Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Tröôùc heát xin tìm hieåu yù nghóa cuûa ñôøi soáng hieän ñaïi. Thaät khoù cho chuùng ta ñi tìm moät ñònh nghóa veà baûn chaát cuûa ñôøi soáng hieän ñaïi. Coù theå noùi raèng ñaëc ñieåm cuûa ñôøi soáng hieän ñaïi laø söï kieän theá giôùi ñang thu nhoû daàn, con ngöôøi treân haønh tinh deã tieáp xuùc vôùi nhau hôn, nhöõng chöôùng ngaïi veà truyeàn thoâng mau choùng ñöôïc loaïi boû, con ngöôøi coù theå bieát nhöõng gì xaûy ra khaép nôi treân theá giôùi trong moät thôøi gian ngaén; vaø vì theá hoï coù theå tham gia vaøo moät bình dieän lôùn hôn cuûa cuoäc soáng theá giôùi maø hoï töøng nghó tröôùc ñaây. Ñoù laø moät maët cuûa ñôøi soáng hieän ñaïi. Xeùt theo lónh vöïc khoa hoïc kyõ thuaät, trong noã löïc chinh phuïc thieân nhieân, beänh taät, nhöõng trôû ngaïi töï nhieân, con ngöôøi ñaõ thaønh töïu nhöõng kyø coâng khoa hoïc kyõ thuaät phöùc taïp ñeán möùc ñaùng ngaïc nhieân; vaø ñoù laø moät maët khaùc cuûa cuoäc soáng hieän ñaïi. Moät phaàn khaùc cuûa cuoäc soáng hieän ñaïi , coù leõ ñaùng quan ngaïi hôn laø vôùi theá giôùi trôû neân nhoû hôn, caùc haøng raøo truyeàn thoâng ñöôïc loaïi boû, khoa hoïc kyõ thuaät phaùt trieån quaù nhanh, chuùng ta ñang ñoái ñaàu vôùi moät soá vaán ñeà nghieâm troïng nhö tranh chaáp chính trò, kinh teá, oâ nhieãm moâi tröôøng, naïn nhaân maõn, thieáu naêng löôïng vaø söû duïng böøa baõi caùc taøi nguyeân thieân nhieân. Ngoaøi ra coøn nhöõng vaán ñeà khaùc coù theå ñöôïc goïi moät caùch ñôn giaûn laø "soáng coøn".
Phaät Giaùo trong ñôøi soáng hieän ñaïi
Hoøa Thöôïng Weragoda Sarada
Thích Nguyeân Taïng dòch VieätNeàn vaên minh hieän ñaïi coù theå soáng coøn hay khoâng?
Vôùi caâu hoûi naøy, ngöôøi ta coù theå theâm vaøo maët ñaïo ñöùc vaø luaân lyù vaø hoûi: Trong quaù trình hieän ñaïi hoùa vaø chinh phuïc thieân nhieân, chuùng ta ñaõ xa rôøi khaû naêng chinh phuïc baûn thaân ñeán möùc naøo? Ñaáu tranh ñeå sinh toàn coøn coù nghóa laø con ngöôøi hieän ñaïi ñaõ trôû neân noâ leä cho söï ích kyû, cho duïc voïng cuûa baûn thaân hay coøn coù yù nghóa naøo khaùc? Chuùng ta ñaõ ñaùnh maát taát caû nhöõng giaù trò cuûa con ngöôøi nhö moái quan heä giöõa caùc caù nhaân, söï quan taâm ñeán lôïi ích cuûa nhöõng ngöôøi xung quanh, tinh thaàn phuïc vuï moïi ngöôøi moät caùch vò
tha; chuùng ta coù ñaùnh maát nhöõng ñieàu ñoù hay khoâng?Vì theá khi nghó ñeán ñôøi soáng hieän ñaïi, ngöôøi ta coù theå caûm thaáy laïc quan nhöng ñoàng thôøi cuõng coù nhieàu bi quan. Ngöôøi ta coù theå raát baèng loøng vôùi cuoäc soáng hieän nay, ôû vaøo luùc maø coù leõ khoâng coù gì con ngöôøi khoâng theå chinh phuïc ñöôïc. Coù theå coøn coù moät soá beänh taät ñang thaùch thöùc con ngöôøi, coøn coù moät soá nôi trong vuõ truï maø con ngöôøi muoán khaùm phaù, nhöng coøn thieáu kyõ thuaät ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích; nhöng nhöõng ñieàu naøy ñeàu coù theå ôû trong taàm vôùi cuûa con ngöôøi. Vôùi söï laïc quan veà khaû naêng cuûa con ngöôøi vaø maët bi quan veà vieäc chuùng ta coù theå ñaõ bò maát moät caùi gì ñoù trong quaù trình ñi tôùi. Chuùng ta neân ghi nhôù hai ñieàu naøy.
Phaät giaùo laø gì?
Phaät giaùo laø gì? Chuùng ta hieåu Phaät giaùo nhö theá naøo? Phaät giaùo coù theå coù nhieàu nghóa ñoái vôùi nhieàu ngöôøi. Ñoái vôùi moät soá ngöôøi, Phaät giaùo töùc laø cuoäc ñôøi thu nhoû cuûa Ñöùc Phaät vaø caùc ñaïi ñeä töû cuûa Ngaøi, taám göông, kyø coâng vaø vinh quang cuûa moät ngöôøi ñaõ ñöùng tröôùc nhieàu ngöôøi nhö moät con ngöôøi vaø tuyeân thuyeát moät con ñöôøng giaûi thoaùt. Ñaây laø moät loaïi hình Phaät giaùo. Coù ngöôøi thì cho raèng Phaät giaùo laø moät khoái giaùo lyù ñoà soä chöùa ñöïng lôøi daïy cuûa Ñöùc Phaät. Giaùo lyù naøy hieån baøy moät trieát lyù soáng raát cao caû, saâu saéc, phöùc hôïp vaø thoâng thaùi. Roài döïa treân nhöõng gì Ñöùc Phaät ñaõ daïy, ñaõ aùp duïng trong thôøi cuûa Ngaøi, moät neàn vaên hoùa phong phuù ñaõ phaùt trieån, lan roäng khaép AÙ chaâu vaø caû theá giôùi qua 2.500 naêm qua, vaø ngöôøi Phaät töû thuoäc moïi taàng
lôùp trong xaõ hoäi vôùi caùc boái caûnh khaùc nhau cuûa taát caû caùc quoác gia treân theá giôùi ñaõ ñoùng goùp söï laâu beàn cho neàn vaên hoùa naøy. Moät soá lôùn nhöõng toâng phaùi vaø nhöõng heä thoáng trieát hoïc ñaõ hình thaønh vaø taát caû ñeàu ñöôïc bieát moät caùch ñuùng ñaén döôùi caùi teân goïi laø Phaät giaùo.Roài laïi coù moät ñònh nghóa khaùc veà Phaät giaùo, ñoù laø moät loaïi hình nghi leã ñaõ phaùt trieån xung quanh giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät vaø sau cuøng ñaõ naâng leân thaønh moät toân giaùo . Duø Ñöùc Phaät coù yù ñònh hay khoâng, giaùo ñoaøn cuûa Ngaøi cuõng ñaõ trôû thaønh moät toân giaùo maø ngöôøi ta saün saøng trung thaønh, moät toân giaùo coù nghi leã, toå chöùc, ñöôøng loái, tieâu chuaån rieâng ñeå quyeát ñònh ñieàu gì ñuùng ñieàu gì khoâng ñuùng, ñoù laø moät loaïi Phaät giaùo khaùc. Neáu ngöôøi ta phaûi taùch rôøi caùc phöông tieän naøy ra ñeå coá gaéng nghieân cöùu söï taùc ñoäng cuûa caùi goïi laø Phaät giaùo leân ñôøi soáng hieän ñaïi, thì chaéc chaén seõ laø coâng vieäc raát lôùn lao.
Ñoái vôùi ngöôøi vieát, Phaät giaùo laø taát caû nhöõng ñieàu noùi treân. Ñoù laø Ñöùc Phaät vaø cuoäc ñôøi cuûa Ngaøi, laø giaùo lyù, laø neàn vaên hoùa vaø leã nghi ñöôïc hình thaønh vaø lieân keát quanh giaùo phaùp naøy. Moät khi chuùng ta coi Phaät giaùo nhö moät khoái lôùn nhöõng kinh nghieäm con ngöôøi, ñöôïc saøng loïc trong moät quaù trình toát nhaát vaø ñöôïc trình baøy cho cbuùng ta trong moät phöông phaùp thieän xaûo ñeå moãi ngöôøi coù theå löïa choïn phaàn naøo kheá hôïp vôùi mình, chung ta seõ thaáy söï ñoäc ñaùo ñaùng chuù yù cuûa Phaät giaùo. Khi Ñöùc Phaät coøn taïi theá, Ngaøi thöôøng nhaán
maïnh ôû ñieåm naøy. Baïn khoâng caàn phaûi laøm moät hoïc giaû vaø nghieân cöùu taát caû khi baïn nghieân cöùu Phaät giaùo.Nghieân cöùu Phaät giaùo khoâng gioáng nhö nghieân cöùu moät moân hoïc khaùc, ví duï nhö toaùn hoïc, ta phaûi hoïc heát taát caû caùc ñònh lyù vaø caùc caùch giaûi thích khaùc nhau cuûa caùc loaïi ñeà toaùn. ÔÛ Phaät giaùo, neáu ta bieát nhöõng ñieàu caên baûn thì ta coù theå aùp duïng maø khoâng caàn phaûi hoïc moät caùch chuyeân moân nhö moät hoïc giaû. Vì vaäy, ñoái vôùi Phaät giaùo, moãi ngöôøi chuùng ta seõ tìm thaáy ñieàu gì phuø hôïp vôùi cuoäc soáng cuûa mình, phuø hôïp vôùi tình caûnh cuûa mình.
Moät giaùo lyù khoâng thôøi gian
Nhieàu ngöôøi thöôøng töï hoûi raèng taïi sao Phaät giaùo laïi ñöôïc goïi laø "Akaølika", nghóa laø "khoâng thôøi gian" (timeless), moät giaùo lyù ñaõ hieän höõu trong nhieàu theá kyû qua. Caøng thaáy nhöõng thay ñoåi xaûy ra trong Phaät giaùo, chuùng ta caøng thaáy roõ Phaät giaùo ñaõ luoân kheá hôïp theo moïi nhu caàu cuûa caùc thôøi ñaïi, caùc daân toäc vaø caùc caù nhaân khaùc nhau; chuùng ta caøng thaáy roõ raèng Ñöùc Phaät ñaõ coù theå thieát laäp moät thoâng dieäp luoân luoân töôi môùi. Vì theá neáu Phaät giaùo ñöôïc öùng duïng ngaøy nay vaø neáu Phaät giaùo coù moät vò trí trong ñôøi soáng nhö ngaøy
nay laø vì khaû naêng aùp duïng tính vöôït thôøi gian ñoù, phaùt sinh töø moät heä thoáng nhöõng giaù trò vónh cöûu. Noùi ñeán ñaëc tính hieän höõu vónh cöûu laø caùch trình baøy hay moâ taû veà noù moät caùch nghòch lyù veà moät toân giaùo laáy giaùo lyù
chính yeáu veà söï voâ thöôøng (impermanence) laøm neàn taûng. Ñaëc tính khoâng thôøi gian naøy xuaát phaùt töø söï kieän moïi vaät ñöôïc hieåu laø coù tính lieân tuïc, nhöng lieân tuïc trong bieán ñoåi, trong moät tieán trình thay ñoåi vaø bieán hoùa lieân tuïc.Vì vaäy, Phaät giaùo ñaõ coù khaû naêng thích öùng vôùi moïi thôøi ñaïi vaø caùc neàn vaên minh khaùc nhau. Do ñoù, chuùng ta coù theå tieáp caän vôùi baát cöù lónh vöïc naøo cuûa Phaät giaùo nhö moät ñieàu phuø hôïp vaø coù theå aùp duïng cho taát caû chuùng ta trong ñôøi soáng hieän ñaïi naøy.
Caù nhaân
Nhöõng nhaân toá naøo laøm cho Phaät giaùo coù giaù trò maõi maõi vôùi thôøi gian? Tröôùc heát ñoù laø söï nhaän bieát traùch nhieäm cuûa caù nhaân. Ñöùc Phaät laø moät baäc Thaày toân giaùo noåi tieáng trong lòch söû nhaân loaïi, Ngaøi ñaõ giaûi thoaùt con ngöôøi ra khoûi taát caû moïi raøng buoäc, nhöõng raøng buoäc sieâu nhieân, moät Thöôïng ñeá, söï saùng taïo vuõ truï, toäi loãi nguyeân thuûy hay moät ñaëc tính naøo khaùc maø ta ñaõ ñöôïc di truyeàn töø moät ngöôøi naøo ñoù (khaùc vôùi baát cöù ñieàu gì maø chính ta ñaõ laøm). Vì vaäy, Khi Ñöùc Phaät noùi raèng moãi ngöôøi laø chuû nhaân oâng cuûa chính mình, Ngaøi tuyeân boá moät nguyeân taéc maø khaû naêng aùp duïng trôû neân maïnh hôn khi con ngöôøi moãi luùc moãi töï tin hôn trong vieäc kieåm soaùt baûn thaân vaø moâi tröôøng xung quanh. Vì theá, neáu ngaøy nay, vôùi khoa hoïc vaø kyõ thuaät phaùt trieån, con ngöôøi caûm thaáy mình ñaõ ñeán moät ñieåm maø trí tueä cuûa mình khieán cho mình sieâu ñaúng hôn vaïn vaät, hay cho mình coù theå giaûi quyeát baát cöù vaán ñeà naøo maø mình ñaõ gaëp duø vaät chaát hay ñaïo lyù hay chính trò hay moät tính chaát naøo khaùc, thì nguyeân taéc con ngöôøi laø chuû cuûa chính mình vaø chòu traùch nhieäm cho chính mình veà baát cöù nhöõng gì mình ñaõ laøm.
Nhaän ra ñöôïc ñieàu ñoù raát quan troïng ñeå töï nhìn laïi baûn thaân mình.Vì vaäy, phöông caùch tieáp caän cô baûn naøy seõ giuùp cho con ngöôøi thoaùt khoûi moïi raøng buoäc hoaëc tinh thaàn hoaëc coù tính chaát khaùc laø moät trong nhöõng giaùo lyù quan troïng cuûa Phaät giaùo maø noù ñaõ goùp phaàn cho tính khoâng thôøi gian cuûa toân giaùo naøy. Khi chuùng ta tieán tôùi vôùi nhöõng tieán boä lôùn hôn cuûa con ngöôøi, seõ coù nhu caàu lôùn hôn cho con ngöôøi khaúng ñònh söï töï chuû cuûa chính mình.
Töï do tö töôûng
Roài ñeán moät giaùo lyù khaùc cuõng khoâng keùm phaàn quan troïng baèng giaùo lyù veà taâm trí roäng môû, söï töï do tö töôûng. Phaät giaùo khoâng chæ giaûi thoaùt chuùng ta khoûi moät Trôøi Thaàn hay nhöõng raøng buoäc sieâu nhieân maø coøn giaûi thoaùt con ngöôøi khoûi moïi giaùo ñieàu (dogma). Chuùng ta haõy hình dung thôøi kyø Ñöùc Phaät coøn taïi theá, ñoù laø moät thôøi ñaïi maø caùc giaùo lyù toân giaùo khaùc nhau ñang ôû trong boái caûnh soâi noåi, vaø AÁn Ñoä cuûa theá kyû thöù VI tröôùc Taây lòch laø moät trong nhöõng xöù sôû haáp daãn nhaát maø moïi ngöôøi muoán coù maët ôû ñoù. Caùc vò giaùo chuû toân giaùo tuyeân boá caùc loaïi giaùo lyù khaùc nhau haàu loâi keùo ñöôïc nhieàu tín ñoà. Ngoaøi nhöõng giaùo lyù môùi naøy laø nhöõng giaùo phaùi toân giaùo khaùc ñaõ caém reã saâu ôû xöù huyeàn bí naøy. Taát caû caùc giaùo phaùi naøy ñeàu tuyeân boá: "Chuùng toâi ñaõ tìm thaáy ñaïo "; "Ñaây laø con ñöôøng chaân chaùnh"; "Haõy ñeán ñaây caùc ngöôi seõ ñöôc cöùu roãi". Trong boái caûnh naøy, Ñöùc Phaät ñaõ ñeán vaø noùi: "Ñöøng tin töôûng vaøo nhöõng gì kinh saùch ñaïo mình noùi. Ñöøng tin töôûng ñieàu gì vì döïa vaøo moät taäp quaùn löu truyeàn. Ñöøng tin töôûng baát cöù moät ñieàu gì chæ vin vaøo uy tín
vaø thaåm quyeàn cuûa moät ngöôøi naøo ñoù. Ñöøng tin töôûng ñieàu gì vì coù ñöôïc nhieàu ngöôøi noùi ñi nhaéc laïi. Haõy tin töôûng vaøo nhöõng gì maø mình ñaõ töøng traûi, kinh nghieäm, thaáy laø ñuùng, thaáy coù lôïi cho mình vaø ngöôøi khaùc".Ñaây laø moät thaùi ñoä raát môùi meû maø ngöôøi ta coù theå tieáp nhaän ñöôïc, maø trong ñoù moïi ngöôøi ñeàu thaáy roõ quyeàn töï do maø mình ñang tranh ñaáu ñeå ñaït ñöôïc, quyeàn töï do suy nghó cho chính mình. Vaø, moät laàn nöõa, ñaây laø moät giaùo lyù hay moät nguyeân taéc, ñaõ mang ñeán cho Phaät giaùo tính chaát vöôït thôøi gian; vaø chính ñaëc tính naøy ñem laïi söï thích hôïp cuûa Phaät giaùo vôùi moïi thôøi ñaïi khi con ngöôøi tieán tôùi phía tröôùc. Trong cheá ñoä phong kieán, luùc tröôùc khi coù nhöõng tieán boä hieän taïi, chuùng ta ñaõ khoâng theå khaúng ñònh quyeàn töï do tö töôûng cuûa chính mình, thì chính Phaät giaùo ñaõ trao cho con ngöôøi caùi quyeàn aáy. Chuùng ta chæ tin laø mình chæ ñöôïc thuyeát phuïc sau khi töï mình ñaõ xem xeùt nhöõng nguyeân taéc, nhöõng söï kieän, nhöõng giôùi ñieàu cho pheùp vaø khoâng cho
pheùp. Ñaây laø quyeàn maø chuùng ta coi nhö baát khaû xaâm phaïm. Ñaây laø giaùo lyù thöù hai maø khaû naêng aùp duïng cho thôøi ñaïi naøy cuõng nhö töông lai mai sau seõ coøn maõi.Vai troø cuûa Phaät giaùo
Roài ñeán moät caâu hoûi quan troïng nhaát, ngoaøi söï hoã trôï cho caùi quyeàn töï do tö töôûng nhö treân, Phaät giaùo coù naém giöõ vai troø chaán chænh ñaïo ñöùc khoâng? Cuøng vôùi caâu hoûi naøy, xuaát hieän moät vaán ñeà quan troïng maø taát caû ñeàu quan taâm tôùi ngaøy nay. Ñoù laø khi con ngöôøi ñang thöïc hieän taát caû nhöõng tieán boä naøy, hoï cuõng caûm nhaän raèng aùp löïc cuûa ñôøi soáng hieän ñaïi, nhö caïnh tranh ñeå soáng coøn, ganh ñua laøm toát, laøm nhieàu hôn ngöôøi khaùc, thích cuoäc soáng coù thi ñua kinh teá, chính trò, vaên hoùa hay moät hình thöùc naøo ñoù, ñaõ taïo ra söï caêng thaúng. Ñeå hoùa giaûi nhöõng caêng thaúng ñoù ngöôøi ta ñaõ ñaët ra nhieàu phöông tieän giaûi trí vaø nghæ ngôi. Keát quaû caêng thaúng coù giaûm ñoâi chuùt, nhöng ngöôøi ta moãi luùc moãi laïc vaøo voøng toäi loãi nhieàu hôn. Vì coù nhöõng caêng thaúng, ngöôøi
ta ñaõ lao vaøo nhöõng hoaït ñoäng tìm queân, vaø vì nhöõng hoaït ñoäng naøy chieám quaù nhieàu thôøi gian, ngöôøi ta phaûi baét kòp vôùi tieán trình soáng coøn vaø roài laïi rôi vaøo moät giai ñoaïn caêng thaúng khaùc teä haïi hôn. Tieán boä kinh teá caøng nhanh, hieåu bieát chính trò caøng nhieàu, ngöôøi ta caøng duøng nhieàu loaïi thuoác an thaàn ñeå giöõ mình laøm vieäc bình thöôøng. Ta phaûi uoáng moät vieân ñeå thöùc, moät vieân ñeå nguû, moät vieân ñeå xoa dòu taâm trí v.v...Loaïi hình hieän ñaïi hoùa naøy ñaõ xaûy ra, trong khi nhöõng caêng thaúng cuûa con ngöôøi ñaõ leân ñeán möùc baùo ñoäng maø chính hoï thaáy raèng taát caû nhöõng gì hoï ñaït ñöôïc ñeàu trôû neân voâ duïng. Theâm vaøo nhöõng caêng thaúng naøy laø moät goùc ñoä khaùc maø con ngöôøi ñoái phoù, laø söï nhaøm chaùn; vì ngaøy nay ta coù nhieàu thôøi giôø raûnh roãi, keát quaû cuûa söï thoaùt khoûi vieäc laøm ñôn ñieäu. Vì vaäy, vôùi söï caêng thaúng ôû moät beân, beân kia laø nhaøm chaùn, nhöõng ñieàu phöùc taïp khaùc xuaát hieän laøm cho con ngöôøi thaät söï baát an. Ngaøy nay, ngöôøi ta coù theå hoûi: Chuùng ta ñang ôû ñaâu trong tình traïng maø moïi ngöôøi cuoái cuøng ñeàu nhaän ra raèng ñaõ ñaùnh maát moät caùi gì ñoù trong ñôøi soáng, duø coù taát caû moïi thöù maø hoï coù theå ñaït ñöôïc? Loãi naøy laø cuûa ai? Chuùng ta coù neân buoäc toäi khoa hoïc kyõ thuaät khoâng? hay caùc cheá ñoä chính trò? Hay buoäc toäi caùc chính saùch kinh teá maø mình ñaõ vaø ñang thöøa höôûng? Hay chuùng ta töï buoäc toäi ngay chính mình?
Ta phaûi chòu traùch nhieäm
Trôû laïi caùch nhìn vaán ñeà cuûa chính ñaïo Phaät, ta seõ noùi ta phaûi buoäc toäi ngay chính mình. Vì baát cöù ñieàu gì ñaõ sai laàm, ta phaûi chòu traùch nhieäm, ta laø chuû nhaân cuûa chính ta. Ta ñaõ ñeå cho vaán ñeà cho noù tuoät khoûi tay mình.
Buoäc toäi ngöôøi khaùc laø ñieàu deã daøng, khi noùi: "Anh ñaõ boû lôõ moät cô hoäi. Noù ñaõ vuoät khoûi tay anh". Nhöng nhö theá coù giuùp gì ñöôïc chaêng? Söï vó ñaïi cuûa Phaät giaoù laø ôû choã noù khoâng ngöøng laïi sau khi ñaët traùch nhieäm leân baïn, Phaät giaùo khoâng noùi: "Theá ñoù, chuùng toïi ñaõ tìm ra thuû phaïm"; Phaät giaùo chæ noùi: "Ñaây laø moät soá ñieàu coù theå laøm ñöôïc". Neáu ngöôøi ta ñi moät voøng quan saùt caùc toân giaùo, taâm lyù hoïc, thaàn hoïc, vôùi caùc bieän phaùp khaùc nhau ñöôïc hình thaønh ñeå cöùu giuùp con ngöôøi hay chöõa cho con ngöôøi khoûi caêng thaúng vaø nhaøm chaùn,
ngöôøi ta seõ thaáty coù nhieàu phöông phaùp, nhöng khoâng coù phöông phaùp naøo khoâng toán tieàn vaø thöïc duïng baèng moät soá phöông phaùp ñôn giaûn maø Ñöùc Phaät ñaõ ñöa ra. Ngöôøi ta seõ hoûi: Nhö theá coù phaûi moät khi ta trôû thaønh tín ñoà Phaät giaùo, ta seõ thoaùt khoûi caêng thaúng vaø nhaøm chaùn cuûa ñôøi soáng hieän taïi? Seõ raát khoù traû lôøi caâu hoûi naøy, vì khoâng phaûi ai cuõng trôû thaønh Phaät töû.Trôû veà vôùi Phaät giaùo
Khoâng coù ai ñöôïc goïi laø Phaät töû, vì Phaät giaùo khoâng phaûi laø moät trong nhöõng trieát hoïc hay loái soáng hay toân giaùo ñoù, chuùng ta duøng danh töø "toân giaùo" vì khoâng coù söï phaân loaïi naøo khaùc ñeå Phaät giaùo coù theå ñöôïc ñaët goïn vaøo, do ñoù khoâng caàn phaûi coù moät nhaõn hieäu. Trong thôøi cuûa Ñöùc Phaät, ngöôøi ta ñeán vôùi Ngaøi vaø neáu hoï haøi loøng vôùi Ngaøi, hoï seõ noùi: "Con muoán trôû veà vôùi Ngaøi, trôû veà vôùi lôøi daïy cuûa Ngaøi vaø trôû veà vôùi Taêng ñoaøn cuûa Ngaøi, vôùi coäng ñoàng vaø vôùi nhöõng ñeä töû ñi theo loái soáng naøy". Ngay caû hieän taïi cuõng theá, ñoù laø taát caû nhöõng gì caàn thieát cho baát cöù ai goïi mình laø Phaät töû. Nhö vaäy sau khi ñaõ bieát raèng nhöõng gì Ñöùc Phaät daïy laø thích hôïp vôùi nhöõng vaán ñeà dôøi soáng cuûa mình vaø caûm thaáy raèng trong ñoù coù moät loái soáng maø mình coù theå öùng duïng vaø ñem laïi lôïi ích cho mình, ngöôøi naøo quy y vôùi Phaät, Phaùp vaø Taêng vôùi nieàm tin nhö vaäy thì hoï seõ trôû thaønh ngöôøi Phaät töû maø khoâng caàn moä leã nghi naøo, khoâng moät loaïi hình thöùc naøo, khoâng ñaêng kyù, khoâng theå leä naøo ñeå phaûi laøm theo.
Vì vaäy maø, F.L Woodword, moät trong nhöõng dòch giaû noåi tieáng veà nhöõng lôøi daïy cuûa Ñöùc Phaät, ñaõ töøng noùi Phaät giaùo laø "toân giaùo töï mình laøm laáy" (a do-it-yourself religion). Trong toân giaùo töï laøm naøy khoâng caàn teân goïi mình laø ngöôøi Phaät töû, coù nguyeân taéc hay caùc giôùi luaät maø ta phaûi laøm theo ñeå trôû thaønh ngöôøi Phaät töû hay khoâng? Ta coù phaûi soáng theo loái soáng maø Ñöùc Phaät ñaõ daïy khoâng?
Ñieàu toái quan troïng ngaøy nay laø coù theå coù haøng ngaøn ngöôøi chöa bao giôø böôùc ñeán moät ngoâi chuøa Phaät giaùo naøo, chöa bao giôø tham gia vaøo moät leã nghi naøo cuûa Phaät giaùo, nhöng ñaõ nhaän bieát trong taâm hoï caùi giaù trò böùc thoâng ñieäp cuûa Ñöùc Phaät vaø ñaõ soáng theo nhöõng lôøi daïy aáy. Treân thöïc teá, chuùng ta thaáy ñaïi ña soá caùc daân toäc treân theá giôùi ñaõ quy nghöôõng Ñöùc Phaät vì lyù do naøyhay lyù do khaùc. Ñaây laø moät trong nhöõng ñieàu ñaùng chuù yù nhaát maø ngöôøi ta coù theå xem gaàn nhö laø moät pheùp laï.
Moät loái soáng
Loái soáng maø Ñöùc Phaät ñaõ daïy raát ñôn giaûn, ñoái vôùi ngöôøi taïi gia, chæ aùp duïng naêm nguyeân taéc soáng: khoâng saùt sinh, khoâng troäm caép, khoâng taø daâm, khoâng noùi doái vaø khoâng uoáng röôïu, ñaây laø moät baûng nguyeân taéc thaät söï raát ñôn giaûn. Nhöng loái soáng cuûa Phaät giaùo, con ñöôøng maø Ñöùc Phaät ñaõ moâ taû khoâng ngöøng laïi ôû luaät taéc naøy. Lôøi daïy ñoù ñöôïc ñôn giaûn hoùa theo moät caùch maø ai cuõng coù theå hieåu ñöôïc vaø laøm ñöôïc laø boá thí (daøna), trì giôùi (sila) vaø thieàn ñònh (bhaøvana).
Boá thí (daøna) laø cho ngöôøi khaùc moät caùch roäng raõi. Raát quan troïng cho moät Phaät töû thöïc haønh boá thí naøy nhö moät haïnh ñaàu tieân phaûi laøm ñeå ñi vaøo con ñöôøng chaân chaùnh, vì cho ngöôøi khaùc laø moät haønh ñoäng hy sinh. Coù khaû naêng cho ra moät caùi gì laø söûa soaïn taâm trí troïn veïn ñeå töø boû vaät sôû höõu cuûa mình, caùi mình yeâu quyù, caùi mình ñaõ buoäc dính vaøo. Do ñoù, ta ñoái maët vôùi moät trong nhöõng nguyeân nhaân lôùn nhaát laø duïc voïng vaø tham lam. Thaät laø haáp daãn khi ta thaáy loái doáng naøy ñöôïc höôùng daãn theo caùch thöùc maø khi aùp duïng töøng böôùc moät, ta seõ loaïi boû ñöôïc moät soá nhöôïc ñieåm vaø caù tính con ngöôøi voán ñaõ taïo ra söï caêng thaúng vaø nhaøm chaùn quaáy nhieãu chuùng ta haøng ngaøy. Thaùi ñoä roäng löôïng, bao dung vôùi ngöôøi khaùc laø lieàu thuoác choáng duïc voïng, tham lam, keo kieät, vaø ích kyû.
Trì giôùi (Sila) laø giöõ moät soá luaät taéc ñaïo ñöùc vaø luaân lyù. Ñöùc Phaät bieát roõ laø ngöôøi ta khoâng theå ñaët nhöõng ñieàu leä hay kyû luaät cho moïi ngöôøi theo cuøng moät phöông caùch. Vì vaäy chæ coù moït soá luaät taéc cho ngöôøi taïi gia. Coù theâm moät ít ñieàu khaùc cho nhöõng ngöôøi muoán soáng ôû töï vieän trôû thaønh ngöôøi xuaát gia, nhöõng ngöôøi töï nguyeän ñi theo con ñöôøng nghieâm khaéc cuûa luaät taéc vaø thanh tònh hoùa. Vì theá trì giôùi laø moät söï thöïc haønh daàn daàn ñeå moãi ngöôøi choïn theo khaû naêng hieän taïi cuûa baûn thaân.
Cuoái cuøng laø Thieàn ñònh (Bhaøvana), hay luyeän taäp taâm trí. Bhaøvana coù nghóa nguyeân thuûy laø phaùt trieån, söï phaùt trieån theâm trí tueä. Ñöùc Phaät cho raèng moïi söï ñeàu phaùt nguoàn töø taâm trí cuûa con ngöôøi, vaø Ngaøi laø moät trong nhöõng ngöôøi ñaàu tieân phaùt bieåu veà ñieàu naøy. Hieán chöông cuûa Lieân Hieäp Quoác môû ñaàu vôùi caâu "Vì chieán tranh baét ñaàu töø trong taâm trí cuûa con ngöôøi, cuõng töø trong taâm trí con ngöôøi maø söï baûo veä hoøa bình ñöôïc thieát laäp". Caâu naøy phaûn aùnh ñuùng theo tinh thaàn lôøi daïy ñaàu tieân cuûa Phaät trong kinh Phaùp Cuù: "Taâm
daãn ñaàu caù phaùp, taâm laøm chuû, taâm taïo taùc". Moät taâm trí coù theå ñöôïc kieåm soaùt bôûi yù chí, moät taâm trì khoâng chaïy theo ngoaïi caûnh ñeå ñöa ñeán söï caêng thaúng vaø nhaøm chaùn; ngöôïc laïi luoân ñöôïc tænh thöùc, luoân töï phaùt trieån, luoân töï khaùm phaù, moät taâm trí nhö theá laø kho baùu lôùn nhaát cuûa con ngöôøi.Chuùng ta khoâng coù gì ngaïc nhieân khi thaáy trong caùc quoác gia phaùt trieån khoa hoïc kyõ thuaät cao nhaát coù moät nhu caàu gaàn nhö cuoàng nhieät laø luyeän taäp ñuû caùc loaïi thieàn ñònh. Ai thuyeát giaûng ñieàu gì, trieát lyù gì, kyõ thuaät naøo ñöôïc chaáp nhaän khoâng phaûi laø vaán ñeà quan troïng. Söï thaät laø ngöôøi ta baét ñaàu nhaän ra raèng moãi luùc chieâm nghieäm trong yeân tónh, moãi luùc tö duy saâu laéng, moãi luùc taâm trí vaän ñoäng coù söï kieåm soaùt ñuùng, coù höôùng daãn ñuùng, laø moät ñieàu thieát yeáu cho caùch soáng toát cuûa con ngöôøi.
Hai ngaøn naêm traêm naêm tröôùc ñaây, Ñöùc Phaät cuõng daïy nhö theá vaø neáu khoâng coù gì khaùc maø con ngöôøi ngaøy nay caàn , caùi maø con ngöôøi caàn chính laø söï yeân tónh ôû taâm hoàn. Con ngöôøi muoán thoaùt ra moïi söï caêng thaúng cuûa mình vaø noã löïc choáng laïi söï nhaøm chaùn vaø chuùng ta thaáy söï giaûi ñaùp trong Phaät giaùo ñaëc bieät laø ba con ñöôøng ñaïo ñaõ noùi: boá thí, trì giôùi vaø thieàn ñònh.
Haõy xeùt nguyeân taéc hay söï baét ñaàu cuûa Ñöùc Phaät. Chuùng ta ñaõ nghe nhieàu ngöôøi ñi töø caûnh ngheøo ñeán giaøu sang, nhöng ñaây laø tröôøng hôïp cuûa moät ngöôøi ñi töø choã giaøu sang ñeán choã ngheøo, ta coù theå noùi laø ñeå tìm söï yeân tónh cho taâm trí, ñieàu an laïc lôùn nhaát cuûa con ngöôøi. Keát quaû ngöôøi ñoù ñaõ tìm laïi ñöôïc chính mình, roài daïy nhöõng khaùc raèng nhöôïc ñieåm lôùn nhaát laø söï raøng buoäc vôùi nhöõng söï vaät voâ thöôøng vaø ñoù laø ñaàu moái cuûa moïi raéc roái vaø khoå ñau.
Lôøi keát
Duø chuùng ta quyeát ñònh theá naøo veà vieäc ñaït ñöôïc muïc ñích coù moät ñieàu maø chuùng ta khoâng theå thoaùt khoûi, chuùng ta khoâng theå choái boû söï kieän taát caû nhöõng phaùt trieån hieän ñaïi khoâng mang laïi ñieàu gì ngoaøi söï baát an vaø söï ñaáu tranh khoâng ngöøng nghæ cuûa con ngöôøi, Phaät giaùo ñaõ coáng hieán moät soá phöông phaùp raát ñôn giaûn vaø raát höõu hieäu ñeå hoùa giaûi nhöõng ñieàu ñoù. Vì vaäy, ngöôøi vieát thaáy raèng Phaät giaùo coù moät vai troø quan troïng trong ñôøi soáng cuûa chuùng ta, moät vai troø maø trong ñoù chuùng ta, nhöõng ngöôøi Phaät töû, tham döï moät phaàn
quan troïng vaøo ñôøi soáng xaõ hoäi. Boån phaän cuûa chuùng ta laø chia seû nhöõng kinh nghieäm, nhöõng hieåu bieát cuûa mình vôùi caøng nhieàu ngöôøi caøng toát ñeå cuoái cuøng taát caû chuùng ta thaáy ñöôïc böùc thoâng ñieäp cuûa Ñöùc Phaät daønh cho chuùng sinh tieáp tuïc ñeán vôùi loaøi ngöôøi treân khaép naêm chaâu boán beå.[Trích dòch töø "Buddhism in Modern Life" trong quyeån "Parents and Children, Key to Happiness", trang 158-164. Xuaát baûn taïi Singapore, thaùng 11/1994]
Chaân thaønh caùm ôn Anh Bình Anson ñaõ göûi taëng baøi naøy
[ Trôû Veà ]