Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
|
A. Daãn Nhaäp: - Khaùi quaùt phong traøo Nöõ quyeànB. Noäi Dung:Chöông I: Phuï nöõ trong caùc cheá ñoä xaõ hoäi thôøi Phaät taïi theáC. Keát Luaän:Chöông II: Ngöôøi phuï nöõ trong giaùo lyù Phaät giaùo
- Ngöôøi phuï nöõ trong tö töôûng coå truyeàn phöông Taây
- Ngöôøi phuï nöõ trong quan nieäm coå truyeàn phöông Ñoâng
- Phaåm haïnh ngöôøi phuï nöõ ñöôïc ñeà cao
- Quyeàn bình ñaúng treân ba phöông dieän:
a) Bình ñaúng veà maët hieän töôïng xaõ hoäiChöông III: Tìm hieåu moät soá vaán ñeà daãn ñeán hieåu sai veà ñòa vò ngöôøi phuï nöõ trong giaùo lyù Phaät Giaùo
b) Bình ñaúng veà maët giaùo ñoaøn
c) Bình ñaúng veà maët tu chöùng.Chöông IV: aûnh höôûng Phaät giaùo ñoái vôùi phuï nöõ trong xaõ hoäi.
- Vaán ñeà Baùt kænh phaùp.
- Maït phaùp sôùm hôn 500 naêm (khi nöõ giôùi xuaát gia)
- Vaán ñeà nguõ chöôùng.
- Phaät giaùo vôùi phuï nöõ trong ñôøi thöôøng
- Phaät giaùo vôùi phong traøo bình ñaúng nam nöõ hieän nay.
- Nhaän xeùt khaùch quan
- Keát thuùc vaán ñeà
A. Daãn Nhaäp Cuoäc soáng laø moät chuoãi daøi baát taän cuûa nhöõng vaán ñeà trong töông quan ñoái laäp: ñen traéng, toát xaáu, thieän aùc, nam nöõ,... taát caû luoân ñoái nghòch nhau.
ÔÛ moät goùc ñoä naøo ñoù, neáu khaùch quan maø nhìn chuùng ta chaéc chaén seõ tìm ñöôïc moät söï coâng baèng, bình ñaúng naøo ñoù. Nhöng thöïc teá, khi ñaõ noùi "chuùng ta nhìn" töùc ñaõ nhuoám maøu ngaõ tính vôùi caùi nhìn ñaây cuûa ta, laø cuûa ta, laø töï ngaõ cuûa ta. Vaø ñoù cuõng chính laø nguyeân nhaân cuûa bieát bao söï baát bình ñaúng, söï kyø thò maøu da chuûng toäc, ñaëc bieät laø söï phaân bieät nam nöõ.
Do vaäy, khi noùi ñeán phuï nöõ ngöôøi ta thöôøng nghó ngay ñeán nhöõng phong traøo ñoøi bình quyeàn, ñoøi quyeàn soáng, ñeán nhöõng quan nieäm kyø thò nam nöõ. Nhöõng yù kieán uûng hoä hay choáng ñoái nhöõng quan nieäm aáy chia ra hai phe roõ reät maø ngöôøi beânh vöïc söï kyø thò dó nhieân ña soá laø phaùi nam, vaø ngöôøi choáng ñoái söï baát bình ñaúng thì luoân luoân laø phaùi nöõ.
Töïu trung, vaàn ñeà kyø thò nam nöõ coù theå so saùnh vôùi vaán ñeà kyø thò maøu da, chuûng toäc, noù bao haøm moät söï tranh chaáp veà quyeàn lôïi vaø theá löïc.
Nhö chuùng ta ñaõ bieát, trong khoaûng boán möôi naêm gaàn ñaây phong traøo nöõ quyeàn (Feminism) khoâng ngôùt laøm soâi ñoäng dö luaän. Chæ rieâng vôùi toå chöùc Lieân Hieäp Quoác, naèm 1952 baûn Tuyeân Ngoân veà Quyeàn chính trò cuûa Nöõ giôùi ñöôïc long troïng tuyeân khaûi. Naêm 1975 ñöôïc goïi laø naêm quoác teá Nöõ quyeàn, vaø Lieân Hieäp Quoác trieäu taäp Hoäi nghò Theá giôùi vaø Nöõ quyeàn taïi Mexico.
Hoäi nghò ñaàu tieân veà Quyeàn sinh saûn laøm meï vaø quyeàn töï do löïa choïn ngöøa thai, giöõ thai hay phaù thai hoïp taïi Nairobi, Phi Chaâu naêm 1985. Möôøi naêm sau, 1995, Lieân Hieäp Quoác toå chöùc Ñaïi hoäi Nöõ quyeàn Theá giôùi taïi Baéc kinh, thuû ñoâ nöôùc Trung hoa. Hoäi nghò keát hôïp moät traêm taùm möôi laêm (185) quoác gia, goàm boán ngaøn ñaïi bieåu chính phuû, thaûo luaän trong möôøi ngaøy nhaèm thay ñoåi ñöôøng loái, chính saùch cuûa caùc quoác gia ñeå caûi thieän phöông tieän y teá, giaùo duïc, kinh teá vaø chính trò trong ñôøi soáng ngöôøi phuï nöõ.
Trong laõnh vöïc toân giaùo cuõng vaäy, phong traøo Nöõ quyeàn hôïp löïc vôùi caùc phong traøo Canh taân Toân giaùo, ñang laøm rung chuyeån taän goác reã giaùo lyù cuûa Gia toâ giaùo, nhaèm khai phoùng ngöôøi phuï nöõ khoûi bò raøng buoäc vì caùc ñieàu ngaên caám cuûa nhaø thôø trong ñôøi soáng gia ñình nhö ly dò, ngöøa thai, phaù thai ..., vaø cho ngöôøi nöõ tu ñöôïc thöïc thi moïi nhieäm vuï linh thieâng vaø höôûng troïn veïn quyeàn lôïi cuûa ngöôøi nam tu só.
ÔÛ vaøo moät vò trí ñòa dö khaùc, taïi caùc quoác gia Hoài giaùo, giaùo hoäi Hoài giaùo muoán ñeà phoøng caùc khuynh höôùng thay ñoåi ñòa vò ngöôøi phuï nöõ ôû trong gia ñình vaø thaùnh ñöôøng cuõng nhö ôû ngoaøi coäng ñoàng xaõ hoäi; laïi muoán nhaán maïnh caùc nguyeân taéc ñoäc toân cuûa giaùo lyù Hoài giaùo (Fundamentalist Islam) ñaõ vaø ñang chi phoái quyeàn haïn cuûa ngöôøi phuï nöõ.
Caâu hoûi ngöôøi vieát ñaët ra baây giôø laø phaûn öùng cuûa ñaïo Phaät tröôùc caùc dieãn bieán noùi treân nhö theá naøo? Töø laâu, ñoái vôùi moät soá ngöôøi, ñaïo Phaät bò xem nhö laø yeám theá, laø bi quan, laø baûo thuû ñoái vôùi nhöõng vaán ñeà then choát cuûa ñôøi soáng haøng ngaøy. Nhö khi baøn ñeán "giaù trò vaø haïn cheá cuûa Phaät giaùo trong phöông phaùp tö duy cuûa ngöôøi Vieät", giaùo sö Nguyeãn Taøi Thö trong baøi "Phaät giaùo vaø theá giôùi quan ngöôøi Vieät Nam trong lòch söû" cho raèng:
"Phaät giaùo chæ thaáy caù nhaân con ngöôøi maø khoâng thaáy xaõ hoäi con ngöôøi, chæ thaáy con ngöôøi noùi chung maø khoâng thaáy con ngöôøi thuoäc caùc giai caáp ñoái khaùng nhau trong xaõ hoäi tröôùc ñaây, khoâng thöøa nhaän söï ñaáu tranh giai caáp trong xaõ hoäi. Do ñoù, khoâng thaáy ñöôïc nguyeân nhaân xaõ hoäi ñöa ñeán söï khoå aûi cuûa con ngöôøi, khoâng thaáy ñöôïc söï caàn thieát phaûi ñaáu tranh choáng aùp böùc, boùc loät. Vaø vì theá quan nieäm töø bi, baùc aùi cuûa Phaät giaùo coù tröôøng hôïp baát lôïi cho söï ñaáu tranh giaûi phoùng quaàn chuùng bò aùp böùc". (1)Söï thaät coù phaûi vaäy chaêng?Ngöôøi vieát töï hoûi: ngaøy xöa ñöùc Phaät nhìn vò trí cuûa nöõ giôùi trong xaõ hoäi vaø trong toân giaùo nhö theá naøo? Phaûi chaêng do ñaïo Phaät "khoâng thaáy con ngöôøi thuoäc caùc gia caáp ñoái khaùng nhau trong xaõ hoäi tröôùc ñaây" neân "khoâng thaáy ñöôïc söï caàn thieát phaûi ñaáu tranh choáng aùp böùc, boùc loät" cuûa quaàn chuùng noùi chung vaø söï ñaáu tranh ñoøi quyeàn bình ñaúng cuûa phuï nöõ noùi rieâng? Tìm hieåu roõ vaán ñeà naøy, ta coù theå döï phoùng ñöôïc laäp tröôøng cuûa ñaïo Phaät trong phong traøo nöõ löu canh taân ngaøy nay.
Trong baøi tieåu luaän naøy, ngöôøi vieát tröôùc heát tìm hieåu ñòa vò ngöôøi phuï nöõ trong lòch söû loaøi ngöôøi vaøo thôøi Phaät taïi theá. Töø ñoù, seõ khaûo saùt quan nieäm veà nöõ giôùi trong giaùo lyù Phaät giaùo ñeå roài phaân tích xem lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät (ñoái vôùi moät soá vaán ñeà) coù phaûi laø haïn heïp, choáng côûi môû ñoái vôùi nöõ giôùi hay chæ laø moät ñieàu ngoä nhaän cuûa moät soá ngöôøi naøo ñoù. Vaø sau cuøng, ngöôøi vieát seõ tìm hieåu söï aûnh höôûng cuûa ñaïo Phaät ñoái vôùi phuï nöõ trong ñôøi soáng xaõ hoäi hieän nay.
Ñeå höôùng vieäc nghieân cöùu ñeà taøi vaøo moät heä thoáng, ngöôøi vieát ñaõ söû duïng phöông phaùp phaân tích toång hôïp vaø duøng nhöõng thuaät ngöõ chuyeân moân theo cuoán Phaät hoïc töø ñieån cuûa Hoøa Thöôïng Minh Chaâu (nhaø xuaát baûn Khoa Hoïc Xaõ Hoäi, 1991). Vì ñaây laø ñeà taøi quan troïng maø kieán thöùc thì coøn quaù non keùm neân ñeå laøm ñöôïc baøi tieåu luaän naøy, ngöôøi vieát ñaõ döïa vaøo khoâng ít kinh saùch Phaät hoïc vaø tham khaûo khaù nhieàu kieán giaûi tri thöùc cuûa chö Toân ñöùc Thaân giaùo sö. Nhöng, duø ñaõ coá gaéng heát söùc ngöôøi vieát vaãn khoâng sao traùnh khoûi nhöõng ñieàu thieáu soùt ñaùng tieác, cuùi xin caùc baäc Cao minh töø bi chæ giaùo.
B. Noäi Dung Chöông I - Phuï Nöõ Trong Caùc Cheá Ñoä Xaõ Hoäi Thôøi Phaät Taïi Theá
Ñòa vò xaõ hoäi cuûa moãi caù nhaân laø caùi maø xaõ hoäi coâng nhaän nôi moãi caù nhaân ñoù. Moät caùch toång quaùt, trong baäc thang xaõ hoäi giöõa vò trí xaõ hoäi vaø ñòa vò xaõ hoäi coù moái quan heä chaët cheõ vôùi nhau. Moät vò trí nhaát ñònh coù giaù trò töông öùng trong baäc thang xaõ hoäi phaûn aùnh theá löïc vaø quyeàn lôïi maø caù nhaân ñoù ñöôïc höôûng.
Nhöng treân thöïc teá, coù moät loaïi ñòa vò ñöôïc goïi laø "ñòa vò gaùn" (2) vaø caù nhaân naøo ñaõ bò xaõ hoäi gaùn moät ñòa vò naøo ñoù thì khoâng heà ñöôïc quyeàn löïa choïn. Ñoù chính laø tröôøng hôïp cuûa nhöõng ngöôøi phuï nöõ trong caùc cheá ñoä xaõ hoäi cuøng thôøi Phaät taïi theá.
1. Phuï nöõ trong tö töôûng coå truyeàn phöông Taây:
ÔÛ phöông Taây, ñòa vò ngöôøi phuï nöõ ñöôïc nhaøo naën trong tö töôûng Hy Laïp vaø La Maõ vaø trong truyeàn thoáng ñaïo Do Thaùi. Vaøo khoaûng theá kyû VI tröôùc Taây lòch, caùc nhaø trieát hoïc ñaàu tieân cuûa Hy Laïp xuaát hieän. Vôùi söï xuaát hìeän naøy, laàu ñaàu tieân loaøi ngöôøi daùm suy nghó ñoäc laäp döïa vaøo lyù trí cuûa mình, taùch khoûi thaàn thoaïi vaø toân giaùo.
Hai trong nhöõng trieát gia Hy Laïp döïng neân tö töôûng phöông Taây laø Plato vaø Aristotle. Plato laø moät trieát gia ñöông thôøi vôùi ñöùc Phaät, sanh trong moät gia ñình quyù toäc. Vôùi tö töôûng tieán boä: mong muoán xaây döïng moät xaõ hoäi lyù töôûng caên cöù treân ñaïo ñöùc chöù khoâng phaûi baèng baïo löïc. OÂng chuû tröông ngöôøi phuï nöõ giôùi thöôïng löu (vaø chæ trong giôùi thöôïng löu maø thoâi) phaûi ñöôïc giaùo duïc vaø huaán luyeän ñeå laõnh ñaïo. Nhöng treân thöïc teá, tö töôûng cuûa Aristotle thònh haønh hôn. OÂng chuû tröông ngöôøi phuï nöõ phaûi "thuï ñoäng, phuïc tuøng vaø ít lôøi".
Coøn rieâng xaõ hoäi La Maõ ngay trong thôøi tieàn söû, caùc boä toäc ngöôøi La Tinh soáng ôû bôø bieån mieàn trung vaø taây nöôùc Y Ù naøy ñaõ thôøi phuïng raát nhieàu thaàn linh vaø numina (nhöõng löïc löôïng sieâu nhieân vaø thaàn bí soáng chung quanh con ngöôøi trong caùc nôi: röøng, soâng, suoái,.... vaø caû ôû trong nhaø coù ngöôøi ôû).
Vôùi söï phaùt trieån lôùn maïnh cuûa thaønh phoá La Maõ vaøo theá kyû VI tröôùc Taây lòch, toân giaùo La Tinh cuõng phaùt trieån theo hai höôùng cöïc kyø nhanh choùng: moät höôùng ñi vaøo cuoäc soáng ngöôøi noâng daân, höôùng thöù hai ñi vaøo thaønh phoá La Maõ. Luùc baáy giôø caùc thaàn linh cuõng phaùt trieån thaønh nhöõng thieân thaàn nhö Jupiter - vò thaàn coõi trôøi lôùn nhaát, Mars - thieân thaàn cuûa thöïc vaät vaø chieán tranh, Juno - vôï cuûa Jupiter, cai quaûn giôùi phuï nöõ cuõng nhö nöõ thaàn Hy Laïp Hera vaäy, nöõ thaàn Minerva troâng coi ngheä thuaät vaø thuû coâng,... Nhö vaäy, ôû moät phöông dieän naøo ñoù, caùc vò nöõ thaàn trong ñôøi soáng tö töôûng coå truyeàn La Maõ ñaõ theå hieän phaàn naøo quyeàn haïn vaø ñòa vò ngöôøi phuï nöõ trong xaõ hoäi ñöông thôøi. Nhöng, noùi chung, ñaïi ña soá nöõ giôùi La Maõ vaãn bò cheøn eùp vaø boùc loät khoâng khaùc gì ôû phöông Ñoâng.
Maët khaùc, ôû phöông Taây treân bình dieän toân giaùo, ngöôøi phuï nöõ cuûa maãu möïc Do Thaùi bò haïn cheá trong vai troø ngöôøi vôï vaø ngöôøi meï. Giaùo lyù Do Thaùi khoan hoàng vôùi cheá ñoä ña theâ, ngöôøi ñaøn oâng coù quyeàn boû vôï. Trong gia ñình, meï phaûi daïy vaø kieåm soaùt con veà giaùo lyù nhöng vaøo nhaø thôø, phuï nöõ khoâng ñöôïc daâng leã.
Trong ñaïo Do Thaùi, coù khaù nhieàu nghi leã do luaät Toral ñaët ra nhaèm phaân bieät caùi thanh tònh vôùi caùi khoâng thanh tònh, caùi phaøm tuïc vôùi caùi thieâng lieâng; keå caû vaán ñeà "ngöôøi ñaøn oâng khoâng ñöôïc maëc aùo quaàn ngöôøi ñaøn baø":
"Cheát ñöôïc xem laø khoâng thanh tònh, kinh nguyeät vaø moät vaøi loaïi beänh ñöôïc xem nhö laø khoâng thanh tònh" (3).
Hoaëc laø khi caû gia ñình ñi leã ôû leã ñöôøng:
"Ñaøn oâng ngoài ôû hoäi tröôøng lôùn, coøn phuï nöõ thì ngoài taäp trung ôû moät khoaûng nhaø thôø daønh cho hoï" (4).
Vôùi söï phaûi caàu kinh ôû nôi rieâng, phaûi caùch bieät vôùi nôi ñaøn oâng laøm leã, cho thaáy quyeàn lôïi cuûa ngöôøi phuï nöõ trong Do Thaùi giaùo truyeàn thoáng khoù maø kieám ñöôïc moät söï bình ñaúng töông ñöông vôùi nam giôùi. Töø ñoù ta bieát, trong xaõ hoäi phöuông Taây baáy giôø, ngöôøi phuï nöõ tuy ñaõ coù nhieàu söï öu ñaõi ñöôïc theå hieän qua hình töôïng caùc nöõ thaàn, nhöng vaãn khoâng sao traùnh khoûi nhöõng thieät thoøi maát maùt maø xaõ hoäi loaøi ngöôøi ñaõ gaùn cho.
2. Phuï nöõ trong quan nieäm coå truyeàn phöông Ñoâng:
Cuøng nhòp ñaäp cuûa nhaân loaïi, ngöôøi phuï nöõ trong caùc cheá ñoä xaõ hoäi cuûa phöông Ñoâng luùc baáy giôø khoâng keùm phaàn chòu nhieàu tuûi nhuïc. Ñoâng phöông coù hai neàn vaên minh caên baûn laø Trung Hoa vaø AÁn Ñoä. Ñòa vò ngöôøi phuï nöõ ôû Ñoâng phöông töø xöa cho ñeán luùc tieáp xuùc vôùi Taây phöông hoaøn toaøn leä thuoäc vaøo nam giôùi.
Ñaïo Khoång, caên baûn cuûa toå chöùc xaõ hoäi Trung Hoa baáy giôø, kheùp kín ngöôøi phuï nöõ sau caùnh cöûa gia ñình (khueâ moân baát xuaát) vôùi caùc nguyeân taéc "tam toøng töù ñöùc, phu xöôùng phuï tuøy". Nhöng nay ta ñang khaûo saùt ñeán nhöõng vaán ñeà lieân heä giöõa ñaïo Phaät vaø nöõ quyeàn, vaø vì ñaïo Phaät phaùt sinh töø AÁn Ñoä, ta seõ tìm hieåu kyõ hôn lòch söû nöõ quyeàn taïi AÁn Ñoä.
AÁn Ñoä laø moät trong nhöõng vuøng ñaát coù neàn vaên minh coå nhaát cuûa lòch söû loaøi ngöôøi. Ñaáy laø neàn vaên minh ôû thöôïng löu soâng Indus (soâng AÁn), traûi xuoáng caû thöôïng löu soâng Ganges (soâng Haèng). Coù theå noùi trung taâm vaø linh hoàn cuûa neàn vaên minh töông ñoái thuaàn chaát vaø coå nhaát AÁn Ñoä ñaõ taäp trung ôû vuøng naøy, nôi maø gioáng daân Dravidian sinh soáng.
Ñeán theá kyû XIII tröôùc Taây lòch, boä laïc Aryan du muïc traøn töø caùc caùnh ñoàng Urals, mieàn ranh giôùi hai chaâu AÂu AÙ ngaøy nay, xuoáng AÁn Ñoä, tröôùc taøn saùt moät phaàn, sau ñoàng hoùa ngöôøi Dravidian laäp neân neàn vaên minh Veä Ñaø (Vedas). Baø la moân giaùo laày Vedas laøm caên baûn, ñaõ thieát laäp moät traät töï chaët cheõ goàm boán ñaúng caáp:
1. Baø la moân (Braøhmana): chuû tröông vieäc nghi leã toân giaùo.Cheá ñoä ñaúng caáp naøy döïa treân ñöùc tin thaàn linh, vaø aûnh höôûng raát nhieàu ñeán moïi laõnh vöïc, moïi bình dieän: kinh teá, chính trò, xaõ hoäi, ... Trong moãi giai caáp, laïi phaân bieät ngöôøi ñaøn oâng laø chuùa, ngöôøi ñaøn baø laø toâi.
2. Saùt ñeá lôïi (Khattiya): giai caáp vua quan, naém quyeàn thoáng trò.
3. Tyø xaù (Vessa): giai caáp bình daân, noâng, coâng, thöông.
4. Thuû ñaø la (Sudda): giai caáp tieän daân, baàn cuøng.Ngöôøi phuï nöõ baáy giôø, bò khinh reû vaø chæ laø nhöõng moùn ñoà tieâu khieån cuûa ñaøn oâng thuoäc giôùi quyeàn quyù. Söï baét coùc, cöôõng eùp, cuõng nhö söï buoân baùn phuï nöõ, thieáu nöõ thöôøng xuyeân xaûy ra. Trong ñôøi soáng thöôøng nhöït, ngöôøi phuï nöõ phaûi chòu khaù nhieàu thieät thoøi: hoï khoâng ñöôïc ra khoûi nhaø maø khoâng che maët, khoâng coù quyeàn trong caùc hoaït ñoäng xaõ hoäi, khoâng coù maët trong laõnh vöïc toân giaùo... Nhöõng ngaøy voâ taän cuûa hoï chæ laø ñeå chôø ñôïi trong thaàm laëng söï vieáng thaêm cuûa ngöôøi ñaøn oâng, cho ñeán khi ngöôøi naøy cheát thì phaûi chòu söï thieâu soáng ñeå ñi theo ngöôøi ñaõ cheát (tuïc leä Sati).
Söï ñau khoå, söï baát coâng ñang traøn ngaäp khaép caùc neûo ñöôøng, khaép caùc phoá phöôøng thaønh thò, ai laø ngöôøi daét loái ñöa ñöôøng? Caùc nhaø trieát lyù, lòch söû coù nghi laïi coù saùu möôi hai vò, laïi theâm Kyø Na giaùo (ñaïo Jaina) nhöng chæ baøn luaän veà nhöõng vaán ñeà sieâu hình, veà baûn theå vuõ truï, veà söï höõu bieân hay voâ bieân cuûa theá giôùi, veà söï hieän höõu hay khoâng hieän höõu cuûa linh hoàn, veà söï coù töôûng hay khoâng coù töôûng sau khi cheát, veà söï ñoaïn dieät hay khoâng ñoaïn dieät baûn ngaõ, ... taát caû ñeàu khoâng ñaùp öùng ñöôïc khaùt voïng cuûa daân chuùng.
Ngay trong moâi tröôøng sinh thaùi naøy, ñöùc Phaät Thích Ca ra ñôøi, saùng laäp neân moät toân giaùo bình ñaúng, vò tha. Ngaøi phuû nhaän giai caáp baát coâng, ñem cheá ñoä bình ñaúng ñeå ñaõi ngoä moïi haïng ngöôøi trong xaõ hoäi. Vaø töø ñoù, Ngaøi ñaõ môû ra cho nöõ giôùi con ñöôøng giaûi phoùng khoâng nhöõng ra khoûi moät thaân phaän ñen toái thaáp heøn, leä thuoäc vaøo nam giôùi, maø coøn ra khoûi nguïc tuø baûn ngaõ nhoû heïp ñeå vöôn leân Chaân lyù, Nieát baøn.
Chöông II - Ngöôøi Phuï Nöõ Trong Giaùo Lyù Ñaïo Phaät
1. Phaåm haïnh ngöôøi phuï nöõ ñöôïc ñeà cao:
Ñeà cao phaåm haïnh cuûa ngöôøi phuï nöõ trong xaõ hoäi ngaøy nay laø chuyeän khaù bình thöôøng, nhöng neáu ñem söï vieäc ñoù trôû lui veà quaù khöù ñeán xaõ hoäi AÁn Ñoä caùch ñaây treân hai ngaøn naêm traêm naêm quaû laø ñieàu nan thuyeát. Theá maø ñöùc Phaät ñaõ laøm ñieàu khoù laøm; ñaõ noùi ñieàu khoù noùi naøy trong thôøi ñieåm aáy. Ngaøi ñaõ giaûi phoùng ngöôøi phuï nöõ khoûi nhöõng tö töôûng aùp böùc coá höõu, ñaõ naâng cao quy cheá cho haøng phuï nöõ vaø daét daãn nöõ giôùi thöïc hieän ñòa vò quan troïng cuûa mình trong xaõ hoäi.
Nhö chuùng ta ñaõ bieát, nöõ giôùi trong xaõ hoäi AÁn Ñoä baáy giôø ñöôïc xem laø khoâng xöùng ñaùng ñeå höôûng baát luaän ñieàu gì cao hôn haøng toâi tôù cuûa choàng, cuûa cha, hay cuûa anh. Hoï khoâng bao giôø ñöôïc saép ngang haøng vôùi nam giôùi trong xaõ hoäi. Ñieàu naøy daãn ñeán moät tö töôûng thaät coå huû: "Sinh con gaùi laø moät ñieàu baát haïnh - coøn hôn vaäy nöõa - laø moät ñaïi hoïa". Quan kieán heïp hoøi naøy khoâng phaûi chæ coù ôû ngöôøi daân thöôøng maø noù coøn toàn taïi trong caû haøng vua chuùa.
Traùi haún vôùi traøo löu tö töôûng ñoù, Phaät cho raèng nôi ngöôøi nöõ voán tieàm aån nhieàu ñöùc tính toát nhö thoâng minh, nhaãn nhuïc, oân hoøa, bao dung, ñoä löôïng, ... Neân khi thaáy vua Pasenadi nöôùc Kosala muoän phieàn vì nghe tin baùo hoaøng haäu Mallika vöøa haï sinh coâng chuùa, Phaät lieàn khuyeân:
"Naøy Nhaân chuû, ôû ñôøi,Ñöùc Phaät ñaõ chæ cho quaàn chuùng thaáy raèng: ngöôøi phuï nöõ laø meï cuûa ñaøn oâng. Khoâng ai xöùng ñaùng cho ta kænh moä toân suøng baèng meï cuûa mình. Vì:
Coù moät soá thieáu nöõ,
Coù theå toát ñeïp hôn,
So saùnh vôùi con trai,
Coù trí tueä, giôùi ñöùc,
Khieán nhaïc maãu thaùn phuïc.
Roài sinh ñöôïc con trai,
Laø anh huøng, quoác chuû,
Ngöôøi con trai nhö vaäy,
Cuûa ngöôøi vôï hieàn ñöùc,
Thaät xöùng ñaùng laø Ñaïo sö,
Giaùo giôùi cho toaøn quoác". (5)"Meï hieàn coøn soáng goïi laø maët trôøi giöõa tröa choùi saùngMeï laø maët trôøi choùi saùng, laø maët traêng dòu hieàn. Vôùi bieän phaùp so saùnh ñoäc ñaùo giöõa ngöôøi meï vôùi hai hình aûnh ñoäc nhaát voâ nhò phaûi chaêng laø caùch tuyeân döông ñöùc haïnh cao quyù cuûa ngöôøi phuï nöõ?
Meï hieàn khuaát boùng goïi laø maët trôøi ñaõ laën
Meï hieàn coøn soáng goïi laø maët traêng saùng toû
Meï hieàn khuaát roài goïi laø ñeâm toái u aùm". (6)Nhö chuùng ta bieát, trong nhöõng laõnh vöïc hoaït ñoäng khaùc nhau thì con ngöôøi seõ coù nhöõng ñòa vò khaùc nhau. Nhö theá trong xaõ hoäi, ngöôøi ñaøn oâng naém giöõ nhöõng ñòa vò then choát thì trong gia ñình, gieàng moái laïi do ngöôøi phuï nöõ naém giöõ.
Bôûi theá ñöùc Phaät thöôøng duøng danh töø maøtugaøma coù nghóa laø "haïnh laøm meï", hay "xaõ hoäi nhöõng baø meï" ñeå toû yù kính troïng khi noùi veà nhöõng phuï nöõ lôùn tuoåi vaø danh töø Paøramaøsakhaø (nhöõng ngöôøi baïn toát cuûa choàng hoï) ñeå chæ nhöõng phuï nöõ ñaõ keát hoân. Vaø chuùng ta seõ baét gaëp raát nhieàu hình aûnh cao quyù cuûa ngöôøi phuï nöõ noùi chung vaø ngöôøi meï noùi rieâng trong giaùo lyù Phaät giaùo. Nhö ôû Taêng chi boä kinh, ñöùc Phaät khuyeân con caùi phaûi kính troïng cha meï trong nhaø, vì theo Ngaøi "cha meï ngang baèng vôùi Phaïm Thieân":
"Phaïm Thieân, naøy caùc Tyø kheo, laø ñoàng nghóa vôùi meï cha. Caùc Ñaïo sö thôøi xöa, naøy caùc Tyø kheo, laø ñoàng nghóa vôùi meï cha. Ñaùng ñöôïc cuùng döôøng, naøy caùc Tyø kheo, laø ñoàng nghóa vôùi meï cha. Vì côù sao? Giuùp ñôõ raát nhieàu, naøy caùc Tyø kheo, laø cha meï ñoái vôùi con caùi, nuoâi chuùng lôùn, döôõng duïc chuùng, giôùi thieäu chuùng vaøo ñôøi". (7)Vaø Ngaøi cuõng duøng keä ñeå taùn thaùn coâng ñöùc meï cha:"Meï cha goïi laø Phaïm Thieân,Roõ raøng, tuy ñeà caäp ñeán cha laãn meï, nhöng ôû ñaây chuùng ta cuõng ghi nhaän ñöôïc tinh thaàn toân troïng vaø kính neå haøng nöõ löu trong giaùo lyù Phaät giaùo. Laø meï, ngöôøi phuï nöõ ñöôïc höôûng danh döï xöùng ñaùng trong Phaät giaùo. Baø meï ñöôïc xem laø caây thang thích nghi ñeå con caùi nöông theo ñoù maø "ñôøi sau höôûng Thieân laïc" vaø "taïo neân nhieàu phöôùc ñöùc":
Baäc ñaïo sö thôøi tröôùc,
Xöùng ñaùng ñöôïc cuùng döôøng,
Vì thöông ñeán con chaùu,
Do vaäy, baäc hieàn trieát,
Ñaûnh leã vaø toân troïng,
Daâng ñoà aên ñoà uoáng,
Vaûi maëc vaø giöôøng naèm,
Thoa boùp (caû thaân mình)
Taém röûa caû chaân tay,
Vôùi sôû haønh nhö vaäy,
Ñoái vôùi meï vaø cha,
Ñôøi naøy ngöôøi hieàn khen,
Ñôøi sau höôûng thieân laïc" (8)"Do chaùnh haïnh ñoái vôùi hai (haïng ngöôøi), baäc hieàn trí... taïo neân nhieàu phöôùc ñöùc. Ñoái vôùi hai haïng ngöôøi naøo? Vôùi meï vaø vôùi cha. Do chaùnh haïnh ñoái vôùi hai (haïng ngöôøi) naøy, baäc hieàn trí... taïo neân nhieàu phöôùc ñöùc". (9)Vôùi nhöõng lôøi thuyeát giaùo chôn chaùnh, ñöùc Phaät ñaõ ghi saâu vaøo taâm naõo cuûa daân chuùng thôøi baáy giôø nhu caàu phaûi kính neå vaø toân troïng phaùi nöõ. Ngaøi daïy ngöôøi nam neân xem ngöôøi nöõ nhö chò, nhö em gaùi vaø heát loøng baûo veä hoï, neân ñoái xöû hieàn hoøa, dòu daøng vôùi vôï, xem vôï laø ngang haøng vôùi mình, vaø cho con gaùi nhöõng cô hoäi thaêng tieán gioáng nhö con trai.Ngaøi chöa töøng khinh reû vaø xem nöõ giôùi laø nhöõng "ngoïn ñuoác soi saùng con ñöôøng daãn xuoáng ñòa nguïc" (Naraka maørgadvaørasya dìpikaø) nhö Hemacondra, nhaø vaên haøo AÁn. Thöïc ra, ñöùc Phaät toân troïng, khoâng xem reû phaåm giaù ngöôøi nöõ khoâng coù nghóa laø Ngaøi khoâng ghi nhaän baåm chaát yeáu ñuoái cuûa hoï.
Theo Ngaøi, taát caû taùnh thieän, aùc; toát, xaáu... ñeàu coù caû trong hai giôùi, nam vaø nöõ. Do vaäy trong giaùo huaán, Ngaøi ñaët moãi giôùi vaøo ñuùng vò trí cuûa hoï. Nam hay nöõ khoâng coøn laø trôû ngaïi cho vieäc thanh loïc thaân taâm hay phuïc vuï ñoä tha. Ñaáy cuõng chính laø tinh thaàn bình ñaúng giaønh cho nöõ giôùi ñöôïc theå hieän trong giaùo lyù Phaät giaùo.
2. Quyeàn bình ñaúng treân ba phöông dieän:
Giaùo lyù Phaät giaùo ñeà cao phaåm haïnh ngöôøi phuï nöõ, nhöng trong Phaät giaùo khoâng chæ toân troïng nöõ giôùi treân lyù thuyeát suoâng maø ngay sau söï öu ñaõi naøy laø moät vaán ñeà raát thieát thöïc: quyeàn bình ñaúng. ÔÛ ñaây, tuy noùi veà quyeàn bình ñaúng giaønh cho nöõ giôùi treân ba phöông dieän: xaõ hoäi, giaùo ñoaøn, vaø vaán ñeà tu taäp giaûi thoaùt nhöng kyø thaät ñaõ bao haøm moïi maët: vaät chaát, tinh thaàn; taùnh, töôùng; theá gian vaø xuaát theá gian,...
a) Bình ñaúng veà maët hieän töôïng xaõ hoäi:
Ñeà caäp ñeán quyeàn bình ñaúng cuûa ngöôøi phuï nöõ treân maët hieän töôïng xaõ hoäi töùc laø baøn ñeán quyeàn lôïi vaø nghóa vuï maø nöõ giôùi coù ñöôïc nhö nam giôùi. Roõ raøng ôû cheá ñoä xaõ hoäi baáy giôø, noùi ñeán quyeàn lôïi cuûa ngöôøi phuï nöõ trong cuoäc soáng thaät laø ñieàu raát khoù. Vì raèng, trong taâm tö con ngöôøi thôøi aáy, xaõ hoäi aáy, ngöôøi nöõ maõi maõi ôû vaøo moät ñòa vò xaõ hoäi thaáp heøn vaø khoâng bao giôø ñöôïc höôûng chuùt quyeàn lôïi gì cuûa xaõ hoäi noùi chung vaø cuûa nam giôùi noùi rieâng. Nhöng ñöùc Phaät ñaõ phuû nhaän quan nieäm coå huû naøy, gaây neân moät bieán ñoäng lôùn lao trong moïi giôùi, ñaëc bieät laø haøng nöõ löu.
Vôùi taâm töø maãn, vò tha, ñöùc Phaät ñaõ thuyeát nhöõng lôøi phaùp ñuùng ñaén, thieát thöïc cho cuoäc soáng taïo ñieàu kieän cho haøng nöõ löu coù dòp ngaång cao ñaàu ñeå höôûng taát caû quyeàn lôïi cuûa mình. Nhöng chuùng ta cuõng bieát, ñöùc Phaät thuyeát phaùp ñoä sanh chæ vì "lôïi ích cuûa phaàn ñoâng", chæ vì söï an laïc haïnh phuùc, söï giaûi thoaùt taâm linh cuûa nhaân sinh, neân khi ñoïc giaùo lyù Phaät giaùo chuùng ta khoù maø tìm ñöôïc caâu kinh naøo ñeà caäp tröïc tieáp tôùi phong traøo nam nöõ bình quyeàn.
Tuy nhieân, chuùng ta thöôøng xuyeân baét gaëp nhöõng caâu kinh giaùn tieáp noùi ñeán quyeàn bình ñaúng daønh cho nöõ giôùi ñaïi loaïi nhö kinh Thieän Sanh. Trong kinh naøy, coù ñoaïn ñöùc Phaät ñaõ daïy caùch ngöôøi choàng phaûi ñoái xöû vôùi ngöôøi vôï nhö sau:
"Ngöôøi choàng neân laáy naêm ñieàu maø yeâu thöông caáp döôõng vôï. Naêm ñieàu ñoù laø gì? Moät laø yeâu thöông vôï. Hai laø khoâng khinh reû. Ba laø saém caùc thöù chuoãi ngoïc, ñoà trang ñieåm. Boán laø ôû trong nhaø ñeå vôï ñöôïc töï do. Naêm laø xem vôï nhö chính mình. Ngöôøi choàng laáy naêm ñieàu ñeå thöông yeâu, caáp döôõng vôï". (10)Vaø cuõng trong baøi kinh aáy ñöùc Phaät khuyeân ngöôøi phuï nöõ phaûi baøy toû loøng thöông kính choàng baèng caùc caùch nhö laøm troøn phaän söï cuûa mình; aân caàn ñoùn tieáp thaân baèng quyeán thuoäc beân choàng; trung thaønh vôùi choàng; caån thaän giöõ gìn tieàn baïc cuûa caûi maø choàng ñem veà; luoân sieâng naêng, khoâng bao giôø thaùo truùt coâng vieäc ...Baèng caùch noùi ñeán boån phaän ngöôøi choàng ñoái vôùi vôï vaø vôï ñoái vôùi choàng nhö vaäy, ñöùc Phaät ñaõ aâm thaàm gieo vaøo loøng quaàn chuùng tö töôûng thöông yeâu, toân troïng vaø ñeà cao nöõ giôùi. Voâ hình chung, vaán ñeà bình ñaúng nam nöõ treân phöông dieän quyeàn lôïi ñaõ daàn daàn ñöôïc thieát laäp trong xaõ hoäi. Nhöng, quyeàn lôïi bao giôø cuõng ñi ñoâi vôùi nghóa vuï. Vaäy, lieäu ngöôøi phuï nöõ coù khaû naêng thöïc thuï ñeå xöùng ñaùng höôûng quyeàn lôïi treân khoâng?
Neáu traû lôøi "khoâng" ñoàng thôøi cuõng coù nghóa laø ngöôøi phuï nöõ ñaõ quyeát ñònh vò theá ñöùng cuûa mình trong xaõ hoäi vaø vieäc giaønh quyeàn bình ñaúng nam nöõ seõ trôû neân hö caáu.
Treân thöïc teá, ngöôøi nöõ voán coù khaû naêng khoâng thua keùm gì nam giôùi, nhöõng gì ngöôøi nam laøm ñöôïc thì ngöôøi nöõ cuõng laøm ñöôïc. Ñoù cuõng chính laø tröôøng hôïp nöõ gia chuû, meï cuûa Nakula noùi vôùi cha cuûa Nakula:
"...Thöa gia chuû, gia chuû coù theå suy nghó: "Nöõ gia chuû, meï cuûa Nakula, sau khi ta meänh chung, khoâng coù theå nuoâi döôõng caùc con vaø duy trì nhaø cöûa". Thöa gia chuû, chôù coù nghó nhö vaäy! Thöa gia chuû, toâi kheùo leùo deät vaûi vaø chaûi loâng cöøu. Thöa gia chuû, sau khi gia chuû meänh chung, toâi coù theå nuoâi döôõng caùc con vaø duy trì nhaø cöûa. Do vaäy, thöa gia chuû, chôù coù meänh chung vôùi taâm coøn mong caàu aùi luyeán! Ñau khoå, naøy gia chuû, laø ngöôøi khi meänh chung vôùi taâm coøn mong caàu luyeán aùi. Theá Toân quôû traùch ngöôøi khi meänh chung taâm coøn mong caàu luyeán aùi.Nhö vaäy, treân phöông dieän xaõ hoäi, quyeàn bình ñaúng nam nöõ ñaõ ñöôïc theå hieän khaù ñaëc bieät trong giaùo lyù Phaät giaùo. Nhöng coøn veà maët ngöôøi nöõ xuaát gia trong giaùo ñoaøn Phaät giaùo thì sao? Ñoù laø ñieàu ta caàn tìm hieåu ôû muïc keá.Thöa gia chuû, gia chuû coù theå suy nghó nhö sau: "Nöõ gia chuû, meï cuûa Nakula, sau khi ta meänh chung, seõ ñi ñeán moät gia ñình khaùc". Naøy gia chuû, chôù coù suy nghó nhö vaäy! Thöa gia chuû, gia chuû cuõng ñaõ bieát, trong möôøi saùu naêm chuùng ta soáng laøm ngöôøi gia chuû, toâi ñaõ soáng thöïc haønh phaïm haïnh nhö theá naøo...
Thöa gia chuû, gia chuû coù theå suy nghó nhö sau: "Nöõ gia chuû, meï cuûa Nakula, sau khi ta meänh chung, seõ khoâng coøn muoán ñeán yeát kieán Theá Toân, seõ khoâng coøn muoán yeát kieán chuùng Taêng". Thöa gia chuû, chôù coù suy nghó nhö vaäy! Sau khi ta meänh chung, toâi seõ muoán yeát kieán Theá Toân nhieàu hôn, seõ muoán yeát kieán chuùng Taêng nhieàu hôn..." (11).
b) Bình ñaúng veà maët giaùo ñoaøn:
Khi noùi ñeán quyeàn bình ñaúng veà maët giaùo ñoaøn, ñieàu ñaàu tieân khieán ta chuù yù laø vaán ñeà Phaät cho pheùp nöõ giôùi xuaát gia soáng ñôøi soáng phaïm haïnh trong Taêng ñoaøn Phaät giaùo. Vaø nhö chuùng ta bieát, Taêng ñoaøn Phaät giaùo voán dó coù nghóa laø moät taäp ñoaøn ngöôøi soáng hoøa hôïp, bình ñaúng, thanh tònh ñeå cuøng nhau tu taäp giaûi thoaùt. Nhö vaäy, trong yù nghóa naøy, haøng nöõ giôùi xuaát gia taát nhieân coù quyeàn bình ñaúng vôùi nam giôùi xuaát gia.
ÔÛ ñaây, chuùng ta cuõng neân ghi nhaän theâm raèng ñöùc Phaät ñaõ cho pheùp thaønh laäp giaùo hoäi Tyø kheo ni vaøo moät thôøi ñieåm vaø ñòa ñieåm maø ngöôøi nöõ bò xeáp vaøo ñòa vò thaáp keùm nhaát trong xaõ hoäi. Laøm ñieàu naøy, ñöùc Phaät laø ngöôøi ñaàu tieân trong lòch söû nhaân loaïi ñaõ naâng cao vò trí cuûa haøng phuï nöõ ñeán möùc quan troïng nhaát.
Ñaây laø vieäc laøm duy nhaát vaø chöa töøng thaáy trong raát nhieàu heä thoáng toân giaùo vaø tröôøng phaùi tö töôûng ñöôïc bieát, tröôùc vaø trong thôøi Phaät taïi theá. Ñaây laø moät söï canh taân phi thöôøng vì noù ñaõ taïo ñieàu kieän cho haøng phuï nöõ ñaëc quyeàn tieáp thuï giaùo lyù ñaïo Phaät vaø töø ñoù noã löïc tu taäp phaùt huy baûn chaát cao quyù, khaû naêng thaám nhuaàn trí tueä thaâm saâu ngang haøng vôùi nam giôùi cuûa hoï.
Noùi nhö theá vaãn chöa loät taû ñöôïc tính bình ñaúng thöïc thuï trong Taêng ñoaøn Phaät giaùo, maø chuùng ta caàn ñaøo saâu hôn, nghieân cöùu giaùo lyù Phaät giaùo nhieàu hôn ñeå tìm cho ra neùt cô baûn veà nhöõng ñaëc quyeàn cuûa ni giôùi.
Nhö trong kinh Boä Taêng Chi coù ñoaïn noùi veà tính chaát bình ñaúng cuûa Taêng chuùng khoâng heà thieân vò moät ai, duø sang heøn, giaøu ngheøo, ñeïp xaáu; duø sanh trong giai caáp naøo, hoaëc duø nam hay nöõ, ... sau khi xuaát gia soáng ñôøi Phaïm haïnh cuõng ñeàu laø Sa moân ñeä töû Phaät bình ñaúng khoâng phaân bieät nhö traêm soâng ñoå veà bieån:
"Ví nhö, naøy Paharada, phaøm coù caùc con soâng lôùn naøo, ví nhö soâng Haèng, soâng Yamunaø. soâng Aciravatì, soâng Sarabhuø, soâng Mahì, caùc con soâng aáy khi chaûy ñeán bieån, lieàn boû teân hoï tröôùc, trôû thaønh bieån lôùn. Cuõng vaäy, naøy Pahaøraøda, coù boán giai caáp naøy: Saùt ñeá lyó, Baø la moân, Pheä xaù, Thuû ñaø, sau khi töø boû gia ñình, soáng khoâng gia ñình, xuaát gia trong phaùp vaø luaät ñöôïc Nhö Lai tuyeân boá naøy, chuùng töø boû teân vaø hoï cuûa chuùng töø tröôùc, vaø chuùng trôû thaønh nhöõng Sa moân Thích töû". (12)Ñoaïn kinh treân tuy khoâng coù töø naøo ñeà caäp ñeán nöõ giôùi nhöng khi ñoïc kinh ta vaãn hieåu ñöôïc yù goàm thaâu caû hai giôùi nam nöõ. Vì raèng treân thöïc teá trong neáp soáng tu taäp cuûa taêng ñoaøn ñaõ bieåu thò ñieàu naøy raát roõ neùt. Trong giaùo hoäi Phaät giaùo xöa cuõng nhö nay ñeàu coù söï hieän dieän cuûa hai boä Taêng (ñoaøn theå Tyø kheo taêng vaø ñoaøn theå Tyø kheo ni) moät caùch song haønh.Noùi veà giaùo phaåm, neáu beân nam giôùi coù Hoøa Thöôïng, Ñaïi ñöùc thì phía nöõ coù Hoøa Thöôïng Ni, Ñaïi ñöùc ni (13) - taát nhieân chöõ "ni" chæ duøng theâm cho moïi ngöôøi bieát ñoù thuoäc nöõ giôùi chöù hoaøn toaøn khoâng coù söï sai khaùc gì.
Coøn noùi veà nhieäm vuï, neáu beân nam giôùi coù hai vò ñaïi ñeä töû: Saøriputta (Xaù Lôïi Phaát) - trí tueä ñeä nhaát, vaø Moggallaøna (Muïc Kieàn Lieân) - thaàn thoâng ñeä nhaát - quaùn xuyeán giaùo hoäi Tyø kheo taêng, thì beân nöõ giôùi cuõng coù hai vò ñaïi ñeä töû: Khema vaø Uppalavannaø ñeàu laø nhöõng vò trí tueä voâ song, thaàn thoâng vöôït böïc ... Vaø neáu nhö noùi veà sôû tröôøng cuûa chö vò ñaïi ñeä töû Phaät, thì caùc vò nöõ ñeä töû Tyø kheo ni khoâng chuùt thua keùm gì:
1) Trong caùc vò nöõ ñeä töû Tyø kheo ni ñaõ laâu ngaøy cuûa Ta, toái thaéng laø Mahaø Pajaøpatì Gotamì.Chuùng ta cuõng neân bieát theâm, trong khi cheá ñoä xaõ hoäi baáy giôø khoâng taïo ñieàu kieän ñeå phaùt huy khaû naêng cuûa ngöôøi phuï nöõ thì ngöôïc laïi ôû trong giaùo ñoaøn Phaät giaùo phuï nöõ chaúng nhöõng coù theå töï ñoä mình giaûi thoaùt maø coøn coù theå thuyeát phaùp ñoä sanh, ñoù laø tröôøng hôïp cuûa Tyø kheo ni Phaùp Laïc trong kinh Trung A Haøm IV (trang 605). Nhö vaäy, veà maët giaùo ñoaøn, quyeàn bình ñaúng giaønh cho nöõ giôùi cuõng ñöôïc thöïc thi trong giaùo hoäi Phaät giaùo. Vaø hôn theá nöõa, veà maët giaûi thoaùt taâm linh ngöôøi phuï nöõ cuõng ñöôïc Phaät giaùo tieáp nhaän.
2) Trong caùc vò ... ñaïi trí tueä, toái thaéng laø Khemaø.
3) Trong caùc vò ... ñaày ñuû thaàn thoâng, toái thaéng laø Uppalavannaø.
4) Trong caùc vò ... trì luaät, toái thaéng laø Pataøcaøra.
5) Trong caùc vò ... thuyeát phaùp, toái thaéng laø Dhammadinnaø.
6) Trong caùc vò ... tu thieàn, toái thaéng laø Nanadaø.
7) Trong caùc vò ... tinh caàn tinh taán, toái thaéng laø Sonaø.
8) Trong caùc vò ... coù thieân nhaõn, toái thaéng laø Sakulaø.
9) Trong caùc vò ... coù thaéng trí mau leï, toái thaéng laø Bhaddaø Kundalakesaø ..." (14)c) Bình ñaúng veà maët chöùng ñaéc:
Toân chæ cuûa giaùo lyù Phaät giaùo laø höôùng daãn ngöôøi tu taäp ñaït ñeán muïc ñích toái haäu - giaùc ngoä giaûi thoaùt. Moïi chuùng sanh neáu phaùt taâm tu taäp, haønh trì chaùnh phaùp ñeàu ñöôïc ñaït ñeán keát quaû cöùu caùnh nhö nhau.
Vì chaân lyù tuyeät ñoái, thaønh quaû giaûi thoaùt khoâng daønh rieâng cho ai, keå caû ñöùc Nhö Lai. Nhö khi Cundì, con gaùi vua sau khi ghe anh mình noùi: "Neáu coù ngöôøi ñaøn baø hay ñaøn oâng quy y Phaät, quy y Phaùp, quy y chuùng Taêng, töø boû saùt sanh, töø boû laáy cuûa khoâng cho, töø boû taø haïnh trong caùc duïc, töø boû noùi laùo, töø boû say ñaém röôïu men, röôïu naáu, ngöôøi aáy sau khi thaân hoaïi maïng chung, ngöôøi aáy nhaát ñònh ñöôïc sanh leân coõi laønh, khoâng vaøo coõi döõ", ñaõ ñeán baïch hoûi Phaät phöông phaùp tu taäp thì ñöôïc Phaät giaûng giaûi nhö sau:
"Daàu cho caùc loaïi höõu tình naøo, naøy Cundì, khoâng coù chaân hay hai chaân, boán chaân hay nhieàu chaân, coù saéc hay khoâng saéc, coù töôûng hay khoâng töôûng, hay phi töôûng phi phi töôûng, Theá Toân, baäc A la haùn, Chaùnh ñaúng giaùc ñöôïc xem laø toái thöôïng! Nhöõng ai ñaët loøng tin vaøo ñöùc Phaät, chuùng ñaët loøng tin vaøo toái thöôïng. Vôùi nhöõng ai ñaët loøng tin vaøo toái thöôïng, chuùng ñöôïc quaû dò thuïc toái thöôïng". (15)Nhö vaäy, khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa veà vaán ñeà bình ñaúng treân phöông dieän giaùc ngoä giaûi thoaùt cuûa ngöôøi phuï nöõ. Trong Phaät giaùo, ngöôøi nöõ khoâng nhöõng ñöôïc bình ñaúng treân phöông dieän xaõ hoäi, giaùo ñoaøn maø coøn ñöôïc quyeàn bình ñaúng trong caùc phöông dieän giaûi thoaùt taâm linh. Ñoù laø tröôøng hôïp cuûa hoaøng haäu Khemaø ñaõ ñaéc quaû A la haùn tröôùc khi xuaát gia, laø tröôøng hôïp cuûa Isidaøsi, moät ngöôøi phuï nöõ ñau khoå coù boán ñôøi choàng, sau khi xuaát gia soáng ñôøi giaûi thoaùt ñaõ dieãn taû trong moät baøi thô noãi nieàm sung söôùng vì ñaõ thoaùt khoûi moät caùch vinh quang ba ñieàu khoù chòu laø "coái, chaøy vaø ngöôøi choáng baát chính" vaø cuoái cuøng vò naøy haân hoan taùn thaùn phaùp laïc tuyeät vôøi cuûa ngöôøi ñaéc quaû Voâ sanh:"Toâi ñaõ giaûi thoaùt khoûi soáng vaø cheát,Ngöôøi phuï nöõ coù khaû naêng chöùng ñaéc quaû vò giaûi thoaùt ñieàu naøy khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa. Bao laâu nay theo quan nieäm coå truyeàn, moïi ngöôøi trong xaõ hoäi AÁn ñeàu nghó raèng phöông dieän tinh thaàn vaø ñaïo ñöùc ngöôøi phuï nöõ thaáp keùm hôn ngöôøi nam, thì nay Phaät giaùo cho moïi ngöôøi thaáy nöõ tính khoâng phaûi laø trôû ngaïi cho vieäc tieán boä.
Toâi ñaõ caét ñöùt sôïi daây luaân hoài". (16)Chính ñöùc Phaät ñaõ xaùc ñònh ñieàu naøy khi ngaøi A Nan hoûi Phaät: "Khoâng bieát nöõ nhaân sau khi xuaát gia, töø boû gia ñình ... coù theå chöùng ñöôïc quaû Döï löu, quaû Nhaát lai, quaû Baát lai hay quaû A la haùn khoâng?":
"Naøy Ananda, sau khi xuaát gia, töø boû gia ñình, soáng khoâng gia ñình trong Phaùp vaø Luaät do Nhö Lai thuyeát giaûng, nöõ nhaân coù theå chöùng ñöôïc Döï löu quaû, Nhaát lai quaû, Baát lai quaû hay A la haùn quaû". (17)Cuõng vì leõ ñoù, neân khi du só ngoaïi ñaïo Vacchagotta hoûi ñöùc Theá Toân ngoaøi caùc Tyø kheo, ñöùc Phaät coù moät vò Tyø kheo ni ñeä töû naøo ñaõ ñoaïn tröø caùc laäu hoaëc, chöùng ñaït thaéng trí ngay trong hieän taïi khoâng, ñöùc Phaät traû lôøi:"Naøy Vaccha khoâng phaûi chæ moät traêm, hai traêm, ba traêm, boán traêm, naêm traêm maø coøn nhieàu hôn theá nöõa laø nhöõng Tyø kheo ni, ñeä töû cuûa ta, ñaõ ñoaïn tröø caùc laäu hoaëc, vôùi thöôïng trí töï mình chöùng ngoä, chöùng ñaït vaø an truù ngay trong hieän taïi, voâ laäu taâm giaûi thoaùt vaø tueä giaûi thoaùt". (18)Vaø khoâng thua gì nhöõng nam cö só, haøng nöõ cö só taïi gia cuõng coù khaû naêng vöôït böïc, chöùng ñaéc voâ sôû uyù:"Naøy Vaccha khoâng phaûi chæ moät traêm, hai traêm, ba traêm, boán traêm, naêm traêm maø coøn nhieàu hôn theá nöõa laø nhöõng Nöõ cö só, laø ñeä töû soáng taïi gia, maëc aùo traéng, höôûng thuï vaät duïc, nhöng xaây döïng Thaùnh giaùo, chaáp nhaän giaùo huaán, ñaõ ñoä nghi ñoaïn hoaëc, chöùng ñaéc voâ sôû uùy, khoâng döïa vaøo ngöôøi khaùc, soáng trong Thaùnh giaùo cuûa baäc Ñaïo sö". (19)Roõ raøng chæ ñieåm qua moät vaøi caâu kinh, chuùng ta ñaõ coù theå thaáy cuï theå ñòa vò ngöôøi phuï nöõ trong giaùo lyù ñaïo Phaät. Giaùo lyù nhaø Phaät cho moïi ngöôøi thaáy raèng: ngöôøi phuï nöõ xöùng ñaùng coù moät choã ñöùng danh döï ngang haøng vôùi nam gìôùi veà phöông dieän khaû naêng vaø thaønh ñaït muïc tieâu Nieát baøn, vaø treân naác thang thaønh töïu cuûa nhaân loaïi, ngöôøi nöõ cuõng coù khaû naêng treøo ñeán möùc toät ñænh maø ngöôøi nam coù theå ñeán.
Chöông III - Tìm hieåu moät soá vaán ñeà daãn ñeán söï hieåu bieát sai veà ñòa vò ngöôøi phuï nöõ trong Phaät giaùoNöõ giôùi coù moät ñòa vò xöùng ñaùng trong Phaät giaùo, ñieàu naøy ñaõ quaù roõ raøng. Nhöng thöïc teá khoâng phaûi khoâng coù nhöõng vaán ñeà khieán moät soá ngöôøi chöa thaâm nhaäp Phaät phaùp, hoaëc moät soá ngöôøi chæ cöôõi ngöïa xem hoa hieåu sai veà ñòa vò ngöôøi phuï nöõ trong giaùo lyù Phaät giaùo, nhö vaán ñeà ngöôøi nöõ phaûi tuaân thuû Baùt kænh phaùp, vaán ñeà maït phaùp sôùm hôn naêm traêm naêm neáu nöõ giôùi xuaát gia, vaán ñeà ngöôøi nöõ bò naêm ñieàu chöôùng ngaïi....
Thöïc chaát nhöõng vaán ñeà naøy nhö theá naøo? Coù phaûi ngöôøi phuï nöõ trong giaùo lyù Phaät giaùo chöa thaät ñöôïc bình ñaúng? Hay vì chuùng ta chöa hieåu heát yù Phaät? Ñeå ñöôïc moät nhaän thöùc ñuùng ñaén hôn veà vaán ñeà treân, chuùng ta neân laàn löôït nghieân cöùu nhöõng phaàn trong chöông ba naøy.
1. Vaán ñeà baùt kænh phaùp:
Trong Phaät giaùo, moät vò Tyø kheo ni beân caïnh vieäc thoï trì Giôùi boån Patimokkha (Ba la ñeà moäc xoa) coøn laõnh thoï theâm Baùt kænh phaùp (Garudhamma), troïn ñôøi cung kính, toân troïng khoâng ñöôïc vöôït qua. Noäi dung cuûa taùm ñieàu caàn toân kính aáy laø:
1) Daàu cho thoï ñaïi giôùi moät traêm naêm, moät Tyø kheo ni, ñoái vôùi Tyø kheo môùi thoï ñaïi giôùi trong moät ngaøy aáy, cuõng phaûi ñaûnh leã, ñöùng daäy, chaáp tay, xöû söï ñuùng phaùp. Phaùp naøy sau khi cung kính, toân troïng, ñaûnh leã, cuùng döôøng, cho ñeán troïn ñôøi khoâng ñöôïc vöôït qua.Coù söï baát bình ñaúng trong taùm ñieàu luaät naøy, ngöôøi voâ vaên phaøm phu coù theå nghó nhö vaäy. Nhieàu ngöôøi ñaõ caên cöù vaøo taùm ñieàu cung kính naøy vaø caên cöù trong luaät Phaät cheá giôùi ñieàu cuûa Tyø kheo ni nhieàu hôn giôùi ñieàu daønh cho Tyø kheo taêng maø cho raèng trong ñaïo Phaät coù söï kyø thò nam nöõ.2) Tyø kheo ni khoâng coù theå an cö muøa möa taïi choã khoâng coù Tyø kheo...
3) Nöûa thaùng moät laàn, Tyø kheo ni caàn phaûi thænh chuùng Tyø kheo hoûi ngaøy trai giôùi vaø ñeán ñeå thuyeát giôùi...
4) Sau khi an cö muøa möa xong, Tyø kheo ni caàn phaûi laøm leã "töï töù" tröôùc hai Taêng chuùng veà ba vaán ñeà ñöôïc thaáy, ñöôïc nghe vaø nghi...
5) Tyø kheo ni phaïm troïng toäi, phaûi haønh phaùp man na ñoõa cho ñeán nöûa thaùng...
6) Sau khi hoïc taäp saùu phaùp trong hai naêm, phaûi ñeán xin thoï cuï tuùc giôùi tröôùc hai Taêng chuùng...
7) Khoâng vì duyeân côù gì, moät Tyø kheo ni coù theå maéng nhieác, chæ trích moät Tyø kheo...
8) ...Coù söï giaùo giôùi pheâ bình giöõa caùc Tyø kheo veà caùc Tyø kheo ni, khoâng coù söï giaùo giôùi pheâ bình giöõa caùc Tyø kheo ni veà caùc Tyø kheo..." (20)
Thaät ra cuõng deã hieåu, vì phaùi nöõ coù nhöõng ñieàu kieän vaät chaát vaø tinh thaàn, taâm lyù khaùc haún nam giôùi cho neân giôùi luaät cuõng khaùc nhau. Neáu ôû trong nam giôùi, trí tueä ñöôïc ñeà cao thì ñöùc tính ñöôïc ñeà cao ôû nöõ giôùi chính laø töø bi, bôûi theá maø nhöõng hình töôïng töôïng tröng cho ñöùc töø bi ñeàu mang hình thuø phuï nöõ.
Neáu ôû nam giôùi, loøng can ñaûm gan daï, chí khí ñöôïc taùn döông thì ôû nöõ giôùi chính laø söï nhaãn nhuïc oân hoøa, ñöùc bao dung tha thöù. Neáu ôû nam giôùi, söï aên to noùi lôùn, hoaït baùt huøng hoàn laø moät ñöùc tính thí traùi laïi, ñöùc tính phaùi nöõ naèm trong söï im laëng töï xoùa mình. Neáu ôû nam giôùi quyeàn löïc uy phong ñöôïc ca tuïng thì ôû nöõ giôùi, ñöùc tính caàn thieát laø nhuõn nhaën khieâm toán, khoâng xem mình laø quan troïng.
Nhöng nhöõng ñöùc tính vöøa keå ñoái vôùi nöõ giôùi cuõng coù nhöõng maët traùi cuûa noù. Chaúng haïn maët traùi cuûa loøng töø bi coù theå laø söï si aùi, loøng kieâu caêng. Vì ngöôøi phuï nöõ ñoùng moät vai troø quan troïng trong vìeäc ñem laïi söï soáng, neân hoï deã xem mình laø taát caû, deã nghó raèng khoâng coù ta ñaây thì khoâng xong.
Laïi nöõa, "töø bi" ñoâi khi bò ñaùnh löøa bôûi moät loøng nguïy tín ñeå ñi ñeán choã si aùi, söôùt möôùt uyû mò. Ñöùc tính im laëng nhaãn nhuïc nôi phuï nöõ coù theå coù boä maët traùi cuûa noù laø söï chaáp tröôùc, phieàn naõo, oâm khö khö moät moái haän ñeán noãi mang noù theo xuoáng tuyeàn ñaøi vaø khieán cho phuï nöõ khoù giaûi thoaùt, khoù "sieâu thaêng" ñeå noùi theo töø ngöõ Tònh Ñoä.
Ñöùc tính nhuõn nhaën khieâm toán caàn thieát nôi phuï nöõ cuõng theá, coù theå coù maët traùi laø söï nhuùt nhaùt yû laïi, taùnh laøm ñoûm, töï xem mình caàn phaûi leä thuoäc vaøo moät caùi gì môùi soáng noåi. Chính vì muoán phaùt huy nhöõng ñöùc tính vaø söûa trò nhöõng maët traùi nhöõng tính xaáu nôi phuï nöõ, maø ñöùc Phaät ñaõ cheá ra Baùt kænh phaùp vaø nhöõng giôùi luaät rieân cho haøng nöõ xuaát gia. ÔÛ ñaây, chuùng ta coù theå ñi ngöôïc doøng lòch söû ñeå xeùt lyù do vì sao ñöùc Phaät ñaõ cheá ra taùm ñieàu cung kænh.
Chuùng ta bieát raèng, trong ñoaøn theå xuaát gia ñaàu tieân cuûa Phaät khoâng coù haøng nöõ löu. Maõi ñeán naêm naêm sau khi thaønh laäp Taêng ñoaøn, baø dì vaø cuõng laø meï nuoâi ñöùc Phaät, di maãu Mahapajapatì (Ma Ha Ba Xaø Ba Ñeà), cuøng vôùi namm traêm nöõ nhaân doøng Thích Ca môùi ñeán ngoû lôøi caàu xin Phaät cho pheùp ñöôïc theá phaùt xuaát gia. Phaät töø choái vaø boû ñi nôi khaùc.
Laàn thöù hai khi nghe ñöùc Phaät ñang ôû Kyø hoaøn tònh xaù, di maãu cuøng naêm traêm nöõ nhaân aáy töø xa xoâi laën loäi, ñi boä raùch caû goùt chaân, y phuïc laám lem ñaát buïi, ñeán nôi ñöùng ngoaøi cöûa khoùc loùc thaûm thöông. Ngaøi A Nan thaáy theá ñoäng loøng can thieäp giuùp cho di maãu vaø sau ba laàn Ngaøi naên næ, Phaät môùi baèng loøng cho baø vaø naêm traêm vò nöõ nhaân xuaát gia vôùi ñieàu kieän phaûi tuaân Baùt kænh phaùp. Ñieàu naøy coù nghóa laø gì? Taïi sao ñöùc Phaät khoâng ñoä ngöôøi nöõ xuaát gia lieàn nhö nam giôùi maø laïi toû thaùi ñoä töø choái ñeán ba laàn?
Tröôùc heát chuùng ta thöû suy nghó: phaûi chaêng do Phaät bieát taâm lyù kieâu caêng coá höõu cuûa ngöôøi phuï nöõ, maët traùi cuûa baûn naêng laøm meï, öa baûo boïc vaø töï cho mình quan troïng?
Baø Mahaprajapatì laø moät vì ñöông kim thaùi haäu, laïi laø meï nuoâi cuûa Thaùi töû Taát Ñaït Ña (ñöùc Phaät tröôùc khi xuaát gia). Baø ñaõ nuoâi naáng Thaùi töû töø khi môùi ra khoûi loøng meï ñöôïc baûy ngaøy. Nhö theá baø coù ñuû taát caû lyù do ñeå kieâu caêng ngaõ maïn khi böôùc vaøo haøng nguõ xuaát gia vaäy. Neáu ñöùc Phaät khoâng cheá ra Baùt kænh phaùp thì ñieàu gì coù theå xaûy ra? Chuùng ta bieát ñoù, neáu ôû ñôøi baø ñöông kim thaùi haäu naøy ñaõ sai baûo ñöôïc lính traùng quan haàu, thì khoâng lyù do gì khi vaøo ñaïo vaø laïi laø meï cuûa Phaät, baø laïi khoâng sai baûo ñöôïc nhöõng vò tu só ñaùng ñaàu con chaùu baø? Do ñoù maø ta thaáy moät trong taùm ñieàu cung kænh raát coù yù nghóa vaø chæ coù theå nhaém vaøo Kieàu Ñaøm Di Maãu (Mahprajapatì); ñieàu aáy nhö vaày?: "Duø cho thoï ñaïi giôùi moät traêm naêm, moät Tyø kheo ni ñoái vôùi Tyø kheo thoï giôùi trong moät ngaøy, cuõng phaûi ñaûnh leã, ñöùng daäy, chaáp tay, xöû söï ñuùng phaùp".
Beân caïnh yù nghóa ñaõ giaûi thích treân, moät lyù do nöõa ñaõ ñöôïc ñaët ra. ÔÛ ñaây, chuùng ta neân nhìn ñöùc Phaät ôû cöông vò moät ñöùc Phaät lòch söû chuùng ta seõ thaáy vaán ñeà naøy roõ hôn. Ñöùc Phaät löôõng löï, töø choái ñeán ba laàn môùi cho nöõ giôùi xuaát gia, ñaâu phaûi Ngaøi troïng nam khinh nöõ. Ñoù laø Ngaøi ñang tìm giaûi phaùp thích hôïp cho haøng nöõ giôùi sau khi xuaát gia soáng ñôøi Phaïm haïnh trong Taêng ñoaøn.
Chuùng ta cuõng bieát, vaøo thôøi aáy, xaõ hoäi AÁn Ñoä ñang ôû trong thôøi kyø baùn khai, ngöôøi xuaát gia phaûi rôøi boû gia ñình, soáng khoâng gia ñình trong röøng ruù. Ngöôøi nam tu só coù theå töï veä choáng boïn cöôùp, thuù döõ, raén reát ..., nhöng ngöôøi tu nöõ hoaøn toaøn khoâng theå töï baûo veä ñöôïc mình, neân Phaät ñaõ daïy: "Tyø kheo ni khoâng theå an cö taïi choã khoâng coù Tyø kheo". Vaø moät lyù do saâu xa khaùc cuûa vieäc cheá Baùt kænh phaùp laø ñöùc Phaät muoán coù söï caùch bieät trong hoøa khí giöõa Taêng boä vaø Ni boä. Nöõ giôùi hay thieân veà söï quaù ñaø; hoaëc quaù thaân maät thì maát söï cung kænh vaø deã lôøn, hoaëc quaù sô thì deã ñi ñeán choã kieâu caêng töï phuï cho raèng ta ñaây coù theå töï laäp khoâng caàn ai daét daãn. Do ñoù moät ñieàu cung kænh khaùc trong taùm phaùp cung kính baét buoäc Ni chuùng phaûi thænh thoaûng ñi ñeán Tyø kheo taêng ñeå xin chæ giaùo, ñeå luoân luoân nhôù ñeán ñòa vò khaát só cuûa mình, nghóa laø phaûi taàm caàu Chaùnh phaùp.
Chuùng ta ñöôïc bieát theâm, cuõng chính trong kinh Boä Taêng Chi naøy ñöùc Theá Toân ñaõ giaûi thích lyù do taïi sao Ngaøi ban haønh Baùt kænh phaùp:
"Ví nhö, naøy Ananda, moät ngöôøi vì nghó ñeán töông lai xaây döïng bôø ñeâ cho moät hoà nöôùc lôùn ñeå nöôùc khoâng theå chaûy qua, cuõng vaäy, naøy Ananda, vì nghó ñeán töông lai, Ta môùi ban haønh taùm kính phaùp naøy cho caùc Tyø kheo ni cho ñeán troïn ñôøi, khoâng ñöôïc vöôït qua". (21)Ngaøy nay treân cöông vò cuûa moät ngöôøi ñi tìm Tuyeät ñoái "phaøm xuaát gia giaû, phaùt tuùc sieâu phöông", chuùng ta cuõng coù theå nhaän thaáy Baùt kænh phaùp khoâng coù gì laø quaù ñaùng, vaø coøn phaûi ñöôïc laõnh hoäi moät caùch saâu xa hôn, aáy laø: chuùng ta phaûi kính troïng taát caû, vì ñieàu trôû ngaïi lôùn nhaát cho ngöôøi tìm Ñaïo chính laø thoùi kieâu maïn. Hôn nöõa laø ngöôøi tu hoïc giaùo lyù Voâ ngaõ, thì nhöõng vò nöõ tu só naøo thöïc tình muoán xoùa boû ngaõ chaáp khoâng coù lyù do gì ñeå maëc caûm veà Baùt kænh phaùp, vaø vò nam tu só naøo thöïc tình laø moät con ngöôøi ñi tìm tuyeät ñoái cuõng khoâng coù lyù do gì ñeå töï haøo.2. Vaán ñeà maït phaùp sôùm hôn naêm traêm naêm:
Baây giôø ta khaûo saùt moät caâu noùi khaùc trong kinh ñaõ khieán cho nhieàu ngöôøi nghó raèng ñöùc Phaät bi quan vôùi thaân theá ngöôøi nöõ:
"Naøy Ananda, neáu nöõ nhaân khoâng ñöôïc xuaát gia, töø boû gia ñình, soáng khoâng gia ñình trong Phaùp vaø Luaät do Nhö Lai thuyeát giaûng, thôøi naøy Ananda, phaïm haïnh ñöôïc an truù laâu daøi vaø dieäu phaùp ñöôïc toàn taïi ñeán moät ngaøn naêm. Vì raèng naøy Ananda, nöõ nhaân ñöôïc xuaát gia, töø boû gia ñình, soáng khoâng gia ñình trong Phaùp vaø Luaät naøy, nay naøy Ananda, dieäu phaùp seõ ñöôïc toàn taïi naêm traêm naêm". (22)Thöïc söï coù phaûi phaïm haïnh seõ khoâng ñöôïc an truù laâu daøi vaø dieäu phaùp cuõng chæ ñöôïc toàn taïi naêm traêm naêm khi nöõ giôùi xuaát gia hay khoâng? Ñieàu naøy khoù maø xaùc ñònh ñöôïc. Nhöng treân thöïc teá, vôùi moät caâu kinh nhö vaäy ít nhieàu ñaõ taùc ñoäng cho ngöôøi ñoïc caûm giaùc Phaät giaùo chöa thaät söï daønh quyeàn bình ñaúng cho nöõ giôùi. Ngay ñaây, chuùng ta coù theå hieåu ñöôïc gì trong caâu kinh treân?Theo moät soá hoïc giaû, caùc kinh saùch noùi veà söï tích baø Gotamì vaø vieäc thaønh laäp ni ñoaøn ñeàu vieát vaøo khoaûng naêm traêm naêm sau Ñaïi Baùt Nieát Baøn. Trong khi ñöùc Phaät giaùc ngoä döôùi goác boà ñeà naêm 423 tröôùc Taây lòch. Naêm naêm sau, naêm 418 tröôùc Taây lòch, Ni ñoaøn ñöôïc thaønh laäp.
Caùc cuoán kinh thuaät laïi vieäc thaønh laäp ni ñoaøn vieát naêm traêm naêm sau, töùc laø vaøo khoaûng cuoái theá kyû I Taây lòch, vaøo luùc tröôøng phaùi nguyeân thuûy ôû AÁn Ñoä nhöôøng böôùc cho tröôøng phaùi Ñaïi thöøa ñang phaùt trieån maïnh. Vì phaùt trieån maïnh, baáy giôø, ñeà cao ñòa vò ngöôøi nam treân tö theá ngöôøi nöõ. Bôûi leõ ñoù maø dö luaän troïng nam khinh nöõ ñöôïc ñem vaøo kinh. Vaán ñeà naøy, neáu ñöùng treân dieän lòch söû, vaãn coù khaû naêng xaûy ra. Vì nhö chuùng ta bieát, taát caû kinh ñieån Phaät giaùo ñaõ traûi qua nhieàu laàn keát taäp vaø ñöôïc vieát thaønh saùch sau thôøi gian ñöùc Phaät Dieät ñoä vaø nhö vaäy khoù maø traùnh khoûi nhöõng söï sai khaùc, neân baø C.A.F.Rhys Davids vieát:
"Moät trong nhöõng ñieàu khoù khaên nhaát khi dieãn dòch kinh Pali chính vì kinh coù nhieàu choã xuaát xöù khaùc nhau, coù nhieàu choã söûa chöõa, vieát laïi, nhìn qua thaáy roõ raøng laø ñaõ bò thay ñoåi do caùc vò Tyø kheo ñeán sau. Ta phaûi nhaän cho roõ nhöõng nôi thay ñoåi do ngöôøi ñôøi sau gaây ra haàu coù theå tìm caùch ñieàu chænh. Do ñoù, nhieàu ñoaïn kinh thieân vò roõ raøng nam giôùi, thieân vò roõ raøng taêng ñoaøn (so vôùi cö só), thieân vò roõ raøng ngöôøi ñaøn oâng so saùnh vôùi ngöôøi ñaøn baø, vaø caùc ñoaïn kinh naøy ñöôïc coá trình baøy nhö chính laø lôøi ñöùc Phaät". (23)Thaät laø moät lôøi bình khaù maïnh meõ. Nhöng duø sao vaãn laø moät lôøi bình vaø cuõng treân vaán ñeà naøy chuùng ta vaãn coù theå coù moät quan ñieåm khaùc. ÔÛ ñaây, ta neân tìm hieåu nguyeân nhaân phaùt sinh vaán ñeà lôøi tuyeân boá phaïm haïnh seõ khoâng toàn taïi laâu daøi khi nöõ giôùi xuaát gia. Roõ raøng neáu chæ trích ra moät ñoaïn kinh vaên noùi veà vaán ñeà nay, thì chuùng ta khoù maø hieåu heát yù Phaät. Neân bieát, caâu kinh treân cuøng naèm trong kinh Gotamì noùi veà vieäc thaønh laäp ni ñoaøn vaø Phaät ñaõ töøng ñaén ño vôùi nhöõng lyù do ñaõ ñöôïc giaûi thích ôû phaàn Baùt kænh phaùp. Caâu kinh naøy khoâng phaûi ñöùng rieâng leû, maø ngay tieáp theo laø ví duï cuûa ñöùc Phaät:"Ví nhö, naøy Ananda, nhöõng gia ñình naøo coù nhieàu phuï nöõ ít ñaøn oâng, thôøi nhöõng gia ñình aáy raát deã bò ñaïo taëc, troäm ngheø naõo haïi. Cuõng vaäy, naøy Ananda, vì raèng nöõ nhaân ñöôïc xuaát gia, töø boû gia ñình, soáng khoâng gia ñình trong Phaùp vaø Luaät naøy, neân Phaïm haïnh khoâng ñöôïc an truù laâu daøi...". (24)Ngay trong tröôøng hôïp naøy ta coù theå khaúng ñònh: caâu kinh treân chæ nhaèm giaûi thích theâm cho söï quyeát ñònh cheá ra taùm ñieàu cung kính cho phuø hôïp vôùi caên cô cuûa ngöôøi phuï nöõ vaø nhö vaäy seõ khoâng coù moät söï baát bình ñaúng hay maâu thuaãn naøo trong giaùo lyù Phaät giaùo. Vì raèng, cuõng chính trong kinh Boä Taêng Chi, khi giaûi thích cho Toân giaû Kimbila nguyeân nhaân khieán cho dieäu phaùp khoâng coøn toàn taïi laâu daøi sau khi Nhö Lai nhaäp dieät:"ÔÛ ñaây, naøy Kimbila, khi Nhö Lai nhaäp dieät, caùc Tyø kheo, Tyø kheo ni, nam cö só, nöõ cö só khoâng cung kính, khoâng tuøy thuaän baäc Ñaïo sö, soáng khoâng cung kính, khoâng tuøy thuaän Phaùp, soáng khoâng cung kính, khoâng tuøy thuoäc chuùng Taêng, soáng khoâng cung kính, khoâng tuøy thuaän hoïc phaùp, soáng khoâng cung kính, khoâng tuøy thuaän, soáng phoùng daät, soáng khoâng cung kính, khoâng tuøy thuaän tieáp ñoùn. Naøy Kimbila, ñaây laø nhaân, ñaây laø duyeân, khieán khi Nhö Lai nhaäp dieät, dieäu phaùp khoâng toàn taïi laâu daøi". (25)Vaø ñeán ñaây ñöùc Phaät cuõng cho bieát theâm nguyeân nhaân daãn ñeán Chaùnh phaùp toàn taïi sau khi ñöùc Phaät nhaäp Nieát baøn:"ÔÛ ñaây, naøy Kimbila, khi Nhö Lai nhaäp dieät, caùc Tyø kheo, Tyø kheo ni, nam cö só, nöõ cö só soáng cung kính tuøy thuaän ñöùc Ñaïo sö, soáng cung kính tuøy thuaän Phaùp, soáng cung kính tuøy thuoäc chuùng Taêng, soáng cung kính tuøy thuaän hoïc phaùp, soáng cung kính tuøy thuaän khoâng phoùng daät, soáng cung kính tuøy thuaän tieáp ñoùn. Naøy Kimbila, ñaây laø nhaân, ñaây laø duyeân, khieán khi Nhö Lai nhaäp dieät, dieäu phaùp ñöôïc toàn taïi laâu daøi". (26)Ñeán ñaây, chuùng ta coù theå xaùc ñònh Chaùnh phaùp coù toàn taïi laâu daøi hay khoâng toàn taïi laâu daøi, khoâng nhaát thieát laø do coù nöõ giôùi xuaát gia, maø ñieàu naøy phuï thuoäc vaøo vieäc töù chuùng ñeä töû Phaät coù tu theo chaùnh phaùp hay khoâng. Vì duø cho ngöôøi nöõ khoâng xuaát gia trong Phaùp vaø Luaät cuûa Phaät, nhöng neáu nam giôùi soáng khoâng cung kính, khoâng tuøy thuaän Phaät, Phaùp, Taêng, ñoàng thôøi soáng buoâng lung theo caûnh traàn, thaân, khaåu, yù taïo ra nhöõng nghieäp baát chaùnh, ... Chaùnh phaùp coù theå toàn taïi laâu daøi trong moät Taêng chuùng nhö vaäy chaêng?3. Vaán ñeà nguõ chöôùng:
Trong chöông tìm hieåu moät soá vaán ñeà ñöa ñeán söï hieåu sai veà ñòa vò ngöôøi phuï nöõ trong giaùo lyù Phaät giaùo naøy, chuùng ta ñaõ laàn löôït ñi qua caùc vaán ñeà Baùt kænh phaùp vaø vieäc maït phaùp ñeán sôùm hôn naêm traêm naêm, nay chuùng ta tieáp tuïc baøn ñeán naêm ñieàu chöôùng ngaïi cuûa ngöôøi phuï nöõ. Ñoù laø:
"Naøy A nan, coù naêm vieäc nöõ nhaân khoâng laøm ñöôïc. Neáu noùi raèng nöõ nhaân ñöôïc thaønh Nhö Lai, baäc Voâ Sôû Tröôùc Ñaúng Chaùnh Giaùc, hoaëc Chuyeån luaân vöông, Thieân Ñeá thích, Ma Vöông hay Ñaïi Phaïm thieân, thì ñieàu naøy nhaát ñònh khoâng theå coù. Nhöng coù naêm vieäc nam nhaân laøm ñöôïc. Neáu noùi raèng nam nhaân ñöôïc thaønh Nhö Lai, baäc Voâ Sôû Tröôùc Ñaúng Chaùnh Giaùc, hoaëc Chuyeån luaân vöông, Thieân Ñeá thích, Ma Vöông hay Ñaïi Phaïm thieân, thì ñieàu naøy chaéc chaén coù thaät". (27)Laïi moät vaán ñeà mang tính baát bình ñaúng giöõa ngöôøi nöõ vôùi ngöôøi nam phaùt sinh. Thöïc ra naêm ñieàu chöôùng ngaïi aáy thaät coù ñoái vôùi nöõ giôùi khoâng? Taïi sao ngoaøi kinh Cuø Ñaøm Di (Trung A Haøm II) kinh Maâu Ni Vöông Nöõ (Taêng Nhaát A Haøm), laïi coù theâm kinh Khoâng Theå Xaûy Ra cuûa Kinh boä Taêng Chi I ñeà caäp ñeán:"Söï kieän naøy khoâng xaûy ra, naøy caùc Tyø kheo, khoâng coù ñöôïc: "Moät phuï nöõ coù theå laø baäc A la haùn, Chaùnh Ñaúng Giaùc", söï kieän naøy khoâng xaûy ra. Söï kieän naøy coù xaûy ra, naøy caùc Tyø kheo: "Ngöôøi ñaøn oâng coù theå laø baäc A la haùn, Chaùnh Ñaúng Giaùc", söï kieän naøy coù xaûy ra".Moät phuï nöõ khoâng theå laøm baäc A la haùn, Chaùnh Ñaúng Giaùc, khoâng theå laøm Chuyeån Luaân Vöông, laøm Ñeá Thích, AÙc ma, Phaïm Thieân. Vì sao? Vì khoâng ñuû trí ñeå laõnh nhieäm nhöõng ngoâi baäc ñoù ö (A la haùn, Chaùnh Ñaúng Giaùc, Chuyeån Luaân Vöông, Ñeá Thích, AÙc ma, Phaïm Thieân laø naêm ngoâi vò töôïng tröng cho söï thaønh ñaït lôùn lao)? Neáu nhö vaäy laø ñoàng quan nieäm vôùi nhöõng gì AÙc ma noùi vôùi Tyø kheo ni Somaø: ngöôøi nöõ khoâng coù trí laøm sao coù khaû naêng thaønh töïu chaùnh quaû?"Söï kieän naøy khoâng xaûy ra, naøy caùc Tyø kheo, khoâng coù ñöôïc: "Moät phuï nöõ coù theå laø vò Chuyeån Luaân Vöông", söï kieän naøy khoâng xaûy ra...
"Söï kieän naøy khoâng xaûy ra, naøy caùc Tyø kheo, khoâng coù ñöôïc: "Moät phuï nöõ coù theå laø vò Ñeá Thích ..., laø AÙc ma ..., laø Phaïm Thieân", söï kieän naøy khoâng xaûy ra... (28)
"Ñòa vò khoù chöùng ñaït,Söï thaät laø vaäy chaêng? Ngöôøi phuï nöõ khoâng ñuû trí ñöùc, khoâng ñuû khaû naêng ñeå hoaøn thaønh nhöõng vieäc nam nhaân laøm chaêng? Chuùng ta neân laéng nghe Tyø kheo Somaø noùi keä ñaùp lôøi AÙc ma:
Chæ Thaùnh nhaân chöùng ñaït,
Trí nöõ nhaân hai ngoùn,
Sao hy voïng chöùng ñaït" (29)"Nöõ taùnh chöôùng ngaïi gì,Phaät taùnh voán ñoàng thì laøm sao coù theå coù söï sai khaùc giöõa caùc chuùng sanh trong vieäc chöùng ngoä chaân lyù. Nhöng trong thöïc teá, chuùng ta cuõng neân coâng nhaän raèng ña soá phuï nöõ coù xu höôùng thieân veà tình caûm, ít coù taùnh cöông quyeát neân cuõng ít coù khaû naêng laõnh ñaïo, tuy nhieân ñoù khoâng phaûi laø taát caû.
Khai taâm kheùo thieàn ñònh,
Khi trí tueä trieån khai,
Chaùnh quaùn phaùp vi dieäu?
Ai töï mình tìm hoûi:
"Ta, nöõ nhaân, nam nhaân,
Hay ta laø ai khaùc?"
Xöùng noùi chuyeän AÙc ma,
AÙc ma thaät caân xöùng". (30)Nhö vaäy, ñöùng tröôùc vaán ñeà nguõ chöôùng chuùng ta coù theå hieåu ñaáy laø moät trong nhöõng tröôøng hôïp "tuøy duyeân thuyeát phaùp". Söï giaûi thích naøy chaéc chaén chöa laøm thoûa maõn ngöôøi ñoïc. Vì cuõng coù ngöôøi nhaän ñònh moät caùch maïnh meõ raèng vaán ñeà nguõ chöôùng khoâng do ñöùc Phaät thuyeát giaûng maø do ngöôøi ñôøi sau ñem vaøo trong kinh:
"Qua phöông phaùp phaân tích, so saùnh, caùc taùc giaû treân (giaùo sö Kajiyamaywichi, hoïc giaû Diana Mary Paul,...) keát luaän laø yù nieäm nguõ chöôùng tìm ñöôïc trong moät soá kinh saùch, khi coù trong taïng Paøli laïi thieáu trong Haùn taïng, hoaëc ngöôïc laïi, coù trong Haùn taïng laïi thieáu trong Paøli taïng, chöùng minh ñöôïc laø nguõ chöôùng khoâng phaûi laø lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät vaøo thôøi nguyeân thuûy, maø chính laø do dôøi sau ñem vaøo kinh". (31)Tuy nhieân, theo thieån yù ngöôøi vieát, naêm ñieàu chöôùng ngaïi, raøng buoäc ngöôøi phuï nöõ duø cho ñaõ ñöôïc ñöùc Phaät ñeà caäp trong kinh vaãn chæ laø duøng ñeå theå hieän nhöõng quan ñieåm, nhöõng tö töôûng hoaøn toaøn baát lôïi vôùi ngöôøi phuï nöõ cuûa theá gian vaø xaõ hoäi, maø trong Phaät giaùo thì ngöôïc laïi. Vaø chính ñieåm naøy ta môùi thöïc söï thaáy ñöôïc vieäc ñeà cao giaù trò ñaïo ñöùc vaø khaû naêng ñoàng ñaúng vôùi nam giôùi cuûa phuï nöõ trong giaùo lyù Phaät giaùo laø moät ñieàu chính ñaùng. Nhö trong kinh Taêng Nhaát A Haøm II, Phaät ñaõ baùc boû ñieàu naøy qua vieäc ñöùc Phaät Baûo Taïng Nhö Lai thoï kyù quaû Phaät cho Maâu Ni Vöông Nöõ:"Trong voâ löôïng soá kieáp veà sau, nhaø ngöôøi ra ñôøi seõ gaëp Phaät, vaø ñöôïc ñöùc Phaät aáy thoï kyù thaønh Phaät". (32)Nhö vaäy, trong chöông ba naøy, chuùng ta ñaõ laàn löôït tìm hieåu moät soá vaán ñeà khieán ngöôøi hoïc kinh khoù maø traùnh khoûi yù nieäm sai leäch veà quan ñieåm cuûa ñöùc Phaät ñoái vôùi ngöôøi phuï nöõ. Nhöõng vaán ñeà naøy tuy khoâng phaûi laø nhieàu nhöng cuõng ñuû ñeå cho ngöôøi ñaõ töøng hieåu sai veà ñaïo Phaät xaùc ñònh laïi yù kieán cuûa mình vaø ruùt ra keát luaän ñuùng ñaén nhaát veà ñòa vò ngöôøi phuï nöõ trong giaùo lyù Phaät giaùo.
Chöông IV - nh Höôûng Phaät Giaùo Ñoái Vôùi Phuï Nöõ Trong Xaõ HoäiNeáu chæ tìm hieåu ñòa vò ngöôøi phuï nöõ trong giaùo lyù Phaät giaùo ñöôïc toân troïng, ñöôïc bình ñaúng, ... maø chuùng ta khoâng bieát ñeán nhöõng aûnh höôûng cuûa Phaät giaùo ñoái vôùi ngöôøi phuï nöõ trong xaõ hoäi laø moät ñieàu thieáu soùt lôùn lao. Vì trong vaán ñeà naøy seõ khaúng ñònh theâm vieäc ñaïo Phaät coù bi quan yeám theá, coù baát bình ñaúng vôùi haøng nöõ löu trong xaõ hoäi khoâng? Ñoàng thôøi chuùng ta seõ ñöôïc bieát theâm vai troø quan troïng cuûa Phaät giaùo ñoái vôùi phuï nöõ ngaøy nay.
1. Phaät giaùo vôùi phuï nöõ trong ñôøi thöôøng:
Nhö chuùng ta bieát, söï thaønh laäp Ni boä cuûa ñöùc Phaät ñaõ ñöôïc caùc nhaø daân toäc hoïc cho laø moät vieäc laøm voâ cuøng caùch maïng, neáu ta xeùt ñeán yeáu toá thôøi gian caùch ñaây 2500 naêm vaø khoâng gian laø xöù AÁn Ñoä ñaày thaønh kieán ñoái vôùi phaùi nöõ.
Khoâng nhöõng ngaøy xöa maø ngay hieän taïi nhieàu nôi ôû AÁn vaãn coøn giöõ tuïc leä Pardah töùc laø tuïc che maët cuûa phuï nöõ khi ra ñöôøng, vaø hoï phaûi soáng trong phoøng the khoùa kín. Hoï khoâng ñöôïc giaùo duïc, khoâng laøm ñöôïc nhöõng coâng vieäc ngoaøi ñöôøng duø nhoû nhaët ñeán ñaâu, taát caû ñeàu do ñaøn oâng ñaûm traùch vì ñoù laø tuïc leä cuûa AÁn giaùo.
ÔÛ AÁn Ñoä, sinh con gaùi laø moät ñieàu baát haïnh cho moïi gia ñình, vì phaûi lo vieäc gaû choàng vaø saém cuûa hoài moân. Hôn nöõa, trong xaõ hoäi AÁn Ñoä thôøi baáy giôø, cuõng nhö ôû Trung Hoa, Nhaät Baûn hay Vieät Nam, moïi gia ñình ñeàu xem con trai laø tröôøng coät trong vieäc naém giöõ gieàng moái toå toâng vaø lo vieäc teá töï thôø cuùng. Do ñoù, neáu moät ngöôøi phuï nöõ khoâng sinh ñöôïc con trai thì ngöôøi choàng coù theå cöôùi vôï khaùc vaø coù theå truïc xuaát hoï ra khoûi gia ñình. Nhöng keå töø khi ñaïo Phaät xuaát hieän, nhöõng truyeàn thoáng xaõ hoäi AÁn Ñoä ñaõ traûi qua moät cuoäc ñoåi thay.
Phaät giaùo daïy raèng söï hy sinh phaûi baét nguoàn töø noäi taâm, baèng caùch goät röûa nhöõng tö töôûng ngaõ chaáp, thieâu ñoát tham, saân, si. Hoaøng haäu Mallikaø nhôø thaám nhuaàn nhöõng tö töôûng aáy cuûa ñaïo Phaät, ñaõ trôû neân moät Phaät töû chôn chaùnh, vaø thuyeát phuïc ñöôïc choàng baø, vua Pasenadi khoûi laøm moät cuoäc teá leã vó ñaïi trong ñoù nhieàu muoâng sinh ñaùng leõ seõ bò gieát ñeå chuoäc maïng soáng cho vua, theo lôøi khuyeân cuûa moät ngöôøi Baø la moân giaùo.
Laïi nöõa, trong giaùo lyù Phaät giaùo moãi ngöôøi töï traùch nhieäm laáy luaân hoài sinh töû cuûa mình, ñaõ baät tung goác reã cuûa nieàm tin truyeàn thoáng maø trong ñoù coù ít nhieàu tai haïi cho phuï nöõ nhö tin raèng nhôø teá töï thaàn linh môùi sinh ñöôïc con trai, hay tin raèng linh hoàn ngöôøi cha seõ trôû veà quaáy nhieãu neáu vieäc cuùng teá khoâng chaêm soùc chu ñaùo. Vôùi thuyeát nghieäp baùo, ñaïo Phaät khoâng tin vaøo nhöõng vuï cuùng teá kia, duø laø ñeå caàu con trai hay ñeå chuoäc toäi loãi.
Nhö vaäy, vôùi söï xuaát hieän cuûa Phaät giaùo, ngöôøi phuï nöõ AÁn khoâng coøn phaûi quaù lo ngaïi vaø bò ngöôïc ñaõi khi khoâng sinh ñöôïc con trai. vì ngöôøi ta ñaõ nhaän thöùc ñöôïc raèng cuoäc soáng ñôøi sau cuûa ngöôøi cha hoaøn toaøn tuøy thuoäc vaøo nhöõng haønh vi hieän taïi cuûa oâng, chöù khoâng phaûi do söï cuùng teá cuûa ngöôøi con trai hay con gaùi naøo caû. Vaø söï keá nghieäp gia ñình cuõng khoâng coøn quaù leä thuoäc vaøo ngöôøi tröôûng nam nhö tröôùc.
Ngaøy nay ôû bôø bieån Taây AÁn coøn coù moät giai caáp Baø la moân raát coå xöa goïi laø Nairs coù truyeàn thoáng chæ trao quyeàn thöøa keá cho con gaùi. Ñieàu naøy coù theå laø do moät trong nhöõng aûnh höôûng cuûa Phaät giaùo.
Trong Phaät giaùo hieän ñaïi cuõng theá, nhöõng coâng taùc xaõ hoäi ñeà haøn gaén nhöõng veát thöông cuûa ñoàng loaïi trong luùc gaëp thieân tai giaëc giaõ, phaàn nhieàu laø do nhöõng vò ni vaø nöõ Phaät töû, nhieàu töø taâm xaû kyû. Haøng nöõ xuaát gia cuõng nhö taïi gia hieän taïi cuõng ñoùng moät vai troø khoâng keùm phaàn quan troïng ñoái vôùi nhöõng coâng trình cuûa giaùo hoäi, thöôøng thöôøng laø vai troø xuùc tieán nhöõng cuoäc laïc quyeân gaây ngaân quyõ.
Veà phöông dieän tinh thaàn, ñoaøn theå ni chuùng laø moät taám göông saùng, moät nieàm khích leä an uûi cho nhieàu phuï nöõ baát haïnh trong sinh hoaït gia ñình. Nhöõng luùc tinh thaàn caêng thaúng roái loaïn vì ñôøi soáng hoân nhaân, hoï ñeán chuøa vaø ñöôïc taêng theâm töï tín khi coù nhöõng ngöôøi con gaùi ñaùng ñaàu con, em hoï ñang daïn dó böôùc ñi moät mình treân ñöôøng ñôøi, laáy chaân lyù laøm baïn vaø laáy chuùng sinh ñau khoå laøm gia ñình. Hoï boãng nhaän ra raèng moät gia ñình nhoû vôùi daêm ba ñöùa con hoùa ra khoâng phaûi laø muïc tieâu duy nhaát cuûa ngöôøi phuï nöõ, vì nhieàu phuï nöõ khaùc coù theå soáng troïn veïn hôn maø khoâng caàn gì ñeán nhöõng thöù phuï tuøng phieàn toaùi nhö hoï.
Bieát bao nhieâu ngöôøi phuï nöõ ñau khoå ñaõ ñöôïc caûm hoùa khi bieát höôùng taâm hoàn hoï veà aùnh saùng Phaät phaùp thay vì quanh quaån trong boùng toái cuûa moät baûn ngaõ nhoû heïp vôùi nhöõng vaán ñeà theá nhaân baát taän tröôùc maét maø hoï khoâng theå naøo tìm ra giaûi phaùp.
Nhieàu phuï nöõ ñaõ thuù thaät raèng neáu khoâng nhôø Phaät giaùo thì hoï coù theå hoùa ra ñieân cuoàng hay ít ra cuõng thaân taø ma daïi. Quaû theá, Phaät giaùo ñaõ coáng hieán raát nhieàu cho giôùi phuï nöõ, cuõng nhö ñaõ taïo nhieàu phöông tieän giuùp haøng nöõ löu phaùt huy nguoàn naêng löïc doài daøo cuûa hoï maø töø laâu bò xaõ hoäi choân vuøi trong queân laõng.
Ñaëc bieät laø ngaøy nay, khi côn beänh cuûa theá kyû (beänh AIDS) töøng böôùc baønh tröôùng khaép hoaøn caàu thì hôn ai heát nhöõng nöõ tu só Phaät giaùo, keá thöøa gia baûo Chaùnh phaùp cuûa Phaät, ñaõ, ñang vaø seõ tieáp tuïc truyeàn thoáng thuyeát phaùp ñoä sanh, ban traûi taát caû phaùp moân tu haønh xoa dòu noåi ñau nhaân theá.
Ñoïc laù thö cuoái cuøng cuûa Tim Sullivan, ngöôøi maéc beänh AIDS, vieát ngaøy 26/6/1994 gôûi cho Sö coâ T. Wongmo töø tieåu bang Chicago (Hoa Kyø) chuùng ta seõ thaáy roõ ñieàu naøy hôn:
"Laø moät ngöôøi ñoàng tính luyeán aùi maéc beänh AIDS, toâi coù nhieàu thôøi gian ñeå chaáp nhaän hoaøn caûnh bi ñaùt cuûa mình. Nhöng khi noùi chuyeän vôùi Sö coâ veà vaán ñeà cheát vaø haáp hoái, toâi caûm thaáy mình coù moät nhaän thöùc saâu saéc veà cuoäc soáng vaø chaáp nhaän caên beänh quaùi aùc naøy. Qua phöông phaùp thieàn chöõa beänh, kyõ thuaät khoáng cheá côn ñau vaø nhieàu laàn tranh luaän vôùi Sö coâ ... giôø ñaây toâi caûm giaùc bình yeân kyø laï, moät caûm giaùc chöa töøng coù trong ñôøi cuûa toâi..." (33)Roõ laø chæ qua moät vaøi neùt veà söï aûnh höôûng cuûa Phaät giaùo vôùi phuï nöõ trong cuoäc soáng haøng ngaøy xöa cuõng nhö nay, ta coù theå ñi ñeán moät söï khaúng ñònh chaéc chaén raèng: Phaät giaùo chöa heà vaø khoâng heà coù moät chuùt gì goïi laø bi quan, goïi laø khoâng öu ñaõi haøng nöõ löu, maø ngöôïc laïi coøn quan taâm, giuùp ñôõ hoï raát nhieàu. Phaät giaùo ñaõ vaø ñang töøng böôùc ñi vaøo loøng quaàn chuùng noùi chung vaø phuï nöõ noùi rieâng.2. Phaät giaùo vôùi phong traøo bình ñaúng nam nöõ hieän nay:
Ngaøy nay treân khaép theá giôùi ñeàu daäy leân phong traøo canh taân nöõ giôùi. Vôùi khoa hoïc phaùt trieån, vôùi phöông phaùp truyeàn thoâng ñaïi chuùng ngaøy caøng nhieàu, ngaøy caøng roäng raõi, phuï nöõ nhaän thöùc ñöôïc raèng hoï khoâng coù ñieàu gì phaûi thua keùm nam giôùi. Treân moïi laõnh vöïc xaõ hoäi: kinh teá, chính trò, vaên hoùa, giaùo duïc, ... nhöõng gì nam giôùi laøm ñöôïc hoï ñeàu coù theå xoâng xaùo vaøo vaø coù khaû naêng cuûa ngöôøi phuï nöõ coøn vöôït troäi hôn nam nhaân. Phuï nöõ khoâng coøn bò lieät vaøo moät ñòa vò thaáp keùm cuûa xaõ hoäi nhö ngaøy xöa nhaèm thôøi Phaät taïi theá (dó nhieân ñaây khoâng phaûi laø taát caû).
Noùi ñeán ñaây, chuùng ta môùi thöïc söï thaáy ñöùc Phaät lòch söû laø moät nhaân vaät vó ñaïi. Ngaøi ñaõ laøm neân moät cuoäc caùch maïng lôùn lao, chaúng nhöõng giaûi phoùng cho haøng phuï nöõ thoaùt khoûi söï aùp böùc cuûa xaõ hoäi maø coøn taïo ñieàu kieän cho nöõ giôùi vöõng böôùc vaøo ñôøi.
Theá nhöng, khoâng phaûi ai cuõng thaáy ñöôïc nhöõng ñoùng goùp lôùn lao aáy cuûa Phaät giaùo ñoái vôùi phuï nöõ neân cuõng coù moät soá ngöôøi chöa hieåu Phaät phaùp cho raèng giaùo lyù Phaät giaùo vôùi thuyeát Voâ ngaõ, thuyeát nghieäp baùo, luaân hoài sanh töû, ... ñaõ laøm trì haõm tính naêng ñoäng cuûa ngöôøi phuï nöõ, vaø phuï nöõ seõ raát khoù thöïc hieän phong traøo ñoøi quyeàn bình ñaúng vôùi nam giôùi neáu hoï hoïc taäp giaùo lyù Phaät giaùo.
Tuy nhieân, neáu noùi ñaõ voâ ngaõ thì coøn gì ñeå giaønh quyeàn bình ñaúng, ñeå phaùt ñoäng phong traøo nam nöõ bình quyeàn, thi hoaøn toaøn khoâng ñuùng. Vì sao? Vì chính nhôø trieát thuyeát voâ ngaõ naøy haøng nam giôùi môùi nhaän thöùc ñöôïc raèng khoâng coù gì laø hoï, thuoäc veà hoï ñeå phaûi laán löôùt ñeø beïp ngöôøi phuï nöõ, vaø phuï nöõ cuõng hieåu ra khoâng coù gì ñeå goïi laø thua keùm ñeå phaûi töï ti maëc caûm khoâng phaán ñaáu vöôn leân. Vaø nhö theá khoâng coù nghóa laø moät söï tieâu cöïc dang xaûy ra maø voâ hình chung laïi hình thaønh moät coäng ñoàng ngöôøi soáng trong bình ñaúng, vôùi ñaày loøng töø bi, voâ ngaõ, vò tha.
Coøn neáu noùi veà thuyeát nghieäp baùo, luaân hoài thì cuõng khoâng khaùc gì yù treân. Moïi ngöôøi, keå caû nam vaø nöõ, neáu ñaõ taïo nghieäp thì taát nhieân phaûi laõnh quaû baùo nhö nhau. Nhö vaäy khoâng coù nghóa laø coù theå noùi do ngöôøi nöõ nghieäp chöôùng naëng neà phaûi chaáp nhaän nhöõng aùp böùc baát coâng cuûa xaõ hoäi vaø nam giôùi laø nhöõng ngöôøi hoaøn toaøn trong saïch ñeå coù theå gaây neân nhöõng noãi baát bình ñeán thöông taâm aáy, maø ñöùc Phaät thuyeát giaùo lyù nghieäp baùo luaân hoài chæ vì muïc ñích giuùp cho moïi ngöôøi hieåu ñöôïc raèng: heã gieo nhaân naøo thì laõnh quaû ñoù, vaø nhö vaäy seõ giaùn tieáp giuùp cho moïi ngöôøi cuøng chung soáng trong phaùp luaät, hoøa bình, nhaân aùi.
Nhìn chung, qua nhöõng vaán ñeà treân, chuùng ta coù theå ñi ñeán keát luaän: Phaät giaùo hoaøn toaøn khoâng heà toû ra tieâu cöïc ñoái vôùi vieäc bình quyeàn nam nöõ maø ngöôïc laïi coøn uûng hoä phong traøo naøy. Vaø ngay ñaây chuùng ta coù theå noùi vôùi caùi nhìn thieát thöïc, vôùi tö duy ñuùng ñaén veà ngöôøi phuï nöõ, ñaïo Phaät ñaõ goùp phaàn ñöa ngöôøi phuï nöõ leân moät ñòa vò xöùng ñaùng trong xaõ hoäi.
C- Keát Luaän Muïc ñích toái haäu cuûa Phaät giaùo laø giaûi thoaùt, laø thöïc chöùng Nieát baøn. Chính vì ñieåm naøy, moät soá ngöôøi khoâng hieåu ñaõ voäi vaøng cho raèng vôùi giaùo lyù chæ lieân heä ñeán giaûi thoaùt khoâng theå vaän duïng höõu hieäu vaøo vieäc xaây döïng vaø toå chöùc moät xaõ hoäi môùi, ñaëc bieät laø seõ tieâu cöïc vôùi vaán ñeà bình quyeàn nam nöõ. Nhöng thöïc teá sau khi nghieân cöùu moät caùch logic nhöõng lôøi Phaät daïy trong heä thoáng giaùo lyù Phaät giaùo, ta nhaän ñònh ñöôïc raèng giaùo lyù Phaät giaùo raát thöïc tieãn, raát möïc quan taâm ñeán nhöõng vaán ñeà coù lieân heä ñeán moïi khía caïnh trong cuoäc soáng cuûa ngöôøi phuï nöõ.
Caùch ñaây treân hai ngaøn naêm traêm naêm, chính ñöùc Phaät ñaõ khoâng chaáp nhaän thöïc traïng ñoïa ñaøy cuûa nöõ giôùi, maø giöông cao ngoïn côø caùch maïng cho ngöôøi ñöông thôøi thaáy roõ caùc ñieåm toát ñeïp, caùc ñieàu thieän trong tö theá, nhaân phaåm cuûa ngöôøi phuï nöõ, khaùc xa caùi hình aûnh xaáu xa vaø taùc haïi maø xaõ hoäi truyeàn thoáng AÁn Ñoä ñaõ gaén cho ngöôøi nöõ.
Qua moät soá neùt veà ñòa vò ngöôøi phuï nöõ trong giaùo lyù Phaät giaùo ñaõ ñöôïc ñeà caäp treân, chuùng ta coù theå khaúng ñònh raèng: trong ñaïo Phaät khoâng coù söï phaân bieät giöõa nam vaø nöõ. Taát caû moïi ngöôøi ñeàu cuøng soáng thanh tònh trong Phaùp vaø Luaät cuûa Phaät. Taát caû, khoâng phaân bieät nam nöõ, giai caáp hay chuûng toäc maøu da, ñeàu coù theå thaønh ñaït möùc ñoä cao thöôïng nhaát, mieãn laø theo ñuùng con ñöôøng maø ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni ñaõ vaïch ra.
Khaùch quan maø noùi ñaïo Phaät hoaøn toaøn khoâng laøm trì hoaõn böôùc tieán cuûa ngöôøi phuï nöõ xöa cuõng nhö nay, maø ngöôïc laïi ñaõ ñoùng goùp raát nhieàu cho giôùi phuï nöõ trong cuoäc giaønh quyeàn bình ñaúng nam nöõ ngaøy nay. Moät laàn nöõa, ngöôøi vieát khaúng ñònh raèng ngöôøi phuï nöõ trong giaùo lyù Phaät giaùo thaät söï ñöôïc toân troïng, ñöôïc kính neå, ñöôïc ñeà cao nhö moät vò Phaät töông lai. Vaø nhö theá, tröôùc nhöõng vaán ñeà nhö Taùm ñieàu cung kính maø ni giôùi phaûi tuaân thuû, vaán ñeà naêm traêm naêm maït phaùp neáu ngöôøi nöõ xuaát gia, vaø nhöõng ñieàu chöôùng ngaïi khoâng theå laøm neân vieäc lôùn cuûa ngöôøi phuï nöõ, ... ñeàu khoâng phaûi laø lyù do ñeå baùc boû ñòa vò ngöôøi phuï nöõ trong xaõ hoäi noùi chung vaø trong giaùo lyù Phaät giaùo noùi rieâng.
Ñeå keát luaän, chuùng ta coù theå noùi raèng Phaät giaùo ñaõ ñem laïi moät nieàm an uûi voâ bôø cho nhöõng phuï nöõ ñau khoå, ñaõ môû ra moät con ñöôøng vinh quang cho nhöõng phuï nöõ coù khaû naêng giaùc ngoä. Ngöôïc laïi, phuï nöõ cuõng ñoùng goùp moät phaàn quan troïng trong vieäc duy trì baûo veä Chaùnh phaùp.
Döôùi aùnh saùng taâm linh cuûa ñöùc Phaät, khoâng coù vaán ñeà kyø thò maø traùi laïi, moïi ngöôøi moïi loaøi, ñeàu ñöôïc hieån loä ñuùng choã cuûa noù vaø ñeàu quan troïng, ñeàu caàn thieát ngang nhau, ñeàu bình ñaúng nhö nhau. Nhöng quan nieäm bình ñaúng cuûa Phaät giaùo phaûi ñöôïc ñaët caên baûn treân taøi vaø ñöùc thì söï bình ñaúng aáy môùi coù yù nghóa thöïc thuï chöù khoâng phaûi laø chính trò. Nghóa laø phuï nöõ phaûi noã löïc goät boû nhöõng thoùi xaáu coá höõu vaø trau gioài nhöõng ñöùc tính, khaû naêng cuûa hoï ñeå taïo neân söï bình ñaúng aáy, chöù khoâng phaûi ngoài moät choã keâu gaøo ngöôøi khaùc ñem ñeán cho hoï, vì khi aáy söï bình ñaúng neáu coù thì cuõng chæ laø lyù thuyeát.
Ñöùc Phaät daïy:
"Töï mình, ñieàu aùc laøm,Chæ coù töï chuùng ta laøm cho chuùng ta thanh cao hay heøn haï, khoâng ai khaùc coù theå naâng cao hay haï thaáp phaåm giaù cuûa ta, söï thaät hieån nhieân laø theá. Trong vaán ñeà phuï nöõ cuõng vaäy, khi ngöôøi phuï nöõ chaám döùt nhöõng teä ñoan cuûa hoï, khi hoï khoâng töï haï giaù baèng caùch bieán mình thaønh moät thöù hoa chæ ñeå trang hoaøng cho vui maét, khi hoï khoâng quaù chuù troïng beà ngoaøi maø bieát thöïc söï ñeà cao, theo ñuoåi nhöõng giaù trò tinh thaàn taâm linh, bieát soáng vì chaân lyù, thì hoï khoâng coù lyù do gì ñeå töï toân töï ti, maø soáng nhö moät con ngöôøi chaân chaùnh, ñôn thuaàn laø moät con ngöôøi chaân chaùnh, vaø theo Phaät giaùo, ñaáy laø ñòa vò thuaän lôïi môû ra cho muoân ngaøn khaû naêng ñaït ñeán Tuyeät ñoái, Nieát baøn.
Töï mình laøm nhieãm oâ,
Töï mình, aùc khoâng laøm
Töï mình laøm thanh tònh
Tònh, khoâng tònh, töï mình,
Khoâng ai thanh tònh ai" (34)
Chuù thích:
(1) Nguyeãn Taøi Thö, Phaät giaùo vaø theá giôùi quan ngöôøi Vieät Nam trong lòch söû, nxb UBKHXHVN, 1986, p.37Taøi lieäu tham khaûo:
(2) PTS Nguyeãn Minh Hoøa, Xaõ hoäi hoïc nhaäp moân, nxb giaùo duïc HN, 1995
(3) GS Minh Chi, Taøi lieäu Toân giaùo hoïc tröôøng CCPHVN, 1993, p.102
(4) Ibid., ... p.114
(5) Phaåm Thöù hai, Kinh Töông Öng Boä, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1993, p.194
(6) Kinh Baùo AÂn, Kinh Taâm Ñòa Quaùn, Phuùc Ñieàn THPGTPHCM, 1995, p.93
(7) Phaåm Söù giaû cuûa trôøi, Taêng Chi Boä Kinh I, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, p.147
(8) Ibid., ... p.147
(9) Phaåm Hy Caàu, kinh Taêng chi boä I, p.104
(10) Kinh Trung A Haøm III, HT Thích Thieän Sieâu, THPGTPHCM, p. 266
(11) Kinh Boä Taêng Chi II, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, pp.295-296
(12) Kinh A Tu La Pahaøraøda, phaåm Lôùn, Kinh Boä Taêng Chi II, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, p.57
(13) Giôùi ñaøn ni
(14) Phaåm ngöôøi Toái Thaéng, Kinh Boä Taêng Chi, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, p.34
(15) Phaåm Sumana, Kinh Boä Taêng Chi, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, p.39
(16) Tröôûng laõo ni keä, baøi thöù 11
(17) Phaåm Gotamì, Kinh Boä Taêng Chi III, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, p.114
(18) Ñaïi kinh Vacchagotta, Trung Boä Kinh II, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, p.236
(19) Ñaïi kinh Vacchagotta, Trung Boä Kinh II, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, p.238
(20) Phaåm Gotamì, Kinh Boä Taêng Chi III, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, p.115
(21) Phaåm Gotamì, Kinh Boä Taêng Chi III, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, p.117
(22) Phaåm Gotamì, Kinh Boä Taêng Chi III, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, p.116
(23) Trích baøi töïa cuoán "Women under Primitive Buddhism", Nguyeãn Phuùc Böûu Taäp dòch
(24) Phaåm Gotamì, Kinh Boä Taêng Chi III, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, p.116
(25) Phaåm Chö Thieân, Kinh Boä Taêng Chi II, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, p.333
(26) Ibid.,... p.333
(27) Kinh Cuø Ñaøm Di, Trung A Haøm II, vieän NCPHVN, 1992, p.751
(28) Phaåm Khoâng Theå Coù Ñöôïc, Kinh Boä Taêng Chi I, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, pp.37-38
(29) Phaåm Töông Öng Tyø Kheo ni, Kinh Boä Taêng Chi I, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, p.285-286
(30) Phaåm Töông Öng Tyø Kheo ni, Kinh Boä Taêng Chi I, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1988, p.285-286
(31) Nguyeãn Phuùc Böûu Taäp, Ñaïo Phaät vaø nöõ quyeàn, Taïp chí Hoa sen soá 28 ra ngaøy 15/5/1996 taïi California, p.135
(32) Phaåm Maâu Ni Vöông Nöõ, Kinh Boä Taêng Chi I, HT Thích Minh Chaâu, Vieän NCPHVN, 1993, p.43
(33) Baùo Giaùc ngoä, p.20, T. Nguyeân Taïng dòch theo Mandala Journal 10/94
(34) Phaùp Cuù: 165, Hoøa Thöôïng Thích Minh Chaâu, tröôøng CCPHVN, 1990, p.971. Kinh Trung Boä I, II, III, HT. Thích Minh Chaâu, vieän NCPHVN, 1986.
2. Kinh Boä Taêng Chi I, II, III, HT. Thích Minh Chaâu, vieän NCPHVN, 1988.
3. Kinh Tröôøng Boä I, II, HT. Thích Minh Chaâu, vieän NCPHVN, 1991-1992.
4. Kinh Töông Öng Boä I, II, III, IV, V, HT. Thích Minh Chaâu, vieän NCPHVN, 1993.
5. Kinh Phaùp Cuù, HT. Thích Minh Chaâu, vieän NCPHVN, 1990.
6. Tröôûng laõo ni keä, HT. Thích Minh Chaâu, vieän NCPHVN, 1982.
7. Kinh Trung A Haøm I, II, III, IV, HT. Thích Thieän Sieâu, vieän NCPHVN, 1993.
8. Kinh Taêng Nhaát A Haøm I, II, III, HT. Thích Thieän Sieâu, vieän NCPHVN, 1993.
9. Kinh Taâm Ñòa Quaùn, Phuùc Ñieàn, Thaønh Hoäi PGTPHCM, 1995.
10. HT Thích Thanh Kieåm, Löôïc söû Phaät giaùo AÁn Ñoä, THPGTPHCM, 1995.
11. Thích Chôn Thieän, Taêng giaø thôøi Ñöùc Phaät, VNCPHVN, 1991.
12. Thích Chôn Thieän, Phaät hoïc khaùi luaän, GHPGVN, 1993.
13. Thích Thieän Nhôn, Ñaïi cöông kinh Taêng Nhaát A Haøm, giaùo taøi Tröôøng CCPHVN, 1994.
14. Thích Thieän Nhôn, Ñaïi cöông kinh Taïp A Haøm, taøi lìeäu Tröôøng CCPHVN, 1995.
15. Ñöùc Phaät vaø Phaät Phaùp, Phaïm Kim Khaùnh, 1971.
16. Phaät giaùo nhìn toaøn dieän, Phaïm Kim Khaùnh, 1996.
17. GS Minh Chi, Taøi lieäu Toân Giaùo hoïc, tröôøng CCPHVN, 1993.
18. Nguyeãn Troïng Vaên, Lòch Söû Trieát hoïc Phöông Taây, Ñaïi hoïc Toång hôïp TPHCM, khoa Trieát hoïc.
19. Maáy vaán ñeà veà Phaät giaùo vaø lòch söû tö töôûng Vieät Nam, UBKHXHVN, vieän Trieát hoïc.
20. Xaõ hoäi nhaäp moân, Nguyeãn Minh Hoøa, nxb giaùo duïc HN, 1995.
21. Baùo Giaùc ngoä, soá 20, ra ngaøy 1-3-1995
22. Nguyeät san Tö töôûng, soá 3, thaùng 5-1971, vieän Ñaïi hoïc Vaïn Haïnh.
23. Nguyeät san Hoa sen, soá 28 ra ngaøy 15-5-1996, taïi California, p.135.
24. Hoa Ñaøm, Ni Boä Baéc Toâng, 1973.
Source: Quaûng-Ñöùc home page, http://www.quangduc.com/
(Computer typesetting: Dieäu Anh Quyønh Traâm)
[ Trôû Veà ]