Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Ñeà taøi cuûa buoåi hoäi thaûo hoâm nay laø "Höôùng phaùt trieån Phaät Giaùo Vieät Nam".
Tam Baûo laø chuaån ñích cho
phaùt trieån Phaät Giaùo Vieät Nam
Thích Thieän Chaâu Vaán ñeà ñöôïc ñaët ra tröôùc heát laø "Ta coù moät neàn Phaät Giaùo Vieät Nam hay khoâng?" Toâi traû lôøi laø coù, vaø chæ caàn hai chöõ thoâi cuõng ñuû chöùng minh ñieàu naøy:
Moät laø chöõ "Chuøa". Trong khi ngöôøi Quaûng Ñoâng goïi laø "Mieáu", ngöôøi vuøng Baéc Kinh goïi laø "Töï", ngöôøi Laøo vaø ngöôøi Caêm-Pu-Chia goïi chuøa laø "Ñeàn", thì ngöôøi Vieät Nam ta goïi laø "Chuøa", chuùng ta ñoïc traïi töø chöõ Phaïn laø Stupa ra "Chuøa".
Hai laø chöõ "Buït". Trong khi ngöôøi Trung Quoác goïi laø Phaät, chuùng ta goïi laø Buït gioáng chöõ Boud cuûa Bouddha.
Nhö vaäy chuùng ta coù moät neàn vaên hoùa Phaät Giaùo, vaø coù moät neàn Phaät Giaùo Vieät Nam roõ raøng. Chuùng ta coù moät oâng sö Vieät Nam khaùc vôùi oâng sö Laøo, khaùc vôùi oâng sö Caêm-Pu-Chia, khaùc vôùi oâng sö Trung Quoác.
Trong nhöõng giai ñoaïn qua, hoaëc vì hoaøn caûnh ñaát nöôùc, hoaëc vì vaên hoùa bò cheøn eùp, chuùng ta chöa phaùt trieån ñöôïc Phaät Giaùo Vieät Nam. Giôø ñaây, ta coù chuû quyeàn, thoáng nhaát, nhaát laø coù hoøa bình vaø coù cô hoäi cho vaên hoùa Vieät Nam phaùt trieån, do ñoù môùi nghó tôùi vaán ñeà phaùt trieån Phaät Giaùo Vieät Nam.
Dó nhieân trong thôøi Phaät Giaùo phuïc höng, Phaät giaùo ñaõ phaùt trieån coù ñònh höôùng roài; nhöng baây giôø ñaát nöôùc cuõng nhö theá giôùi ñaõ qua moät giai ñoaïn môùi, do ñoù phaûi ñònh höôùng laïi phaùt trieån nhö theá naøo?
Toâi laáy moät thí duï, nhö ngoâi chuøa Truùc Laâm naøy; sôû dó chuùng toâi khoâng xaây ôû trong thaønh phoá Paris, maø phaûi ra ñaây, xa xoâi, ñi laïi khoù khaên, laø vì chuùng toâi coù ñònh höôùng. Chuùng toâi khoâng theå mua moät caên phoá taïi Paris ñeå söûa laïi thaønh chuøa vì laøm nhö vaäy laø phaûn boäi toå tieân oâng baø vaø vaên hoùa Vieät Nam. Chuùng toâi muoán xaây döïng moät cô sôû cho söï phaùt trieån Phaät Giaùo Vieät Nam, nhö vaäy, phaûi coù moät ngoâi chuøa thöïc söï Vieät Nam, phaûi coù ñaát chuøa, coù caûnh chuøa, phaûi coù moâi tröôøng, coù sinh thaùi, phaûi coù röøng, coù caây, neáu ñöôïc coù suoái thì toát, neáu coù soâng thì caøng toát, nghóa laø phaûi coù moät ngoâi chuøa Vieät Nam nhö chuøa Traán Quoác, chuøa Moät Coät, chuøa Linh Muï, chuøa Linh Sôn Ñaø Laït, chuøa Truùc Laâm Ñaø Laït, chuøa Tam Baûo ôû Haø Tieân v.v...
Phaät Coù chuøa roài, chuùng ta phaûi phaùt trieån Phaät (chuùng ta coøn goïi laø Buït). Boån sö cuûa chuùng ta laø Thích Ca Maâu Ni. Nhieàu khi quaù khoan hoøa chuùng ta queân maát yù nieäm lòch söû; vì vaäy, coù nhieàu ngöôøi ñi chuøa maø khoâng bieát Phaät laø ai, ai laø ngöôøi laäp ra Ñaïo Phaät. Coù Nam moâ Phaät, coù Nam moâ A Di Ñaø Phaät, coù Nam moâ Ñaáu Chieán Thaéng Phaät,... nhöng queân maát vaø cuõng khoâng hieåu roõ raèng ngöôøi saùng laäp ra ñaïo Phaät laø Ñöùc Boån Sö Thích Ca Maâu Ni.
Chuùng ta quan nieäm Phaät naøo cuõng gioáng Phaät naøo, cuõng quaù khöù, hieän taïi, töông lai. Nhöng trong thôøi ñaïi khoa hoïc naøy, chuùng ta phaûi taäp trung laøm saùng toû Ñöùc Boån sö cuûa chuùng ta, vì Ñöùc Boån Sö quaù ñeïp, quaù cao, quaù sieâu vieät. Chuùng ta coù theå thôø taát caû caùc vò Boà Taùt, nhaát laø Boà Taùt Quan Theá AÂm, nhöng ñöøng ñeå nhöõng ñöùc taùnh cuûa caùc vò Boà Taùt hay hình töôïng caùc Ngaøi che laáp aùnh saùng Ñöùc Buït cuûa chuùng ta; ví duï nhö beân ñaïo Thieân Chuùa, noùi cho deã hieåu, nhieàu khi Notre Dame ñaõ laán Jeùsus.
Trong Phaät Giaùo baây giôø coù hieän töôïng laø nhieàu khi coù chuøa maø khoâng thôø Phaät, hoaëc thôø Phaät maø khoâng ñöôïc roõ raøng, khoâng ñöôïc chuù taâm tôùi Ñöùc Phaät Boån Sö Thích Ca Maâu Ni. Vì vaäy, cuõng ñöøng laáy laøm laï khi coù ngöôøi nghi ngôø toâi khoâng phaûi laø tu só, ngöôøi ta tôùi chuøa khoâng thaáy toâi nieäm A Di Ñaø Phaät. Toâi bieát Ñöùc Phaät A Di Ñaø raát quyù, raát ñeïp, laø moät nôi cho nhieàu ngöôøi quy höôùng, nhaát laø veà tuoåi giaø vaø hy voïng cho ñôøi sau. Nhöng toâi khoâng nieäm A Di Ñaø Phaät vì toâi muoán, coá yù, laøm cho Ñöùc Boån Sö lòch söû, cuõng nhö hình töôïng Ngaøi ñöôïc noåi leân roõ raøng, ñeå chuùng ta theo ñoù maø tu haønh. Laøm sao cho lòch söû Ñöùc Phaät vaø taát caû nhöõng caùi ñeïp cuûa Ngaøi ñöôïc saùng ra ñeå laøm ñònh höôùng cho söï phaùt trieån, cho söï tu döôõng cuûa chuùng ta.
Phaùp Thöù hai laø Phaùp , trong Tam Baûo (Phaät, Phaùp, Taêng). Chuùng ta quan nieäm ñaïo Phaät laø moät caây lôùn; chuùng ta khoâng chia phaàn goác laø quan troïng, hay phaàn caønh laø quan troïng. Chuùng ta nhìn moät caây, noù coù goác, coù caønh, coù hoa; chuùng ta chaáp nhaän caùi caây nhö laø moät caùi caây: thaân thì ñôõ, caønh ra laù, töø ra laù ñoù noù moïc hoa.
Vì vaäy chuùng ta khoâng phaân bieät Ñaïi thöøa, Tieåu thöøa, ngay caû Nhaát thöøa, cho ñeán Toái Thöôïng thöøa chuùng ta cuõng khoâng noùi ñeán; chæ nhaéc ñeán giaùo phaùp cuûa Phaät laø phöông phaùp ñaïo lyù ñeå giaûi thoaùt vaø giaùc ngoä, tuøy theo caên cô mình tu taäp.
Chuùng ta nhìn ñaïo Phaät nhö moät ñaïo Phaät toaøn theå, khoâng phaân chia boä phaùi, khoâng phaân chia ra thöøa; khoâng khi naøo noùi tôùi "Tieåu thöøa, Ñaïi thöøa", moät caùch goïi vôùi quan nieäm khinh mieät Tieåu thöøa. Giaùo lyù cuûa chuùng ta döïa treân giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät, neân coù ñaày ñuû; Vieät Nam ta phaûi haáp thuï toaøn boä giaùo lyù töø caên baûn cho ñeán phaùt trieån, nghóa laø töø Nguyeân thuûy cho ñeán Ñaïi thöøa, phaûi theo ñoù maø phaùt trieån. Baây giôø trong Ñaïi taïng VN cuõng ñaõ phaùt trieån theo chieàu höôùng ñoù, coù Nikaya, Agama, coù kinh Phaùp Hoa, kinh chöõ Haùn, taát caû ñöôïc phaùt trieån, ñöôïc hoïc taäp.
Chuùng ta khoâng neân chæ phaùt trieån moät toâng phaùi, hoaëc laø Tònh Ñoä hoaëc laø Phaùp Hoa, hoaëc laø Thieàn Toâng (Thieàn ñònh khaùc Thieàn Toâng), maø neân phaùt trieån toaøn boä giaùo lyù vôùi caên baûn cuûa noù laø Giôùi Ñònh Tueä; nhö vaäy chuùng ta coù theå haáp thuï ñöôïc taát caû nhöõng gì hay ñeïp Ñöùc Phaät tìm ra. Phaùt trieån phaûi theo chieàu höôùng ñoù. Neáu phaùt trieån theo kieåu Nhaät boån, phaùt trieån moät toâng naøy maø khoâng phaùt trieån moät toâng khaùc, hay phaùt trieån tu taäp Tònh ñoä maø boû tu döôõng theo Giôùi Ñònh Tueä, laø khoâng ñöôïc ñaày ñuû.
Taêng Ñieàu thöù Ba, veà quan nieäm moät oâng thaày, moät oâng Taêng. Noùi ñeán Taêng thì chuùng ta ñaõ coù moät hình thöùc Taêng roài. Baây giôø, neáu toaøn boä Taêng VN maø soáng theo Taêng Caêm-Pu-Chia thì khoâng ñöôïc, vì khaùc bieät vaên hoùa. Tu khaát thöïc raát laø toát, nhöng neáu baây giôø trôû laïi tu khaát thöïc toaøn boä, thì chæ coù phaùi khaát só cuûa chuùng ta chaáp nhaän. Muoán taát caû Taêng cuûa VN trôû laïi laø khaát só cuõng raát khoù; maø khoâng bieát sau naøy, khi ñaát nöôùc hieän ñaïi hoùa vaø coâng nghieäp hoùa roài thì coù theå laøm ñöôïc nöõa hay khoâng.
Ñaïo Phaät Caêm-Pu-Chia laø quoác giaùo neân Taêng raát ñöôïc troïng; vaäy maø chæ sau moät thôøi kyø vaøi ba naêm, Poân Poát ñaõ laøm cho bò tieâu dieät. Trong khi ñoù ôû Vieät Nam sau bao nhieâu naêm chieán tranh, bao nhieâu bieán chuyeån maø Taêng vaãn coøn, chuøa vaãn coøn, Phaät töû vaãn coøn. Ñieàu ñoù chöùng minh roõ laø loái soáng cuûa Taêng, qua ñaïo phong moät vò thieàn sö, trong moät caûnh chuøa vôùi ñôøi soáng nheï nhaøng giaûi thoaùt, khaát thöïc cuõng coù, maø khoâng khaát thöïc soáng töï tuùc cuõng coù, coù theå toàn taïi laâu daøi ñöôïc.
Phaûi duy trì vaø phaùt trieån noù leân, chöù khoâng theå ñaøo taïo moät oâng Taêng thaønh moät oâng giaùm ñoác xí nghieäp kieåu taân Taêng Nhaät baûn ñöôïc. OÂng Taêng VN khoâng theå laø oâng Taêng laùi xe taxi, nhö taân Taêng Nhaät baûn, vaø oâng Taêng VN khoâng theå coù vôï coù choàng nhö moät oâng Pasteur muïc sö, roõ raøng laø nhö vaäy. OÂng Taêng VN coøn moät caùi khoù nöõa laø khoâng tröôøng trai khoâng ñöôïc; chính vì vaäy maø caùc phaùi nguyeân thuûy raát khoù phaùt trieån, vì khoâng coù tröôøng trai, chæ coù tuyeät duïc.
Hình thöùc Taêng cuûa chuùng ta, vôùi ñaïo phong cuûa moät vò thieàn sö, coù theå toàn taïi ôû caùc nöôùc Taây phöông hay nhöõng nöôùc khoâng Phaät giaùo, laø moät hình thöùc coù theå phaùt trieån ñöôïc. Vì vaäy vaán ñeà giaùo duïc phaûi höôùng veà ñoù, khoâng theå ñaøo taïo moät oâng Taêng ñeå thaønh moät vò giaùo sö ñaïi hoïc, hay ñeå laøm tuyeân uùy nhö thôøi kyø tröôùc ñaây; moät oâng Taêng baän ñoà quaân phuïc, laùi xe jeep laø chuyeän raát khoù coi, khoâng theå trôû laïi nhö vaäy. OÂng Taêng laø oâng Taêng.
VN coù oâng Taêng, coù tu haønh, coù ñaïo Phaät, nhö vaäy laø ñaõ coù cô sôû roài ; cuõng nhö coù caây Boà Ñeà, coù caây ña nhöng bò khoâ heùo ñi, hoaëc bò ngöôøi tôùi lieäng oâng Taùo, Bình voâi; chuùng ta phaûi doïn deïp noù, caønh naøo khoâ thì ñeå xuoáng, caây chuøm gôûi thì gôõ ñi, ñeå cho caây ñöôïc phaùt trieån, coù boùng maùt cho daân laøng, cho ngöôøi qua ñöôøng ngoài nghæ. Chuùng ta ñaõ coù goác, coù cô sôû ñeå phaùt trieån vaø khoâng caàn chaïy theo ai heát, cuõng khoâng caàn phaûi baét chöôùc moät Phaät Giaùo naøo, ngay caû Phaät giaùo AÁn Ñoä. Phaät Giaùo AÁn Ñoä vaøo theá kyû thöù 9, thöù 10 vaãn coøn cho ñeán baây giôø, nhöng chæ coøn raát ít chöa tôùi moät phaàn traêm. Phaät töû AÁn ñoä hieän thôøi laø nhöõng ngöôøi Phaät töû môùi. Trong khi ñoù, PGVN chuùng ta hieän dieän suoát 2000 naêm, qua moät giai ñoaïn raát khoù khaên, vì chieán tranh, vì thay ñoåi, maø vaãn soáng coøn ñöôïc.
Toâi noùi theâm moät ñieàu veà phong traøo Phaät hoïc, xuaát phaùt töø mieàn Trung vaø truyeàn ra caû nöôùc, moät phong traøo cö só , ñoù laø phong traøo Gia Ñình Phaät Töû. GÑPT laøm cho ñaïo Phaät ñöôïc lan roäng vaø ñöôïc aùp duïng töø cuoäc soáng gia ñình, töø trong tuoåi thô. Veà maët naøy chuùng ta cuõng phaûi phaùt trieån. Ngöôøi cö só laø ngöôøi tu ôû nhaø, coù caâu "Thöù nhaát laø tu taïi gia, thöù nhì tu chôï, thöù ba tu chuøa", vì vaäy khoâng theå noùi laø ôû nhaø maø khoâng tu ñöôïc maø chæ coù tu ôû chuøa. Do ñoù, chuùng ta coù cô sôû ñeå phaùt trieån veà maët cö só.
Trong kinh coù truyeän Ma Na Ñeâ Na veà thaêm Phaät. OÂng daét theo 500 ngöôøi baïn, Phaät tieáp oâng Ma Na Ñeâ Na nhö laø moät cö só, 500 ngöôøi kia khoâng phaûi laø ñeä töû maø laø baïn ñaïo cuûa Ma Na Ñeâ Na. Phaät raát vui vaø möøng vì oâng cö só naøy giuùp ñôõ cho nhöõng ngöôøi cö só khaùc trôû thaønh Phaät töû. Vì vaäy cho neân chuùng toâi nghó raèng ôû nhöõng nöôùc taây phöông hoaëc ôû trong xaõ hoäi môùi, hình thöùc cö só laøm cho ñaïo Phaät ñi vaøo cuoäc ñôøi deã daøng vaø ít nhaát laø gia ñình cuûa cö só ñoù ñöôïc Phaät hoùa , vaø ñeå xaây döïng neà neáp phaùt trieån veà ñaïo ñöùc trong xaõ hoäi.
Chuùng ta cuõng khoâng ñöôïc khinh Ni nhö trong caùc nöôùc nguyeân thuûy, nghóa laø Ni, ngöôøi nöõ tu, khoâng coù ñòa vò gì. Maø cuõng ñöøng trôû laïi tình traïng trong moät caùi chuøa coù vaøi baø vaûi tôùi naáu aên, khoâng laøm gì heát. Cuõng chôù neân trôû laïi hình thöùc Taêng Ni soáng loän xoän trong moät chuøa. Baây giôø ngöôøi phuï nöõ coù tö caùch rieâng, coù khaû naêng quaûn lyù cuoäc ñôøi, truyeàn baù caùc ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi ta qua coâng taùc töø thieän, xaõ hoäi, thaønh vì vaäy chuùng toâi nghó raèng chuùng ta cuõng phaûi coi ngöôøi phuï nöõ, ñi tu hoaëc laø khoâng ñi tu, coù moät ñòa vò xöùng ñaùng.
Toâi nghó raèng PGVN coù cô sôû, coù goác reã vaø gaén lieàn vôùi vaên hoùa VN. Vì vaäy, phaùt trieån coù ñònh höôùng cho PGVN ñoàng thôøi cuõng laø giuùp cho söï phaùt trieån Vaên Hoùa VN, vaø chuùng toâi cuõng nhìn nhaän phaùt trieån Vaên Hoùa VN cuõng laø giuùp cho phaùt trieån PGVN, ví duï nhö laø kieàu baøo chuùng ta noùi tieáng Vieät nhieàu, thì ngöôøi ñoù deã gaàn deã hieåu ñaïo Phaät hôn, traùi laïi khoâng hieåu tieáng Vieät thì khoù maø hieåu ñaïo Phaät. Noùi ñaïo Phaät baèng tieáng Phaùp cuõng ñöôïc nhöng maø chöa chaéc ñaõ saâu, noùi ñaïo Phaät baèng tieáng Anh cuõng ñöôïc nhöng maø chöa chaéc ñaõ thu löôïm ñöôïc taát caû nhöõng caùi sieâu vieät cuûa ñaïo Phaät. Vì vaäy cho neân hai caùi ñoù laø moät, phaùt trieån PGVN cuõng laø Phaùt trieån Vaên Hoùa VN, maø phaùt trieån Vaên Hoùa VN cuõng laø giuùp cho phaùt trieån PGVN.
Toâi coù vaøi yù kieán nhö vaäy, kính thöa vôùi quyù vò, chuùng ta laøm sao coá gaéng phaùt trieån PGVN. Ñeå laøm gì ? khoâng phaûi ñeå phuïc vuï cho PG maø ñeå phuïc vuï cho ngöôøi VN, cho gia ñình VN, cho xaõ hoäi VN vaø töø ñoù lan daàn ra cho ñeán nhöõng ngöôøi baïn cuûa VN nhö laø ngöôøi Phaùp, ngöôøi Ñöùc, ngöôøi Anh, ngöôøi Myõ.
...
[ Trôû Veà ]