Ngöôøi Cö Só [ Trôû veà ] [ Home Page ]
Nghó veà heä thoáng giaùo duïc Phaät giaùo Vieät Nam
Thích Nhaät Töø Giaùo duïc hoïc laø khoa hoïc veà vieäc giaùo duïc con ngöôøi, khoc hoïc veà söï huaán luyeän ñaïo ñöùc, huaán luyeän
1. Giaùo duïc Phaät giaùo laø gì?
trí tueä vaø hình thaønh nhaân caùch con ngöôøi. Giaùo duïc laø khoa hoïc cuûa caùc khoa hoïc, ñaøo taïo neân taát caû
ngaønh ngheà trong xaõ hoäi.Töø goác ñoä xaõ hoäi hoïc, giaùo duïc laø quaù trình haønh thaønh con ngöôøi döôùi taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng xaõ hoäi
vaø thöïc taïi xung quanh con ngöôøi.Töø goác ñoä giaùo duïc hoïc, giaùo duïc laø quaù trình hình thaønh coù muïc ñích vaø heä thoáng nhöõng söùc maïnh veà
theå chaát vaø tinh thaàn cuûa con ngöôøi, cho töøng caù nhaân, nhaèm xaây döïng moät coäng ñoàng xaõ hoäi coù vaèn
hoùa, ñaïo ñöùc, an bình vaø thònh trò.Töø goác ñoä Phaät giaùo, giaùo duïc khoâng chæ laø söï daïy vaø hoïc maø coøn laø quaù trình chuyeån hoùa noäi taïi, caûi taïo caùi xaáu, boài döôõng vaø phaùt huy caùi toát, trang bò cho moãi caù nhaân nhöõng nhaän thöùc chaùnh kieán, ñöùc tin chaân chaùnh, nhöõng phaåm chaát taâm linh, yù chí vaø ñaïo ñöùc nhaân baûn vaø sieâu theá, ñeå hoï laøm haønh trang tö löông cho ñôøi soáng an laïn, haïnh phuùc caù nhaân, gia ñình vaø coäng ñoàng xaõ hoäi. Giaùo duïc Phaät giaùo nhaèm trang bò vaø hoaøn bò cho con ngöôøi nhöõng kieán thöùc caàn phaûi coù, vaïch traàn boä maët cuûa hieän thöïc khoå ñau vaø con ñöôøng höôùng ñeán söï dieät taän khoå ñau. Ñoù laø neàn giaùo duïc veà hieän thöïc, theå nghieäm hieän thöïc, nhaän chaân hieän thöïc vaø vöôït leân treân moïi raøng buoäc ñoái ñaõi cuûa hieän thöïc, ñeå trôû veà vaø theå nhaäp hieän thöïc nhö thò.
Trong caùc ban ngaønh cuûa Giaùo hoäi Phaät giaùo Vieät Nam hieän nay vaø ngay caû caùc ban ngaønh thuoäc Giaùo hoäi Phaät giaùo Vieät Nam trong caùc chính theå tröôùc ñeàu xem troïng vaø ñaët ngaønh giaùo duïc leân vò trí haøng ñaàu, vì tính quan troïng voâ song cuûa noù trong chieán löôïc duy trì, cuûng coá vaø phaùt huy Giaùo hoäi, goùp phaàn laøm ñeïp neàn giaùo duïc nöôùc nhaø.
2. Heä thoáng giaùo duïc cuûa Giaùo hoäi Phaät giaùo Vieät Nam. Heä thoáng giaùo duïc cuûa Giaùo hoäi Phaät giaùo Vieät Nam hieän nay ñöôïc xaây döïng treân tinh thaàn cuûa hieán chöông Giaùo hoäi veà ngaønh giaùo duïc, coù theå cuï theå hoùa thaønh 3 heä nhö sau:
(a) Heä giaùo duïc phoå caäp:
Ñaây laø heä giaùo duïc Phaät hoïc daønh cho Phaät töû taïi gia, bao goàm caùc trung taâm thuyeát phaùp, giaûng daïy giaùo lyù treân toøan quoác, cho moïi ñoái töôïng, trình ñoä vaø giôùi tính. Heä giaùo duïc phoå caäp chæ nhaèm ñaùp öùng nhöõng gì phoå thoâng vaø phoå quaùt nhaát cho caùc Phaät töû, chöa coù ñieàu kieän ñaùp öùng theo nhu caàu cho töøng löùa tuoåi, giôùi tính vaø trình ñoä, vì phoå caäp chæ haøm yù laø nhöõng gì chung nhaát, caàn thieát nhaát maø moïi ngöôøi caàn phaûi coù, ñeå soáng vaø laøm vieäc ñuùng chaùnh phaùp. Chaéc chaén raèng trong töông lai gaàn vôùi söï ñoåi môùi kheá cô, kheá thôøi cuûa Ñaïi hoäi 4 cuûa Giaùo hoäi Phaät giaùo Vieät Nam, ngaønh giaùo duïc Phaät giaùo seõ ñaàu tö nghieâm tuùc vaøo heä giaùo duïc phoå caäp naøy baèng caùch thích öùng kòp thôøi soïan thaûo nhieàu chöông trình hoïc khaùc nhau, phuø hôïp töøng ñoái töôïng, trình ñoä. Giaùo hoäi neân bieân soaïn giaùo aùn mang tính sö phaïm vaø khoa hoïc cho thieáu nhi, cho thanh thieáu nieân, cho thanh nieân, cho ngöôøi coù tuoåi, cho ngöôøi môùi theo Ñaïo vaø cho ngöôøi môùi phaùt taâm. Söï thích hôïp töøng löôùi tuoåi, trình ñoä vaø giôùi tính laø tính sö phaïm caàn thieát, goùp phaàn laøm taêng hieäu quaû giaûng daïy cuûa giaûng sö, phaùp sö, giaùo lyù vieân cuõng nhö hieäu quaû tieáp thu cuûa hoïc vieân hay ngöôøi nghe. Ñoù laø nhöõng vaán ñeà böùc xuùc hieän nay, caàn ñöôïc quan taâm vaø thöïc hieän.
(b) Heä giaùo duïc cô baûn Phaät hoïc:
Heä giaùo duïc naøy daønh cho ñoái töôïng laø caùc Taêng Ni sinh vôùi trình ñoä theá hoïc toái thieåu laø lôùp 9. Hieän nay treân treân toaøn quoác coù treân 30 tröôøng cô baûn Phaät hoïc. Veà chöông trình, giaùo duïc cô baûn Phaät hoïc hieän nay bao goàm Sô ñaúng vaø Trung ñaúng Phaät hoïc cuûa Giaùo hoäi Phaät giaùo Vieät Nam tröôùc 1975 vaø thôøi gian hoïc ñöôïc ruùt ngaén töø 8 ñeán 9 naêm thaønh 4 naêm nhö hieän nay. Cô baûn neân ñöôïc hieåu khoâng phaûi laø nhöõng caùi sô cô hay sô ñaúng maø laø nhöõng gì thieát yeáu nhaát vaø phoå quaùt nhaát trong Phaät giaùo nhö giôùi thaùnh uaån, ñònh thaùnh uaån, tueä thaùnh uaån, giaûi thoaùt vaø giaûi thoaùt tri kieán. Caùc moân hoïc cuûa kinh taïng Pali nhö Tieåu boä kinh ( naêm thöù nhaát ), Tröôøng boä kinh ( naêm thöù hai ) Taêng chi boä kinh ( naêm thöù ba ), Kinh Na-tieân Tyø-kheo ( naêm thöù tö ) vaø Kinh taïng Baéc toâng nhö Kinh Baùch duï, Kinh Baùt ñaïi nhaân giaùc, Kinh Thaäp thieän, Kinh Laêng nghieâm, Kinh Kim cang baùt-nhaõ, Duy thöùc cöông yeáu, Luaän Phaät thöøa toâng yeáu, Luaät Sa-di, Luaät Tyø-kheo, Luaät Boà-taùt v.v... ñeàu nhaán maïnh ñeán giôùi, ñònh, hueä, giaûi thoaùt vaø giaûi thoaùt tri kieán naøy. giaùo duïc cô baûn Phaät hoïc laø neàn giaùo duïc ñaët troïng taâm vaøo naêm thaùnh uaån aáy ñeå taïo cho Taêng Ni sinh neàn taûng vaên hueä, tö hueä, tu hueä, höôùng ñeán ñôøi soáng thanh tònh vaø giaûi thoaùt cho töï thaân, tha nhaân vaø coäng ñoàng xaõ hoäi.
Tuy vaäy, Ban giaùo duïc vaãn chöa quan taâm ñuùng möùc veà tính nhaát quaùn cuûa giaùo aùn, tính sö phaïm cuûa giaùo aùn vaø caùc phöông tieän tham khaûo, nghieân cöùu vaø thö vieän cho Taêng Ni sinh. Söï kieän naøy coù theå ñaõ laøm phaùt sanh vieäc lyù giaûi chaùnh phaùp theo quan ñieåm caù nhaân cuûa giaùo sö vaø giaûng vieân, töø ñoù daãn ñeán maâu thuaån,laøm hoang mang Taêng Ni sinh: hoï khoâng bieát phaûi theo heä tö töôûng cuûa giaùo sö hay giaûng vieân naøo vaø khoâng theo heä tö töôûng naøo. Ngaû ba tö töôûng laø ñaàu moái cuûa söï nghi ngôø vaø laøm suy giaûm ñöùc tin chaùnh phaùp, toån thöông cho vieäc haønh trì, tu taäp vaø do ñoù caàn phaûi ñöôïc loaïi ra khoûi heä thoáng giaùo duïc cô baûn Phaät hoïc.
(c) Heä giaùo duïc Ñaïi hoïc Phaät hoïc:
Ñaây laø heä giaùo duïc Phaät hoïc chuyeân saâu cho caùc Taêng Ni sinh ñaõ toát nghieäp Cô baûn Phaät hoïc. Thôøi gian hoïc laø 4 naêm vaø trình ñoä toát thieåu ñeå ñöôïc thi tuyeån laø lôùp 12 phoå thoâng hoaëc töông ñöông. Heä giaùo duïc Ñaïi hoïc Phaät giaùo hieän nay, do ñieàu kieän khaùch quan cuûa xaõ hoäi Vieät Nam, chæ môùi ñaøo taïo caáp Cöû nhaân Phaät hoïc vaø giôùi haïn trong ñoái töôïng Taêng Ni sinh. Moät sinh vieân toát nghieäp cöû nhaân Phaät hoïc seõ ñöôïc trang bò caùc kieán thöùc caàn thieát veà Kinh, Luaät, Luaän quan troïng cuûa Ñaïi thöøa, Tieåu thöøa, Nhaát thieát höõu boä, vaø caùc boä moân ngoaïi ñieån nhö Trieát hoïc, Taâm lyù hoïc, Thaåm myõ hoïc, Sinh thaùi hoïc, Quaûn trò hoïc, Loâgíc hoïc, Vaên hoïc Vieät Nam, Vaên minh Vieät Nam, Lòch söû Vieät Nam vaø theá giôùi v,v...
Tri thöùc caàn thieát nhö vaäy giuùp caùc Taêng Ni sinh vieân, sau khi toát nghieäp, coù theå tröôùc taùc, dòch thuaät, giaûng daïy, goùp phaàn hoaøn bò söù maïng giaùo duïc phoå caäp vaø cô baûn Phaät hoïc. Tuy nhieân, hieän nay, heä giaùo duïc Ñaïi hoïc Phaät hoïc vaãn coøn nhieàu haïn cheá nhö cô sôû vaät chaát, giôùi haïn veà soá löôïng vaø ñoái töôïng ñaøo taïo, nhaát laø chöa vaïch ñöôïc phöông höôùng cuï theå cho caùc sinh vieân sau khi toát nghieäp. Coù theå nhaän xeùt raèng chöông trình coøn quaù naëng neà, coàng keành vaø chöa ñi saâu vaøo töøng phöông dieän hieän ñaïi cuûa caùc vaán ñeà Phaät hoïc nhö caùc tröôøng Ñaïi hoïc Phaät giaùo cuûa Tích Lan vaø Thaùi Lan ñaõ laøm. Hoïc nhieàu moân trong moät naêm nhö hieän nay chæ giuùp cho sinh vieân hieåu bieát roäng töø kieán thöùc truyeàn ñaït cuûa Thaày giaùo nhöng khoâng giuùp cho sinh vieân coù ñuû thôøi giôø ñeå chuyeân saâu vaøo nhöõng vaán ñeà ñaõ ñöôïc hoïc hoûi trong lôùp. Ñoù laø loái hoïc nhoài nheùt, gieát cheát tö duy vaø saùng taïo cuûa sinh vieân, laøm cho sinh vieân phaûi an phaän vôùi nhöõng kieán thöùc voâ cuøng haïn cheá cuûa tröôøng lôùp, khoâng tieán xa ñöôïc trong nghieân cöùu vaø tröôùc taùc. Chuùng toâi thieát nghó, tröôøng neân caûi caùch chöông trình hieän nay, baèng caùch giaûm bôùt caùc moân hoïc ñi hoïc laïi nhieàu laàn trong boán naêm. Tröôøng neân toå chöùc caùc nhoùm chuyeân ngaønh sau naêm thöù hai nhaèm taêng cöôøng caùc moân hoïc lieân heä vôùi caùc khoa hoïc hieän ñaïi nhö trieát hoïc Phaät giaùo, taâm lyù hoïc Phaät giaùo, giaùo duïc hoïc Phaät giaùo, ñaïo ñöùc hoïc Phaät giaùo, xaõ hoäi hoïc Phaät giaùo, thaåm myõ hoïc Phaät giaùo, ngheä thuaät, kieán truùc Phaät giaùo, quaûn trò hoïc Phaät giaùo, kinh teá hoïc Phaät giaùo, chính trò hoïc Phaät giaùo v.v... Ñöôïc nhö theá, coâng vieäc giaùo duïc cuûa tröôøng seõ tieán xa hôn, seõ ñaøo taïo nhieàu nhaân taøi cho Giaùo hoäi hôn.
Ngoaøi ra, tröôøng cuõng neân bieân soaïn quyeån ''Sôû tay tröôøng Ñaïi hoïc Phaät hoïc Vieät Nam'', giôùi thieäu veà tröôøng. Noäi dung soå tay coù theå bao goàm caùc vaán ñeà sau:
Lòch söû thaønh laäp vaø muïc ñích cuûa tröôøng.
Heä thoáng haønh chaùnh cuûa tröôøng nhö Ban giaùm hieäu, Ban giaûng huaán vaø vaên phoøng haønh chaùnh.
Chöông trình cöû nhaân Phaät hoïc:
- Tuyeån sinh vaø thi cöû.
- Chöông trình hoïc troïn khoùa.
- Noäi dung hoïc cuûa töøng moân.
- Saùch tham khaûo cho töøng moânChöông trình Cao hoïc Phaät hoïc:
- Tuyeån sinh vaø thi cöû.
- Chöông trình hoïc troïn khoùa.
- Noäi dung hoïc cuûa töøng moân.
- Saùch tham khaûo cho töøng moân.
- Qui ñònh veà luaän vaên toát nghieäp.Chöông trình nghieân cöùu sinh tieán só:
- Cheá ñoä tuyeån sinh.
- Thôøi gian ghi danh.
- Yeâu caàu baûn toùm taét veà chöông trình nghieân cöùu cuûa luaän aùn.
- Qui ñònh veà noäi dung cuûa luaän aùn.
- Cheá ñoä thi cöû vaø phaùt vaên baèng.Ñeå ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu giaùo duïc treân, heä thoáng giaùo duïc Phaät giaùo caàn thöïc hieän nhöõng yeâu caàu caên baûn sau:
3. Nhöõng yeâu caàu cô baûn cuûa giaùo duïc Phaät giaùo. (a) Moâ phaïm vaø thaân giaùo.
Ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc khoâng chæ laáy tri thöùc Phaät hoïc truyeàn trao cho Taêng Ni sinh maø coøn phaûi laáy naêng löïc, phaåm chaát ñaïo ñöùc vaø phaïm haïnh cuûa mình truyeàn trao cho Taêng Ni sinh, maø thuaät ngöõ Phaät hoïc goïi laø thaân giaùo. Thaân giaùo coù theå ñöôïc xem nhö baøi hoïc giaùo duïc thaâm thuùy nhaát vaø thieát thöïc nhaát. Söï phaïm haïnh vaø thanh tònh cuûa ngöôøi thaày coù söùc taùc ñoäng maïnh vaøo taâm thöùc Taêng Ni sinh, khieán hoï phaùt khôûi chaùnh tín, laøm troåi daäy haït boà-ñeà, laøm ñoäng löïc cho söï tu taäp... Taát caû haønh vi thaân giaùo cuûa ngöôøi thaày nhö caùch ñi, ñöùng, naèm, ngoài, cho ñeán maëc aùo, aên côm, röûa maët v.v... laø nhöõng giaùo huaán sinh ñoäng, khoâng theå tìm thaáy qua ngoân ngöõ vaên töï trong tröôøng lôùp.Vaø do ñoù, coù theå noùi söï moâ phaïm hay thaân giaùo cuûa ngöôøi thaày Phaät hoïc ñöôïc ñaùnh giaù raát cao vaø ñoùng vai troø quan troïng trong söï tu hoïc cuûa Taêng Ni sinh.
(b) Kheá lyù vaø kheá cô.
Kheá lyù vaø kheá cô laø hai yeâu caàu cô baûn cuûa neàn giaùo duïc Phaät hoïc. Kheá lyù laø söï trao truyeàn xaùc hôïp vôùi chaân lyù Phaät-ñaø vaø xieån döông chaùnh phaùp ñuùng vôùi baûn chaát cuûa chaùnh phaùp, khoâng vì lyù do gì laïi noùi traùi vôùi chaùnh phaùp. Theä hieän kheá lyù laø nhaèm ñaøo taïo cho Taêng Ni sinh ñöùc tính chaùnh ngöõ, bi-trí-duõng, hay ñöùc voâ sôû uùy vì söï hoaèng truyeàn chaùnh phaùp. Kheá cô laø söï truyeàn daïy xaùc hôïp vôùi caên cô, ñoái töôïng, nhaèm xaùc laäp chaùnh kieán, chaùnh tö duy cho Taêng Ni sinh. Kheá cô ñoùng vai troø quan troïng, vì noù xaùc ñònh roõ yeáu toá kheá lyù kia laø ñeå phuïc vuï cho ai. Giaùo duïc Phaät giaùo laø neàn giaùo duïc phuïc vuï nhaân baûn. Coù kheá lyù maø thieáu kheá cô thì muïc ñích duïc phuïc vuï ñoù khoâng theå thaønh töïu ñöôïc. Ñeå ñaït ñöôïc yeâu caàu kheá lyù vaø kheá cô, ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc phaûi thaáu trieät nhöõng vaán ñeà Phaät hoïc, naém raønh taâm lyù hoïc taêng vaø nhaát laø phaûi chuû ñoäng trong vieäc trieån khai, giaûng daïy thaät linh ñoäng. Khoâng phaûi bieát caùi gì thì daïy caùi ñoù, maø chæ daïy nhöõng gì caàn thieát cho caên cô ñoái töôïng. Söï thích hôïp vôùi caên cô ñoái töôïng nhö vaäy môùi thaät söï laø giaùo duïc sö phaïm Phaät hoïc.
(c) Sö phaïm.
Sö phaïm laø quaù trình khoa hoïc cuûa giaùo duïc, ñöôïc theå hieän vaø ñaùnh giaù qua söï vaän duïng quy luaät trong quaù trình daïy hoïc vaø coøn laø yeáu toá khoâng theå thieáu trong vieäc thaønh töïu kheá lyù vaø kheá cô. Ñoái töôïng cuûa thaày giaùo laø con ngöôøi vaø do ñoù ñoái töôïng cuûa ngöôøi thaày Phaät hoïc laø Taêng Ni sinh. Muoán giaùo duïc con ngöôøi thì ngöôøi thaày phaûi bieát thuyeát phuïc, neâu göông, ñoàng thôøi toå chöùc caùc hoaït ñoäng thöïc tieãn ñeå cho caùc hoïc vieân coù dòp reøn luyeän. Tính khoa hoïc trong giaùo duïc sö phaïm Phaät hoïc ñöôïc theå hieän caùch chính xaùc, hôïp lyù khi noù xaùc hôïp vôùi caùc quy luaät phaùt trieån cuûa löôùi tuoåi vaø ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng. Sö phaïm trong giaûng daïy Phaät hoïc thaät chaát laø moät ngheä thuaät truyeàn trao chaùnh phaùp vaø huaán luyeän trí tueä, ñaïo ñöùc moät caùch höõu hieäu. Ñaây laø ngheä thuaät ñoøi hoûi nhieàu ôû söï noå löïc töï trau doài cuûa ngöôøi thaày nhieàu hôn baát cöù ngheà naøo khaùc. Tính sö phaïm hay ngheä thuaät giaûng daïy tröôùc heát theå hieän ôû khaû naêng dieãn ñaït, trình baøy kieán thöùc vaø caùc tö töôûng moät caùch nheï nhaøng, thoaûi maùi, giaûn dò, gaàn guûi maø ñaït ñöôïc taùc duïng giaùo duïc saâu saéc. Caùi ñoù Phaät giaùo goïi laø ngöõ bieän taøi vaø nghiaõ bieän taøi. Ngöï bieän taøi laø ngheä thuaät sö phaïm Phaät hoïc coøn ñöôïc theå hieän ôû khaû naêng söû duïng lôøi noùi, ñieâu luyeän gioïng noùi, chænh lyù toát oai nghi, daùng ñieäu, neùt maët, caùch ñi, caùch ñöùng, caùch nhìn vaø caû caùch ngoài nöõa. Thieáu nhöõng caùi ñoù thì khoù coù theå trôû thaønh nhaø giaùo duïc Phaät hoïc gioûi ñöôïc, nghiaõ laø khoù coù theå thaønh töïu ñöôïc ngöõ bieän taøi. Ngoøai ra, ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc coøn phaûi bieát phaùt huy ñoàng boä söùc maïnh cuûa caùc yeáu toá giaùo duïc, töï giaùo duïc, di truyeàn ( hay chuûng töû caâu sanh ) vaø hoaøn caûnh. Coù nhö vaäy, muïc ñích giaùo duïc Phaät hoïc môùi mong thaønh töïu myõ maõn nhö traän möa thaám nhuaàn vaø nuoâi lôùn caùc loaïi coû caây ñöôïc.
Neáu giaùo duïc ñöôïc quan nieäm nhö moät ngheà thì ngheà giaùo duïc ñöôïc xem laø ngheà saùng taïo ra caùc ngaønh ngheà treân traùi ñaát. Chính vì theá, nhaø giaùo duïc Phaät hoïc tröôùc tieân phaûi töï giaùo duïc vaø hoaøn thieän chính mình baèng caùc yeâu caàu sau:
4. Nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc. (a) Thaåm thaáu chaùnh phaùp, phaïm haïnh thanh tònh.
Ñaây laø yeâu caàu quan troïng baäc nhaát cuûa moät nhaø giaùo duïc Phaät hoïc. Thaåm thaáu chaùnh phaùp töùc laø söï giaùc ngoä chaân lyù Phaät ñaø; soáng, laøm vieäc vaø giaùo duïc theo chaân lyù Phaät ñaø. Thaåm thaáu chaùnh phaùp töùc laø quaùn trieät tinh thaàn noäi ñieån-kinh luaät luaän cuûa ba heä giaùo lyù Ñaïi thöøa, Tieåu thöøa vaø Nhaát thieát höõu boä maø thuaät ngöõ Phaät giaùo goïi laø yeâu caàu veà noäi minh. Thaåm thaáu chaùnh phaùp hay noäi minh laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng trong nguõ minh cuûa Phaät giaùo Ñaïi thöøa. Quaùn trieät noäi minh laø ñieàu kieän taát yeáu giuùp cho muïc ñích giaùo duïc chaùnh kieán ñöôïc thaønh töïu troïn veïn.
Thaåm thaáu chaùnh phaùp ñoái vôùi ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc laø moät ñoøi hoûi raát lôùn vaø caàn thieát, vaø khoâng chæ döøng laïi ôû ñoù, ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc coøn phaûi laø ngöôøi göông maãu trong vieäc öùng duïng coù hieäu quaû nhöõng thöùc aên chaùnh phaùp vaøo ñôøi soáng thöôøng nhaät cuûa mình. Baûn thaân ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc phaûi laø ñieåm saùng veà ''haïnh giaûi töông öng'' hay ''tri haønh hôïp nhaát''. Ngöôøi thaày Phaät hoïc khoâng theå laø moät khoái roãng cuûa tri thöùc maø laø moät khoái ñaëc cuûa haønh trì. Ngöôøi thaày Phaät hoïc phaûi laø moät haønh giaû, moät nhaø tu taäp, theå nghieäm chaùnh phaùp. Chính nhöõng yeâu caàu ñoù taïo neân phaïm haïnh thanh tònh nôi thaân taâm ngöôøi thaày Phaät hoïc vaø toûa saùng qua taâm linh vaø söï tu hoïc cuûa Taêng Ni sinh.
Ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc phaûi hoäi ñuû söï giaùc ngoä lyù töôûng Phaät giaùo cao ñoä, coù ñaïo ñöùc phaïm haïnh trong saùng vaø ñöùc töø aùi bao la ñoái vôùi taát caû chuùng sinh. Giaùc ngoä lyù töôûng Phaät giaùo cao ñoä taïo cho ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc tinh thaàn voâ sôû uùy tröôùc nhöõng baïo löïc, uy quyeàn, tröôùc nhöõng baát coâng; laøm soáng daäy khaû naêng ñeà khaùng; röûa saïch nhöõng nhaän thöùc, chuû tröông sai laàm, traùi vôùi boán thaùnh ñeá, taùm chaùnh ñaïo, nhaân quaû, duyeân khôûi, voâ ngaõ vaø trung ñaïo... trong laõnh vöïc vaên hoùa vaø tö töôûng. Söù maïng caûi taïo tö töôûng, vaên hoùa xaõ hoäi cuûa ngöôøi thaày Phaät hoïc chæ coù theå ñaït ñöôïc khi ngöôøi aáy thaåm thaáu chaùnh phaùp, coù phaïm haïnh thanh tònh vaø truyeàn trao chaùnh phaùp baèng baàu nhieät huyeát töø bi, voâ ngaõ cuûa mình. Chính vì theá, aûnh höôûng chaùnh kieán ña vaên, phaïm haïnh, ñaïo ñöùc, uy tín vaø söï göông maãu cuûa ngöôøi laøm coâng taùc giaùo duïc Phaät hoïc laø moät söùc maïnh maø khoâng coù saùch sö phaïm naøo, khoâng coù chaâm ngoân ñaïo ñöùc naøo hay ngay caû söï khuyeán khích vaø tröøng phaït naøo coù theå saùnh ví, thay theá ñöôïc.
(b) Quaùn trieät ngoaïi minh.
Ngoaïi minh laø thuaät ngöõ Phaät hoïc duøng ñeå chæ cho söï sö thoâng suoát caùc moân theá hoïc. Hay noùi khaùc hôn, ñaây laø nhu caàu veà trình ñoä hoïc vaán toaøn dieän, coù chieàu saâu laãn chieàu roäng ñoái vôùi nhaø giaùo duïc Phaät hoïc.
Ngaøy nay, tröôùc söï phaùt trieån tranh minh cuûa khoa hoïc vaø hoïc thuaät, Phaät giaùo ñöôïc nhaän ñònh nhö laø toân giaùo cuûa khoa hoïc vaø trieát hoïc. Ñeå vieäc truyeàn baù Phaät hoïc coù hieäu quaû, nhaø giaùo duïc Phaät hoïc phaûi laõo thoâng caùc vaán ñeà khoa hoïc laãn trieát hoïc. Söû duïng ngoân ngöõ khoa hoïc vaø trieát hoïc ñeå trieån khai Phaät giaùo thì ngöôøi tieáp thu seõ thaáy deã hieåu vaø thaâm tín hôn. Ñaây chính laø yeâu caàu cô baûn cuûa ngöõ bieän taøi: ngoân ngöõ ñöôïc trình baøy baèng nhieàu caùch khaùc nhau nhöng chaân lyù chöùa ñöïng trong ñoù chæ laø moät. Kieán thöùc Phaät hoïc maø caùc Taêng Ni sinh laõnh naïp ñöôïc töø moät tröôøng Phaät hoïc chæ thuaàn noäi ñieån khoâng ñuû ñeå laøm haønh trang giaùo duïc tha nhaân trong thôøi ñaïi khoa hoïc môùi. Ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc phaûi trang bò cho mình vaø Taêng Ni sinh nhöõng kieán thöùc töø cô baûn ñeán chuyeân saâu veà trieát hoïc, toân giaùo hoïc, khoa hoïc töï nhieân, taâm lyù hoïc, sö phaïm hoïc, giaùo duïc hoïc, vaên minh Vieät Nam vaø theá giôùi v.v...
Caùc Taêng Ni sinh cuõng nhö sinh vieân Phaät hoïc ngaøy nay khoâng theå chæ thoaû maõn nhöõng kieán thöùc thuaàn noäi ñieån, maø ñoøi hoûi nhieàu kyõ naêng veà caùc khoa hoïc lieân heä. Caùc ñoøi hoûi chính ñaùng ñoù coøn do ai, neáu khoâng phaûi laø ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc phaûi coù traùch nhieäm giaûi ñaùp, truyeàn thuï cho hoï veà nhöõng vaán ñeà ñoù, duø ôû möùc ñoä nhaát ñònh.
Ngöôøi giaùo vieân Phaät hoïc phaûi hieåu bieát nhieàu hôn nhöõng caùi ñöôïc yeâu caàu truyeàn thuï cho Taêng Ni sinh theo chöông trình Phaät hoïc vieän qui ñònh. Thöïc teá cho thaáy khoâng coù moät moân hoïc naøo ñöôïc giaûng daïy maø laïi khoâng söû duïng nhöõng döõ lieäu cuûa caùc ngaønh hoïc keá caän, ngay caû ngoân ngöõ ruùt ra töø cuoäc soáng hieän thöïc vaø töø caùc laõnh vöïc tri thöùc khaùc nhau. Huoáng hoà Phaät giaùo, neàn giaùo duïc ñaäm tính trieát lyù, thaâm thuùy cao saâu, neáu thieáu nhöõng kieán thöùc cô baûn veà ngoaïi minh thì khoù maø tieáp caän chính xaùc ñöôïc. Thuaät ngöõ Phaät hoïc laø ngoân ngöõ ñaëc thuø cuûa Phaät giaùo, saâu saéc, khoù hieåu, caàn ñöôïc chuyeån theå qua ngoân ngöõ khoa hoïc, trieát hoïc, vaên hoïc baùc hoïc laãn bình daân, ñeå phoå caäp cho taát caû ñoái töôïng. Vaø nhö vaäy, vieäc giaùo duïc Phaät hoïc seõ ñöôïc lan roäng, lôùn maïnh vaø hieäu quaû hôn.
(c) Nghieäp vuï sö phaïm vaø saùng taïo.
Yeâu caàu ngaøy caøng cao cuûa söï nghieäp giaùo duïc Phaät hoïc, truyeàn trao chaùnh phaùp ñeán vôùi moïi giôùi theo nhöõng ñieàu kieän môùi tröôùc söï tieán boä gia toác cuûa xaõ hoäi, ñoøi hoûi nhaø giaùo duïc Phaät hoïc phaûi khoâng ngöøng naâng cao trình ñoä nghieäp vuï sö phaïm vaø tính saùng taïo trong ngheä thuaät sö phaïm cuûa mình.
Phöông höôùng giaûng daïy sö phaïm vaø saùng taïo cuûa ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc coù yù nghiaõ saâu saéc vaø lieân heä maät thieát vôùi tieàm löïc tri thöùc, trí tueä vaø ñaïo ñöùc tu taäp. Ñoù laø moái lieân heä bieän chöùng giöõa noäi dung vaø hình thöùc, ngoân töø vaø hieän thöïc, tri vaø haønh. Ngheä thuaät sö phaïm laø ngheä thuaät cuûa söï löïa choïn coù tính saùng taïo. Löïa choïn caøng thieän xaûo thì taùc duïng giaùo duïc hay kheá lyù caøng cao. Muoán hieäu quaû sö phaïm caøng cao thì ngöôøi thaày Phaät hoïc phaûi thöôøng xuyeân nghieân cöùu, hoaøn bò cho mình trình ñoä lyù luaän vaø kinh nghieäm giaûng daïy, baèng caùch nghieân cöùu caùc thaønh töïu cuûa caùc khoa hoïc, taâm lyù löùa tuoåi, sinh lyù hoïc vaø phöông phaùp giaûng daïy boä moân... töø nhöõng taùc giaû Phaät hoïc vaø theá hoïc coù uy tín trong laõnh vöïc chuyeân moân trong cuõng nhö ngoaøi nöôùc vaø ñaëc bieät laø kinh nghieäm giaùo duïc Phaät hoïc ôû caùc nöôùc Phaät giaùo tieân tieán.
Taát caû nhöõng tham khaûo vaø nghieân cöùu naøy giuùp ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc naâng cao trình ñoä lyù luaän veà khoa hoïc giaùo duïc Phaät hoïc cuûa mình trong söù maïng truyeàn trì hueä maïng, tieáp daãn haäu lai, baùo Phaät aân ñöùc.
''Bieát möôøi daïy moät'' hay ''nhöõng gì Nhö Lai giaûng daïy nhö nhöõng chieác laù trong loøng baøn tay, so vôùi nhöõng chieác laù trong röøng'' laø nhöõng qui luaät coù yù nghiaõ sö phaïm saâu saéc, ñaùng cho chuùng ta laáy laøm phöông chaâm ñeå giaùo duïc Phaät hoïc coù hieäu quaû. Giaûng daïy tröôøng giang ñaïi haûi, khoâng giôùi haïn, khoâng choïn loïc vaø coù tính saùo moøn, chaúng nhöõng khoâng coù ích cho hoïc taêng maø coøn laøm cho hoï roái leân, daãn ñeán söï thoái thaát trong vaên hueä, tö hueä vaø tu hueä, laø ñieàu caàn phaûi traùnh ñoái vôùi nhaø giaùo duïc Phaät hoïc sö phaïm. Ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc phaûi bieát löïa choïn vaø truyeàn daïy nhöõng gì caàn thieát nhaát trong bieån phaùp Phaät hoïc meânh moâng ñeå hoïc vieân coù theå öùng duïng thieát thöïc trong ñôøi soáng, ñem laïi hieäu quaû cao trong vieäc tu hoïc, chöù khoâng phaûi laø nhaø thuyeát trình, nhoài vaøo taâm trí hoïc vieân heát nhöõng gì mình hoïc ñöôïc qua naêm thaùng ña vaên vaø tu taäp.
Ñoái vôùi Phaät giaùo, muïc ñích giaùo duïc khoâng phaûi laø ñieåm döøng maø laø ñieåm xuaát phaùt cuûa quaù trình giaùo duïc. Muïc ñích giaùo duïc Phaät hoïc chính laø toaøn boä giaùo duïc ñöôïc ñaàu tö baøng chaát xaùm, phöông phaùp sö phaïm vaø loøng nhieät taâm cuûa ngöôøi thaày, vaø keát quaû laø, ñaøo taïo moät maãu Taêng Ni sinh lyù töôûng nhaát cuûa giaùo hoäi ôû moät giai ñoaïn lòch söû nhaát ñònh.
5. Muïc ñích cuûa giaùo duïc Phaät giaùo. Muïc tieâu giaùo duïc Phaät hoïc caàn ñaït ñöôïc laø trang bò cho Taêng Ni sinh theá giôùi quan, nhaân sinh quan Phaät giaùo; coù ñaïo ñöùc phaïm haïnh, coù vaên hueä, tö hueä, tu hueä, giaûi thoaùt vaø giaûi thoaùt tri kieán; loät boû moïi kieán hoaëc, tö hoaëc; haønh thaønh chaùnh kieán giaûi thoaùt. Muïc tieâu giaùo duïc Phaät hoïc laø ñoøi hoûi raát lôùn, quyeát ñònh suoát cuoäc ñôøi giaùc ngoä chính mình hieän taïi vaø tha nhaân ôû töông lai. Giaùc ngoä chính mình laø töï giaùo duïc, giaùc ngoä tha nhaân laø tha giaùo duïc.
(a) Töï giaùo duïc:
Baèng trí tueä vaø phaïm haïnh cuûa mình, ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc phaûi huaán luyeän vaø ñaøo taïo cho Taêng Ni sinh söï töï giaùo duïc chính hoï. Caùc thaày giaùo Phaät hoïc laø taám göông ñeå hoï noi theo. Töï giaùo duïc laø quaù trình ñoøi hoûi moãi caù nhaân phaûi töï giaùc trau doài tam tueä hoïc, xoùa boû tam ñoäc, höôùng ñeán tam giaûi thoaùt. Trong quaù trình naøy, ngöôøi thaày giaùo Phaät hoïc phaûi nhaán maïnhvaø laøm noåi baät ñöôïc ''hieän thöïc khoå ñau ñang khoáng cheá con ngöôøi laø do voâ minh, tham chaáp vaø phieàn naõo'', maø söï ñaït ñöôïc haïnh phuùc, an laïc phaûi do töï moãi ngöôøi thöïc haønh lôøi Phaät daïy, thoâng qua con ñöôøng baùt chaùnh, hay noùi khaùc laø nhaän thöùc roõ töù ñeá vaø möôøi hai nhaân duyeân. Moãi ngöôøi phaûi aùp duïng lôøi Phaät daïy trong cuoäc soáng ñeå laøm oác ñaûo giaûi thoaùt cho chính mình. Haõy thaép saùng ngoïn ñuoác giaûi thoaùt baèng chính söï tu taäp cuûa mình, nhö ñöùc Phaät ñaõ daïy:
(b) Tha giaùo duïc:Taát caû chuùng sanh ñeàu coù khaû naêng thaønh Phaät.
Trong loä trình giaùc ngoä, caùc con haõy töï mình thaép ñuoác leân maø ñi.
Trong ñaïi döông luaân hoài, caùc con haõy töï mình loäi vaøo bôø giaûi thoaùt.
Caùc con laø haûi ñaûo cuûa chính mình.
Ñöùc Nhö Lai chæ laø baäc Ñaïo sö treân nguyeân taéc.Con ñöôøng giaùo duïc cuûa Phaät giaùo laø giao thoa nhaân duyeân: giaùo duïc chính mình ñeå maø choùi saùng, giaùo duïc ngöôøi khaùc. Ñoái töôïng giaùo duïc cuûa Phaät giaùo luoân ñöôïc xaùc ñònh laø con ngöôøi vaø roäng ra laø taát caû caùc loaøi chuùng sanh ngoøai con ngöôøi. Caùc loaøi chuùng sanh keùm phöôùc ngoaøi con ngöôøi cuõng chính laø muïc tieâu giaùo duïc Phaät giaùo ôû caû chieàu saâu laãn chieàu roäng. Muïc ñích cuûa Phaät giaùo laø nhaèm giaùo hoùa chuùng sanh, do ñoù, muïc tieâu giaùo duïc cuûa Phaät giaùo cuõng nhaèm giaûi thoaùt chuùng sanh khoûi nhöõng ñau khoå ñang khoáng cheá, hoaønh haønh. Con ñöôøng giaùc ngoä cuûa Phaät giaùo laø taám baûn ñoà coâng boá roäng raõi, khoâng ñoäc ñoaùn, giaáu gieám. Ai ñi ñuùng söï höôùng daãn cuûa noù ñeàu ñöôïc giaûi thoaùt vaø ñaëc bieät laø giaûi thoaùt ñoù cuõng ñöôïc thöïc hieän töø töï thaân cuûa töøng haønh giaû, chöù khoâng theå tìm thaáy moät aân suûng naøo.
Tha giaùo duïc chính laø muïc tieâu lôùn khi töï giaùo duïc ñaõ hoaøn thaønh söù maïng. Moät ngöôøi töï giaùo duïc ñaõ xong maø khoâng coù tha giaùo duïc, haún khoâng phaûi laø ngöôøi Phaät giaùo. Thöïc teá cho thaáy khoâng moät ngöôøi Phaät töû naøo sau khi hoaøn thaønh töï giaùo duïc laïi khoâng dang roäng ñoâi tay ñeå giaùo duïc tha nhaân bao giôø. Ñaïo Phaät laø ñaïo cuûa töø bi, cöùu khoå. Giaùo duïc Phaät giaùo phaûi phaùt xuaát töø loøng töø bi voâ haïn ñeå côûi môû ñau khoå cuûa con ngöôøi vaø muoân loaøi nhö ñöùc Phaät ñaõ daïy: ''Ñaïo Phaät laø ñaïo noùi leân söï thaät ñau khoå vaø con ñöôøng daãn ñeán chaám döùt ñau khoå cho tha nhaân''.
Töï giaùo duïc vaø tha giaùo duïc laø muïc tieâu ñaøo taïo caên baûn nhaát trong heä thoáng giaùo duïc Phaät hoïc nhaèm xaùc ñònh höôùng ñi vöõng chaéc, thanh thoaùt vaø laøm neàn taûng cho moïi neàn ñaïo hoïc vaø ñöùc hoïc treân theá gian naøy. Nay muïc tieâu ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Con ñöôøng theânh thang traûi daøi ñang dang roäng ñoâi tay ñeå chaøo ñoùn taát caû Taêng Ni sinh sau khi toát nghieäp. Haõy tinh taán, duõng maõnh böôùc ñi treân con ñöôøng giaùo duïc cao thöôïng naøy!
Thích Nhaät Töø
Source: Ñaïo Phaät Ngaøy Nay
[ Trôû veà ]