Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Taäp keát Kinh Nghieäm 70 naêm phaùt trieån cuûa
Phaät Giaùo Vieät Nam,
moät traùch nhieäm lòch söû, moät nhu caàu tieán hoùa.
Cö só Nhö Phaùp Trí Phan Maïnh Löông
(California)Vôùi haønh trang gì cuûa quaù khöù ? Duø vôùi yù nieäm khoâng-thôøi-gian naøo - quaù khöù, hieän taïi, hay vò lai - dó nhieân laø phaûi ñaët vaøo boái caûnh cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam - thì duø cho ñang coøn ôû ngöfffng cöûa theá kyû 21, saép böôùc vaøo thieân nieân kyû thöù 3, Phaät Giaùo ñoà Vieät Nam, goàm caû hai giôùi xuaát gia aø taïi gia ñuû moïi toâng phaùi, treân ñòa baøn caû nöôùc vaø haûi ngoaïi, taát caû ñeàu ñang phaûi ñoái dieän vôùi moät caâu hoûi lôùn :
Phaät Giaùo Vieät Nam böôùc vaøo thôøi ñaïi môùi vôùi haønh trang gì cuûa quaù khöù ?
Böôùc vaøo thôøi ñaïi môùi vôùi haønh trang gì cuûa quaù khöù ? laø moät caâu hoûi, moät tieàn ñeà vöøa coù tính lieân keát traùch nhieäm, lieân tuïc lòch söû vöøa coù tính thöïc duïng thôøi ñaïi, laøm cho moãi Phaät töû Vieät Nam khoâng theå naøo khoâng heát söùc quan taâm.
Cuøng vôùi vaän nöôùc noåi troâi, ñaày bieán ñoäng lôùn lao vaø aùc lieät, vôùi nhöõng thaùch ñoá nghieät ngaõ vaø toaøn dieän trong 70 naêm qua, Phaät Giaùo Vieät Nam keå töø ngaøy coù phong traøo Chaán Höng ra ñôøi töø naêm 1929 ñeán nay, ñaõ chöa moät laàn nhìn laïi quaù khöù cuûa chính mình, chöa keát taäp kinh ngieäm moät caùch chính thöùc hay khoâng chính thöùc treân con ñöôøng daøi ñaõ traûi qua aáy tröôùc khi böôùc vaøo thieân nieân kyû môùi.
Thaät vaäy, trong 70 naêm phaùt trieån, Phaät Giaùo Vieät Nam ñaõ traûi qua 4 giai ñoaïn cöïc kyø phong phuù veà giaù trò lòch söû töø sô khai, môû ñöôøng trong thôøi thöïc daân phong kieán vôùi luoàng gioù Chaán höng Phaät Giaùo töø Trung quoác thoåi sang, tôùi giai ñoaïn noi göông Phaät töû ñôøi Traàn, töù chuùng xeáp lam y tham gia khaùng chieán choáng thöïc daân xaâm löôïc ; roài ñeán thôøi kyø thöû thaùch hung haõn, aùc lieät nhaát döôùi thôøi chính quyeàn Thieân chuùa giaùo baûn ñòa vaø chieán tranh yù thöùc heä, vaø sau cuøng laø giai ñoaïn ñaát nöôùc ñuôïc ñoäc laäp, thoáng nhaát, hoøa bình döôùi cheá ñoä xaõ hoäi chuû nghóa.
Coù theå noùi töø khi Phaät Giaùo du nhaäp vaøo Vieät Nam vaø traûi daøi trong doøng sinh meänh cuûa daân toäc ñeán cuoái theá kyû 20 naøy, chöa coù luùc naøo maø Phaät Giaùo Vieät Nam ñaõ traûi qua moät giai ñoaïn cöïc kyø ñaëc bieät nhö vaäy.
Ñi vaøo thôøi ñaïi môùi ö ? Taát nhieân laø phaûi ñi chöù ! Nhöng coù theå naøo chuùng ta khoâng ñeám xæa gì ñeán kinh nghieäm cuûa quaù khöù ? Ñaïi phaùp naïn naêm 1963 ñaõ löu laïi cho chuùng ta, cho haäu theá nhöõng baøi hoïc gì ? Ñeán nay chuùng ta ñaõ nhìn thaáu coäi nguoàn hieän töôïng hai Giaùo hoäi maø di luïy ñeán nay vaãn coøn ñoù ? Vaø caùi hieän töôïng aáy ngaøy nay ñöôïc tieáp dieãn vôùi moät caùi teân khaùc : "Nhaø nöôùc" vaø "Thoáng nhaát" vôùi nhöõng söï kieän ñang coøn phaân chia ñoâi bôø, aâm æ ôû trong nöôùc, vöøa noùng hoåi ôû California vaø ngay caû ôû Paris naøy. Khoâng taäp keát kinh nghieäm laøm sao chuùng ta coù theå thaáy heát nhöõng con noäi truøng aáy ñaõ vaø ñang tieáp tuïc gaëm nhaám con sö töû Phaät Giaùo Vieät Nam ñeå cuøng dieät tröø vaø kieän khang trôû laïi ?
Khoâng taäp keát kinh nghieäm laøm sao chuùng ta coù theå thaáy ñöôïc nhöõng choã maïnh, choã yeáu cuûa moät cô cheá toaøn quoác sau 17 naêm coù maët trong ñieàu kieän Ñaát nöôùc ñoäc laäp, thoáng nhaát vaø hoøa bình ? Noù ñaõ goùp phaàn gì vaøo vieäc taùi voõ trang tinh thaàn, reøn luyeän ñaïo ñöùc, toâ boài laïi tình töï daân toäc sau maáy chuïc naêm chieán tranh ? Lìa xa nhöõng muïc tieâu naøy thì coøn ñaâu laø vai troø cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam.
Khoâng toång keát kinh nghieäm thì laøm sao chuùng ta thaáy ñöôïc cô caáu giaùo hoäi ôû Trung öông vaø nhaát laø ôû haï taàng cô sôû, toå chöùc vi moâ cuûa giaùo hoäi, ñaõ ñöa ñöôïc giaùo lyù cuûa Nhö Lai ñeán cho ñaïi chuùng Phaät töû ôû noâng thoân vaø ven bieân caùc thaønh thò nhö theá naøo ? Noùi gì ñeán caùc vuøng reûo cao, caùc vuøng ñoàng baøo thieåu soá doïc theo Tröôøng Sôn ! Hay cöù taïm thôøi thoûa maõn vôùi nhöõng keát quaû Phaät söï beà noåi ôû caùc thaønh phoá lôùn hieän nay ?
Qua 70 naêm phaùt trieån trong nhieàu ñieàu kieän khaùc nhau, töù chuùng Phaät töû Vieät Nam, tuøy theo cöông vò cuûa mình, ñaõ hoïc Ñaïo, hieåu Ñaïo vaø haønh Ñaïo ñeán möùc naøo, ñaõ vaän duïng giaùo lyù vaøo ñôøi soáng cuûa moãi ngöôøi vaø xaây döïng Giaùo hoäi ra sao ? Khoâng kieåm ñieåm, khoâng taäp keát kinh nghieäm laøm sao bieát roõ, hieåu thaáu, caên cöù vaøo ñaâu ñeå söûa ñoåi, caûi tieán ?
Laøm sao cho tyû leä 80% daân Vieät Nam maø thöôøng hay cho laø theo ñaïo Phaät, thöïc söï thaám nhuaàn giaùo lyù Phaät ñaø ñeå moãi ngöôøi töï mình chuyeån hoùa, ít nhaát thöïc haønh nguõ giôùi caên baûn trong ñôøi soáng haøng ngaøy, moïi nôi, moïi luùc roài tieán daàn cao hôn laø thöïc haønh thaäp thieän, ñeå taïo neàn nhaân baûn toát cho moät xaõ hoäi coù neáp soáng môùi an laïc vaø hoøa bình ?
Khoâng toång keát kinh nghieäm, khoâng tieán haønh ñieàu nghieân moät caùch nghieâm tuùc laøm sao chuùng ta coù theå thaáy ñöôïc hieäu quaû ñaøo taïo taêng taøi trong quaù khöù vaø möôøi maáy naêm qua coù phuø hôïp vôùi trình ñoä cuûa ñaïi chuùng, vôùi xaõ hoäi ngaøy nay khoâng ? Caàn phaûi ñaøo taïo khaùc gì vôùi ngaøy xöa vaø khaùc nhö theá naøo ñeå trang bò cho moät taêng só thieàn sö coù theå haønh ñaïo trong ñieàu kieän ñaïi chuùng ngaøy caøng coù trình ñoä vaên hoùa cao, moät xaõ hoäi ñaày aép caùm doã vaät chaát, moät Ñaát nöôùc ñang bò nhieàu nguoàn aûnh höôûng cuûa vaên hoùa Taây phöông xaâm nhaäp, taùc ñoäng ?
Khoâng toång keát kinh nghieäm laøm sao chuùng ta coù theå ruùt ra ñöôïc nhöõng baøi hoïc trong vieäc xaây döïng Gia ñình Phaät töû, moät ñieåm son veà toå chöùc cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam ñaõ coù töø thôøi kyø ñaàu cuûa phong traøo Chaán Höng Phaät Giaùo, moät toå chöùc ñaõ chöùng minh giaù trò söï hieän höõu nhaát ñònh cuûa noù trong maáy chuïc naêm qua, ñeå vôùi nhöõng kinh nghieäm quyù baùu aáy chuùng ta coù theå môû roäng, xaây döïng, phaùt trieån maïnh meõ Gia ñình Phaät töû trong töông lai vì ñoù laø con ñöôøng xaây döïng ñöôøng daøi, coù tính nhaân baûn nhaát, ñeå taïo neàn cho moät xaõ hoäi daân söï Phaät Giaùo, an laïc vaø hoøa bình.
Chæ vôùi moät soá ít caâu hoûi chính ñaët ra treân ñaây ñaõ coù theå cho chuùng ta thaáy roõ raøng vieäc keát taäp kinh nghieäm cuûa 70 naêm phaùt trieån cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam trong boán giai ñoaïn chính noùi treân ñaõ trôû thaønh vöøa laø moät traùch nhieäm lòch söû vöøa laø moät nhu caàu tieán hoùa ñeå Phaät Giaùo Vieät Nam vöõng vaøng böôùc vaøo thôøi ñaïi môùi.
Vì sao cho ñeán nay vaãn chöa coù moät cuoäc taäp keát nhö vaäy ?
Coù theå do ba lyù do sau ñaây :
1. Do hoaøn caûnh cuûa ñaát nöôùc bieán chuyeån quaù mau leï, quaù döõ doäi vaø phöùc taïp neân chöa coù cô hoäi thuaän tieän naøo ñeå cho Phaät Giaùo Vieät Nam tieán haønh moät cuoäc taäp keát kinh nghieäm toaøn dieän coù qui moâ vaø coù chieàu saâu.
2. - trong nöôùc, keå töø ngaøy coù Giaùo hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam ra ñôøi töø naêm 1981 vôùi cô caáu toå chöùc thoáng nhaát töø trung öông ñeán ñòa phöông vaø cöù 4 naêm laïi coù Ñaïi hoäi toaøn quoác moät laàn vaø ôû moãi Ñaïi hoäi ñeàu coù toång keát tình hình, cho neân coù theå vì theá maø Ban Trò söï Trung öông thaáy khoâng caàn thieát phaûi coù moät cuoäc Taäp keát kinh nghieäm lòch söû nhö vaäy.
3. - haûi ngoaïi nôi hieän coù ñoâng ñaûo phaät töû Vieät Nam vôùi ñieàu kieän khoâng thôøi gian, vaät chaát vaø lieân laïc khaù thuaän lôïi, nhöng coù moät soá tu só vaø cö só coù leõ vì ñang baän taâm giöõa Phaät Giaùo trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc hoaëc vì nhieàu lyù do khaùc neân khoâng lyù tôùi moät vaán ñeà lôùn ñoøi hoûi Chaùnh kieán vaø Chaùnh tö duy coù aûnh höôûng raát saâu ñaäm ñeán ñaïo phaùp vaø daân toäc.
Duø laø giaû thieát vôùi caû ba tröôøng hôïp treân ñaây, thöïc teá ñaõ chöùng minh vaø giuùp ñöa ra keát luaän :
Chuùng ta xem thöôøng lòch söû vaø phôùt lôø lòch söû. Moät maët khaùc vì chòu aûnh höôûng vaø di saûn truyeàn thoáng cuûa moät nöôùc noâng nghieäp chaäm tieán neân chuùng ta ñang tieáp tuïc duy trì cung caùch soáng vaø laøm vieäc tôùi ñaâu hay tôùi ñoù, chöa thoaùt ra ñöôïc neà neáp cuõ aáy vaø chöa quen vôùi taùc phong coâng nghieäp, hieän ñaïi : phaûi döïa vaøo döõ kieän, ñieàu nghieân, phaân tích vaø khoa hoïc. Nhöng roát raùo hôn heát, chuùng ta chöa thaät söï ñöa Ñaïo vaøo Ñôøi, chæ coù lyù thuyeát chöù chöa coù maáy thöïc haønh giaùo phaùp Nhö Lai.
Nhìn ra theá giôùi beân ngoaøi aét coù theå seõ giuùp chuùng ta theâm suy nghó. Töø naêm 1995 nhaân dòp kyû nieäm 50 naêm chaám döùt Ñeä Nhò Theá Chieán, nhieàu nöôùc treân theá giôùi, töø caùc cöôøng quoác cho ñeán caùc nöôùc nhoû, ôû Lieân hieäp quoác vaø caùc cô quan phuï thuoäc, ñaâu ñaâu cuõng toå chöùc kyû nieäm, kieåm ñieåm ñeå tìm ra nguyeân nhaân vaø nhöõng bieän phaùp ngaên ngöøa moät tai hoïa môùi cho nhaân loaïi.
Hoaït ñoäng chính trò ñoàng loaït vaø coù tính phoå caäp aáy cuûa toaøn theá giôùi trong maáy naêm qua phaûi chaêng laø keát quaû gaây tænh thöùc töø moät trieát gia Myõ goác Taây Ban Nha George Santayana ñaõ töøng caûnh caùo :
"Nhöõng ai phôùt lôø lòch söû seõ laïi vaáp phaûi nhöõng ñôùn ñau cuûa lòch söû. Hoïc töø quaù khöù laø con ñöôøng traùch nhieäm duy nhaát ñeå xaây döïng laïi töông lai, ñaëc bieät khi caùi quaù khöù aáy laø moät chöùng tích thaát baïi to lôùn."
Lôøi caûnh baùo cuûa trieát gia George Santayana ñaâu chæ daønh cho laõnh vöïc chính trò, vaø cho caùc chính trò gia, maø cho taát caû caùc maët khaùc cuûa ñôøi soáng con ngöôøi keå caû toân giaùo.
Ñoái vôùi Phaät töû, chuùng ta coù moät taám göông saùng cuûa Ñöùc Boån Sö ñaày tính thuyeát phuïc. Ñoù laø söï kieän maø ai cuõng bieát laø sau nhieàu naêm Ngaøi thöïc haønh ñöôøng loái tu khoå haïnh, Ñöùc Phaät ñaõ kieåm ñieåm, ñaõ suy nghieäm vaø nhaän ra con ñöôøng luùc ban ñaàu Ngaøi ñaõ choïn vaø traûi qua laø sai laàm, khoâng ñuùng, khoâng theå ñaït ñeán giaùc ngoä ; vaø nhôø vaäy Ngaøi ñaõ ñoåi laïi höôùng tu ñeå cuoái cuøng ngaøi ñaõ thaønh ñaït Ñaïo quaû.
Keå töø ngaøy Ñöùc Phaät nhaäp Nieát Baøn, chuùng ta coù truyeàn thoáng Töï töù saùm hoái haèng naêm vaøo dòp leã Vu lan laø dòp chö taêng kieåm ñieåm vieäc thi haønh giôùi luaät vaø giôùi ñöùc, tu hoïc ñeå naâng cao giaù trò Taêng baûo nhaèm laøm choã töïa vöõng chaéc cho toaøn theå Phaät Giaùo ñoà. Tinh thaàn töï töù saùm hoái aáy ñaâu phaûi chæ daønh rieâng cho chö taêng ñaâu maø cho toaøn caû töù chuùng ñaáy chöù !
Ñeán ñaây, vaán ñeà Taäp keát kinh nghieäm 70 naêm phaùt trieån cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam ñaõ trôû neân roõ raøng laø moät traùch nhieäm lòch söû, moät nhu caàu tieán hoùa cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam.
Toâi seõ khoâng ñi saâu theâm vaøo vaán ñeà naøy veà noäi dung vaø phöông thöùc thöïc hieän vì yù thöùc raèng ñaây laø moät ñaïi coâng taùc, moät döï aùn lôùn cuûa Giaùo hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam, cuûa toaøn theå taêng tín ñoà trong nöôùc vaø haûi ngoaïi, cuûa chö taêng vaø cuûa cö só ñuû moïi theá heä. Vaø moät khi aán ñeà ñöôïc chính thöùc ñaët ra thì trí tueä taäp theå cuûa Phaât giaùo Vieät Nam seõ deã daøng giaûi quyeát vaø baûo ñaûm thaønh coâng. Trong tinh thaàn vaø yù thöùc ñoùng goùp phaàn xaây döïng cuûa mình cho Ñaïo phaùp vaø Daân toäc, toâi seõ coù moät baøi tham luaän khaùc ñi saâu vaøo vaán ñeà.
***
Kính thöa quyù vò,
Hoâm nay, vôùi söï coù maët cuûa chö taêng vaø nhieàu cö só, thieän tri thöùc thuoäc nhieàu theá heä töø trong nöôùc ra vaø töø boán phöông ôû haûi ngoaïi tuï taäp taïi Thieàn Vieän Truùc Laâm naøy, moät Thieàn Vieän mang teân doøng Thieàn Vieät Nam chính thoáng, xin cho pheùp toâi ñöôïc nghó raèng ñaây laø moät thuaän duyeân quyù hoùa, laø luùc tinh thaàn kheá lyù vaø kheá cô ñaõ giao hoäi ñuùng vaøo thôøi ñieåm naøy ñeà xuaát vaán ñeà :
Taäp keát kinh nghieäm 70 naêm phaùt trieån Phaät Giaùo Vieät Nam ñeå maïnh meõ böôùc vaøo thôøi ñaïi môùi.
Öôùc mong moät chuùt ñoùng goùp tö duy naøy cho tieàn ñoà cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam vaø cho Daân toäc seõ khoâng ñi vaøo sa maïc.
Paris, 13-9-1998
[ Trôû Veà ]