Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
AÊn maën aên chay Cö Só Chính Tröïc
Trong cuoäc soáng haèng ngaøy cuûa chuùng ta, vaán ñeà moïi ngöôøi thöôøng löu taâm haøng ñaàu chính laø vieäc aên uoáng. Neáu con ngöôøi khoâng caàn phaûi aên uoáng, chaéc laø treân ñôøi khoâng coù chuyeän ñaáu tranh giaønh giöït, khoâng coù chieán tranh xaâm laêng, vì quyeàn lôïi cuûa daân toäc maïnh, cuoäc soáng cuûa nhaân loaïi seõ thaùi bình, an ninh, vui töôi, haïnh phuùc. Ñoù laø phaïm vi chung cuûa nhaân loaïi. Rieâng trong ñaïo Phaät, cuõng vieäc aên uoáng, coù moät vaán ñeà, noäi dung phöùc taïp, thöôøng gaây thaéc maéc, tranh luaän ñuùng sai, neân hay khoâng neân, cho khaù nhieàu ngöôøi. Ñoù laø: AÊn Maën vaø AÊn Chay.
AÊn maën laø töø ngöõ chæ vieäc aên uoáng thoâng thöôøng, bình thöôøng, thöôøng nhöït cuûa baát cöù ngöôøi naøo treân theá gian, khoâng quan heä vôùi baát cöù phong tuïc, taäp quaùn, hay tín ngöôõng naøo. Noùi moät caùch khaùc: AÊn maën coù nghóa laø aên taát caû caùc loaïi thöïc phaåm coù theå aên ñöôïc, treân traùi ñaát naøy, bao goàm thòt ñoäng vaät, tröùng, söõa, vaø caùc loaïi thöïc vaät, rau caûi traùi caây.
AÊn chay laø töø ngöõ coù nhieàu nghóa khaùc nhau, tuøy theo phong tuïc, taäp quaùn, hay tín ngöôõng. Coù nhieàu nôi, aên chay coù nghóa laø: khoâng aên thòt heo, hay cöõ thòt boø. Coù nhieàu nôi, aên chay coù nghóa laø: khoâng aên caùc loaïi thòt ñoäng vaät, soáng treân maët ñaát, nhöng coù theå aên caùc loaïi sinh vaät, soáng ôû döôùi nöôùc. AÊn chay coù hai lyù do chính: Moät laø, vì lyù do phong tuïc, taäp quaùn, hay tín ngöôõng; hai laø, vì lyù do söùc khoûe.
Trong phaïm vi ñaïo Phaät, noùi moät caùch ñôn giaûn, aên chay coù nghóa laø: aên taát caû caùc thöùc aên, thöïc phaåm khoâng coù lieân quan ñeán maïng soáng cuûa chuùng sinh. Baøi vieát naøy coù muïc ñích tìm hieåu vaán ñeà aên maën vaø aên chay, trong phaïm vi ñaïo Phaät, maø thoâi.
* * *
theo caùc nhaø dinh döôõng hoïc, muoán coù moät cuoäc soáng ñaày ñuû söùc khoûe, muoán coù ñuû naêng löïc hoaït ñoäng trong cuoäc ñôøi, chuùng ta phaûi löu taâm ñeán vieäc aên uoáng ñieàu ñoä, vaø ñaày ñuû chaát dinh döôõng. Saùch coù caâu: "Tinh thaàn minh maån trong thaân theå traùng kieän". Chuùng ta thöôøng ñöôïc chæ daãn, neân theo moät cheá ñoä aên uoáng thích hôïp, vôùi bao nhieâu phaân löôïng chaát ñaïm, chaát xô, chaát boät, chaát beùo, chaát ngoït, chaát khoaùng, chaát voâi, chaát saét, chaát nöôùc, vaø caùc loaïi sinh toá, trong moät ngaøy, ñeå cô theå coù ñuû naêng löôïng hoaït ñoäng, moät caùch toát ñeïp, vaø soáng laâu traêm tuoåi, moät caùch khoûe maïnh.
Theo caùc baùo caùo khoa hoïc, rau caûi, nguõ coác, hoa quaû, thöïc vaät, cuõng ñaày ñuû chaát dinh döôõng cho söùc khoûe, cho nhu caàu sinh hoaït haèng ngaøy, trong ñôøi soáng cuûa con ngöôøi. Caùc ngöôøi aên chay vaãn soáng khoûe soáng thoï, khoâng khaùc nhöõng ngöôøi aên maën. Trong soá caùc thuù vaät, nhö con voi, con teâ giaùc, con traâu, con boø, con ngöïa, laø nhöõng con thuù aên thöïc vaät, thaûo moäc, nhöng raát khoûe maïnh, khoâng khaùc caùc loaøi thuù aên thòt soáng, nhö sö töû, coïp, gaáu, beo. AÊn chay coøn coù ích lôïi cho söùc khoûe, nhö deã tieâu hoùa hôn, ít gaây beänh taät hôn. Treân theá giôùi ngaøy nay, taây phöông cuõng nhö ñoâng phöông, soá ngöôøi aên chay, vì lyù do söùc khoûe, ngaøy caøng nhieàu hôn, theo khuyeán khích cuûa giôùi y só, vaø soá ngöôøi aên chay, vì lyù do tín ngöôõng, cuõng gia taêng nhieàu hôn.
Nhöõng ngöôøi phaùt taâm aên chay, vì loøng töø bi, khoâng cöù phaûi laø ngöôøi theo ñaïo Phaät, thöôøng caûm thaáy an vui lôïi laïc, vaø nheï nhaøng hôn, deã caûm thoâng vôùi caùc loaøi sinh vaät khaùc, vaø yeâu meán thieân nhieân hôn, caûm nhaän ñöôïc vuõ truï vaïn vaät ñeàu ñoàng nhöùt theå. Nhöõng ngöôøi aên chay, vì lyù do söùc khoûe, cuõng nhö lyù do taâm linh, thöôøng hieàn laønh hôn, ít naùo ñoäng hôn, taâm taùnh deã daõi hôn, nhöng vaãn sinh hoaït bình thöôøng, nhö bao nhieâu ngöôøi khaùc. Nhöõng ngöôøi chung quanh thöôøng caûm thaáy an taâm hôn, khi soáng gaàn guõi ngöôøi aên chay. Nhöõng con thuù chæ aên thöïc vaät thaûo moäc, khoâng bao giôø saùt haïi caùc sinh vaät khaùc, khoâng gaây sôï haõi cho caùc loaøi vaät soáng gaàn beân.
Taïi sao chuùng ta neân aên chay?Nhö treân chuùng ta ñaõ bieát, ngoaøi nhöõng ích lôïi veà phöông dieän söùc khoûe theå chaát, aên chay trong ñaïo Phaät coù muïc ñích coát yeáu laø: "Traùnh nghieäp saùt sinh vaø tröôûng döôõng taâm töø bi". Chöù khoâng phaûi aên chay ñeå ñöôïc thaønh Phaät, ñeå ñaït nieát baøn, röôùc leân thieân ñaøng, cheát veà taây phöông! Caøng khoâng phaûi aên chay ñeå ñem khoe khoang, khaép caû xoùm laøng, raèng mình töø bi khoâng ai baèng, ruûa xaû deø bæu, phæ baùng taøn maït nhöõng ngöôøi chöa bieát taïi sao neân aên chay, hoaëc nhöõng ngöôøi chöa theå aên chay vì nhieàu lyù do khaùc nhau. Con ngöôøi coù trí tueä ñeán vôùi ñaïo Phaät vì Chaùnh Phaùp vi dieäu thaäm thaâm, coù theå giuùp ñôõ con ngöôøi giaùc ngoä, thoaùt ly sanh töû luaân hoài, thanh tònh hoùa taâm trí, thaân an taâm laïc, ñaït ñöôïc cuoäc soáng an laïc vaø haïnh phuùc hieän ñôøi, chöù khoâng phaûi ñaïo Phaät ñôn thuaàn chæ laø ñaïo aên chay.Thöïc vaäy, vì con ngöôøi khoâng coù taâm töø bi thöïc söï, con ngöôøi coøn aùm haïi con ngöôøi, con ngöôøi coøn ganh tî ñoá kò con ngöôøi, con ngöôøi coøn muoán thaáy ngöôøi khaùc ñoïa ñòa nguïc vì khoâng theo toân giaùo mình, khoâng cuøng moân phaùi, khoâng cuøng phaùp tu, khoâng ñoàng quan ñieåm vôùi mình veà moät vaán ñeà naøo ñoù, laøm sao coù theå bieát nghó ñeán vieäc ban vui cöùu khoå muoân loaøi. Thoùi thöôøng, keû maïnh hieáp ñaùp keû yeáu, ngöôøi coù theá löïc cheøn eùp ngöôøi coâ theá, keû giaøu tieàn laém cuûa ñaøn aùp ngöôøi ngheøo khoù khoán cuøng, caù lôùn nuoát caù beù, laáy thòt ñeø ngöôøi, khinh ngöôøi sô cô, naèm mô cöïc laïc, xuyeân taïc ngöôøi hieàn, laøm tieàn ñoàng ñaïo, laøm sao theá gian naøy coù hoøa bình, an vui, lôïi laïc cho ñöôïc.
Ngöôøi töï nguyeän phaùt taâm aên chay laø ngöôøi coù taâm töø bi voâ löôïng, coi muoân loaøi nhö baûn thaân mình, khoâng thích gieát haïi moät sinh vaät naøo, khoâng muoán nhìn thaáy moät sinh vaät naøo ñau khoå, ñeå thoûa maõn duïc voïng cuûa con ngöôøi. AÊn chay coøn giuùp cho caùc sinh vaät, thoaùt khoûi caûnh caù chaäu chim loàng, soáng bò giam caàm khoán khoå, ñaày ñoïa trong ñòa nguïc traàn gian, chôø ngaøy giôø cheát ñôùn ñau. Trong cuoäc soáng haèng ngaøy, ngöôøi Phaät Töû phaûi caên cöù treân haïnh töø bi, bình ñaúng vaø lôïi tha, trong moãi haønh ñoäng, lôøi noùi vaø yù nghó. Coå nhaân coù noùi: "Nhöùt thieát chuùng sinh voâ saùt nghieäp, haø saàu theá giôùi ñoäng ñao binh". Nghóa laø: Neáu taát caû chuùng sinh khoâng saùt haïi laãn nhau, thì lo gì theá giôùi coù chieán tranh.
Loøng töø bi cuûa nhöõng ngöôøi aên chay, bieát thöông yeâu loaøi ngöôøi, lan roäng ñeán caùc loaøi sinh vaät. Hoï hieåu bieát raèng caùc loaøi sinh vaät ñeàu ham soáng sôï cheát, ñeàu bình ñaúng tröôùc söï ñau khoå, khi bò saùt haïi, cuõng nhö loaøi ngöôøi, khoâng khaùc. Chöù khoâng phaûi, ngöôøi aên chay chæ vì lyù do söùc khoûe, khoâng theå aên thòt ñöôïc, hoaëc aên chay vôùi taâm mong caàu ñöôïc soáng laâu hôn, ñöôïc leân thieân ñaøng, ñöôïc veà cöïc laïc. Taïi sao vaäy? Bôûi vì, con traâu con boø, con löøa con ngöïa, cuõng laø aên chay, chæ bieát aên coû, khoâng aên thòt ñöôïc, nhöng, ñôøi soáng cuûa chuùng, khoán khoå khoán naïn, bieát laø bao nhieâu.
Cuõng khoâng phaûi aên chay ñeå thoûa maõn muïc ñích caàu danh: muoán ñöôïc moïi ngöôøi, taùn thöôûng khen mình, nhö laø moät baäc, boà taùt taïi theá, ñaõ thoï boà taùt giôùi, haønh boà taùt ñaïo, bao nhieâu ngöôøi khaùc, chæ laø keû xaïo, vì khoâng aên chay, hay côõ nhö mình. Ngöôøi aên chay tröôøng khinh khi ngöôøi aên chay kyø, ngöôøi aên chay kyø khi deå ngöôøi chöa bieát aên chay. Taâm cuûa nhöõng ngöôøi nhö vaäy chöa thanh tònh, coøn quaù loaïn ñoäng, laêng xaêng loän xoän, coøn thích hôn thua, mua danh kieám tieáng, khieán ngöôøi khoâng öa, ngay trong ñoàng ñaïo, ñoàng moân ñoàng baøo, caû vôùi ñoàng loaïi, laøm sao ngöôøi ñoù, coù theå gaëp Phaät, coù theå thaønh Phaät?
Trong Kinh Phaùp Baûo Ñaøn, Luïc Toå Hueä Naêng coù daïy:
"Muoán hoïc ñaïo Voâ Thöôïng Boà Ñeà, chaúng neân khinh deå haøng sô hoïc. Coù keû döôùi böïc thaáp maø thöôøng phaùt sinh trí tueä raát cao,cuõng coù ngöôøi treân böïc cao maø thöôøng choân laáp lyù trí cuûa mình. Neáu khinh deå ngöôøi, aét coù toäi voâ löôïng voâ bieân".Treân theá gian naøy, khoâng ai hôn ai caû! Taát caû moïi ngöôøi vôùi chö Phaät bình ñaúng, khoâng khaùc, con ngöôøi chæ khaùc ôû choã meâ ngoä khoâng ñoàng, nghieäp baùo khaùc nhau, cho neân hình töôùng beân ngoaøi cuûa con ngöôøi khaùc nhau. Ñaây môùi chính laø yù nghóa cuûa lôøi Ñöùc Phaät daïy trong Kinh Hoa Nghieâm: "Nhöùt thieát chuùng sanh giai höõu Phaät Taùnh". Nghóa laø: Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh giaùc, coøn goïi laø Phaät Taùnh. Phaät vaø chuùng sanh taùnh thöôøng roãng laëng, chính laø nghóa nhö vaäy. Ngöôøi naøo coù taâm coá chaáp, baát cöù thöù gì xaûy ñeán, ñeàu gaây phieàn naõo khoå ñau, ñeán khi hoï thöùc tænh, xaû boû taâm coá chaáp, töùc nhieân hoï ñöôïc giaùc ngoä, giaûi thoaùt khoûi nhöõng phieàn naõo khoå ñau, soáng ñöôïc trong caûnh giôùi an laïc vaø haïnh phuùc, maëc duø caûnh ñôøi vaãn tieáp tuïc coøn nhieàu baát traéc, soùng gioù, vaø thaêng traàm.* *
Coù nhöõng ngöôøi ñem taâm töø bi chan raûi cho nhöõng loaøi vaät nhoû nhít, nhö coân truøng giaùn kieán ruoài muoãi, khoâng daùm saùt haïi chuùng, hoaëc nhöõng loaøi vaät lôùn hôn, nhö gaø vòt heo boø, khoâng daùm aên thòt chuùng, cho neân hoï aên chay tröôøng vaø soáng chung vôùi giaùn kieán ruoài muoãi, hoaëc xua ñuoåi chuùng sang nhaø keá beân! Theá nhöng ñoái vôùi, nhöõng ngöôøi chung quanh, gaàn nhö vôï choàng, oâng baø cha meï, anh em con chaùu, xa hôn moät chuùt, haøng xoùm laùng gieàng, ñoàng nghieäp ñoàng moân, noùi chung ñoàng loaïi, nhaân loaïi loaøi ngöôøi, moät caâu lôõ lôøi, thì hoï nhöùt ñònh, khoâng chòu boû qua, thöù tha loãi ngöôøi. Hoï raát saün saøng, thöa göûi kieän tuïng, vu khoáng caùo gian, ñaët ñieàu theâm bôùt, bôùi beøo ra boï, vaïch laù tìm saâu, laøm cho ngöôøi khaùc, te tua tôi taû, tan taønh hoa laù, khoán khoå khoán naïn, hoï môùi thoûa maõn, haû daï haøi loøng, môùi thieät vöøa yù! Moät caâu noùi cuûa hoï ñuû khieán cho ngöôøi khaùc choùng maët nhöùc ñaàu, xöùc daàu cuø laø, hoaëc laø caïo gioù, ngaát xæu huït hôi, coù ngöôøi heát thôû!
Cuõng coù nhöõng ngöôøi, taïi gia taïi chuøa, sôï toäi saùt sinh, nhöõng khi coù beänh, khoâng daùm uoáng thuoác, khoâng duøng thuoác thoa, duø ôû ngoaøi da, sôï dieät vi truøng, bôûi vì quan nieäm, beänh laø quaû baùo, taát caû moïi ngöôøi, phaûi traû cho xong, caàu mong cöïc laïc. Thaäm chí phaûn ñoái, ñuû thöù caùc vieäc, phaù röøng laøm raãy, laøm ruoäng tröø saâu, phaù hoaïi muøa maøng, hoï lieàn keát aùn, huûy hoaïi moâi sinh, chieám ñoaït moâi tröôøng, coân truøng thuù döõ, khoâng choã nöông thaân! Hoï ñaâu bieát raèng: chính ngay trong mieäng, bieát bao vi truøng, ngay trong ly nöôùc, bao nhieâu vi khuaån! Chính bôûi vì theá, coù nhöõng taø giaùo, khoâng cho sang maùu, khi naèm trò beänh, ñaønh ñeå beänh nhaân, chòu cheát chöù sao!
Cuõng coù nhöõng ngöôøi, taïi gia taïi chuøa, khoâng daùm tröø khöû, giaùn kieán boï chuoät, coøn ñem theâm ñoà, ñeå cho chuùng aên, sôï chuùng ñoùi cheát, keûo maø toäi nghieäp, nhöng hoï khoâng heà, giuùp baát cöù ai, duø raèng ngöôøi ñoù, ñang gaëp khoán khoù, khoán khoå khoán naïn, duø laø ngöôøi thaân, hoaëc laø keû sô, duø laø ngöôøi thöông, hoaëc laø keû thuø! Coù raát nhieàu ngöôøi, ôû nhaø ôû chuøa, khoâng daùm tröø khöû, giaùn kieán ruoài muoãi, sôï bò mang toäi, nhöng raát saün saøng, loaïi boû ñoàng moân, khai tröø ñoàng ñaïo, aùm haïi ñoàng baøo, caøo nhaø ñoàng nghieäp, chæ vì ñoàng tieàn, hoaëc vì hoï khoâng, haøi loøng vöøa yù, veà moät vaán ñeà, duø lôùn duø nhoû, moät caùch taøn nhaãn, khoâng bieát tieác thöông, hoaëc chæ vì taâm, ganh tò ñoá kî, maø thoâi.
Moät ngoïn ñeøn bình thöôøng, ñöôïc goïi laø höõu duïng, khi toûa aùnh saùng ôû gaàn tröôùc, sau ñoù lan ra xa môùi phaûi. Cuõng vaäy, taám loøng töø bi thöïc söï phaûi ñöôïc nhöõng ngöôøi ôû gaàn chung quanh caûm nhaän tröôùc, sau môùi ñeán nhöõng ngöôøi ôû xa, coøn dö nöõa môùi chan raõi ñeán nhöõng loaøi chuùng sinh khaùc. Tuy nhieân, coù nhöõng ngöôøi toû veû baùc aùi, töï xöng vì loøng töø bi, töï nhaän baïn cuûa thuù vaät, coå ñoäng khuyeán khích ngöôøi khaùc aên chay, ñeå traùnh saùt sinh haïi vaät, nhöõng con vaät voâ toäi ñaùng thöông, moät caùch thieát tha caûm ñoäng, nhöng cuõng ñoàng thôøi, ruûa xaû thaäm teä, dai daúng daèng dai, nhöõng ngöôøi aên maën, chöa aên chay ñöôïc, baát keå lyù do. Nhöõng con ngöôøi ñoù, vaãn bieát vaãn nhôù, lôøi Ñöùc Phaät daïy: "Taát caû chuùng sanh ñeàu coù Phaät Taùnh", nhöng chæ toân troïng, Phaät Taùnh cuûa caùc con vaät, coøn con ngöôøi naøo laøm mích loøng, khoâng ñoàng quan ñieåm, khoâng cuøng phaùp tu, hoï raát saün saøng, maït saùt mieät thò, leân aùn phæ baùng, khoâng tieác lôøi naøo. Taám loøng töø bi cuûa nhöõng ngöôøi nhö vaäy, chaéc caàn phaûi ñöôïc xeùt laïi!
Ngaøy xöa, khi Ñöùc Phaät coøn taïi theá, coù moät ngöôøi ñeán daâng baùt côm cuùng döôøng, bôûi vì nghe noùi, cuùng döôøng moät baäc ñaïo sö nhö Ñöùc Phaät, ñöôïc voâ löôïng phöôùc baùu. Ñöùc Phaät beøn hoûi: Meï cuûa ngöôi aên côm chöa? Ngöôøi ñoù ñaùp: Daï chöa. Ñöùc Phaät daïy ngöôøi ñoù mang baùt côm veà, daâng cho meï aên no loøng tröôùc ñaõ, môùi ñuùng ñaïo laøm ngöôøi. ÔÛ caùc nöôùc taây phöông, vaên minh tieán boä, coù nhöõng hoäi baûo veä suùc vaät, saün saøng ñoøi hoûi luaät phaùp phaït tuø thaät naëng moät con ngöôøi, neáu ngöôøi ñoù ñaùnh ñaäp moät con vaät, nhö choù meøo chaúng haïn. Coù ngöôøi aên xin, ngheøo khoå raùch röôùi, ngoài ôû væa heø, suoát caû ngaøy trôøi, thôøi tieát giaù baêng, coù oâng ñi qua, coù baø ñi laïi, nhöng chaúng moät ai, cho moät ñoàng xu. Ngay ngaøy hoâm sau, ngöôøi aên xin ñoù, daãn con choù nhoû, ñeå naèm beân caïnh, lieàn nhaän ñöôïc ngay, nhieàu tieàn boá thí, töø nôi nhöõng ngöôøi, meán thöông suùc vaät, kieåu Y2K, theá kyû 21!
* *
Trong ñaïo Phaät, noùi chung, coù hai heä phaùi: heä phaùi nguyeân thuûy vaø heä phaùi phaùt trieån. Heä phaùi nguyeân thuûy, coøn goïi laø nam toâng, chuû tröông giöõ y nguyeân truyeàn thoáng Phaät giaùo, töø thôøi nguyeân thuûy, cho neân quyù sö laø caùc vò khaát só, mang bình baùt ñi khaát thöïc, thieân haï boá thí cuùng döôøng vaät thöïc gì, caùc ngaøi duøng nhö vaäy, khoâng choïn löïa. Caùc ngaøi vaãn khoûe maïnh, tinh taán tu haønh, vaø ñaït ñaïo chöùng ñaïo. Ñoù laø heä phaùi truyeàn töø mieàn nam nöôùc AÁn Ñoä, sang Tích Lan, Thaùi Lan, Mieán Ñieän, Ai Lao, Cao Mieân. Phaät giaùo ôû caùc quoác gia naøy ñeàu laø quoác giaùo.
Coøn heä phaùi phaùt trieån, coøn goïi laø baéc toâng, truyeàn töø mieàn baéc nöôùc AÁn Ñoä, sang Taây Taïng, Trung Hoa, Vieät Nam, Trieàu Tieân vaø Nhöït Boån. Khi Phaät giaùo du nhaäp vaøo caùc quoác gia naøy, tuøy thuaän vaên hoùa sôû taïi, neân deã daøng hoäi nhaäp moät caùch hoøa bình, vaø phaùt trieån moät caùch nhanh choùng trong loøng caùc daân toäc ñoù, bieán thaønh Phaät giaùo ñòa phöông, ñem laïi an laïc vaø haïnh phuùc cho ngöôøi daân baûn xöù. Chaúng haïn nhö: Phaät giaùo Trung Hoa, Phaät giaùo Vieät Nam, Phaät giaùo Taây Taïng, Phaät giaùo Trieàu Tieân, Phaät giaùo Nhöït Boån, ñeàu coù nhöõng neùt ñaëc thuø, rieâng cuûa töøng nôi. ÔÛ caùc quoác gia naøy, chæ tröø Vieät Nam coù caû hai heä phaùi cuøng du nhaäp vaøo, chö Taêng Ni khoâng ñi khaát thöïc, truï xöù taïi moät tu vieän, hay moät ngoâi chuøa, töï lo vieäc aên uoáng. Cho neân caùc ngaøi aên chay, chæ nhaän cuùng döôøng vaø duøng caùc thöùc aên, khoâng coù lieân quan ñeán maïng soáng cuûa caùc sinh vaät. Caùc ngaøi vaãn khoûe maïnh, tinh taán tu haønh, vaø ñaït ñaïo chöùng ñaïo.
Ñieàu ñoù chöùng toû raèng, vaán ñeà aên uoáng noùi chung, aên chay hay aên maën noùi rieâng, khoâng phaûi thöïc söï laø vaán ñeà toái quan troïng trong ñaïo Phaät, cuõng khoâng phaûi laø vaán ñeà tröïc tieáp lieân quan ñeán söï tinh taán tu haønh, vaø ñaït ñaïo chöùng ñaïo.
Ñieàu quan troïng trong ñaïo Phaät chính laø:
Taâm trí coù dính maéc hay khoâng dính maéc caûnh traàn.Chö Toå coù daïy:
Neáu taâm dính maéc, goïi laø taâm phan duyeân, taâm loaïn ñoäng.
Neáu taâm khoâng dính maéc, chính laø taâm thanh tònh vaäy."Ñoái caûnh voâ taâm, maïc vaán thieàn".Nghóa laø: Con ngöôøi soáng treân ñôøi, maét, tai, muõi, löôõi, thaân vaø yù, thöôøng xuyeân tieáp xuùc vôùi caùc hình aûnh, aâm thinh, muøi höông, muøi vò, xuùc chaïm vaø kyù öùc. Khi con ngöôøi tieáp xuùc vôùi caùc traàn caûnh nhö vaäy, dính maéc töùc laø: khôûi taâm nieäm thöông hay gheùt, khôûi taâm nieäm öa thích hay töùc giaän, khôûi taâm nieäm khen hay cheâ, ñeàu goïi laø loaïn taâm, laø voïng taâm. Khoâng khôûi caùc taâm nieäm phaân bieät nhö vaäy, goïi laø ñònh taâm, hay taâm thieàn ñònh. Töùc laø: Khi ñoái tröôùc caùc caûnh treân traàn ñôøi, ngöôøi naøo khoâng khôûi taâm nieäm laêng xaêng loän xoän, goïi laø voâ taâm, thì chính ngöôøi ñoù soáng trong caûnh giôùi thieàn ñònh. Ñaây laø coát tuûy, laø muïc ñích cöùu kính cuûa ñaïo Phaät vaäy.Laø nhöõng ngöôøi höôùng daãn haøng Phaät Töû taïi gia, chö vò Toân Ñöùc Taêng Ni giöõ gìn giôùi luaät moät caùch nghieâm ngaët, traùnh phaïm saùt giôùi, khoâng muoán saùt sinh, neân phaûi aên chay, tuyeät ñoái khoâng duøng caùc thöùc aên coù lieân quan ñeán maïng soáng cuûa caùc sinh vaät, ñeå tröôûng döôõng taâm töø bi. Taâm töø bi laø ñieàu kieän haøng ñaàu cuûa ngöôøi tieán tu theo ñaïo Phaät.
Coøn ñoái vôùi haøng Phaät Töû taïi gia, ngöôøi naøo phaùt taâm aên chay tröôøng ñöôïc, thì thöïc laø ñaùng quyù, ñaùng traân troïng. Ñoù laø nhaân duyeân toát ñeå tieán tu treân ñöôøng ñaïo, raát ñaùng khuyeán khích. Tuy nhieân, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi, khoâng aên chay tröôøng, lyù do hoaøn caûnh, vì lyù do söùc khoûe, cuõng ñöøng coá chaáp, gaây theâm raéc roái, ôû trong gia ñaïo, coù theå aên chay, vaøi ngaøy trong thaùng, muïc ñích, nhaéc nhôû chính mình, phaûi luoân luoân nhôù, nhöõng lôøi Phaät daïy, aùp duïng haèng ngaøy, tu taâm döôõng taùnh, cuõng thöïc raát toát. Töï nhaéc nhôû mình: tu laø phaûi hieàn, phaûi coù loøng töø bi, ñoái vôùi taát caû moïi loaøi chuùng sinh, baét ñaàu töø loaøi ngöôøi cho ñeán loaøi vaät, baét ñaàu töø ngöôøi thaân caän, cho ñeán ngöôøi ôû phöông xa, môùi laø phaûi ñaïo vaäy.
Ngöôøi naøo chöa theå aên chay ñöôïc theo nghóa ñen, vì lyù do söùc khoûe, vì lyù do hoaøn caûnh, hay vì baát cöù lyù do naøo, coù theå "aên chay" qua ba nghieäp thaân khaåu yù. Nghóa laø: thaân khoâng saùt sinh, khoâng troäm cöôùp, khoâng taø daâm, mieäng khoâng noùi doái, khoâng noùi lôøi dua nònh, khoâng ñaâm bò thoùc thoïc bò gaïo, khoâng noùi lôøi thoâ tuïc ñoäc aùc, yù khoâng nghó caùch vu oan giaù hoïa, khoâng laäp möu thöa göûi kieän tuïng ngöôøi, ñeå kieám tieàn boài thöôøng, khoâng tham tieàn baát chaùnh baát nhaân, khoâng töùc giaän thuø oaùn ngöôøi, khoâng chöùa chaáp loøng ganh tò ñoá kî ngöôøi khaùc. Noùi chung, khoâng aên chay ñöôïc baèng phöông tieän vaät chaát, ngöôøi Phaät Töû taïi gia neân coá gaéng, giöõ gìn thaân khaåu yù, cho ñöôïc thanh tònh, trong baát cöù thôøi ñieåm naøo, taïi baát cöù nôi ñaâu. Ñoù chính laø tu taâm döôõng taùnh vaäy.
* *
Giöõ giôùi khoâng saùt sinh, trong nguõ giôùi cuûa ngöôøi Phaät Töû taïi gia, tröôùc tieân vaø treân heát, coù nghóa laø: khoâng laøm toån haïi maïng soáng cuûa con ngöôøi. Ñoái vôùi ngöôøi Phaät Töû xuaát gia, thoï nhieàu giôùi luaät hôn, dó nhieân giôùi khoâng saùt sinh coù nhieàu ñieàu kieän nghieâm ngaët hôn. Sau ñoù, ñoái vôùi caùc sinh vaät khaùc, ngöôøi Phaät Töû taïi gia giöõ ñöôïc bao nhieâu, toát baáy nhieâu, trong hoaøn caûnh thöïc teá cuûa cuoäc soáng vaên minh tieán boä. Vì pheùp veä sinh chung, chuùng ta khoâng neân ích kyû, sôï mang toäi cho rieâng mình, khoâng daùm tröø khöû giaùn kieán ruoài muoãi chuoät saâu boï, ñeå chuùng soáng chung, gaây thaønh beänh dòch cho coäng ñoàng, cho xaõ hoäi, cho nhaân loaïi, toån haïi nhieàu nhaân maïng, coøn ñaùng toäi nghieäp hôn. Gieát haïi con ngöôøi, gaây khoå ñau cho ngöôøi khaùc, lôïi mình haïi ngöôøi, laø ñieàu quan troïng nhöùt, caàn phaûi neân traùnh, ñeå khoûi taïo toäi taïo nghieäp.
Giöõ giôùi khoâng saùt sinh coøn coù nghóa laø khoâng laøm toån haïi ñeán thanh danh, ñôøi soáng vaø haïnh phuùc gia ñình cuûa ngöôøi khaùc. Chaúng haïn nhö coù, ngöôøi vì taâm tham, sai khieán thuùc ñaåy, aâm möu kieän tuïng, ngöôøi khaùc ra toøa, baèng nhöõng thuû ñoaïn, saâu hieåm aùc ñoäc, ñaët ñieàu theâm bôùt, vu khoáng caùo gian, giaû taïo thöông taät, laøm boä khuøng ñieân, lieân mieân thöa kieän, gaây caûnh tuø toäi, cho bao ngöôøi khaùc, tan naùt gia cang, muïc ñích ñoøi tieàn, boài thöôøng thieät haïi, coù khi ñoøi tôùi, vaøi ba trieäu baïc. Nhöõng vieäc nhö vaäy, laøm haïi cuoäc ñôøi, bao nhieâu ngöôøi khaùc, gaây neân bieát bao, khoå ñau phieàn naõo, suoát caû cuoäc ñôøi, coøn laïi cuûa hoï, toäi nghieäp naøy coøn naëng hôn laø saùt sinh haïi vaät. Ñoù chính laø toäi saùt sinh: nhöõng ngöôøi bò möu haïi, khoâng cheát lieàn taïi choã, maø cheát caû cuoäc ñôøi!
Khi daùm ra tay laáy maïng ngöôøi khaùc, chaéc chaén con ngöôøi coù taâm tham lam tieàn baïc cuûa caûi quaù lôùn, hoaëc coù taâm saân haän töùc giaän quaù ñoä, hoaëc coù taâm si meâ quaù saâu daày, cho neân con ngöôøi taïo neân toäi nghieäp heát söùc lôùn lao, naëng neà. Khi nôõ ra tay saùt haïi moät con vaät lôùn cuõng vaäy, nhö gieát traâu boø heo choù laøm thòt, hay saên baén thuù röøng, gieát voi coïp beo gaáu nai, ñeå tieâu khieån, ñeå loät da, ñeå laáy ngaø, con ngöôøi taïo theâm nghieäp baùo heát söùc lôùn lao, naëng neà, khoâng khaùc. Taïi sao vaäy? Bôûi vì muoán gieát ngöôøi, hay saùt haïi con thuù lôùn, ngöôøi ñoù ñaõ coù chuû yù, ñaõ coù keá hoaïch, ñaõ chuaån bò kyõ löôõng, ñaõ döï möu tính toaùn, cho neân taâm cuûa ngöôøi ñoù bò vaån ñuïc naëng neà, con ngöôøi luùn saâu trong voøng toäi loãi. Toân troïng vaø baûo veä ñôøi soáng cuûa con ngöôøi, cuûa moïi loaøi chuùng sanh, laø nguyeân taéc thöïc teá nhöùt, laø ñoäng cô höõu hieäu nhöùt, ñeå toân troïng vaø baûo veä ñôøi soáng cuûa chính mình.
Laøm toån haïi maïng soáng cuûa ngöôøi khaùc, laøm toån haïi an ninh haïnh phuùc cuûa ngöôøi khaùc, laøm toån haïi thanh danh cuûa ngöôøi khaùc, töùc laø toån haïi taâm töø bi cuûa chính mình. Laøm toån haïi sinh maïng cuûa chuùng sinh, toäi nghieäp naëng nheï, tuøy theo taâm cuûa con ngöôøi luùc ñoù. Thí duï nhö vì pheùp veä sinh, hay vì voâ tình, hoaëc vì bò caén ñau baát ngôø, con ngöôøi ñaäp cheát con muoãi, toäi nghieäp khoâng naëng baèng nhöõng ngöôøi ñi caâu caù ñeå tieâu khieån, vöùt caù leân bôø, cheát ngoäp ñaày daãy, hoaëc nhöõng ngöôøi vöøa gieát coân truøng, vöøa nguyeàn ruûa chuùng, treân væa heø, ngoaøi ñöôøng phoá. Thí duï nhö voâ yù ñaïp cheát moät con truøng, toäi nghieäp khoâng naëng baèng moät ñöùa beù caàm roi, ñaùnh cho ñeán cheát moät con gaø bò ñem treo ngöôïc, moät caùch nhanh nhöùt, ñeå laõnh giaûi thöôûng, trong moät cuoäc thi ñua gieát gaø, do ngöôøi lôùn toå chöùc ñeå mua vui!
Hôn theá nöõa, ngöôøi bieát tu taâm döôõng taùnh, khoâng bao giôø gaây ñau khoå cho baát cöù ai, duø laø ngöôøi thaân hay keû thuø, qua caùc haønh ñoäng ñaùnh ñaäp, haõm haïi, hoaëc khoâng bao giôø gaây naõo loaïn cho ngöôøi khaùc, qua vieäc thöa göûi kieän tuïng, vu khoáng caùo gian, hoaëc khoâng bao giôø gaây toån haïi thanh danh vaø haïnh phuùc gia ñình ngöôøi khaùc, qua nhöõng lôøi noùi aùc ñoäc coù chuû yù, ñaët ñieàu theâm bôùt, coù noùi khoâng, khoâng noùi coù, ngaäm maùu phun ngöôøi, keát aùn böøa baûi, boùp meùo söï thöïc, xuyeân taïc nguïy bieän, xieân xoû xoû xieân, tranh caõi lieân mieân, lôïi mình haïi ngöôøi, khen mình khinh ngöôøi, ngöôøi khaùc soáng cheát, ñau khoå theá naøo, thì cuõng maëc keä!
Nhöõng ngöôøi coù baøn thôø Phaät, duø taïi chuøa hay taïi gia, duø coù aên chay tröôøng hay aên chay kyø, duø coù thoï boà taùt giôùi hay tu baùt quan trai giôùi, tu thaäp thieän giôùi, nhöng taâm khoâng thanh tònh: vaãn coøn tieáp tuïc nhöõng haønh ñoäng, nhöõng lôøi noùi, vaø nhöõng yù nghó, lôïi mình haïi ngöôøi, vaãn muoán ngöôøi khaùc cheát ñeå mình soáng, vaãn muoán ngöôøi khaùc nhuïc ñeå mình vinh, vaãn muoán ngöôøi khaùc thua ñeå mình thaéng, vaãn muoán xaøi tieàn cuûa ngöôøi khaùc, qua caùc thuû ñoaïn, nhö thöa göûi kieän tuïng, sang ñoaït phaàn huøn, tieám duïng taùc quyeàn, giöït huïi quòt nôï, vaãn muoán lôïi duïng loøng toát cuûa moïi ngöôøi, ñeå sung söôùng taám thaân, khoâng caàn laøm luïng vaát vaû, keû haàu ngöôøi haï, thì thöïc laø uoång coâng voâ ích, chaúng ích lôïi gì cho vieäc trôû veà nguoàn coäi, cho vieäc thoaùt ly sanh töû luaân hoài, cho vieäc döùt tröø phieàn naõo khoå ñau!Trong kinh saùch coù caâu:Saân si nghieäp chöôùng khoâng chöøa.Nghóa laø: Ngöôøi naøo vaãn tieáp tuïc taïo nghieäp chöôùng, taâm tham lam, taâm saân haän, taâm si meâ, vaãn coøn y nguyeân, nhö vaäy, thôø Phaät taïi chuøa hay taïi gia, aên chay leã laïy, tuïng kinh baùi saùm, phoûng coù ích lôïi gì ñaâu chöù? Thaäm chí, coù ngöôøi coøn vaøo chuøa laïy Phaät, van vaùi aên chay ba thaùng, cuùng chuùt tieàn leû, huøn chuùt phöôùc laøm vieäc phöôùc thieän, vôùi taâm caàu xin thaéng moät vuï kieän, caàu xin truùng moái lôïi to lôùn, phen naøy kieám ñöôïc vaøi ba trieäu ñoâ la, taï ôn töôïng Phaät chuùt ñænh sau!
Bo bo maø giöõ töông döa laøm gì?Trong saùch cuõng coù caâu:
AÊn maën noùi ngay. AÊn chay noùi doái.Caâu naøy coù theå giaûi thích nhieàu nghóa khaùc nhau. Tröôùc heát, caâu naøy nguï yù: trong tröôøng hôïp ngöôøi aên chay maø coøn phaïm loãi noùi doái, töùc laø giôùi thöù tö trong nguõ giôùi cuûa ngöôøi Phaät Töû taïi gia, thì khoâng baèng ngöôøi aên maën. Ngöôøi aên maën chaúng heà khoe mình bieát tu haønh gì heát, nhöng hoï nghó sao noùi vaäy, taâm khaåu nhöùt nhö, noùi ngay thaúng, khoâng xieân xoû, khoâng moùc hoïng, khoâng mæa mai, khoâng ñaõi boâi, khoâng maøu meø, khoâng nònh bôï, khoâng coù chuyeän:Mieäng thì noùi tieáng nam moâ.Nheï nhaøng hôn, caâu naøy coù nghóa laø: ngöôøi aên maën khi aên thòt caù, thì hoï noùi laø aên thòt caù, moät caùch ngay thaúng roõ raøng. Coøn ngöôøi aên chay thöôøng thích troå taøi naáu nöôùng, baèng caùch laøm caùc moùn aên baèng vaät lieäu chay, nhöng teân goïi vaø hình thöùc gioáng y nhö moùn maën. Chaúng haïn nhö ngöôøi aên chay noùi: toâi aên thòt quay baùnh hoûi, nhöng thöïc ra, moùn thòt quay chay ñoù ñöôïc laøm baèng boät mì vôùi taøu huû ky, aên vôùi baùnh hoûi. Nhöõng moùn chay nhöng coù teân moùn maën cuõng laø ñeà taøi thaûo luaän, töø xöa ñeán nay, trong vaán ñeà aên maën vaø aên chay, nhieàu khi quaù ñaùng ñeán choã hyù luaän.
Trong loøng chöùa caû moät boà dao gaêm.Tuy nhieân, caâu naøy khoâng coù nghóa xaùc ñònh raèng: ngöôøi aên maën luoân luoân noùi ngay, coøn ngöôøi aên chay luoân luoân noùi doái. Taïi sao vaäy? Bôûi vì chuyeän noùi ngay hay noùi doái, tuøy theo ngöôøi, tuøy theo caûnh, tuøy theo taâm traïng, chöù khoâng tuøy theo chuyeän aên maën hay aên chay.
* *
Trong kinh saùch, Ñöùc Phaät daïy, coù ba tröôøng hôïp phaïm toäi taïo nghieäp nhö nhau. Ñoù laø: "töï taùc, giaùo tha taùc, kieán taùc tuøy hyû". Nghóa laø: töï tay mình laøm thòt sinh vaät soáng, ñeå aên cho haïp khaåu vò, hoaëc môû mieäng sai baûo, chæ veû caùch laøm thòt sinh vaät soáng, ñeå ngöôøi khaùc laøm, cho mình aên ñöôïc ngon mieäng, hoaëc thaáy bieát ngöôøi khaùc laøm thòt sinh vaät soáng, ñeå ñaõi mình aên, maø mình vaãn thaáy khoaùi khaåu, vui veû, taát caû ñeàu toäi nghieäp nhö nhau, khoâng khaùc. Taïi sao vaäy? Bôûi vì trong ba tröôøng hôïp treân, taâm cuûa con ngöôøi loaïn ñoäng nhö nhau.
Trong Kinh A Di Ñaø, Ñöùc Phaät coù daïy:
"Muïc ñích cöùu kính cuûa ngöôøi tu theo ñaïo Phaät, muoán ñöôïc giaùc ngoä vaø giaûi thoaùt khoûi voøng sanh töû luaân hoài, muoán ñöôïc vaõng sinh taây phöông cöïc laïc, chính laø phaûi ñaït ñöôïc: caûnh giôùi nhöùt taâm baát loaïn".Trong Kinh Ñòa Taïng, vaø Kinh Thuûy Saùm, caùc hình aûnh chuùng sinh bò ñoïa caûnh giôùi ñòa nguïc thöôøng ñöôïc nhaéc ñeán: naøo laø naèm giöôøng saét noùng, naøo laø boû vaøo chaûo daàu soâi, naøo laø nhoát trong phoøng boán vaùch ñeàu baèng saét coù löûa noùng, naøo laø xe baèng saét caùn deïp naùt thaây, naøo laø bò ñaâm, bò caét da, bò xeûo thòt, bò caét löôõi, bò chaët ñaàu, bò moi oùc, bò uoáng daàu soâi, nuoát hoøn saét noùng.Ngaøy nay, chuùng ta coù theå thaáy nhöõng hình aûnh ñoù hieän tieàn, treân truyeàn hình, qua caùc chöông trình daïy naáu aên, hay qua caùc maøn aên uoáng, trong nhaø beáp taïi gia, hay beáp cuûa caùc nhaø haøng, trong khi caùc con vaät vaãn coøn soáng nhaên: nhö caù bò boû naèm treân chaûo chieân, hoaëc bò boû vaøo chaûo daàu soâi, nhö cua bò ñaâm vaøo buïng, roài bò boû vaøo noài nöôùc luoäc, nhö toâm soáng bò dao caét laøm hai, nhö soø oác bò nöôùng treân loø, nhö khæ bò moå oùc aên soáng. Nhöõng con vaät ñoù ngo ngoe giaãy giuïa treân taám thôùt, döôùi con dao phay, hoaëc boø laên boø caøng treân chaûo noùng, hoaëc vuøng vaãy trong noài nöôùc soâi, hoaëc bò coät troùi cöùng ngaéc, chòu ñôùn ñau voâ cuøng taän! Thöïc laø caûnh töôïng ñòa nguïc ôû traàn gian, voâ cuøng khuûng khieáp, maø nhöõng ngöôøi coù taâm töø bi khoâng theå naøo ñaønh chöùng kieán!
Dó nhieân, ngöôøi Phaät Töû chaân chaùnh tuyeät ñoái khoâng bao giôø neân baøy ñaët caùch aên uoáng caàu kyø quaùi dò, vui thuù treân söï ñau ñôùn reân la cuûa caùc sinh vaät coøn soáng, ngay taïi baøn tieäc, nhö baäc vua chuùa, tröôûng giaû giaøu sang, thöôøng hay höôûng thuï. Chuùng ta neân bieát raèng nhöõng vò vua chuùa, hay caùc nhaø giaøu sang quyeàn quyù, laø nhöõng ngöôøi coù raát nhieàu phöôùc baùo, töø nhieàu ñôøi nhieàu kieáp tröôùc, neân ñôøi naøy kieáp naøy môùi ñöôïc nhö vaäy. Phöôùc baùo ví nhö tieàn tieát kieäm daønh duïm töø tröôùc, khoâng bieát laøm vieäc thieän taïo theâm phöôùc, laïi tieâu xaøi phung phí nhieàu quaù, cuõng coù ngaøy caïn heát. Cho neân khi höôûng heát phöôùc baùo, vì trong kieáp naøy, khoâng bieát tu taâm döôõng taùnh, laïi coøn taïo toäi nghieäp nhö vaäy, cuoäc ñôøi cuûa hoï seõ keát thuùc heát söùc bi thaûm. Chuùng ta ñoïc saùch baùo xöa nay thöôøng thaáy caùc vò vua chuùa, bò aùm saùt cheát, bò laät ñoå khoâng choã choân thaân, caùc nhaø giaøu sang quyeàn quyù, khaùnh taän taøi saûn, ñeán noãi phaûi quyeân sinh, keát thuùc maïng soáng cuûa chính mình, caùc vò hoaøng gia hoaøng töû, coâng chuùa quaän nöông, bò tai naïn thaûm khoác, cheát khoâng toaøn thaây, ôû treân xa loä, hoaëc döôùi bieån saâu. Chuùng ta laø nhöõng ngöôøi thöïc söï keùm phöôùc baùo hôn caùc vò ñoù nhieàu laém laém, chôù neân taïo theâm toäi nghieäp, baèng caùch naøy hay caùch khaùc.
* *
Chö Toå coù daïy:
"Tu maø khoâng hoïc laø tu muø.Nghóa laø ngöôøi phaùt taâm tu maø khoâng chòu tìm hoïc kinh ñieån, vaø khoâng thaáu hieåu lôøi Ñöùc Phaät daïy trong caùc kinh ñieån ñoù, chæ bieát ñem kinh ñieån ra tuïng, roài laïy töøng chöõ, vaø ñeám bao nhieâu laàn, ñeå daâng sôù keå coâng vôùi Ñöùc Phaät, vaø van xin Ñöùc Phaät töø bi röôùc veà cöïc laïc, cho ñöôïc sung söôùng hôn, hoaëc chæ bieát lo chuyeän hình thöùc, chuyeän vaät chaát, chaúng haïn nhö laø chuyeän aên uoáng, aên maën hay aên chay, roài tranh chaáp ñuùng sai, roài caõi coï hôn thua, roài töï haøo töï maõn, nhö vaäy goïi laø tu muø. Taïi sao vaäy? Bôûi vì caøng tu kieåu ñoù, taâm cuûa nhöõng ngöôøi nhö vaäy caøng loaïn ñoäng, caøng muø tòt, caøng u toái, caøng theâm phieàn naõo maø thoâi, chaúng tieán boä gì, chaúng ích lôïi gì.
Hoïc maø khoâng tu laø ñaõy saùch".Nhöõng ngöôøi tu muø, thöôøng hay haûnh dieän, veà chuyeän aên chay, khi deå aên maën, cho raèng aên maën, mang nghieäp raát naëng, phaûi ñoïa ñòa nguïc, coøn mình nieát baøn, thieân ñaøng cöïc laïc! Nhöõng ngöôøi tu muø, hieåu raèng chuùng sanh, ôû trong saùu coõi, cuøng khaép phaùp giôùi, ñeàu laø bình ñaúng, nhöng laïi ruûa xaû, moät caùch taøn maït, nhöõng ngöôøi khoâng cuøng, quan ñieåm vôùi mình! Nhöõng ngöôøi tu muø, toû ra thöông xoùt, con boø con heo, nhöng, coù ngöôøi ví von, nhö heo nhö boø, hoï nhaãn khoâng noåi, tam baønh luïc taëc, nhö hoûa dieäm sôn, bôûi vì, hoï khoâng heà bieát: "y nghóa baát y ngöõ", nghóa laø laøm sao!
Traùi laïi, nhöõng ngöôøi chæ thích tìm hieåu kinh ñieån, ñoïc thöïc nhieàu saùch ñuû loaïi, noäi ñieån ngoaïi ñieån: Theá hoïc Trieát hoïc, Phaät hoïc Thieàn hoïc, Thaàn hoïc Taâm lyù hoïc, cho thoûa maõn loøng toø moø, taêng theâm kieán thöùc, ñeå ñem tranh caõi, lyù luaän ñoâi co, baét khoan baét nhaët, baét beû vaën veïo, maø laïi khoâng chòu, tu taâm döôõng taùnh, phaûn quan töï kyû, khoâng xeùt loãi mình, chæ thaáy loãi ngöôøi, khoâng chòu thöïc haønh, lôøi Ñöùc Phaät daïy, haèng ngaøy haèng giôø, troïn khoâng lôïi gì. Cuõng ví duï nhö, nhaân vieân ñeám tieàn, ôû taïi ngaân haøng, hay chuù muïc ñoàng, ñeám traâu cho chuû, quanh ñi quaån laïi, quanh naêm suoát thaùng, tieàn cuõng chaúng coù, traâu cuõng chaúng ñöôïc. Nhö vaäy, coù khaùc naøo caùi ñaõy hay caùi tuû ñöïng saùch, hoaëc caùi taøng kinh caùc maø thoâi.
Duø cho coù ngöôøi, aên chay töø nhoû, ôû luoân trong chuøa, nhöng khoâng bieát tu, theo phaùp moân naøo, chæ bieát tuïng kinh, nhö thôï tuïng ñaùm, raàm raàm raøo raøo, goõ moõ loùc coùc, caàu an caàu sieâu, eâ a leân xuoáng, nhö haùt caûi löông, nhöng chaúng hieåu gì, hoaëc hieåu moät phaàn, nöông theo vaên töï, hieåu theo nghóa ñen, ñoïc ñaâu hieåu ñoù, chaúng chòu suy tö, töï cho laø ñuû, taêng theâm ngaõ maïn, khinh khi moïi ngöôøi, troïn chaúng coâng ñöùc, ñoâi khi coøn khieán, ngöôøi môùi phaùt taâm, ñaâm ra chaùn naûn. Taïi sao vaäy? Bôûi vì, hoï chæ thích laäp chuøa to, taïo pho töôïng lôùn, nhöng khoâng Chaùnh Phaùp, giaûng daïy cho ngöôøi, nhö vaäy khaùc chi, ngöôøi ñôøi ham thích, nhaø cao cöûa roäng, chaúng ñem lôïi gì, ñeán cho baù taùnh, chæ taïo theâm toäi, theâm nghieäp maø thoâi.
Thí duï nhö laø: con boø aên coû, khoâng theå aên thòt, duø soáng hay chín, con coïp aên thòt, khoâng theå aên coû. Nhöõng ngöôøi aên chay töø nhoû, khoâng ngöûi ñöôïc muøi thòt caù, ñaønh tieáp tuïc aên chay, nhö vaäy coù gì hay ñaâu? Ñoù chæ laø nghieäp baùo maø thoâi. Nhöõng ngöôøi coù theå, choïn löïa maën chay, phaùt taâm aên chay, tu taâm döôõng taùnh, môùi laø ñaùng quí. Neáu nhöõng vò coù duyeân laønh aên chay töø nhoû, laïi bieát tu taâm döôõng taùnh, bieát caàu hoïc Chaùnh Phaùp, bieát töï lôïi lôïi tha, bieát töï giaùc giaùc tha, vì mình vì ngöôøi, vôùi taâm khieâm toán, thöông xoùt chuùng sanh, ñang bò traàm luaân, sanh töû luaân hoài, gaéng coâng tu taäp, coâng phu thieàn ñònh, baûn taâm thanh tònh, coù ngaøy ñaïi ngoä, hoaèng döông Chaùnh Phaùp, cöùu khoå chuùng sanh, muoân loaøi ích lôïi. Ñoù chính laø nhöõng baäc chaân tu thöïc hoïc, nhöõng baäc cao taêng thaïc ñöùc, laø caây to boùng maùt trong choán thieàn laâm, laø nôi nöông töïa cho haøng töù chuùng vaäy.
Trong Kinh Taêng Nhaát A Haøm, Ñöùc Phaät coù daïy:
Tuy tuïng ngaøn chöông cuù. Khoâng hieåu nghóa ích gì.Thöïc vaäy, muïc ñích cöùu kính cuûa ñaïo Phaät, khoâng phaûi chæ laø nhöõng buoåi leã caàu an, caàu sieâu, caàu ñoaøn tuï, caàu ñuû thöù chuyeän treân traàn ñôøi, xong roài tính lôøi tính loã. Cuõng khoâng phaûi chæ laø nhöõng hình thöùc beân ngoaøi nhö: ñi chuøa leã Phaät, haùi loäc ñaàu xuaân, moãi naêm moät laàn, aên chay thoï giôùi, tuïng kinh baùi saùm, moãi thaùng hai laàn, laäp chuøa thieät to, taïo töôïng thieät lôùn, cho coù veû linh thieâng huyeàn bí, maø chaúng hieåu laøm nhö vaäy coù yù nghóa gì, bôûi khoâng chòu tìm hoïc Chaùnh Phaùp, chæ taêng theâm chaáp ngaõ vaø chaáp phaùp maø thoâi.
Ñaâu baèng hieåu moät caâu. Nghe xong lieàn ngoä ñaïo.
Duø tuïng ngaøn muoân caâu. Khoâng roõ nghóa ích gì.
Chæ thoâng suoát moät nghóa. Nghe qua lieàn ñaït ñaïo.Taát caû nhöõng söï töôùng keå treân, khoâng phaûi laø khoâng caàn thieát, khoâng phaûi laø khoâng neân laøm, khoâng phaûi laø voâ boå voâ ích, moät caùch hoaøn toaøn. Nhöng, nhö vaäy vaãn chöa phaûi laø ñuû, chöa phaûi laø cöùu kính, chöa phaûi laø coát tuûy cuûa ñaïo Phaät. Ñoù chæ laø caùi voû beân ngoaøi, laø voøng raøo beân ngoaøi, daønh cho nhöõng ngöôøi môùi baét ñaàu ñeán vôùi ñaïo Phaät. Nhöõng ngöôøi thôø Phaät nhieàu ñôøi, hoaëc phaùt taâm tu theo ñaïo Phaät laâu roài, laøm vieäc chuøa nhieàu naêm roài, maø vaãn döøng laïi ôû nhöõng hình thöùc beân ngoaøi nhö vaäy, vaø chòu thoûa maõn, thì chaúng ích lôïi gì, chaúng tieán boä gì.
Muïc ñích cöùu kính cuûa ñaïo Phaät laø giuùp ñôõ con ngöôøi ñaït ñöôïc giaùc ngoä vaø giaûi thoaùt khoûi voøng sanh töû luaân hoài, chöù khoâng phaûi chæ coù nhöõng leã nghi naøy vaø nhöõng nghi leã kia nhö vaäy maø thoâi.Nhöng con ngöôøi caàn giaùc ngoä ñieàu gì? Theo ñaïo Phaät, con ngöôøi caàn giaùc ngoä: cuoäc ñôøi laø voâ thöôøng, bieán ñoåi luoân luoân, taâm taùnh laø voâ thöôøng, nay vaày mai khaùc, taám thaân laø giaû taïm, nay coøn mai maát, chæ toàn taïi hôn keùm moät traêm naêm maø thoâi. Cho neân phaûi hieåu bieát saâu luaät nhaân quaû, môùi coù theå gìn giöõ baûn taâm thanh tònh, chuyeân laøm caùc vieäc thieän, chuyeân noùi caùc vieäc hieàn, chuyeân nghó caùc vieäc laønh, traùnh laøm caùc ñieàu aùc, traùnh noùi caùc ñieàu döõ, traùnh nghó caùc ñieàu baát thieän, traùnh gaây phieàn naõo khoå ñau cho ngöôøi khaùc, chaúng haïn nhö: saùt sinh haïi vaät, löôøng gaït troäm caép, phaù hoaïi gia cang, noùi lôøi ñoäc aùc, chia reõ ngöôøi khaùc, vu khoáng caùo gian, thöa göûi kieän tuïng, aên gian noùi doái, lôïi mình haïi ngöôøi, ñoøi tieàn boài thöôøng, vaøi ba trieäu baïc, loøng tham khoâng ñaùy, coù ngaøy trôû laïi, haïi chính nôi mình. Hieåu bieát saâu luaät nhaân quaû, con ngöôøi coá gaéng laøm baát cöù ñieàu thieän naøo, duø nhoû duø lôùn, ñeå taïo theâm phöôùc baùu, haàu giaûm bôùt nghieäp baùo, ñaõ taïo tröôùc ñaây, qua caùc daïng nhö: ñöôïc nhieàu may maén, quôùi nhôn giuùp ñôõ, gaëp ngöôøi toát buïng, tai qua naïn khoûi, chuyeän lôùn hoùa nhoû, chuyeän nhoû hoùa khoâng. Chöù khaán vaùi, van xin, caàu nguyeän, thöïc ra chaúng coù ích gì, coù ñöôïc gì ñaâu?Taïi sao nhö vaäy? Bôûi vì, chö Phaät hay caùc vò thaùnh thaàn thieâng lieâng, ñaâu coù laøm chuyeän baát coâng, thoûa maõn lôøi van xin caàu khaån cuûa nhöõng keû coøn gaây toäi taïo nghieäp, coøn gaây ñau khoå cho ngöôøi khaùc, duø baèng haønh ñoäng, lôøi noùi hay yù nghó, chöa chòu tu taâm döôõng taùnh, laøm sao xöùng ñaùng ñöôïc höôûng nhöõng ñieàu caàu khaån van xin ñoù. Hôn nöõa, cöùu kính cuûa ñaïo Phaät laø chæ daïy con ngöôøi giaùc ngoä "baûn taâm thanh tònh" cuûa chính mình, saün coù xöa nay.
Trong Kinh Ñaïi Baùt Nieát Baøn, Ñöùc Phaät coù daïy:
Taát caû chuùng sinh ñeàu coù baûn taâm thanh tònh.Nghóa laø: Con ngöôøi ai ai cuõng coù baûn taâm thanh tònh. Chæ vì loøng tham lam cuûa caûi tieàn baïc, tham ñeán baïc trieäu ñoâ la, chöù chaúng phaûi ít oûi gì, hoaëc chæ vì loøng saân haän töï aùi cao ñoä, hoaëc chæ vì loøng si meâ coá chaáp, cho neân con ngöôøi môùi taïo toäi taïo nghieäp, laøm cho taâm trí loaïn ñoäng, thöôøng xuyeân baát an, ñieân ñaûo loaïn cuoàng, ñeå roài troâi laên vaøo voøng sanh töû luaân hoài, ñaõ muoân kieáp tröôùc, vaø seõ tieáp tuïc troâi laên, muoân kieáp veà sau, neáu nhö khoâng bieát, neáu nhö khoâng chòu, döøng nghieäp vaø chuyeån nghieäp. Vôùi soá tieàn nho nhoû, quyeàn lôïi khoâng ñaùng keå, con ngöôøi coøn coù theå tænh thöùc, coù theå döøng ñöôïc nghieäp, coù theå deïp loøng tham, khoâng thöa kieän ngöôøi khaùc, khoâng gaây naõo loaïn ngöôøi, vaø gia ñình cuûa hoï. Nhöng khi kieän thöa, ñoøi tieàn boài thöôøng, vaøi trieäu ñoâ la, con ngöôøi thaønh ma, toái taêm maët muõi, lieàu maïng ñöa chaân, heát bieát leõ phaûi, nhaém maét laøm caøng, tôùi ñaâu cuõng ñöôïc, ñòa nguïc chaúng ngaùn, suùc sinh chaúng sôï, ngaï quæ chaúng sao, mieãn laø thu vaøo, moät soá tieàn to, cho söôùng caùi ñaõ, baát cöù chuyeän gì, haï hoài phaân giaûi. Maõnh löïc cuûa ñoàng ñoâ la quaû thöïc laø vaïn naêng, thöôïng ñeá chaúng baèng, ñaõ loâi keùo khoâng bieát bao nhieâu chuùng sinh u meâ, vaøo voøng toäi nghieäp, töø xöa ñeán nay!
Chuùng sinh chaúng nhaän thaáy ñöôïc, vì bò voâ minh che laáp.Chuùng ta laø ngöôøi tænh thöùc, ñang tu hoïc Chaùnh Phaùp, ñang muoán trôû veà nguoàn coäi, ñang muoán chuyeån hoùa cuoäc ñôøi cuûa mình, ñang muoán thoaùt ly sanh töû luaân hoài, caøng phaûi neân heát söùc caån troïng, caån troïng vaø caån troïng!
Muoán ñöôïc gaëp Phaät, phaûi boû taâm ma. Thöïc laø ñôn giaûn, khoâng tìm ñaâu xa, nhöng khoâng deã laøm. Khi con ngöôøi bieát döøng nghieäp vaø chuyeån nghieäp, töùc laø con ngöôøi ñöôïc giaûi thoaùt khoûi söï troùi buoäc cuûa nghieäp chöôùng. Ñoù môùi chính laø muïc ñích cöùu kính cuûa ñaïo Phaät. Khi ñaõ hieåu bieát ñöôïc chaân lyù ñoù roài, con ngöôøi thaáy ñöôïc höôùng ñi cuûa ngöôøi Phaät Töû chaân chaùnh, bieát tu taâm döôõng taùnh, aên chay hay aên maën, khoâng coøn laø vaán ñeà nöõa!Coù oâng Lieâm Söù, ôû xöù Hoàng Chaâu, ñeán hoûi Thieàn sö, Maõ Toå Ñaïo Nhaát: Uoáng röôïu aên thòt, neân hay khoâng neân? Ngaøi Maõ Toå ñaùp: Uoáng röôïu aên thòt, laø "loäc" cuûa ngaøi. Khoâng uoáng röôïu aên thòt laø "phöôùc" cuûa ngaøi! Coù phöôùc môùi höôûng loäc. Coù phöôùc môùi tröôøng thoï. Ñoù laø: "Phöôùc, Loäc, Thoï". Khoâng coù phöôùc, sao ñöôïc höôûng loäc, sao ñöôïc tröôøng thoï?Ngaøy xöa, vaøo ñôøi nhaø Traàn, khi Hoaøng Thaùi Haäu Nguyeân Thaùnh Thieân Caûm môøi vaøo cung ñieän döï tieäc thònh soaïn, Ngaøi Tueä Trung Thöôïng Só ngoài vaøo baøn tieäc, vöøa aên moùn chay vöøa aên moùn maën, khoâng quan taâm löïa choïn. Hoaøng Thaùi Haäu thaáy vaäy, ngaïc nhieân hoûi: Hoaøng huynh thieàn ñònh, maø aên caù thòt, thaønh Phaät sao ñöôïc? Tueä Trung Thöôïng Só cöôøi ñaùp: "Phaät laø Phaät, huynh laø huynh. Huynh chaúng caàn laøm Phaät, Phaät chaúng caàn laøm huynh. Thaùi Haäu haù chaúng nghe coå ñöùc noùi: Vaên Thuø laø Vaên Thuø, Giaûi Thoaùt laø Giaûi Thoaùt, ñoù sao?". Hoaøng Thaùi Haäu nghe qua lieàn giaùc ngoä.
Theo söû saùch ghi, chuùng ta ñöôïc bieát, Tueä Trung Thöôïng Só laø moät vò Cö Só, vaøo ñôøi nhaø Traàn, ôû nöôùc ta. Ngaøi voán laø moät vò töôùng laõnh, moät quan ñaïi thaàn trong trieàu, sau khi ngoä ñaïo, Ngaøi lieàn töø quan, tænh tu taïi gia, giaûng daïy ñaïo lyù cho nhöõng ngöôøi höõu duyeân, taàm sö hoïc ñaïo, töø haøng vua chuùa, quan quyeàn tröôûng giaû, cho ñeán thöù daân. Ngaøi laø con caû cuûa Khaâm Minh Töø Thieän An Sinh Vöông Traàn Lieãu, vaø laø thaày daïy ñaïo cuûa Hoaøng Ñeá Traàn Nhaân Toân. Hoaøng Ñeá Traàn Nhaân Toân hai laàn ñaïi thaéng quaân Moâng Coå, giöõ yeân bôø coõi, sau naøy nhöôøng ngoâi, ñi tu treân nuùi Yeân Töû, ñaït ñaïo trôû thaønh Sô Toå Truùc Laâm, töùc laø Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng. Nhöõng ñieàu luaän baøn ñaïo lyù huyeàn dieäu cuûa Ngaøi Tueä Trung Thöôïng Só ñöôïc caùc baäc thaïc ñöùc thieàn moân raát kính troïng. Ñieàu chuùng ta caàn löu yù nôi ñaây laø: trình ñoä tu taäp giaùc ngoä cuûa Ngaøi Tueä Trung Thöôïng Só ñaõ vöôït khoûi tam giôùi, ñaõ thoaùt khoûi theá giôùi hieän töôïng töông ñoái, chuùng ta khoâng theå so saùnh ñöôïc!
Caâu chuyeän naøy nguï yù:
Vieäc tu taâm döôõng taùnh môùi thöïc söï laø ñieàu quan troïng, vaø nhaèm muïc ñích ñaû phaù quan nieäm sai laàm cho raèng: aên chay seõ thaønh Phaät, aên chay seõ leân thieân ñaøng, aên chay seõ veà nieát baøn, coøn aên maën seõ ñoïa ñòa nguïc!
* * *toùm laïi, vaán ñeà aên maën vaø aên chay coøn khaù nhieàu khía caïnh teá nhò khaùc, trong phaïm vi haïn heïp vaø noâng caïn, baøi vieát naøy khoâng theå bao goàm heát taát caû caùc phöông dieän, moät caùch hoaøn toaøn ñöôïc. Tuy nhieân, chuùng ta cuõng ñaõ coù moät khaùi nieäm khaù roõ raøng veà vaán ñeà naøy, coù theå aùp duïng vaøo trong ñôøi soáng thöïc teá haèng ngaøy. Coå nhaân coù daïy: "AÊn ñeå maø soáng chöù khoâng phaûi soáng ñeå maø aên". Nghóa laø: Con ngöôøi sanh ra, treân traùi ñaát naøy, ngoaøi chuyeän aên uoáng, ñeå giöõ maïng soáng, boài döôõng söùc khoûe, chuùng ta coøn nhieàu, chuyeän khaùc ñeå laøm, ñem laïi ích lôïi, cho ngöôøi cho ñôøi, vaø chính baûn thaân.
Trong ñaïo Phaät, vaán ñeà aên uoáng khoâng phaûi laø chuyeän quan troïng haøng ñaàu. Duø aên maën hay aên chay, caàn neân giaûn dò, khoâng neân caàu kyø, daønh nhieàu thôøi giôø, cho nhöõng vieäc laøm, ích lôïi baûn thaân, ñoái vôùi taâm linh, ñôøi soáng tinh thaàn. Chính chuyeän tu taâm döôõng taùnh môùi ñaùng laøm chuùng ta baän taâm thöïc haønh haèng ngaøy. Chuyeän aên uoáng thuoäc veà phaïm vi theå chaát, boài boå cho taám thaâm töù ñaïi giaû taïm naøy, ñeå laøm phöông tieän cho vieäc tinh taán tu taâm döôõng taùnh, cho ñeán ngaøy giaùc ngoä vaø giaûi thoaùt.
Chö Toå coù daïy:Luùc mình ñoùi buïng, moät cuû khoai nhoû, cuõng taïm aám loøng. Khi aên quaù no, caêng buïng traøn hoïng, luùc ñoù moùn naøo, duø maën hay chay, cuõng chaúng coøn ngon.
"Cô taéc xan heà, khoán taéc mieân".
Hoaëc:
"Cô lai khieát phaïn, khoán lai thuøy".
Nghóa laø:
"Ñoùi ñeán thì aên, meät nguû khoø".Saùch coù caâu: "No maát ngon, giaän maát khoân". Con ngöôøi muoán soáng moät cuoäc ñôøi an nhaøn töï taïi, khoâng neân chuù taâm, khoâng neân leä thuoäc quaù nhieàu veà söï aên uoáng. Moät ngöôøi chæ bieát aên chay, tuïng nieäm suoát ñôøi, khoâng tìm bieát muïc ñích cöùu kính cuûa ñaïo Phaät, quaû thöïc laø phí phaïm caû kieáp soáng naøy. Vieäc hoïc hieåu ñeå phaùt trieån trí tueä, vaø thöïc haønh Chaùnh Phaùp, ngay treân cuoäc ñôøi, taïi theá gian naøy, cho ñeán khi ñöôïc vieân maõn, môùi thöïc söï laø vieäc quan troïng cuûa ngöôøi Phaät Töû, taïi gia vaø xuaát gia. Ñoù môùi laø muïc ñích cöùu kính cuûa ñaïo Phaät, aên uoáng chæ laø moät phöông tieän, trong bao nhieâu phöông tieän khaùc, maø thoâi.
Moät thöïc teá khaùc veà vaán ñeà aên maën vaø aên chay chuùng ta caàn neân hieåu bieát. Ñoù laø caùc thöù noâng phaåm duøng ñeå aên chay nhö: côm gaïo, rau caûi, hoa quaû, traùi caây, thu hoaïch ñöôïc sau khi traûi qua quaù trình: troàng troït, töôùi nöôùc, boùn phaân vaø tröø khöû caùc loaïi saâu raày phaù hoaïi muøa maøng. Nghóa laø caùc noâng gia phaûi lao ñoäng khoå nhoïc vaø phaûi saùt truøng, ñeå muøa maøng ñöôïc töôi toát, thu hoaïch ñöôïc cao, taêng gia saûn xuaát. Khi duøng caùc noâng phaåm ñoù, ñeå goïi laø aên chay, traùnh nghieäp saùt sinh, tröôûng döôõng taâm töø bi, tu taâm döôõng taùnh, chuùng ta ñaõ khoâng traùnh ñöôïc saùt giôùi, moät caùch hoaøn toaøn, duø khoâng tröïc tieáp, cuõng laø giaùn tieáp, cuõng chòu coäng nghieäp, vôùi caùc noâng gia. Cho neân, ngöôøi Phaät Töû taïi gia hay xuaát gia, moãi khi thoï thöïc, caàn phaùt taâm töø bi, thöông xoùt nhöõng ngöôøi chöa theå aên chay ñöôïc, vì baát cöù lyù do gì, hoaëc laø caùc noâng gia phaûi phaïm saùt giôùi, ñeå laøm neân caùc noâng phaåm chuùng ta ñang duøng, baèng caùch töï ñoïc lôøi caàu nguyeän tröôùc khi aên, ñeå hoài höôùng phöôùc baùu aên chay, hay coâng ñöùc trì giôùi cuûa mình, ñeán taát caû chuùng sinh, trong khaép phaùp giôùi. Hoaëc chuùng ta chaép tay caàu nguyeän cho taát caû chuùng sinh, ít ra cuõng ñeàu coù nhöõng böõa côm ñaïm baïc nhö mình vaäy.
Baøi vieát naøy tìm hieåu vaán ñeà aên maën vaø aên chay, trong phaïm vi ñaïo Phaät, nhaèm muïc ñích khuyeán khích, taùn thaùn vieäc aên chay ñuùng Chaùnh Phaùp, tröôûng döôõng taâm töø bi, chuù troïng vieäc tu taâm dö(ff)ng taùnh, ñeå ñaït ñöôïc giaùc ngoä vaø giaûi thoaùt, maø thoâi.
Ñeå keát thuùc baøi vieát naøy, coù baøi keä nhö sau:
Nhö aên chay suoát ñôøi
Nhöng taâm khoâng thanh tònh
Khoâng hieåu bieát Chaùnh Phaùp
Khaùc chi boø aên coû.Cö-só Chính-Tröïc (Toronto-Canada)
(Saùch Cö Traàn Laïc Ñaïo)
[ Trôû Veà ]