Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Söï ñoùng goùp cuûa ngöôøi cö só phaät töû
trong coâng cuoäc phaùt trieån Phaät giaùo (*)
Voõ Ñình Cöôøng I. Chöùc naêng, vò trí cuûa ngöôøi Cö só Phaät töû. Cö só laø moät trong boán chuùng ñeä töû cuûa ñöùc Phaät. Cö só goàm soá ñoâng, trong khi caùc tu só Phaät giaùo, laø thaønh phaàn noåi baät, xuaát thaân töø Cö só. Do ñoù giôùi Cö só laø löïc löôïng caàn phaûi tu hoïc, phaûi thaêng hoa ñeå trong hoaøn caûnh thuaän tieän trôû thaønh tu só. Ñöùc Phaät luoân daën doø chö ñeä töû "Vì lôïi ích vaø haïnh phuùc soá ñoâng", soá ñoâng ôû ñaây noåi roõ nhaát laø thaønh phaàn Cö só. Nhö vaäy, Cö só laø ñoái töôïng ñeå ñöôïc xaây döïng vaø xaây döïng moät xaõ hoäi ñuùng theo Chaùnh phaùp cuûa ñöùc Phaät.
Ñöùc Phaät töøng daïy Cö só Anathapindika : "Naøy gia chuû, vò Thaùnh ñeä töû hoä trì caùc Tyø-kheo baèng caùch cuùng döôøng y phuïc, thöïc phaåm, saøng toïa vaø döôïc phaåm". Lôøi daïy aáy ñaõ thaønh truyeàn thoáng hoä trì chö Taêng Ni cuûa caùc Cö só keå töø 25 theá kyû qua.
Maët khaùc, nhaän giaùo phaùp cuûa ñöùc Phaät, ngöôøi Cö só coù boån phaän phaûi noã löïc tu taäp, thöïc haønh vaø goùp phaàn truyeàn baù giaùo phaùp, töùc laø goùp phaàn chuyeån phaùp luaân ñeå ñem aùnh saùng giaûi thoaùt cho ñôøi.
Nhö vaäy, chöùc naêng, vò trí cuûa ngöôøi Cö só laø voâ cuøng quan troïng trong vieäc phaùt trieån Phaät giaùo trong yù nghóa ñoä tha cuõng nhö chuaån bò hoaøn caûnh toát ñeïp cho vieäc töï ñoä cuûa mình.
II. Söï tham gia xaây döïng vaø phaùt trieån Phaät giaùo cuûa ngöôøi Cö só Phaät töû.
Trong thôøi ñöùc Phaät, giaùo ñoaøn tyø kheo phaùt trieån nhanh choùng, maïnh meõ, mang hình thöùc giaùo hoäi laø do söï hoä trì, ñoùng goùp xaây döïng cuûa quaàn chuùng Cö só. Teân tuoåi caùc vò vua nhö Bimbisara, Ajatasattu, Pasenadi..., caùc ñaïi Cö só nhö Anathapindika, Visakhaø Migaraømata, Jivaka, Mahanaøma, Ambapaøli... Cö só Citta Machikasandika ñöùng ñaàu moät hoäi chuùng goàm nhieàu ngaøn ngöôøi cuøng hoïc, cuøng thaûo luaän phaùp ñöôïc ñöùc Phaät khen ngôïi. Ngoaøi ra coøn coù nhieàu Cö só noåi danh veà thuyeát phaùp nhö nam Cö só Hathaka Alavaka, nöõ Cö só Suppavasaø Koliyadhitaø, ñöôïc ñöùc Phaät khen ngôïi laø ñeä nhaát thuyeát phaùp. Trong kinh ñieån Ñaïi thöøa, ngaøi Duy-Ma-Caät ñöôïc xem laø vò Cö só coù trí tueä baäc nhaát trong thôøi kyø ñöùc Phaät.
Veà sau, khi ñöùc Phaät ñaõ nhaäp Ñaïi Nieát-baøn, nhieàu vò vua chuùa ôû AÁn Ñoä, Tích Lan, Trung Hoa, Vieät Nam... ñeàu ra söùc uûng hoä Phaät giaùo, trong ñoù vò vua coù coâng lao lôùn nhaát trong vieäc hoaèng döông Chaùnh phaùp laø vua Asoka ôû AÁn Ñoä. - Vieät Nam, söï ñoùng goùp cuûa Cö só trong coâng cuoäc phaùt trieån Phaät giaùo noåi roõ nhaát laø vaøo ñôøi Traàn, khi vua quan vaø caû hoaøng toäc ñeàu moät loøng uûng hoä Phaät giaùo. Vua Traàn Nhaân Toâng ñöôïc xem nhö moät Asoka cuûa Vieät Nam vaø Tueä Trung Thöôïng Só coù theå ñöôïc ví nhö Duy-Ma-caät cuûa AÁn Ñoä, nhö Baøng Uaån cuûa Trung Hoa...
- ñaây, chuùng toâi muoán nhaán maïnh ñeán coâng lao xaây döïng vaø phaùt trieån Phaät giaùo cuûa giôùi Cö só Vieät Nam, ñaëc bieät trong thôøi kyø chaán höng Phaät giaùo vaø trong suoát 5, 6 möôi naêm tieáp theo cho ñeán ngaøy nay.
Tröôùc laøn gioù môùi chaán höng Phaät giaùo cuûa Trung Hoa vaø AÁn Ñoä, Phaät giaùo Vieät Nam cuõng chuyeån mình vaø nhöõng caûi caùch môùi xöùng ñaùng ñeå taïo thaønh moät phong traøo chaán höng Phaät giaùo Vieät Nam, trong ñoù löïc löôïng Cö só, ñaëc bieät laø giôùi trí thöùc taân hoïc ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp lôùn lao.
Taïi Nam kyø, naêm 1930, hoäi Nam kyø nghieân cöùu Phaät hoïc ra ñôøi vôùi moät löïc löôïng Cö só khaù maïnh goàm Phaïm Ngoïc Vinh, Huyønh Vaên Quyeàn, Traàn Nguyeân Chaán, Traàn Vaên Khueâ, Nguyeãn Vaên Nhôn, Leâ Vaên Phoå, Nguyeãn Vaên Caàn, laáy taïp chí Töø Bi AÂm laøm tieáng noùi chính. Naêm 1932, Phaät hoïc Tuøng thö ra ñôøi nhaèm phoå bieán kinh saùch Phaät hoïc, do Cö só Ñoaøn Trung Coøn ñöùng ñaàu vôùi söï hôïp taùc cuûa moät nhoùm Cö só Nguyeãn Vaên Vaät, Nguyeãn Trung Hieáu, Nguyeãn Vaên Thieän... Naêm 1934, moät soá ñoâng Cö só vôùi söï laõnh ñaïo cuûa chö toân Hoøa thöôïng, Thöôïng toïa thaønh laäp hoäi Lö"ng Xuyeân Phaät hoïc. Naêm 1936, caùc Cö só môû Hoäi Tònh Ñoä Cö só, coù taàm hoaït ñoäng lôùn khaép caùc tænh Nam boä, ñeán caùc vuøng xa xoâi. Hoäi coù taïp chí Phaùp AÂm laøm tieáng noùi, vôùi caùc Cö só chuû ñaïo nhö Leâ Vaên Haäu, Traàn Quyønh... Ñoàng thôøi, hoäi Phaät hoïc Kieâm Teá cuõng haàu heát laø Cö só, coù khuynh höôùng caûi tieán xaõ hoäi vôùi taïp chí Tieán Hoùa. Naêm 1950, Cö só Chaùnh Trí Mai Thoï Truyeàn cuøng moät soá Cö só Phaät töû trí thöùc taân hoïc, laäp hoäi Phaät hoïc Nam Vieät, taïo neân moät sinh khí môùi trong giôùi hoïc Phaät vôùi nhöõng sinh hoaït saùng taùc, nghieân cöùu dòch thuaät Phaät hoïc. Taïp chí Töø Quang cuûa Hoäi ra ñôøi töø naêm 1950 ñeán naêm 1973 ñaõ giuùp ích raát nhieàu cho söï hoïc hoûi cuûa giôùi Phaät töû. Hoäi coù taàm hoaït ñoäng khaù roäng raõi, goàm 40 tænh hoäi vaø chi hoäi khaép mieàn Nam.
Taïi Baéc kyø, naêm 1935, hoäi Phaät giaùo Baéc kyø ra ñôøi, noøng coát goàm caùc Cö só trí thöùc Taân vaø Coå hoïc nhö Sôû Cuoàng Leâ Dö, Nguyeãn Höõu Kha, Nguyeãn Naêng Quoác, Buøi Kyû, Traàn Troïng Kim, Cung Ñình Bính, Traàn Vaên Giaùp, Nguyeãn Can Moäng, Nguyeãn Ñoã Muïc, Nguyeãn Vaên Toá... Tôø baùo Ñuoác Tueä cuûa hoäi ñaõ goùp phaàn khoâng nhoû trong coâng cuoäc truyeàn baù Giaùo lyù Phaät giaùo.
Taïi Trung kyø, naêm 1932, hoäi An Nam Phaät hoïc ra ñôøi, môû ñaàu moät giai ñoaïn phaùt trieån maïnh cuûa Phaät giaùo mieàn Trung vaø ñoùng goùp lôùn cho phong traøo chaán höng Phaät giaùo caû nöôùc. Ngoaøi chö toân Hoøa thöôïng, Thöôïng toïa saùng laäp, caùc Cö só coù coâng lao raát lôùn trong vieäc xaây döïng vaø phaùt trieån hoäi cuõng nhö caûi tieán, chaán höng Phaät giaùo nhö baùc só Leâ Ñình Thaùm, Nguyeãn Khoa Taân, Öng Baøng, Böûu Baùc, Vieãn Ñeä, Traàn Ñaêng Khoa, Toân Thaát Tuøng, Nguyeãn Khoa Toaøn, Baø Dieäu Khoâng... Taïp chí Vieân AÂm cuûa Hoäi sôùm coù uy tín nhôø noã löïc hieäu naêng cuûa Cö só Taâm Minh Leâ Ñình Thaùm. Naêm 1940, Ñoaøn Thanh nieân Phaät hoïc Ñöùc Duïc ra ñôøi, sau ñoù laø Gia ñình Phaät Hoùa Phoå do Cö só Leâ Ñình Thaùm saùng laäp, nhaèm giaùo duïc, truyeàn baù Phaät phaùp cho thanh thieáu nieân. Trong khoaûng thôø gian naøy, Cö só Leâ Ñình Thaùm tham gia giaûng kinh luaän Phaät hoïc, ñaøo taïo nhieàu vò xuaát saéc, sau naøy laø nhöõng baäc Toân tuùc noøng coát trong Giaùo hoäi. Naêm 1947, Gia ñình Phaät töû ra ñôøi, nhö laø moät söï hoùa thaân vaø phaùt trieån cuûa Gia ñình Phaät Hoùa Phoå, Ban Höôùng daãn ñaàu tieân cuûa Gia ñình Phaät töû Thöøa Thieân goàm caùc Cö só Voõ Ñình Cöôøng, Toáng Hoà Caàm, Phan Caûnh Tuaân, Vaên Ñình Hy, Cao Chính Höïu, Phan Xuaân Sanh, Hoaøng Thò Kim Cuùc, Ñaëng Toáng Tònh Nhôn, Leâ Vaên Duõng... Töø nhöõng GÑPT ñaàu tieân ôû Hueá, phong traøo GÑPT ñaõ phaùt trieån ra nhieàu tænh ôû trong Nam vaø ngoaøi Baéc. Ñeán naêm 1973 soá ñoaøn sinh GÑPT leân ñeán 200000 ngöôøi. Song song vôùi vieäc phaùt trieån GÑPT, moät ñoùng goùp lôùn khaùc cuûa giôùi Cö só Phaät töû laø vieäc xaây döïng vaø phaùt trieån heä thoáng tröôøng Boà Ñeà. Thaønh phaàn Ban Giaùm hieäu, Ban Baûo trôï, Vaên phoøng vaø nhaát laø löïc löôïng Giaùo sö phaàn lôùn ñeàu laø caùc Cö só Phaät töû. Chæ tính ñeán naêm 1963 ñaõ coù 163 tröôøng Boà Ñeà trong caû mieàn Nam.
Moät coâng lao khaùc vaø cuõng laø moät hy sinh to lôùn cuûa giôùi Cö só Vieät Nam ñöôïc theå hieän noåi baät laø phong traøo choáng ñoäc taøi vaø kyø thò Phaät giaùo cuûa chính quyeàn Ngoâ Ñình Dieäm naêm 1963. Caùc Cö só Phaät töû goàm ñuû moïi thaønh phaàn trí thöùc, lao ñoäng tay chaân, thöông gia, tieåu thöông... goàm nam nöõ, giaø treû, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa chö Toân ñöùc trong Giaùo hoäi, hoaëc töï phaùt, ñaõ ñöùng leân ñaáu tranh, vaän ñoäng quaàn chuùng vaø ñaõ bò gieát, bò tuø ñaøy, tra taán khoâng keå xieát.
Thöïc ra, neáu khoâng coù söï ñoùng goùp coâng söùc cuûa haøng Cö só thì Phaät giaùo khoâng theå naøo phaùt trieån ñöôïc ; vì nhö treân ñaõ neâu veà chöùc naêng vaø vò trí cuûa ngöôøi Cö só, chuùng ta thaáy Cö só laø ñoái töôïng truyeàn baù, hoïc taäp, thöïc haønh giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät, chính caùc Cö só ñang soáng trong loøng xaõ hoäi, ñang laøm vaên hoùa, chính trò, ñaïo ñöùc, cuõng nhö ñang thöïc hieän, ñang caûi taïo vaø ñang soáng trong caùc lónh vöïc thuoäc cô sôû haï taàng cuõng nhö caùc kieán truùc thöôïng taàng cuûa moïi sinh hoaït cuûa con ngöôøi.
III. Phöông höôùng ñoùng goùp cho Phaät giaùo cuûa ngöôøi Cö só phaät töû
trong hieän taïi vaø trong töông lai.Söï phaùt trieån kinh teá, khoa hoïc kyõ thuaät trong nhöõng thaäp nieân cuoái theá kyû 20 ñaõ taïo ra nhöõng vaán ñeà lôùn cho xaõ hoäi loaøi ngöôøi. Chieán tranh, suy thoaùi ñaïo ñöùc, khuûng boá baïo löïc, oâ nhieãm moâi tröôøng, sinh thaùi... laø nhöõng bieåu hieän cuûa tham saân si, ñieàu naøy cuõng coù yù nghóa laø haïnh phuùc cuûa con ngöôøi bò giaûm thieåu, trong khi khoå ñau vaãn cöù taêng leân. Phaät giaùo luoân neâu cao thoâng ñieäp cöùu khoå vaø cöùu caùnh giaûi thoaùt, caàn phaûi nhaäp theá nhieàu hôn vaø ñeå ñöôïc nhö theá, ngöôøi Cö só Phaät töû vôùi truyeàn thoáng ñoùng goùp, xaây döïng vaø phaùt huy ñaïo Phaät, laø nhöõng ngöôøi ñang soáng trong loøng xaõ hoäi, nhaïy beùn vôùi caùc vaán ñeà cuûa thôøi ñaïi, caàn phaûi coù phöông höôùng hoaït ñoäng cuï theå ñeå haønh ñoäng vì lyù töôûng cuûa Phaät giaùo, vì haïnh phuùc cuûa soá ñoâng:
1. Tröôùc heát laø giôùi Cö só caàn phaûi tranh thuû ñöôïc söï chöùng minh vaø laõnh ñaïo cuûa chö vò cao Taêng, chö Toân tuùc trong Giaùo hoäi. Ñöôïc nhö theá, yù nghóa Tam Baûo ñöôïc troïn veïn, töï baûn thaân Cö só ñang laøm Phaät söï cuõng nhö quaàn chuùng seõ ñöôïc khích leä, nieàm tin Phaät seõ gia taêng khoâng ngöøng.
2. Ngöôøi Cö só phaûi khoâng ngöøng tu taäp giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät ñeå töï mình thaêng tieán vaø loâi cuoán nhöõng ngöôøi chung quanh. Nhieàu nhoùm Phaät hoïc Cö só caàn phaûi ñöôïc thieát laäp coù toå chöùc vaø môû roäng sinh hoaït trong töøng chuøa, töøng ñòa phöông, töøng tænh, trong nöôùc vaø tuøy theo taàm c" hoaït ñoäng, coù theå mang tính chaát quoác teá. Ngöôøi Cö só trong hoäi caàn tham gia nghieân cöùu kinh ñieån, giaûng phaùp, thaûo luaän. Do vaán ñeà toå chöùc vaø quan ñieåm, khoâng phaûi ñaët vaán ñeà thoáng nhaát caùc hoäi ñoaøn Phaät hoïc khi hoaøn caûnh chöa thuaän tieän. Caøng nhieàu hoäi ñoaøn, khoâng khí sinh hoaït caøng phong phuù, ña daïng. Saùch baùo cuûa töøng hoäi ñoaøn caàn phaùt haønh ñeàu ñaën ñeå khích leä quaàn chuùng nghieân cöùu vaø hoïc Phaät.
3. Caàn thaønh laäp caùc hoäi ñoaøn chuyeân ngaønh ñeå chuyeân moân hoùa sinh hoaït cuûa caùc Cö só Phaät töû, ví duï Hoäi hay Ñoaøn Phaät töû nghieân cöùu hay thöïc hieän keá hoaïch phaùt trieån xaõ hoäi, baûo veä moâi sinh, baûo veä hoøa bình, xaây döïng vaø phaùt trieån ñaïo ñöùc, giaùo duïc, vaên hoùa Phaät giaùo. Thaäm chí caàn coù nhöõng hoäi ñoaøn nghieân cöùu khoa hoïc kyõ thuaät, thöông maïi, ngaân haøng v.v... Noùi chung, caàn theå hieän neáp soáng Phaät giaùo trong taát caû moïi lónh vöïc sinh hoaït cuûa xaõ hoäi.
4. Xaây döïng, giaùo duïc theá heä treû coù neáp soáng naêng ñoäng, phuø hôïp vôùi thôøi ñaïi nhöng laáy giaùo lyù Phaät giaùo laøm chæ nam. Ngöôøi Cö só coù theå ñöùng ra môû tröôøng hoïc hoaëc hôïp taùc vôùi chö Taêng Ni môû tröôøng, nhaø giöõ treû... tieán ñeán moät heä thoáng tröôøng Boà Ñeà nhö maáy chuïc naêm tröôùc ñaây ôû Vieät Nam. Toå chöùc Gia ñình Phaät töû caàn ñöôïc xaây döïng, phaùt trieån vaø caûi tieán veà toå chöùc vaø noäi dung sinh hoaït cho phuø hôïp vôùi thôøi ñaïi, taïi töøng ñòa phöông...
5. Ngöôøi Cö só coøn caàn phaûi giöõ boån phaän ñoái vôùi chö Taêng Ni, tham gia caùc coâng taùc Phaät söï taïi chuøa, thöôøng xuyeân ñeán chuøa ñeå nghe giaûng kinh, sinh hoaït toân giaùo, cuùng döôøng chö Taêng Ni. Trong hoaøn caûnh cho pheùp, ngöôøi Cö só caàn tham gia vaøo ban laõnh ñaïo trong caùc toå chöùc cuûa giaùo hoäi, coá gaéng laø moät thaønh vieân trong toå chöùc giaùo hoäi ñòa phöông hoaëc trung öông, theå hieän yù nghóa töù chuùng ñoàng tu maø ñöùc Phaät ñaõ thieát laäp.
IV. Keát luaän
Vì ñeä töû Phaät goàm töù chuùng, trong ñoù hai chuùng laø Cö só nam vaø nöõ, cho neân neáu khoâng coù Cö só thì khoâng thaønh yù nghóa Giaùo Hoäi Phaät giaùo. Neáu khoâng coù Cö só, nhöõng Cö só coù ñieàu kieän toát ñeå tu taäp, ñeå trôû thaønh Tu só seõ khoâng coù, vaø do ñoù seõ khoâng coù Taêng giaø. Xaây döïng vaø phaùt trieån Phaät giaùo laø boån phaän ngöôøi Cö só, thöïc teá lòch söû ñaõ chöùng minh Phaät giaùo muoán phaùt trieån maïnh caàn phaûi coù söï ñoùng goùp tích cöïc coâng söùc cuûa giôùi Cö só.
Nhöõng neùt khaùi quaùt veà phöông höôùng hoaït ñoäng treân chæ laø nhöõng gôïi yù, caàn ñöôïc boå sung, caàn ñöôïc laäp keá hoaïch cuï theå theo töøng noäi dung hoaït ñoäng. Vaø tröôùc heát, ñeå coù theå thöïc hieän lyù töôûng giaûi thoaùt, dieät tröø khoå ñau, ngöôøi Cö só caàn coù loøng tin kieân coá ñoái vôùi Tam Baûo, coù trí tueä vaø khaû naêng trong thöïc haønh, coù ñöùc haïnh vaø coù quyeát taâm vì Ñaïo vì Ñôøi.
* Baøi tham luaän Hoäi thaûo "Höôùng Phaùt Trieån Phaät Giaùo Vieät Nam"-Truùc Laâm Thieàn Vieän, Phaùp, 8. 9. 1996
[ Trôû Veà ]