoâng coù Phaät, Phaät chæ ôû trong taâm. Taâm laëng maø bieát goïi laø chôn Phaät. Nay Beä haï neáu ngoä taâm naøy thì töùc khaéc thaønh Phaät, khoâng nhoïc tìm caàu beân ngoaøi".

Baáy giôø oâng chuù Traàn Coâng, ngöôøi em hoï maø Tieân quaân gôûi gaám ñöùa con coâi. Sau khi Tieân quaân boû theá gian vaø quaàn thaàn, traãm phong laøm Thaùi sö tham döï quoác chính. Nghe tin traãm troán ñi,oâng lieàn sai taû höõu ñi moïi nôi doø tìm tung tích roài cuøng ngöôøi trong nöôùc leân ñeán nuùi naày.

Gaëp traãm, oâng thoáng thieát noùi:"Thaàn nhaän söï uûy thaùc cuûa Tieân quaân, toân Beä haï laøm chuùa thaàn daân. Loøng daân troâng ñôïi Beä haï nhö con nhoû mong ñôïi cha meï. Huoáng nöõa, ngaøy nay caùc coá laõo trong trieàu ñeàu laø beà toâi thaân thuoäc, daân chuùng só thöù ai cuõng vui veû phuïc tuøng. Cho ñeán ñöùa beù leân baûy cuõng bieát Beä haï laø cha meï daân. Vaû Thaùi Toå boû thaàn maø ñi, naém ñaát treân moà chöa khoâ, lôøi daën doø coøn vaúng beân tai. Nay Beä haï troán laùnh vaøo nuùi röøng, aån cö ñeå mong thoûa chí mình. Nhö thaàn nghó, Beä haï tính keá töï tu thì coù theå ñöôïc, coøn quoác gia xaõ taéc thì sao? Chæ ñeå lôøi daïy suoâng cho ñôøi, chi baèng ñem thaân mình laøm göông tröôùc cho thieân haï. Beä haï neáu khoâng nghó laïi, chuùng thaàn cuøng ngöôøi trong thieân haï ñoàng cheát ngay hoâm nay, quyeát chí khoâng trôû veà".

Tieän lôïi vieäc ñi laïi döôùi soâng treân boä, laø nhôø xe, thuyeàn; taåy saïch buïi dô nôi thaân taâm, laø do saùm hoái . Muoán taåy saïch thaân taâm maø khoâng duøng saùm hoái, khaùc naøo muoán tieän lôïi qua laïi maø chaúng duøng xe, thuyeàn. Theá môùi bieát coâng duïng saùm hoái raát laø to. Cho neân kinh Ñaïi Taäp noùi: "Nhö aùo dô haèng traêm naêm, coù theå trong moät ngaøy giaët ñöôïc saïch seõ. Nhö theá, trong traêm ngaøn kieáp ñaõ tích tuï caùc nghieäp chaúng laønh, do nhôø Phaät löïc, kheùo thuaän tö duy, coù theå trong moät ngaøy hay moät giôø, troïn hay tieâu dieät!"
Vaû laïi, chuùng sanh töø tröôùc ñeán nay taùnh giaùc thanh tònh troøn saùng, trong treûo nhö hö khoâng chaúng coù maûy buïi. Do boït voïng daáy leân, coõi ueá hieän thaønh, naêng vaø sôû nöông nhau, Phaät vôùi chuùng sanh thaáy hai. Caên taùnh sai bieät, ngu trí phaân chia, chæ cho moät cöûa, khoù ñöôïc ngoä nhaäp. Vì theá, ñöùc Phaät chuùng ta trí nguyeän roäng lôùn, môû cöûa phöông tieän, tuøy loái chæ ñöôøng veà, ñuùng beänh cho thuoác. Bieát huyeãn caáu cuûa chuùng sanh töø voïng maø sanh, khuyeân hoï moät nieäm kính thaønh quy y saùm hoái. Khieán thaân taâm thanh tònh, trong saïch nhö xöa. Gioù yeân thì soùng laëng, buïi saïch thì göông saùng. Sao theá? Vì tröôùc khôûi taâm aùc, nhö maây che maët traêng, sau sanh taâm thieän, nhö ñuoác saùng tan boùng toái. OÂi! Coâng duïng saùm hoái lôùn lao haù chaúng vaäy sao?

Traãm nhôø quyeán thuoäc nhaø trôøi, ôû ngoâi chí toân, neân vieäc daân gian quoác chính phieàn roän. Phoàn hoa duï doã beân ngoaøi, thò duïc meâ hoaëc ôû trong. Mieäng thì chaùn ngaùn vò ngon, thaân phaûi ñeo mang vaøng ngoïc. Thaáy nghe ñuoåi theo thinh saéc, ôû aên toaøn choán gaùc ñaøi. Laïi nöõa, thoùi ñôøi khinh baïc, nhaân phaùp suy vi, hoïc giaû muø ñoän, caên laønh keùm moûng. Ngaøy thì caên traàn va chaïm, löôùi nghieäp keùo loâi; ñeâm thì meâ nguû che ñaäy, daây löôøi troùi buoäc. Ngaøy ñeâm dính maéc, ñaâu khoâng phaûi laø loãi chuoác hoïa gaây thuø. Traãm vì leõ ñoù, oâm aáp trong loøng, thöông caûm xen laãn, queân aên maát nguû. Nhaân khi vieäc trieàu raõnh roåi, xem khaép Kinh, Luaän vaø caùc vaên nghi leã, tuyeån choïn phaùp coù ñöôïc töï lôïi, lôïi tha duøng ñeå chæ daïy cho ngöôøi. Traên trôû suy ñi nghó laïi, xöa taïo nghieäp troïn do saùu caên. Vì theá ñöùc Phaät Thích Ca khi chöa thaønh ñaïo, tröôùc vaøo nuùi Tuyeát saùu naêm tu khoå haïnh, laø do saùu caên ñoù vaäy. Phoûng theo yù aáy, laáy saùu caên phaân laøm saùu thôøi, moãi thôøi leã saùm moät caên. Chính traãm cheá nghi vaên saùm hoái naøy, goïi laø "Khoùa nghi saùu thôøi leã Phaät saùm hoái".

Vaên thì röôøm raø, lôøi thì xa xoâi. Neáu vaên röôøm raø thì ngöôøi löôøi saùm hoái, lôøi xa xoâi thì deã sanh nghi. Cho neân khoâng duøng lôøi phuø phieám doàn cho ñaày quyeån, coát khieán ngöôøi ñoïc tuïng vui veû, ngöôøi nghe thaáy deã ngoä. Môùi mong nhöõng keû coù loøng tin, ngaøy ñeâm phaùt taâm chí thaønh, theo khoùa nghi naøy laøm leã saùm hoái. Ñaây chaúng phuï chí nguyeän töï lôïi, lôïi tha cuûa traãm.

Ngöôøi saùng maét thôøi sau, chôù xem nghi vaên naøy maø phaùt cöôøi. Tuy nhieân nhö theá:

Phaøm caùc loaøi sanh töø tröùng, thai, aåm, hoùa tính vaãn ñoàng, thaáy nghe hieåu bieát ñaâu khaùc. Chæ do taïo nghieäp keát oaùn, neân thoï teân hieäu khaùc. Ngaøy tröôùc voán loaøi ngöôøi, nay sanh ñaøn gioáng khaùc nhau. Hoaëc laø baïn beø, hoaëc laø anh em. Thay ñoåi aùo xieâm ñai muõ, bieán thaønh mai vaûy caùnh loâng. Vôï queân choàng, choàng queân vôï, con traùi cha, cha traùi con. Ñaõ thaáy ñoåi ñaàu khaùc maët, loâi veà moå buïng chaët chaân. Luoáng do tham soáng sôï cheát, laïi khoâng moät lôøi keâu ñau khoå. Ngöôi gieát noù, noù gieát ngöôi, haén aên maøy, maøy aên haén, haèng ngaøy khoâng döùt, maõi taïo oaùn traùi. Kieáp kieáp traû nhau, ñôøi ñôøi thuø nhau.

Ngöôøi quay ñaàu lieàn ñeán queâ nhaø, keû phoùng taâm haèng chìm ñòa nguïc. Saùch Nho daïy: "Thi aân boá ñöùc". Kinh Ñaïo daïy: "AÙi vaät haùo sanh"; Phaät chæ caám saùt laø giöõ giôùi, ngöôøi phaûi ñeå yù tuaân haønh chôù phaïm.

Ngöôøi laøm nhaân gnghóa laø quaân töû, keû laøm troäm caép laø tieåu nhaân. Ngöôøi quaân töû oâm loøng cöùu giuùp keû coâ baàn, ñöùa tieåu nhaân thì tham taøi laáy vaät. Vaät cuûa ngöôøi laáy laøm cuûa mình, maëc keä nhieàu ngöôøi traùch cöù, chæ bieát lôïi ích cho mình. Ñaâu bieát giaøu sang taïi trôøi, chæ thaû yù tham caàu. Thuoác choù, ñaøo haàm, ñuïc töôøng, khoeùt vaùch theo goùt töôùng quaân Sôn Döông, taäp laøm Khöông Thöôïng quaân töû. Nghòch trôøi traùi ñaát, doái phaùp khinh hình. Khi soáng thì phaùp luaät tröøng trò, luùc cheát bò minh ty khaûo tra.

Khoâng nhöõng ñoáng vaøng khoái ngoïc,daàu raèng coïng coû maûy loâng. Ngöûi muøi höông sen trong ao maø Ñòa thaàn coøn quôû, cho vay laáy lôøi Dieâm vöông coøn phaït. Löôùi trôøi loàng loäng, laøm thieän thì thoaùt, laøm aùc phaûi mang. Pheùp nöôùc theânh thang, laøm vieäc coâng thì khoûi, laøm vieäc tö thì phaïm.

Löng ong toùc möôït hay khieán taâm taùnh say meâ, saéc eùn maøy ngaøi laøm cho hoàn phieâu phaùch laïc. Ñöa maét lieác chaúng phaûi dao maøi maø ai khoâng ñöùt ruoät. Löôõi uoán tôï saùo dieàu, moïi ngöôøi ñeàu phaûi laéng nghe. Ngöôøi meâ thì nghóa thaân sô ñeàu döùt; keû tham thì ñaïo ñöùc tieâu tan. Treân thì phong giaùo ñaém chìm, döôùi thì khueâ moân taùn loaïn. Baát luaän phaøm phu hoïc giaû, ñeàu say aùo ñeïp thích ñieåm trang. Kyû cöông quoác gia rôi choán Toâ ñaøi; giôùi theå bò choân vuøi nôi daâm thaát.

Thaûy do phoùng maét ñuoåi theo beân ngoaøi, neân khoâng xoay ñaàu nhìn laïi beân trong. Côûi heát luïa laø che thaân chæ baøy laøn da boïc thòt. Ñoäc giaùc gaàn Nöõ am maø hoaøn tuïc; chaân quaân xa Thaùn phuï neân thaêng thieân. Ngöôøi chaúng theo saéc ñöôïc naêm thaàn thoâng, keû meâ saéc thì maát caùc giôùi haïnh.

Taâm laø goác thieän aùc, mieäng laø cöûa hoïa phuùc. Nghó moät nieäm thì höôûng öùng chaúng sai; noùi moät lôøi thì boùng theo chaúng leäch. Quaân töû troïng lôøi nhö bieän; coå nhaân ngöøa noùi nhö bình. Noùi ra thì ngay thaúng coâng baèng; môû lôøi khoâng cong queo taø vaïy. Khoâng noùi ñaây kia hay dôõ, chaúng baøn mình phaûi ngöôøi sai. Ñaâu daùm khua moâi muùa löôõi, caàn phaûi giöõ mieäng gìn lôøi. Vaû nghieäp cuûa thaân laø naëng, song hoïa cuûa mieäng laø tröôùc. Chaúng nhöõng keû noùi laø voïng ngoân, coøn khieán ngöôøi nghe laøm baäy.

Ñôøi naøy bò ngöôøi khinh reû, sau khi cheát bò nghieäp keùo loâi. Hoaëc keàm saét, keùo löôõi cam chòu chua cay. Hoaëc nöôùc ñoàng soâi roùt vaøo mieäng oâm loøng ñau ñôùn.

Ngöôøi öa uoáng röôïu thì ñöùc haïnh suy keùm, lôøi noùi nhieàu laàm loãi. Hôi noùng xoâng naùt daï daøy, vò cay xuyeân thuûng gan ruoät. Roái loaïn tinh thaàn, taâm taùnh hoân meâ. Chaúng nghó ñeán cha meï, toäi nguõ nghòch chuyeân laøm. Hoaëc oàn naùo nôi tieäm quaùn, hoaëc say meøm ngoaøi ñöôøng saù. Khi trôøi maéng ñaát, huõy Phaät cheâ Taêng. Mieäng laõm nhaõm haùt ca, thaân traàn truïi nhaûy muùa. Ñaõ khoâng tieáp Phaät cuùng döôøng, maø laïi theo boïn muõ ñen baát chaùnh. Tan thaân maát maïng töø ñoù maø sanh, maát nöôùc tan nhaø töø ñaây maø coù.

Boû röôïu thì ngaøn ñieàm laønh ñieàu tôùi, uoáng röôïu thì traêm hoïa keùo veà. Ñaïi Voõ khoâng uoáng röôïu neân muoân hoï ñeàu theo. Thaùi Khang meâ röôïu neân naêm con ñeàu oaùn. Ñaâu chæ haøng phong löu phaûi raên, maø baäc ñaït giaû cuõng caàn phaûi traùnh. Bao nhieâu ngöôøi raïng rôõ treân ñôøi, laïi bò toái taêm trong röôïu.

Nuùi thöù nhaát laø töôùng Sanh: Vì sai moät nieäm neân hieän ña ñoan. Gaù hình haøi nôi tinh huyeát meï cha, nöông khí aâm döông döôõng nuoâi thai ngheùn. Trong tam taøi ngöôøi ñöùng giöõa, laïi haøng chí linh cuûa muoân vaät. Chaúng luaän keû trí ngöôøi ngu, ñeàu thuoäc baøo thai bao boïc; hoûi chi moät ngöôøi traêm hoï ñeàu trong loø beå maø ra. Hoaëc maët trôøi bieåu hieän, vua thaùnh giaùng sanh; hoaëc caùc sao öùng ñieàm, toâi hieàn xuaát hieän. Vaên chöông queùt saïch ngaøn quaân, voõ luôïc chieán thaéng traêm traän. Trai caäy phong tö neùm quaû, gaùi khoe saéc ñeïp nghieâng thaønh. Moät traän cöôøi nghieâng nöôùc, hai traän cöôøi ñoå thaønh. Ñua danh khoe ñeïp, tranh laï ñaáu traân, xem ra thaûy ñeàu luaân hoài, ñaùo ñeå khoù troán sanh hoùa.

Töôùng Sanh cuûa ngöôøi laø muøa xuaân trong naêm. Hanh thoâng ñang ñoä tam döông, muoân vaät röïc maøu töôi toát. Moät trôøi trong saùng, nôi nôi lieãu thaém hoa cöôøi; muoân daëm phong quang, choán choán oanh keâu böôùm löôïn.

Nuùi thöù hai laø töôùng Giaø : Hình dung thay ñoåi, khí huyeát ñaõ suy, daùng gaày tuoåi cao, aên uoáng hay saëc thöôøng ngheïn. Toùc xanh maù ñoû ñoåi thaønh toùc baïc da moài, ngöïa truùc aùo hoa bieán thaønh gaäy cöu xe coùi. Daãu raèng maét saùng nhö Ly Laâu cuõng khoù phaân raønh maøu saéc; duø cho tai thính nhö Sö Khoaùng cuõng khoâng nhaän roõ aâm thanh. Tieàu tuïy nhö caây lieãu luùc thu veà, ñieâu linh nhö ñoùa hoa khi xuaân heát. Boùng chieàu vöøa ngaõ non taây, doøng nöôùc saép chaûy veà bieån ñoâng.

Töôùng Giaø cuûa ngöôøi laø muøa haï trong naêm. Trôøi noùng ñaù chaûy muoân vaät ñeàu khoâ, naéng noùng soâi vaøng traêm soâng saép caïn. Hoa taøn lieãu uùa, bôø laïch trong vöôøn haù coøn löu giöõ. Böôùm löôïn oanh bay, döôùi laù ñaàu caønh giaø saép tôùi.

Nuùi thöù ba laø töôùng Beänh : Tuoåi ñaõ giaø khoïm, beänh ñeán cao hoang. Chaân tay moûi meät, maïch laïc khoù thoâng, traêm loùng raõ rôøi, noùng laïnh chaúng thuaän. Tan maát taùnh chôn thöôøng, sai leäch nguoàn ñieàu söôùng. Ngoài ñöùng khoù khaên, co duoãi ñau ñôùn. Maïng döôøng ngoïn ñeøn tröôùc gioù, thaân nhö hoøn boït treân soâng.Taâm sanh boùng quyû loâ nhoâ, maét thaáy khoâng hoa loám ñoám. Hình haøi gaày yeáu, ai laø Bieån Thöôùc thuoác thang; thaân theå hao moøn, naøo keû Lö Nhaân cöùu chöõa. Baïn beø luoáng nhoïc vieáng thaêm, anh em uoång söùc naâng ñôõ. Beänh naëng nhieàu thaùng chaúng laønh, naèm lieät nhieàu tuaàn chöa khoûi.

Töôùng Beänh cuûa ngöôøi laø muøa thu trong naêm. Gaëp khi söông laïnh môùi rôi, ñeán luùc coû caây ñeàu heùo. Röøng raäm xum xueâ, moät traän gioù vaøng ñaõ lô thô; nuùi bieác non xanh, moùc ngoïc môùi sa lieàn trô troïi.

Nuùi thöù tö laø töôùng Cheát : Beänh caøng traàm troïng maïng saép caùo chung. Tuoåi thoï mong höôûng traêm naêm, thaân theá trôû thaønh giaác moäng. Thoâng minh trí tueä khoù troán ngaøy ñaïi haïn saép sang. Söùc maïnh oai huøng ñaâu choáng ñöôïc khi voâ thöôøng ñaõ ñeán. Thieáp thuaän vôï trinh trôû thaønh ñau thöông ñöùt ruoät, anh nhöôøng em kính voäi neân ly bieät suoát ñôøi. Vaät mình laên ñaát, voã traùn keâu trôøi. Töôøng hoa nhaø roäng coù laøm chi, kho ñuïn vaøng kho roài cuõng boû. Daï ñaøi muø toái luoáng nghe gioù baác vi vu, tuyeàn hoä then gaøi chi thaáy maây saàu aûm ñaïm.

Töôùng Cheát cuûa ngöôøi laø muøa ñoâng trong naêm. Caøn khoân öùng Thaùi tueá troøn voøng, nhaät nguyeät höôùng huyeàn huyeàn hoäi tuï. AÂm tinh cöïc thònh, khaép trôøi möa tuyeát tôi bôøi, döông khí tan daàn, nöôùc taùm ñöùc ñoùng baêng caøng laïnh buoát.

Heát thaûy caùc ngöôøi! Thaân laø goác khoå, theå chaát laø nhaân nôi nghieäp neáu töï cho noù laø thaät, cuõng laø nhaän giaëc laøm con.

Caùc oâng neân chín chaén xem, chæ saéc thaân naøy khi chöa vaøo baøo thai thì nôi naøo ñöôïc coù. Bôûi do nieäm khôûi duyeân hoäi, naêm uaån hôïp thaønh, theå maïo voïng sanh, hình dung giaû coù. Queân thaät queân goác, hieän giaû hieän doái, hoaëc nöõ hoaëc nam, hoaëc ñeïp hoaëc xaáu. Troïn laø buoâng taâm chaïy ñi, toaøn khoâng moät böôùc trôû veà, chaïy rong treân ñöôøng sanh töû, maát tuoát "baûn lai dieän muïc". Do ñoù, döông maét nhìn beân ngoaøi, ai bieát xoay ñaàu ngoù laïi beân trong. Khi laïi, sanh laø hoùa sanh; nôi ñeán, trong moäng noùi moäng . Laêng xaêng loän xoän, voäi voäi vaøng vaøng, laáy giaû laøm chôn, traùi khoâng queân saéc. Ñaàu soï khoâ caøi hoa daét ngoïc, tuùi da hoâi öôùp xaï xoâng höông, caét luïa laø che ñaäy maùu tanh, doài son phaán aùt thuøng phaân thuùi. Trang söùc nhö theá troïn laø goác nhôùp. Khoâng theå nôi ñaây töï theïn, laïi höôùng trong aáy meán yeâu.

Heát thaûy caùc ngöôøi! Gioáng heät con roái, ñeàu nhôø sôïi tô keùo ruùt, ñuøa ñeán ñuøa ñi, cuøng sanh moät thöù, sau khi buoâng ñi, thaät laø ñaùng cheát. Töï khôûi muoân vieäc tính toaùn, ñeàu do luïc taëc coâng phaù. Chaúng lo giaø beänh cheát ñeán, chæ thích saéc taøi röôïu thòt. Luoáng ñua ñaàu laèn söøng oác, cam chòu lôïi raøng danh buoäc. Troïn ngaøy doàn söùc mong caàu, toái laïi trôû thaønh moäng töôûng. Chaát chöùa nghieäp dô nhö gieáng, chaúng bieát toùc baïc nhö söông. Moät hoâm beänh naëng traàm kha, traêm naêm troïn veà moäng lôùn. Tim gan ñau ñôùn döôøng theå oaùn thuø, thaân theå oám gaày gioáng nhö quyû ñoùi. Coøn muoán caàu ñaûosoáng dai, naøo bieát saùt sanh haïi maïng. Chæ mong bieát ñôøi soáng nhö tuøng baù, ñaâu ngôø thaân theå ví töïa nhaø xieâu. Hoàn phaùch tuy veà coõi quyû, thi haøi vaãn coøn ôû nhaân gian, toùc loâng raêng moùng chöa kòp tieâu, ñaøm daõi maùu me ñeàu chaûy tröôùc. Röõa naùt thì maùu muû chaûy traøo, hoâi haùm aét xoâng trôøi ngoäp ñaát, ñen naùm chaúng daùm nhìn, xanh baàm thaät ñaùng tôûm. Chaúng luaän giaøu ngheøo ñoàng vaøo coõi cheát, hoaëc ñeå trong nhaø thì doøi ñuïc töûa sanh, hoaëc neùm ra ñöôøng quaï aên choù xeù. Ngöôøi ñôøi ñeàu bòt muõi ñi qua, con hieáu thì laáy chieáu meàn quaán daáu. Nhaët thu haøi coát, choân caát thòt xöông. Quan quaùch phoù cho ñoùm löûa ma trôi nôi hoang daõ, maõ moà giao cho muoân daëm nuùi soâng. Khi xöa toùc ñen maù öûng, ngaøy nay xöông traéng tro ñen, Khi möa leä rôi thì maây saàu theâ thaûm, khi gioù buoàn thoåi thì traêng saùng haét hiu. Ñeâm vaéng thì quyû khoùc thaàn saàu, naêm daøi thì ngöïa giaøy traâu ñaïp. Löûa ñom ñoùm laäp loøe trong ñaùm coû xanh, tieáng deá ngaân næ non caïnh haøng döông lieãu. Bia ghi nöõa chìm reâu xanh phuû, tieàu phu daãm maõi thaønh loái moøn. Daàu cho vaên chöông caùi theá, giaû söû taøi saéc nghieâng thaønh, chung cuoäc ñaâu coù ñöôøng khaùc, cuoái cuøng cuõng chæ moät loái ñi. Maét bò saéc daãn, treøo leân caây kieám; tai theo tieáng loâi, tieán leân nuùi ñao; yù chua cay vaït daàu soâi nung naáu. Nhaân gian troïn moät traêm naêm, trong ñòa nguïc môùi laø saùng toái.

Neáu ngöôøi taùc gia ñuû maét, caàn phaûi sôùm gaáp hoài quang, chuyeån thaân nhaûy khoûi voøng sanh töû, khoaûng khaûy tay caét ñöùt löôùi aùi aân. Duø laø nam hay nöõ thaûy ñeàu tu ñöôïc; daàu raèng trí hay ngu troïn ñeàu coù phaàn. Neáu chöa ñaït ñöôïc Phaät taâm, Toå yù haõy tröôùc nöông trì giôùi tuïng kinh. Ñeán luùc Phaät cuõng chaúng phaûi, Toå cuõng chaúng phaûi, thì giôùi gì trì, kinh naøo tuïng. Nôi saéc huyeãn cuõng laø chôn saéc, ôû thaân phaøm cuõng laø thaân Phaät. Phaù saùu thöùc laøm saùu thaàn thoâng, daïo taùm khoå thaønh taùm töï taïi.

Tuy noùi theá aáy, maø moãi ngöôøi vaøo trong saéc thaân roài boû ñoù thaät khoù thay!

Heát thaûy caùc ngöôøi! Chæ saéc thaân naøy laïi laøm sao giaûi thoaùt? Neáu chöa giaûi thoaùt, caàn phaûi nghe ñaây:

ÔÛ ñôøi caùi quyù toät chæ laø vaøng ngoïc maø thoâi. Nhöng xeùt kyõ choã quyù tieác aáy, chaúng baèng thaân maïng. Ví nhö coù ngöôøi giaøu sang ñöôïc phong laøm ñaïi töôùng, duøng vaøng roøng laøm giaùp ñeå che chôû cho thaân. Ñeán khi laâm chieán binh ñao bò thua, hoaëc côûi giaùp neùm göôm maø chaïy, mong ñöôïc thaân maïng an toaøn maø thoâi, giaùp vaøng roøng chaúng baèng caùi quyù thaân maïng, ñaây laø thöïc vaäy.

Ngaøy nay khoâng theá, traùi laïi quyù vaät kia maø khinh thaân naøy. Chaúng bieát thaân naøy khoù ñöôïc coù ba. Theá naøo laø ba?

1.- Trong luïc ñaïo chæ coù ngöôøi laø quyù, ñeán khi nhaém maét ñi roài, môø môø mòt mòt chaúng bieát choã ñeán. Hoaëc vaøo ñöôøng ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, A tu la chaúng ñöôïc laøm ngöôøi. Ñaây laø caùi khoù ñöôïc thöù nhaát.

2.- Ñaõ ñöôïc laøm ngöôøi, laïi sanh nôi moïi rôï, taém thì ñoàng soâng, nguû thì chung giöôøng, traät töï toân ty khoâng coù, nam nöõ laãn loän, chaúng ñöôïc phong tuïc nhaân thuaàn, chaúng nghe chö thaùnh giaùo hoùa. Ñaây laø caùi khoù ñöôïc thöù hai.

3.- Ñaõ ñöôïc sanh nôi phoàn thònh maø saùu caên khoâng ñuû, thaân theå taät nguyeàn, muø, ñieác, caâm, ngoïng, queø, thoït, coøng, guø; mieäng muõi hoâi tanh, thaân hình nhô nhôùp. Thaày chaúng ñöôïc gaàn, chuùng chaúng ñöôïc thaân. Tuy ôû nôi phoàn thònh döôøng theå ôû ngoaøi queâ vaéng. Ñaây laø caùi khoù ñöôïc thöù ba.

Nay ñaõ laøm ngöôøi, ñöôïc sanh nôi phoàn thònh laïi ñaày ñuû saùu caên, ñaâu chaúng laø quyù sao? Ngöôøi ñôøi luoân luoân ñuoåi theo con ñöôøng danh lôïi, luoáng nhoïc xaùc toån thaàn, ñem thaân maïng raát quyù baùu naøy laøm toâi tôù cho tieàn cuûa ñaùng khinh. Saùnh vôùi ngöôøi aên baùnh queân vôï, ngaäm côm queân moâi naøo coù khaùc gì. Tuy thaân maïng thöïc laø quyù troïng, vaãn chöa quyù troïng baèng ñaïo toái cao. Cho neân Khoång Töû noùi: "Sôùm nghe ñaïo, chieàu cheát cuõng vui". Laõo Töû noùi: "Toâi sôû dó coù hoaïn lôùn, vì toâi coù thaân". Theá Toân thuôû xöa caàu ñaïo xaû thaân cöùu coïp ñoùi. Ñaâu chaúng phaûi ba baäc thaùnh nhaân ñeàu khinh thaân maø troïng ñaïo ñoù sao? Than oâi! Thaân maïng thaät laù quyù troïng coøn phaûi xaû ñeå caàu voâ thöôïng Boà ñeà, huoáng laø vaøng ngoïc, tieàn cuûa ñaùng khinh maø laïi tieác sao? ÔÛ trong aáp möôøi nhaø vaãn coù ngöôøi trung tín, huoáng laø caû theá gian haù khoâng coù ngöôøi thoâng minh saùng suoát sao? Ñaõ nghe lôøi naøy, caàn phaûi gaéng hoïc, chôù neân nghi ngôø chaäm treå. Kinh noùi: "Moät phen maát thaân ngöôøi, muoân kieáp chaúng ñöôïc laïi", thaät laø thoáng thieát. Cho neân Khoång Töû noùi: "Ngöôøi khoâng chòu laøm, toâi chaúng laøm gì, cam ñaønh thoâi vaäy".

Roõ raøng thôøi gian traêm naêm, toaøn ôû trong saùt na, thaân huyeãn töù ñaïi ñaâu theå laâu daøi. Moãi ngaøy chìm ñaém trong traàn lao, moãi luùc nghieäp thöùc caøng meânh moâng voâ taän. Chaúng bieát moät taùnh vieân minh, luoáng theo saùu caên tham duïc. Coâng danh caùi theá cuõng chæ laø moät tröôøng ñaïi moäng, phuù quyù kinh nhaân khoù khoûi voâ thöôøng hai chöõ. Tranh nhaân tranh ngaõ roát cuoäc thaønh khoâng, khoe gioûi khoe hay cöùu caùnh chaúng thaät.

Tònh giôùi tieáng Phaïn goïi laø Ba La Ñeà Moäc Xoa. Sôû dó chö Phaät ba ñôøi ñöôïc thaønh ñaïo khoâng vöôït ngoaøi giôùi. Neân noùi: "Ngöôøi coù phaù giôùi, ñöôïc goïi laø Tyø kheo, ngöôøi khoâng phaù giôùi goïi laø ngoaïi ñaïo". Ñaây laø chæ ngöôøi coù thoï giôùi cuøng ngöôøi khoâng thoï giôùi. Thoï giôùi roài laïi phaù coøn goïi Tyø kheo; huoáng laø ngöôøi thoï taát caû tònh giôùi, laïi kieân trì giöõ gìn! Cho neân hieän taïi Boà taùt laáy ñaây (giôùi) maø ñoä sanh; vò lai ngöôøi tu haønh do ñaây (giôùi) maø giaûi thoaùt. Kinh noùi: "Giôùi nhö ñaát baèng, muoân ñieàu laønh töø ñoù sanh. Giôùi nhö thuoác hay, chöõa laønh caùc beänh. Giôùi nhö hoøn ngoïc saùng, hay phaù môø toái. Giôùi nhö chieác thuyeàn, hay ñöa ngöôøi qua bieån. Giôùi nhö chuoåi anh laïc,trang nghieâm phaùp thaân".

Ngöôøi coù toäi phaûi saùm hoái, neáu khoâng saùm hoái thì toäi caøng saâu. Moät phen maát thaân naøy, muoân kieáp chaúng ñöôïc laïi. Ngaøy nay tuy an, saùng mai khoù baûo ñaûm. Neân giöõ giôùi phaùp naøy, choùng qua sanh töû. Thôø Phaät laøm thaày, tröôùc phaûi y theo giôùi luaät. Coå Ñöùc noùi: "Qua soâng phaûi duøng beø, ñeán bôø chaúng caàn thuyeàn". Ñaây laø coå nhaân duøng giôùi luaät laøm thuyeàn beø. Song ngöôøi nay chaúng duøng thuyeàn beø qua soâng, maø ñöôïc ñeán bôø kia, thaät ít thay!

Phaøm ngöôøi hoïc ñaïo chæ caàu kieán taùnh. Tuy thoï ñöôïc taát caû tònh giôùi, maø khoâng toïa thieàn thì ñònh löïc chaúng sanh; ñònh löïc chaúng sanh thì voïng nieäm khoâng dieät, muoán ñöôïc kieán taùnh thaät khoù vaäy. Ñöùc Phaät Thích Ca vaøo nuùi Tuyeát, ngoài ngay thaúng saùu naêm, chim caùp laøm toå treân ñaàu, coû tranh moïc xuyeân qua baép veá, maø thaân taâm thaûn nhieân. Töû Cô ngoài töïa gheá, thaân nhö caây khoâ, taâm tôï tro taøn. Nhan Hoài ngoài queân, tay chaân raõ rôøi. Ñuoåi thoâng minh, lìa ngu trí, ñoàng vôùi ñaïi ñaïo. Ñoù laø caùc baäc thaùnh hieàn trong tam giaùo ngaøy xöa, ñaõ töøng ngoài ñònh.

Song ñi ñöùng naèm ngoài ñeàu laø thieàn, khoâng phaûi chæ rieâng ngoài. Nhöng vì ñi thì caát böôùc, ñöùng thì nhoïc nhaèn, naèm thì môø mòt maø yeân tænh, yeân tænh thì caùi nghó sanh, nghó sanh thì nieäm khôûi. Muoán döùt caùc nieäm neân taäp ngoài thieàn ñònh, neáu khi ngoài khoâng döùt caùc nieäm, taâm khæ ñua nhaûy, yù vöôïn chaïy rong, hoaëc voïng töôûng maø bieát tieàn traàn, hoaëc voâ kyù maø queân töï taùnh. Töïa giöôøng töïa vaùch, nhaém maét che troøng, nguû guïc nöôùc mieáng chaûy, ñaàu cuùi xöông soáng cong. Tuy giaû danh laø toïa thieàn, maø ngoài döôùi nuùi ñen, trong hang quyû. Cho neân thieàn sö Hoaøi Nhöôïng noùi: "Maøi gaïch muoán laøm göông" laø noùi veà ngöôøi naøy vaäy.

Vaû laïi, thieàn coù boán thöù:

1.- Taïo keá khaùc, öa treân chaùn döôùi maø tu, goïi laø "Ngoaïi ñaïo thieàn".

2.- Chaùnh tín nhôn quaû, cuõng öa treân chaùn döôùi maø tu, goïi laø "Phaøm phu thieàn".

3.- Roõ lyù sanh (nhaân) khoâng, chöùng ñaïo thieàn chôn maø tu, goïi laø "Tieåu giaùo thieàn".

4.- Ñaït nhaân, phaùp ñeàu khoâng maø tu, goïi laø "Ñaïi giaùo thieàn".

Nay ngöôøi haäu hoïc, caàn laáy "Ñaïi giaùo thieàn" laøm chaùnh. Nôi ñaây taäp toïa thieàn döùt nieäm, chôù sanh kieán giaûi.

Phaøm taát caû ngöôøi tu haønh ñeàu do hai vieäc: chaùn sanh, töû. Boû cha meï vôï con, xuaát gia caàu ñaïo, phuïng thôø ñöùc Phaät laøm thaày. Noi theo ñöôøng taét cuûa chö Phaät chæ coù kinh maø thoâi. Song trong kinh noùi ra duy giôùi, ñònh, tueä. Luaän giaûi thoaùt noùi: "Giôùi, ñònh, tueä goïi laø ñaïo giaûi thoaùt". Giôùi laø oai nghi. Ñònh laø chaúng loaïn. Tueä laø nghóa giaùc tri. Laáy giôùi ñeå tröø aùc caáu, laáy ñònh ñeå tröø trieàn caáu, laáy tueä ñeå tröø söû caáu. Cho neân duøng gioáng thieän naøy (giôùi, ñònh, tueä) maø theo ñaïo goïi laø Sô thieän, Trung thieän. Haäu thieän. Giôùi laø sô thieän, ñònh laø trung thieän, tueä laø haäu thieän.

- Giôùi laø sô thieän: vì tinh taán trì giôùi thaønh töïu baát thoái neân möøng. Vì möøng neân nhaûy nhoùt, vì nhaûy nhoùt neân cöû ñoäng, vì cöû ñoäng neân vui, vì vui neân taâm khoâng ñònh.

- Ñònh laø trung thieän: do thaân cöû ñoäng neân döøng, do döøng neân taâm truï, do taâm truï neân bieát nhö thaät.

- Tueä laø haäu thieän: do thaáy bieát nhö thaät neân chaùn gheùt, do chaùn gheùt neân lìa duïc, do lìa duïc neân giaûi thoaùt.

Vì theá duøng giôùi tröø aùc thuù, duøng ñònh tröø Duïc giôùi, duøng tueä tröø taát caû coõi. Nöông theo giôùi, ñònh, tueä naøy maø tu, töùc laø ñöôøng taét cuûa chö Phaät.

Tueä sanh töø söùc ñònh. Neáu taâm ñònh thì göông tueä sanh, neáu taâm loaïn thì göông tueä dieät. Cuõng nhö chieác göông baèng ñoàng tröôùc phaûi nhôø maøi giuõa, sau môùi trong saïch soi saùng. Neáu chaúng maøi giuõa thì tyø veát buïi nhô phuû toái. Ñaõ bò buïi nhô phuû aùnh saùng laøm sao sanh? Cho neân trí tueä do ñònh hieän, ñònh tueä nöông nhau khoâng theå thieáu moät.

Neáu möôïn danh toïa thieàn, taâm chöa ñöôïc ñònh maø göông tueä sanh thì khoâng bao giôø coù. Tuy coù taùnh tueä maø khoâng taäp toïa thieàn, töï cho ñaõ coù tueä thì caàn toïa thieàn laøm gì? Ngöôøi nhö theá, tuy coù tueä maø khoâng saùng suoát. Neáu khi thieàn ñònh, taâm chöa ñöôïc ñònh maø muoán caàu tueä, ví nhö soùng gioù chöa döøng maø mong thaáy boùng maët traêng. Neáu taâm ñaõ ñònh laïi sanh taø giaûi, caàu mong ñöôïc tueä, cuõng nhö soùng gioù ñaõ laëng, boùng traêng loùng trong maø laïi laáy tay muoán vôùt boùng traêng trong nuôùc, khi naøo ñöôïc thaáy.

Toå sö noùi: "Tòch maø thöôøng chieáu, chieáu maø thöôøng tòch". Laïi noùi: "Tòch tòch tinh tinh phaûi, tòch tòch voâ kyù sai. Tinh tinh tòch tòch phaûi, tinh tinh loaïn töôûng sai".(*) Tinh tinh tòch tòch phaûi, tòch tòch tinh tinh laø thuoác, voâ kyù loaïn töôûng laø beänh. Neáu thaân coù beänh phaûi nhôø thuoác ñoái trò, thaân ñaõ bình ñònh coøn gì phaûi trò. Neáu ñöôïc nhö theá thì ñònh tueä thaønh töïu.

Chuù thích: (*) Trong chaùnh vaên: "Tòch tòch tinh tinh thò voâ kyù, tinh tinh tòch tòch thò loaïn töôûng". Nguyeân baûn cuûa thieàn sö Huyeàn Giaùc: "Tòch tòch tinh tinh thò, tòch tòch hoân traàm phi". Coù leõ ôû ñaây in soùt maáy chöõ.

Phaøm nieäm Phaät laø do taâm khôûi. Taâm khôûi thieän thì nieäm thieän, khôûi nieäm thieän thì nghieäp baùo thieän. Taâm khôûi aùc laø nieäm aùc, sanh nghieäp aùc thì öùng nghieäp aùc. Nhö göông hieän aûnh, tôï boùng theo hình. Cho neân thieàn sö Vónh Gia noùi: "Ai voâ nieäm, ai voâ sanh?" laø nghóa naøy vaäy.

Nay hoïc giaû muoán khôûi chaùnh nieäm ñeå döùt ba nghieäp, cuõng nhôø coâng phu nieäm Phaät. Theá naøo laø nieäm Phaät ñöôïc döùt ba nghieäp? Vì khi nieäm Phaät thaân ngoài ngay thaúng, khoâng laøm haïnh taø laø döùt thaân nghieäp. Mieäng tuïng chaân ngoân, chaúng noùi lôøi taø laø döùt khaåu nghieäp, Y Ù gaéng tinh taán, chaúng khôûi taø nieäm laø döùt yù nghieäp. Song ngöôøi trí coù ba böïc:

1.- Baäc thöôïng trí thì töùc taâm töùc Phaät, chaúng nhôø tu theâm. Nieäm töùc laø traàn, chaúng cho moät ñieåm. Nieäm traàn voán tònh, neân goïi nhö nhö baát ñoäng, töùc laø thaân Phaät. Thaân Phaät töùc laø thaân ta, khoâng coù hai töôùng. Töôùng töôùng khoâng hai, laëng leõ thöôøng coøn chaúng bieát, ñoù laø Phaät soáng.

2.- Baäc trung trí aét nöông nieäm Phaät. Chuù yù chuyeân caàn, nieäm nieäm chaúng queân, töï taâm thuaàn thieän. Nieäm thieän ñaõ hieän, nieäm aùc lieàn tieâu. Nieäm aùc ñaõ tieâu chæ coøn nieäm thieän. Do nieäm laø yù nieäm, neân nieäm nieäm dieät ñoù. Khi nieäm dieät aét veà chaùnh ñaïo. Luùc maïng chung ñöôïc vui Nieát baøn: thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, laø Phaät ñaïo vaäy.

3.- Baäc haï trí mieäng sieâng nieäm lôøi Phaät, taâm muoán thaáy töôùng Phaät, thaân nguyeän sanh veà nöôùc Phaät. Ngaøy ñeâm sieâng naêng tu haønh, khoâng thoái chuyeån. Sau khi maïng chung, tuøy nieäm thieän ñoù ñöôïc sanh veà nöôùc Phaät. Sau ñöôïc chö Phaät daïy baûo chaùnh phaùp, chöùng ñöôïc Boà ñeà cuõng vaøo quaû Phaät.

Ba baäc treân saâu caïn chaúng ñoàng, choã ñöôïc laø moät vaäy. Song baäc thöôïng trí noùi thì deã maø haønh thì khoù. Ngöôøi thôøi nay muoán theo göông hoïc, toaøn khoâng coù choã gaù nöông, troïn troâng bôø roài lui raát khoù ñaët chaân. Baäc trung trí neáu hay sieâng tu nhö lôøi noùi ôû treân thì töùc khaéc thaønh Phaät. Neáu nhö laäu chöa heát maø laâm chung, tuøy quaû baùo kia trôû laïi thoï sanh ôû ñôøi, nhaän quaû baùo thieän. Quaû baùo thieän ñaõ heát, khoâng coù ngöôøi ñaùnh thöùc, trôû laïi rôi vaøo ñöôøng aùc. Nhö theá ñoù cuõng laø khoù vaäy. Baäc haï trí laáy nieäm Phaät laøm naác thang, laáy tinh taán laøm caây thang, chuù yù duyeân laønh, nguyeän sanh veà nöôùc Phaät. Sieâng naêng khoâng löôøi bieáng, taâm taùnh thuaàn thuïc. Sau khi maïng chung, tuøy theo sôû nguyeän ñöôïc sanh veà nöôùc Phaät. Ñaõ sanh veá nöôùc Phaät thaân ñoù khoâng bao giôø maát.

Ngöôøi hoïc thôøi nay, ñaõ ñöôïc thaân ngöôøi, ba nghieäp ñoàng coù, maø chaúng duøng nieäm Phaät, caàu sanh veà coõi Phaät, ñaâu chaúng khoù sao? Nhö muoán nieäm Phaät, töùc laáy baäc haï trí laøm tröôùc. Taïi sao? Vì coù chuù yù vaäy. Ví nhö xaây ñaøi ba taàng, maø chaúng duøng taàng döôùi laøm tröôùc thì khoâng theå coù vaäy.

Phaùp taùnh nhö nhö, khoâng coù nieäm löï chöøng maûy toùc. Chôn nguyeân trong laëng, xöa nay baët caû buïi nhô. Bôûi chôït khôûi voïng duyeân, hieän thaønh thaân huyeãn. Chaïy theo nghieäp thöùc, queân maát haït minh chaâu, tan heát gia taøi, saùu caên ham meâ tham duïc. Neáu coù thu nhaän tònh phaùp, aét hay taåy saïch voïng traàn. Phaùt taâm bình ñaúng nhaát chôn, leã theå phaùp thaân voâ töôùng. Tieán vaøo trong aáy maø töï thoï duïng vaø tha thoï duïng laãn nhau. Nhaèm beân kia caàu thì dieän muïc maäp môø lieàn töï hieän.

Tuy nhieân nhö theá, kieám chöa ruùt ra khoûi hoäp ngoïc thì choã loaïn khoù yeân; thuoác ra khoûi bình vaøng thì goác beänh môùi laønh. Traãm khi muoân vieäc raûnh roãi xem thaáy choã saâu xa cuûa ba taïng, gaëp ñöôïc phaùp moân naøy, chæ thaúng vaøo trong ngöôøi coù khaû naêng thaønh Phaät. Duø laø ngöôøi maét saùng, ngaïi gì treân gaám theâm hoa. Neáu laø tri aâm haõy neân tieán böôùc.

Traãm theo baûn taùnh laéng maàu, chôn taâm trong laëng troøn khuyeát ñeàu döùt, chaúng phaûi taùnh trí hay tìm ñöôïc moái manh; tan hôïp troïn queân, tai maét ñaâu theå döï vaøo vang boùng coù khoâng chung laïi; ñaïo tuïc san baèng, söøng söõng rieâng coøn sieâu nhieân khoâng gì ngoaøi. Ñaây laø troïng yeáu cuûa taùnh Kim Cang vaäy.

Bôûi chuùng sanh ñaõ laâu, huaân nhieãm nghieäp taäp khaén chaët, tuy coù thaàn thöùc maø bò soùng gioù tri kieán lay ñoäng, keû buoâng lung haïnh nhôùp, che ñaäy chaúng phaûi khoâng; ngöôøi xoay hueä quang soi saùng raát ít. Beøn khieán boán phöông ñoåi choã, mô maøng höôùng veà; loái teû ñaõ sai, ñöôøng chaùnh thaønh nhieàu ngoõ. Baûn giaùc thuûy giaùc ñaâu raønh, chôn taâm voïng taâm khoù phaân bieät. Vaøng roøng laãn trong chaát quaëng, traêng saùng cuøng buïi muø hieän chung. Coá höông laàm veà choán naøo? Dieän muïc queân maát baûn lai. Treân ñöôøng Nieát baøn raát khoù tieán leân, hang oå sanh töû chui vaøo coù luùc. Cho neân thaày ta baäc Naêng nhaân chæ "Voâ sanh töø nhaãn"; vì thöông caùc khoå ñaém chìm neân oâm aáp "Töù hoaèng theä nguyeän"; nhoïc nhaèn da dieát "taâm tö". Phaùp thaân laéng laëng, Baùo thaân hieän ra, ñieàm laønh hieän roõ ôû trieàu Chu. Chaùnh phaùp ñi, töôïng phaùp laïi, nôi ñieän Haùn moäng thaáy ngöôøi vaøng. Ngaøi Ca Dieáp Ma Ñaèng, Truùc Phaùp Lan chôû kinh vaøo, Taây truùc (AÁn ñoä) Chaán Ñaùn (Trung hoa) môùi thoâng. Kinh chöõ Phaïn dòch ra vaên Trung hoa saùng toû, ñoåi laù boái vieát vaøo giaáy luïa. Bieån giaùo phoâ baøy moïi traân baûo, nghóa trôøi hieän röïc caùc vì sao. Hoaëc muoán taêng theâm nôi chöa oån, hoaëc mong boå tuùc choã coøn soùt, noái goùt theo loái Y Ngoâ, tieán chaân treân ñöôøng Löu Sa. Vöôït bieån khoâng xa, quyeát chí veà Trung quoác. Töø ñôøi Haùn baét ñaàu ñeán nay môû roäng. Naøo laø: Thieân, Vieân, Baùn, Maõn khoâng thieáu ôû hoøm chaâu. Naøo laø: Ñoán, Tieäm, Thaät, Quyeàn daãy ñaày trong röông baùu.

Kinh Kim Cang Tam Muoäi, haù chaúng phaûi laø loaïi vieân maõn ñoán thaät hay sao? Neáu chaúng vaäy sao duøng phaùp yeáu "voâ sanh", trình thaàn thoâng laøm phöông tieän. Ñaïi só (Boà taùt) hoûi nhaân xuaát theá. Toân giaû (Phaät) gieo quaû cöùu caùnh. Muoán deïp tröø coù truï coù dieät, tröôùc neân voâ töôùng voâ sanh. Thaáy sanh nieäm nôi voïng nieäm laø môø, khôûi thuûy giaùc nôi baûn giaùc laø lôïi. Chuyeån caùc tình thöùc vaøo thöùc Am Ma La. Queân ñaàu khoâng ñoaùi thaân mình, duoãi tay daét veà nôi thaät teá. Neáu chaáp ngoaïi traàn duyeân hôïp laø coù, lieàn baøn chaân taùnh voán khoâng vaø tam töôùng khoâng quan heä, töù thieàn laøm gì coù? Hoøa caùc vò thaønh voâ thöôïng vò, ñuøa caùc doøng thaønh doøng soâng baát nhò. Xoay chuyeån voïng taâm bieán keá, tieáp nhaäp thöùc Nhö lai taøng, bao goàm hieån baøy moät taâm. Ngöôøi nhôn chaáp maø meâ, nhö Man, Thuïc giöõ nhau. Ngöôøi tuøy sai maø ngoä, nhö Loã, Teà moät laàn ñoái.

Traãm xeùt ñöùc laøm chuû caû nöôùc, chaên daét muoân daân, moãi khi nghó ñeán gian nan, queân maát sôùm toái. Vieäc tuy haøng vaïn, troäm luùc raûnh rang, chaêm vieäc tieác giôùi, hoïc caøng taêng tieán. Chuõ nghóa coøn ngaïi chöa raønh, ñeâm ñeán canh khuya vaãn coøn chaêm hoïc. Ñaõ ñoïc saùch Khoång Töû, laïi xem kinh nhaø Phaät, kinh naøy moät phen xem, traêm thöù caûm höùng naûy sanh, tìm toøi choã thaâm aùo, ba nhaãn chín suy. Gaäm nhaám nghóa vò, thu thaäp vaên hoa, muoán roõ lôøi Phaät, ñeå giuùp ích phaàn naøo cho keû haäu hoïc. Laïm ñem caùi thaáy bieát haïn heïp, haàu môû mang cho ñaøn vöôïn ngoác. Do ñoù dieãn taû loøng mình, töï laøm chuù giaûi. Tìm aùo nghóa nôi Long cung, doø lôøi maàu nôi Thöùu laõnh, nhoû töøng gioït nöôùc trong nguoàn chaùnh giaùc, boài töøng haït buïi treân ñöôøng chôn nhö. Phaùt huy u chí, môû saùng chaân toâng, khieán ngöôøi vöøa xem lieàn thaáy nghóa roõ raøng. Phaù giaäu pheân coá chaáp cuûa boïn taø, laøm thaáy nhoùm nghóa ñoà nghi thöùc.Voïng kieán meânh mang, daàn bieát höôùng chaàu phöông Baéc, ñöôøng meâ chi chít, taïm bieát loái chaùnh veà Nam. Ñeå laøm choã nöông cho hoïc giaû, môùi thaáy loøng traãm khoâng keo xeûn. Cho neân laøm lôøi töïa.

Baøn Sôn ñeå lôøi raèng: "Moät con ñöôøng höôùng thöôïng ngaøn thaùnh chaúng truyeàn, hoïc giaû nhoïc hình nhö khæ baét boùng". Khieán ngöôøi hoïc caùc nôi thaûy nhaèm treân ñaàu ñöôøng naøy tham laáy yù thieàn. Thöû hoûi caùc oâng, yù thieàn laøm sao tham? Neáu tham ñöôïc vieäc aáy, laïi nhö keû ngu treân ñaàu theâm ñaàu, döôùi ñuoâi theâm ñuoâi, trong maét theâm buïi, treân thòt theâm böôùu. Noùi ñeán thì moâi meùo mieäng leäch, nhìn ñeán thì troøng maét rôi rôùt. Ñöùc Phaät ñöùng beân lieác maét nhìn, Toå Ñaït Ma töïa goùc chaâu maøy, Maõ Toå treo phaát töû, Thuø Sôn daáu truùc beà, Trieäu Chaâu raùch naùt vaûi thoâ, Vaân Moân deïp boû baùnh hoà, Ñöùc Sôn neùm phaét caây gaäy, Laâm Teá im hôi. Phaät Phaät Toå Toå ñeàu aån daáu, ngöôøi ngöôøi ñeàu tan maät. Duøi khoâng theå vaøo, kim khoâng theå dung, ñaàu ñoàng cuõng khoâng theå tieán ñöôïc, traùn saùt voït cuõng chaúng thuûng. Löûa nhaùng coøn khoâng ñuoåi kòp, ñieän xeït cuõng coøn sau ñuoâi. Tònh ngoä thì chìm trong laøng say, ñoäng meâ thì ñi treân ñöôøng sanh töû, giaû söû ñöôïc phoù chuùc treân hoäi Linh sôn troïn laø moät ñöôøng baøy veõ. Thieáu Thaát truyeàn rieâng cuõng laø hang daây boø. Maëc duø oâng coù cô döôøng ñieän chôùp, tieáng heùt lieàn ngoä, noùi thao thao nhö doøng nöôùc chaûy; caâu thoaïi ñaàu lieàn tieán ñöôïc, tham qua tham laïi, laâu ngaøy chaày thaùng, treân mieäng taïm coù chuùt ít löu loaùt, ñaâu khoâng khoûi thaân vaãn ôû trong hang oå.

Naøy caùc ngöôøi! ñeán trong ñaây cuõng chaúng ñöôïc vöôït qua moät möùc, ngöôøi hoïc ngaõ nhaøo phoùng maét nhìn bôø thaúm raát khoù beà tieán böôùc. Hoâm nay toâi vì taát caû caùc ngöôøi, chaúng khoûi vuoát raâu treân mieäng coïp, böôùc khoûi ñaàu saøo. Choã noùi gioù khua tuøng vang, choã nín traêng roïi ñaàm trong. Khi ñi thì maây bay nöôùc chaûy, luùc ñöùng thì non yeân nuùi vöõng. Lôøi lôøi laø keá soáng ñöùc Thích Ca, caâu caâu voán gia phong Toå Ñaït Ma. Buoâng ñoù thì chöõ baùt môû toang, naém ñoù thì moät cöûa khoâng keû hôû. Taïi trong hang quyû laøm laàu caùc Di Laëc, ôû döôùi haéc sôn chaúng khaùc caûnh giôùi Phoå Hieàn. Choán choán laø ñaïi quang minh taïng, cô cô ñeàu baát nhò phaùp moân. Maëc cho toái ñi saùng laïi, ngaïi gì maây che traêng khuaát. Minh chaâu trong tay, xanh thì roïi xanh, vaøng thì roïi vaøng, göông saùng treân ñaøi Hoà ñeán hieän Hoà, Haùn ñeán hieän Haùn. Ñaâu quan heä gì thaân huyeãn troïn laø phaùp thaân. Chaúng nhoïc treân ñaûnh phoùng quang, voán ñuû saùu thaàn thoâng duïng. Haát nhaøo cung ñieän Ma vöông, loät traàn taâm can ngoaïi ñaïo. Bieán ñaïi ñòa thaønh theá giôùi hoaøng kim, khuaáy tröôøng haø laøm toâ laïc cho ngöôøi trôøi, trong loã muõi phaùp luaân thöôøng chuyeån, döôùi chaân maøy chuøa baùu hieän tieàn. Treân soùng gaùi ñaù muùa dieäu baø sa, ngöôøi goã thoåi saùo ca khoaûn ñaõi. Hoaëc gaëp tröôøng thì ñuøa côït, hoaëc ñöôïc choã thì môû roäng loøng. Hoaëc duoãi tay dìu daét, hoaëc quay veà nuùi röøng. Khi löôøi bieáng thì nguû maây goái ñaù, khi höùng thuù thì vònh gioù ngaâm traêng. Daïo chôi nôi quaùn röôïu phoøng traø, cöôøi ñuøa nôi bôø hoa raëng lieãu. Hoa vaøng rôïp rôïp ñeàu laø taâm Baùt nhaõ, truùc bieác xanh xanh voán thöïc lyù chaân nhö. Vaïch coû hieän baûn lai dieän muïc, ñaøo ñaát döùt ñöôøng hieåm sanh töû. Xoay ñaàu ngöïa saét ñaùnh loái veà, xoû muõi traâu ñaát daét ñi haønh khöôùc. Chaúng cuøng muoân phaùp laøm baïn, ai baûo moät vaät vaãn coøn? Phaät cuõng phi, taâm cuõng phi; chôn cuõng vaøo, giaû cuõng vaøo. Ngoaøi cöûa tam yeáu maëc tình heùt hai laøm ba, chöõ thaäp ñaàu ñöôøng tha hoà goïi chín laøm möôøi. Saùo khoâng loã thoåi baûn voâ sanh, ñaøn khoâng daây khaûy baøi khoaùi hoaït (vui soáng). Kìa nôi nôi chaúng phaûi tri aâm, ñaây choán choán ñaâu cho nghe loûm.

Chæ moät con ñöôøng höôùng thöôïng xöa nay laøm sao noùi? Doát! Löûa naøy chöa töøng ñoát mieäng. Laéng nghe! Laéng nghe! Neáu nghe ñöôïc lôøi naøy thì tai ñieác ba ngaøy, neáu chaúng nghe ñöôïc chaïy qua nhanh. Laïi trao cho chaúng?

Tö lieäu löu truyeàn cuûa :
Dòch nguyeân ngöõ :
Thieàn vieän :

Söu taàm vaø ñaùnh maùy: Thanh-Sôn
VA-2002 (PL. 2546)

Source : http://www.buddhismtoday.com

VAÊN GIÔÙI SAÙT

VAÊN GIÔÙI TROÄM

VAÊN GIÔÙI SAÉC

VAÊN GIÔÙI VOÏNG NGÖÕ

VAÊN GIÔÙI RÖÔ ÏU

KEÄ BOÁN NUÙI

NUÙI THÖÙ NHAÁT

NUÙI THÖÙ HAI

NUÙI THÖÙ BA

NUÙI THÖÙ TÖ

ROÄNG KHUYEÁN PHAÙT
TAÂM BOÀ ÑEÀ

LUAÄN VEÀ THOÏ GIÔÙI

LUAÄN TOÏA THIEÀN

LUAÄN VEÀ GIÔÙI, ÑÒNH, TUEÄ

LUAÄN GÖÔNG TUEÄ GIAÙO

LUAÄN VEÀ NIEÄM PHAÄT

TÖÏA
BÌNH ÑAÚNG SAÙM HOÁI

TÖÏA KINH
KIM CANG TAM MUOÄI

NOÙI ROÄNG
MOÄT ÑÖÔØNG HÖÔÙNG THÖÔ ÏNG