Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [ Trang Chuû ]
Bangladesh, moät quoác gia naèm ôû maïn Nam chaâu AÙ vôùi 120 trieäu daân. Ñoù laø moät trong nhöõng quoác gia ñoâng daân nhaát theá giôùi (maät ñoä cö daân: 802,7 ngöôøi/km2) vaø tín ñoà Hoài giaùo chieám ña soá. Chittagong Hill Tracts (CHT, vuøng ñoài nuùi Chittagong) laø moät vuøng naèm ôû mieàn Ñoâng Nam quoác gia naøy naèm caïnh phía Taây Nam nöôùc Mieán Ñieän. Vuøng naøy traûi daøi khoaûng naêm ngaøn daëm vuoâng, laø nôi cö nguï cuûa 500.000 tín ñoà Phaät giaùo. Hoï phaàn lôùn laø coäng ñoàng ngöôøi Chakma, Marma, Tonchangy vaø Ma-rungs thuoäc saéc toäc Moâng Coå. Theâm vaøo ñoù, coù khoaûng 200.000 Phaät töû ngöôi Bengali ôû raûi raùc khaép caùc tænh thaønh cuûa ñaát nöôùc naøy.
Theo truyeàn thuyeát daân gian töø xa xöa cuûa coäng ñoàng Chakma thì daân chuùng Chakma phaùt xuaát töø boä toäc Shakya (Thích-ca), nôi ñöùc Phaät Thích-ca-maâu-ni ñaûn sinh. Sau khi Phaät nhaäp dieät, vua Birurhab nöôùc Kaushala, AÁn Ñoä ñaõ ñem quaân ñoäi choáng laïi boä toäc Shakya. Boä toäc Shakya nhoû nhoi ñoù ñaõ baát löïc khoâng ñöông ñaàu noåi vôùi ñoäi quaân huøng maïnh naøy vaø haàu nhö bò tieâu dieät. Phaàn lôùn ñaõ chaïy thoaùt thaân veà höôùng nuùi Himalaya, trong khi moät soá nhoû khaùc boû chaïy veà phía Ñoâng AÁn Ñoä. Veà sau, soá ñoâng Phaät töû goác Chakmas naøy baêng qua Mieán Ñieän vaø ñeán ñònh cö ôû Chittagong, Bangladesh.
Ngöôøi Mieán Ñieän xöa thöôøng goïi boä toäc Shakya laø tsak, moät danh xöng maø coù leõ veà sau ñaõ bieán ñoåi daàn thaønh Chakma. Coäng ñoàng Chakma laø moät daân toäc baûn ñòa. Giaùo ñieån chính yeáu cuûa hoï, boä kinh Agartara, laø moät phaàn caên baûn trong Tam Taïng Thaùnh ñieån Phaät giaùo. Caùc taêng só (Roulees) theo truyeàn thoáng Baéc toâng ngaøy tröôùc ñaõ ñaûm nhaän nhöõng chöùc vuï trong Giaùo hoäi, cuõng nhö ngoaøi xaõ hoäi. Moät trong nhöõng coå truyeàn cuûa hoï laø Bhaddha, leã hoäi hoïp toaøn gia toäc ñeå daâng cuùng leã Pinda Dana cho thaân baèng quyeán thuoäc ñaõ khuaát, vaø caàu nguyeän caùc vong linh ñöôïc vónh vieãn sieâu thoaùt moïi khoå ñau.
Nhöõng di chæ cuûa vuøng Mohasthan Garh thuoäc mieàn Baéc Bengal vaø ngoâi chuøa Phaät giaùo Comilla Shalban chöùng minh raèng Phaät giaùo ñaõ ñöôïc truyeàn baù khaép vuøng naøy. Hoøa thöôïng Shilabhadra ngöôøi Bangladesh töøng laø Vieän tröôûng cuûa Ñaïi hoïc noåi tieáng Nalanda ôû AÁn Ñoä. Hoïc giaû Phaät giaùo Atish Dipankar töø Bangladesh ñaõ ñi ñeán taän Taây Taïng ñeå truyeàn baù Phaät giaùo Ñaïi thöøa. Tuy nhieân, qua thôøi gian, Phaät giaùo ñaõ bieán maát khoûi ñaát nöôùc naøy ngoaït tröø vuøng CHT. Song ôû vuøng tieåu luïc ñòa AÁn Ñoä vaãn coøn moät Thaùnh ñòa danh tieáng teân laø Chitmaram, naèm ôû trung taâm CHT beân bôø soâng Karnaphulli.
Maõi cho ñeán giai ñoaïn caûi caùch toân giaùo do Hoaøng haäu ngöôøi Chakma laø Kalindi khôûi xöôùng cuøng vôùi söï giuùp ñôõ cuûa Taêng só Saramedha Mohasthabira, daân Chakma vaãn chòu aûnh höôûng cuûa Ñaïi thöøa Maät giaùo (Taây Taïng). Moät Taêng só khaùc ñoùng vai troø chính trong phong traøo chaán höng Phaät giaùo giöõa daân chuùng mieàn sôn cöôùc naøy laø ngaøi Karmabir Priya Ratha Mohasthabira. Ngaøi ñaõ soáng ñôøi tu só ba möôi laêm naêm trong tu vieän, vaø ngaøi nghó raèng, neáu khoâng coù giaùo duïc thì khoâng theå caûi thieän ñôøi soáng, ñaïo giaùo vaø gia ñình ñöôïc. Vì theá, ngaøi ñaõ töøng cung caáp nôi aên ôû cho hoïc sinh vaø daïy giaùo lyù cho hoï, trong moät noã löïc ñöông ñaàu vôùi nhöõng hoaït ñoäng choáng phaù xaõ hoäi vaø meâ tín dò ñoan. Khi caùc Taêng só Maät toâng, caùc vò Lourees, baét ñaàu bò Ba-la-moân giaùo vaø caùc toân giaùo Taây phöông loâi cuoán, thì vieäc caûi caùch xaõ hoäi ñaõ bò queân laõng. Chính Tyû-kheo Priya vaø caùc ñoà ñeä cuûa ngaøi ñaõ coù theå che chôû coäng ñoàng Chakma döôùi chieác duø Phaät giaùo. Trong soá nhöõng ñeä töû cuûa ngaøi coù coâng naøy laø Ananda Mitra, Bimalananda, Dharma Ratma, Sattya Priya vaø nhieàu Taêng só khaùc.
Vaø cuoái thaäp nieân 50, moäy hoïc giaû Tam Taïng, Hoøa thöôïng Agrabangsha Mohasthabira hoài höông töø Mieán Ñieän vaø ngaøi ñaõ trôû thaønh ngöôøi laõnh ñaïo Phaät giaùo ôõ Rangamati. Luùc ñoù ngaøi baét ñaàu phaùt trieån Phaät giaùo ôû vuøng ñoài. Naêm 1958, ngaøi ñaõ thaønh laäp toå chöùc Phaät giaùo phi chính trò vôùi danh xöng laø Parbattya Bhikkhu Samity (Hoäi Taêng-giaø vuøng nuùi Bangladesh). Toå chöùc veà sau ñöôïc Hoøa thöôïng Prajnananda Mohathera caûi toå, ngaøi laø chuû tòch Hoäi Phaät giaùo Bangladesh. Vaøo naêm 1982, Hoäi naøy ñoåi thaønh "Hoäi Taêng-giaø Parbattya". Taát caû chö Taêng vaø cö só taïi gia ñeàu laø thaønh vieân cuûa Hoäi naøy.
Naêm 1971, sau cuoäc chieán taøn saùt ñaãm maùu vaø ñaát nöôùc giaûi phoùng, Bangladesh xuaät hieän treân baûn ñoà cuûa theá giôùi nhö moät quoác gia thöïc thuï. Trong thôøi chieán, nhieàu ngöôøi cô cöïc maát heát thaân nhaân ñeàu tìm ñeán nhieàu toå chöùc khaùc nhau ñeå tìm nôi nöông töïa. Nhaèm muïc ñích taïo nhaø ôû cho ngöôøi voâ gia cö laïc loûng bô vô naøy, Hoøa thöôïng Jnanasri Mohathera vaø caùc ñeä töû cuûa ngaøi, ÑÑ Bimaltishya, ÑÑ Prajnananda, ÑÑ Priyatishya, ÑÑ Jinapal vaø toâi (ngöôùi vieát baøi naøy) ñaõ tìm kieám moät mieáng ñaát ôû laøng Kangapani, gaàn UÛy ban quaän Rangamati. Ngaøi ñaõ xaây döïng moät Coâ Nhi Vieän Phaät giaùo CHT, ñeå phuïc vuï cho daân ngheøo khoå baàn cuøng ôû trong vuøng nuùi. Chuû tòch Hoäi Taêng-giaø Phaät giaùo Bangladesh, ngaøi Prajnananda Mohathera, hieän nay laø Toång thö kyù cuûa toå chöùc naøy, vaø toâi laø Hieäu tröôûng cuûa Vieän.
Coù ba traïi moà coâi ñang ñöôïc Hoäi Phaät giaùo Bangladesh ñieàu haønh. Qua caùc traïi moà coâi naøy, khoaûng 2000 treû em ñöôïc giaùo duïc phoå thoâng, giaùo lyù vaø kyõ thuaät. Vaøo naêm 1986, Hoäi Phaät giaùo Bangladesh ñaõ gia nhaäp Hoäi Lieân höõu Phaät giaùo Quoác teá (World Fellowship of Buddhism). Ñoù laø toå chöùc Phaät giaùo duy nhaát ôû Bangladesh nhaèm xaây döïng ñôøi soáng thieáu nieân con em cuûa nhöõng ngöôøi baàn cuøng ôû xöù sôû naøy.
Hieän nay, toå chöùc Phaät giaùo naøy ñang quan taâm thaønh laäp moät tröôøng Ñaïi hoïc Phaät giaùo, moät tröôøng kyõ thuaät, moät tröôøng phoå thoâng, moät beänh vieän, moät trung taâm baùo chí vaø Thieàn hoïc, Nhöõng döï aùn khaùc seõ tieán haønh thaønh laäp moät trung taâm Thieàn, moät Tu vieän, moät Vieän nghieân cöùu, Thö vieän, Quyõ baûo trôï cuûa Phaät töû, Ban Giaùo duïc Phaät giaùo, Hoäi Pali text, Vieän baûo taøng Phaät giaùo, Traïm xaù...
Laø ñaïi dieän cuûa Hoäi Taêng-giaø vaø Hoäi Phaät giaùo Bangladesh, toâi xin keâu goïi söï giuùp ñôõ vaø hôïp taùc cuûa taát caû caùc quoác gia Phaät giaùo treân theá giôùi, cuøng chuùng toâi hoaït ñoäng nhaèm phaùt trieån Phaät giaùo vaø vaên hoùa trong caùc coäng ñoàng chöa phaùt trieån ôû ñaát nöôùc naøy.
Thích Nguyeân Taïng,
Chuøa Quaûng Ñöùc
Melbourne, Australia
( dòch theo "Seeds of Peace", Thailand, 6/1995)
[ Trôû Veà ]