Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Trong kho taøng vaên hoïc Vieät Nam coù hai taùc phaåm Quan AÂm Thò Kính vaø Nam Haûi Quan AÂm.
Bao giôø ?
Uyeân Minh Truyeän thöù nhaát keå raèng coâ Thò Kính laäp gia ñình vôùi Thieän Só. Bò noãi oan aâm möu gieát choàng neân bò choàng ñeå, Thò Kính giaû trai vaøo chuøa tu. Taïi ñaây Thò Kính laïi gaëp noãi oan khaùc. Thò Maàu, moät coâ gaùi ña tình yeâu Thò Kính vì töôûng Thò Kính laø trai. Coù thai vôùi moät ngöôøi khaùc, Thò Maàu laïi khai chính Thò Kính laø taùc giaû caùi baøo thai. Taát nhieân laø Thò Kính phaûi nhaän. Duø bò tra khaûo ñaùnh ñaäp taøn nhaãn, Thò Kính vaãn khoâng giaûi oan cho mình, baèng caùch chöùng toû mình laø gaùi giaû trai, moät vieäc quaù deã daøng. Nhaãn nhuïc chòu oan, Thò Kính tieáp tuïc tu haønh vaø thaønh Phaät hieäu Quan AÂm.
Trong khi trong truyeän Quan AÂm Thò Kính, nhaân vaät chính laø con gaùi thöôøng daân, thì trong Nam Haûi Quan AÂm, nhaân vaät chính laø moät coâng chuùa. Coâng chuùa phaùt taâm tu haønh ngay töø khi coøn nhoû. Loøng kieân ñònh, quyeát taâm ñaïi nguyeân cuûa coâng chuùa khoâng gì lay chuyeån noåi duø bò vua cha töùc giaän traán aùp ñeán ñoä ra leänh xöû töû. Loøng kieân ñònh ñoù ñuùng nhö hai caâu:
Thuaán Nhaõ Ña (1) taùnh khaû tieâu vong
Thöôùc Ca La (2) taâm voâ ñoäng chuyeånNghóa laø
"Baûn chaát khoâng taùnh coù theå tieâu vong
Nhöng Taâm Kim Cöông khoâng heà thay ñoåi"Nhöng taïi phaùp tröôøng, tröôùc khi bò thoï hình coâng chuùa ñöôïc thieân thaàn cöùu thoaùt vaø thaønh Phaät hieäu Quan AÂm.
Trong vaên chöông Vieät Nam, töø tröôùc ñeán nay, khoâng coù taùc phaåm naøo taùn döông nöõ giôùi baèng hai taùc phaåm treân: vì trong vuõ truï, trong theá giôùi ba nghìn, coù quaû vò naøo cao hôn quaû vò Phaät, quaû vò "löôõng tuùc toân": töø bi vaø trí tueä ñeàu vieân maõn? Laïi nöõa khoâng coù taùc phaåm naøo keå chuyeän moät ngöôøi ñaøn oâng Vieät Nam tu haønh thaønh Phaät.
Trong khi ñoù nhöõng nhaân vaät nam giôùi phaûn dieän laø ai?
Ñoù laø ngöôøi choàng Thieän Só ngu ngoác; ñoù laø caùc vieân chöùc hoäi ñoàng cöôøng haøo, aùc baù ôû noâng thoân; ñoù laø moät baïo chuùa ñoäc ñoaùn, ñeán taøn aùc cam taâm xöû töû con gaùi mình, chæ vì naøng khoâng theo yù mình laáy choàng nhö tuïc löu.
Ngoaøi caùc nhaân vaät phaûn dieän baèng xöông baèng thòt treân, coøn coù "nhaân vaät" phaûn dieän voâ hình khaùc: ñoù laø nhöõng taäp quaùn, nhöõng huû tuïc, nhöõng phaùp luaät khinh reû, aùp cheá phuï nöõ maø Thieän Só, maø caùc cöôøng haøo aùc baù noâng thoân, maø vua chuùa laø nhöõng ñaïi dieän, laø nhöõng ngöôøi thi haønh.
Roõ raøng trong gioøng hoïc Vieät Nam, phong traøo ñoøi giaûi phoùng phuï nöõ khoâng phaûi môùi baét ñaàu töø nhöõng naêm 20, 30 theá kyû naày, ñaëc bieät vôùi phong traøo vaên hoïc laõng maïn maø ñaïi dieän xuaát saéc laø nhoùm Töï Löïc Vaên Ñoaøn, maø noù ñaõ coù tröôùc ñoù haøng theá kyû vôùi hai taùc phaåm Quan AÂm Thò Kính vaø Nam Haûi Quan AÂm.
Phong traøo laõng maïn do aûnh höôûng phöông Taây, treân moät neàn kinh teá tö baûn manh nha ôû Vieät Nam. Trong khi ñoù, hai taùc phaåm veà Quan AÂm xuaát hieän trong boái caûnh moät neàn kinh teá noâng nghieäp, troïng nam khinh nöõ, cho neân chuùng ta caøng traân troïng taám loøng cuûa hai taùc giaû, vaø caûm phuïc saâu xa caùi nhìn thaáu suoát cuûa hoï. Nhöng vì ñi tröôùc thôøi ñaïi, tö töôûng cuûa hoï khoâng coù moät neàn kinh teá phuø hôïp ñeå thöïc hieän, neân phuï nöõ vaãn tieáp tuïc bò chaø ñaïp.
Trong neàn kinh teá noâng nghieäp, tö töôûng troïng nam, khinh nöõ theå hieän khaép nôi, trong taäp quaùn, trong phaùp luaät, trong giaùo duïc, trong trieát hoïc..., nghóa laø trong moïi lónh vöïc; noù aên saâu thaâm nhaäp vaøo moïi taàng lôùp xaõ hoäi, vaøo moïi ngöôøi, khieán cho naïn nhaân cuûa noù laø nöõ giôùi cuõng xem ñoù laø moät chuyeän ñöông nhieân nhö maët trôøi moïc ôû phöông ñoâng khoâng coù gì phaûi thaéc maéc, baøn caõi.
Ra ñöôøng gaëp phaûi chuyeän khoâng may thì cho laø do "gaëp gaùi", con caùi thì coù yù nghó: "möôøi ñöùa con gaùi khoâng baèng hoøn d... ñöùa con trai"; mieät thò phuï nöõ, cho hoï taàm thöôøng, thì baûo hoï "ñaùi khoâng quaù ngoïn coû".
Trong trieát hoïc, thì Kinh Dòch xaây döïng treân hai yeáu toá AÂm Döông. Döông laø bieåu hieän cho caùi thieän, caùi toát, nam giôùi thuoäc döông; AÂm laø bieåu hieän cho caùi aùc, caùi xaáu, nöõ giôùi thuoäc AÂm.
Cho neân ngöôøi phuï nöõ bò khinh reû, bò aùp böùc khaép nôi, trong gia ñình cuõng nhö ngoaøi xaõ hoäi.
Trong gia ñình thì, luùc coøn nhoû, theo cha (chöù khoâng theo meï vì meï laø nöõ); coù choàng thì theo choàng, choàng cheát thì theo con (taát nhieân laø con trai). Toùm laïi, ngöôøi phuï nöõ luùc naøo cuõng laø keû vò thaønh nieân. Choàng cheát thì phaûi thuû tieát, khoâng ñöôïc caûi giaù, vua chuùa khi cheát coù khi laïi bò baét choân theo. "Thuû tieát laø chuyeän lôùn maø cheát ñoùi laø chuyeän nhoû", ñoù laø lôøi moät ñaïi nho, oâng Trình Y Xuyeân. Chuyeän thuû tieát laø "ñöùc haïnh" cuûa nöõ giôùi, chöù khoâng phaûi cuûa nam giôùi, vì:
Trai naêm theâ baûy thieáp
Gaùi chính chuyeân moät choàng.Bò aùp cheá ngoaøi xaõ hoäi, thì coù tö töôûng "nam ngoaïi, nöõ noäi" nghóa laø ngöôøi ñaøn oâng lo vieäc xaõ hoäi, ngöôøi ñaøn baø chæ bieát lo vieäc naáu aên, queùt nhaø. Con gaùi khoâng ñöôïc ñi hoïc, vì con gaùi ñi hoïc, chæ toå ñeå vieát thö cho trai (taïi sao con trai khoâng phaûn ñoái baèng caùch khoâng ñoïc thö con gaùi?)
Thuùy Kieàu khoâng phaûi laø anh thö, laø nöõ anh huøng, nhö hai baø Tröng, baø Trieäu, khoâng phaûi laø baäc thaùnh nhö Phaät Baø. Kieàu chæ ñoøi quyeàn soáng vaø chieán ñaáu cho quyeàn soáng nhö moïi ngöôøi cuûa coõi ñôøi thöôøng, theá maø caùc oâng nhaø nho cuûa nöôùc ta ñaõ nhuïc maï, leân aùn:
"Ñaøn baø chôù keå Thuùy Vaân, Thuùy Kieàu"
Ñaùng leõ leân aùn thuû phaïm laø cheá ñoä coi phuï nöõ laø ñoà chôi cuûa ñaøn oâng, caùc ngaøi laïi leân aùn naïn nhaân laø Thuùy Kieàu. Cuõng khoù cho quí ngaøi, vì keát aùn cheá ñoä ñoù laø caùc ngaøi töï keát aùn mình. Noùi cho ñuùng, tö töôûng troïng nam khinh nöõ, noù coù lyù do xuaát hieän vaø coù lyù do toàn taïi trong xaõ hoäi noâng nghieäp, vì vieäc lao ñoäng naëng nhoïc, caàn thaân hình löïc löôõng, cô baép raén chaéc cuûa nam giôùi. Chính cô baép ngöôøi ñaøn oâng taïo uy quyeàn cho hoï, vì chính cô baép cuûa hoï ñaõ laøm ra cuûa caûi, tieàn baïc. Vaø raèng laø "ngöôøi naøo traû tieàn, ngöôøi ñoù cai trò".
Ngaøy nay, noùi chung, neàn kinh teá noâng nghieäp khoâng coøn quaù naëng nhoïc, vì nhôø coù maùy moùc, vaø cuõng khoâng coøn chieám ñòa vò troïng yeáu nhö xöa maø trôû thaønh thöù yeáu. Do ñoù, quyeàn haønh ngaøy nay khoâng nhaát thieát phaûi laø haøm soá ñoàng bieán cuûa cô baép, tröø phi laø ñeå ñaám ñaù, ñeå leân voõ ñaøi! Cho neân, töøng nôi, töøng böôùc, ngöôøi ñaøn baø ñaõ ñoøi bình quyeàn vôùi ñaøn oâng, nghóa laø ñoøi laïi nhöõng quyeàn cuûa hoï ñaõ bò ñaøn oâng chieám ñoaït, vaø ñaøn oâng phaûi nhaû ra, phaûi traû laïi cho hoï. Hoï ñaõ tranh ñaáu, ñaõ ñoøi chöù ñaøn oâng khoâng boá thí gì, khoâng ban ôn gì cho hoï caû.
Vieäc taùn döông phuï nöõ trong hai truyeän Quan AÂm Thò Kính, vaø Nam Haûi Quan AÂm coù hôïp giaùo lyù nhaø Phaät khoâng?
Trong Phaät giaùo coù boán chuùng: hai cho cö só, nam vaø nöõ, hai cho tu só, taêng vaø ni. Caû boán chuùng ñoù, neáu ai tu haønh thì cuõng ñeàu chöùng Thaùnh quaû caû. Chuùng ta coù theå baûo, neáu Kinh Duy Ma Caät ñaùnh ñoå yù töôûng khinh thöôøng cö só, thì hai chuyeän veà Quan AÂm ñaùnh ñoå tö töôûng coi thöôøng phuï nöõ. Vaû chaêng khi thaønh Phaät thì ñaâu coøn "giôùi tính" nam hay nöõ, nghóa laø khoâng coøn nhöõng nhu caàu, nhöõng haønh xöû rieâng bieät mang tính nam hay nöõ, maø chæ coøn "giôùi töôùng" töùc laø caùc cô quan phaân bieät nam, nöõ.
Theá thì taïi sao, ñoâi khi, choã naày, choã noï, trong kinh ñieån nhaø Phaät coù ghi khaû naêng phuï nöõ keùm nam giôùi? Phaûi hieåu nhöõng lôøi ñoù theá naøo?
Ñuùng, quaû coù choã, Phaät baûo khaû naêng ngöôøi phuï nöõ keùm nam giôùi. Nhöng phaûi hieåu raèng, luùc ñoù Phaät baûo raèng nöõ giôùi khoâng coù khaû naêng baèng nam giôùi, khoâng phaûi vì hoï thuoäc "nöõ giôùi" maø chính vì hoï thuoäc "nöõ giôùi thôøi ñöùc Phaät" nghóa laø thôøi maø ngöôøi phuï nöõ bò aùp cheá, khaû naêng hoï khoâng coù cô hoäi phaùt huy nhö nam giôùi. Cuõng nhö coù ngöôøi naøo ñoù, thôøi thuoäc Phaùp, baûo: Ngöôøi Vieät Nam khoâng theå coù ai ñöôïc giaûi Nobel. Ñieàu ñoù ñuùng neáu hieåu raèng ñoù laø taïi vì hoï laø ngöôøi Vieät Nam döôùi thôøi thuoäc ñòa bò aùp böùc, chöù khoâng phaûi taïi vì hoï laø ngöôøi Vieät Nam. Ai daùm baûo, trong töông lai, giaûi Nobel khoâng theå trao cho ngöôøi Vieät Nam. Trong töông lai ngöôøi Vieät Nam cuõng coù khaû naêng ñoaït gaûi Nobel nhö baát cöù ngöôøi nöôùc naøo. Hieåu moät caâu, neân hieåu hoaøn caûnh lòch söû maø caâu ñoù ñöôïc thoát ra, vieát ra; neân hieåu tinh thaàn cuûa noù, chöù ñöøng hieåu maët chöõ cuûa noù. Hieåu töøng chöõ, laø gieát tinh thaàn, noäi dung, cuûa noù. Ngöôøi xöa coù daïy "Hieåu saùt chöõ cuûa saùch, khoâng baèng khoâng saùch" (Taän tín thö baát nhö voâ thö).
Ngaøy nay, noùi chung, ôû nhieàu nöôùc, nöõ giôùi ñaõ ñöôïc giaûi phoùng trong kinh teá, trong chính trò, trong vaên hoùa, trong xaõ hoäi. Trong lónh vöïc naøo hoï cuõng xuaát saéc, thaønh coâng nhö nam giôùi.
Coù ngöôøi caên cöù vaøo hieän tình maø baûo: nhöng nöõ giôùi coù ñöôïc bao nhieâu ngöôøi thaønh coâng neáu so vôùi nam giôùi. Ñieàu ñoù quaû coù thaät, hieän tình soá ngöôøi nöõ xuaát saéc khoâng nhieàu baèng soá ngöôøi nam, nhöng nguyeân nhaân ñoù laø vì söùc "yø" cuûa taäp quaùn cuûa thaønh kieán cuûa söï thuû cöïu, cuûa söï hoaøi coå, chöù nguyeân nhaân khoâng phaûi naèm trong giôùi tính, vì neáu do giôùi tính thì ñaõ khoâng coù ngöôøi nöõ naøo thaønh coâng; cuõng nhö vì baûn tính cuûa löûa laø noùng, neân löûa ôû ñaâu luùc naøo cuõng khoâng theå maùt ñöôïc, baûn tính cuûa nöôùc bieån laø maën, neân baát cöù ôû ñaâu, luùc naøo nöôùc bieån cuõng khoâng ngoït ñöôïc. Neáu baûn chaát nöõ giôùi laø keùm coûi, thì ñaõ khoâng coù ngöôøi nöõ naøo xuaát saéc. Nöõ giôùi ñaõ ñöôïc giaûi phoùng treân caùc lónh vöïc kinh teá, vaên hoùa v.v... leõ naøo hoï khoâng ñöôïc giaûi phoùng treân lónh vöïc toân giaùo? leõ naøo cô cheá coøn kieàm cheá hoï?
Ñaëc bieät laø taïi Vieät Nam noùi rieâng, caùc nöôùc theo Phaät giaùo phaùt trieån noùi chung. Taïi Vieät Nam, ngoaïi tröø moät ít chuøa thuoäc phaùi nguyeân thæ, coøn thì chuøa naøo cuõng thôø Phaät Quan AÂn vôùi hình töôùng ngöôøi nöõ neáu khoâng laø taát caû, ña phaàn caùc chuøa Vieät Nam ñeàu coù döïng töôïng Phaät Baø loä thieân. Khoâng nhöõng theá, ôû nhieàu nôi coù xaûy tai naïn thì döïng töôïng Phaät Baø taïi ñoù ñeå caàu söï an laønh. Hoaëc döïng töôïng Phaät Baø ôû caùc thaéng caûnh ñeå Phaät Baø hoä trì cho ñòa phöông, cho ñaát nöôùc. Vaø tu só hay cö só thuoäc hai giôùi ñeàu nguyeän caàu.
Theá thì taïi sao trong ñaàu oùc cuûa khoâng ít Phaät töû vaãn coøn laùng vaùng tö töôûng troïng nam, khinh nöõ, troïng taêng khinh ni?
Nghòch lyù naày bao giôø chaám döùt? Vaø bao giôø seõ coù phieân toøa xöû söï kyø thò nam nöõ, nhö phieân toøa xöû söï kyø thò chuûng toäc ñang dieãn ra taïi Phaùp maø phaïm nhaân laø moät thò tröôûng?
Uyeân Minh
(1) Thuaán Nhaõ Ña laø phieân aâm chöõ Phaïn Sunyata
(2) Thöôùc Ca La laø phieân aâm chöõ Phaïn Vajra
[ Trôû Veà ]