Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Trang chính]
Sinh saûn voâ tính vaø Ñaïo Phaät Nguyeãn Töôøng Baùch
Gaàn ñaây, moät coâng ty taïi Myõ vöøa thoâng baùo ñaõ thaønh coâng trong vieäc taïo phoâi ngöôøi nhaân baûn ñaàu tieân (human cloning). Vôùi thaønh coâng naøy ngöôøi ta hy voïng ñi moät böôùc daøi trong vieäc taïo caùc teá baøo goác cuûa con ngöôøi. Coâng ty noï cho hay, hoï chæ muoán söû duïng thaønh töïu naøy ñeå chöõa beänh chöù khoâng nhaèm muïc ñích taïo neân moät con ngöôøi ñöôïc nhaân baûn. Sau khi tin naøy ñöôïc thoâng baùo, moät loaït thaønh töïu töông töï cuõng ñöôïc coâng boá, chuû yeáu cuõng nhaém ñeán vieäc chöõa beänh cho con ngöôøi. Duø theá, moïi nôi treân theá giôùi ñeàu leân tieáng phaûn ñoái, cho raèng vieäc taïo phoâi ngöôøi nhaân baûn laø ñi ngöôïc laïi " caùc nguyeân taéc ñaïo ñöùc ", duø chæ söû duïng noù vì nhöõng lyù do nhaân ñaïo. Ngöôøi ta tin raèng, khoâng sôùm thì muoän, con ngöôøi nhaân baûn thoâng qua kyõ thuaät sinh saûn voâ tính seõ hình thaønh.Trong lòch söû khoa hoïc, haàu nhö chöa coù moät böôùc ñoät phaù naøo gaây nhieàu phaûn öùng vaø tranh caõi nhö söï vieäc naøy. Nhieàu ngöôøi nghó ngay ñeán moät vieãn caûnh “ruøng rôïn”, trong ñoù con ngöôøi ñöôïc cheá taïo nhö nhöõng moùn haøng gioáng heät nhau chaïy ra töø moät baêng chuyeàn coâng nghieäp. Ngöôïc laïi cuõng coù nhieàu ngöôøi voäi nghó tôùi töï nhaân baûn chính mình ñeå soáng ñôøi naøy qua kieáp khaùc. Coù keû thaønh taâm nghó tôùi khaû naêng sao cheùp nhöõng thieân taøi cuûa loaøi ngöôøi ñeå hoï tieáp tuïc phuïc vuï cho nhaân loaïi haøng traêm naêm sau ñoù. Cuõng coù ngöôøi chuû tröông nhaân baûn con ngöôøi chæ ñeå coù moät " kho " löu chöùa phuï tuøng thay theá tim oùc vaø caùc boä phaän, moät khi chuùng bò tai naïn hay beänh taät huûy phaù.
Taát caû nhöõng ñieàu keå treân khoâng coøn laø chuyeän khoa hoïc giaû töôûng trong theá kyû 21 cuûa chuùng ta. Nhöõng ñieàu ñoù coù leõ seõ daàn daàn ñöôïc thöïc hieän, chính thöùc hay khoâng chính thöùc. Lyù do giaûn ñôn laø lónh vöïc sinh hoïc naøy quaù haáp daãn, kích thích ñaàu oùc con ngöôøi voán say meâ nghieân cöùu nhöõng ñieàu môùi meû. Ngoaøi ra noù seõ mang nguoàn lôïi taøi chaùnh voâ taän cho nhöõng keû ñi tieân phong vaø ñaây seõ laø ñoäng löïc chuû choát.
Ngaønh sinh hoïc cuûa theá kyû 21 ñang ñöùng tröôùc moät quaù trình phaùt trieån kyø dieäu. Trong theá kyû 20, ngaønh vaät lyù cuõng coù moät giai ñoaïn töông töï. Vôùi söï phaùt hieän cuûa thuyeát töông ñoái trong nhöõng naêm ñaàu vaø thuyeát löôïng töû trong khoaûng nhöõng naêm 30, theá kyû 20 ñaõ laøm moät cuoäc caùch maïng trong ngaønh vaät lyù, ñaõ thoáng nhaát nhieàu khaùi nieäm töôûng chöøng nhö ñoäc laäp vôùi nhau, ñeå ñöa vaät lyù cuûa theá kyû thöù 19 töø moät möùc ñoä “trung bình” cuûa con ngöôøi ñeán möùc bao quaùt, goàm chöùa caû nhöõng theá giôùi cöïc nhoû cuûa caùc haït cô baûn ñeán nhöõng phaïm vi cöïc ñaïi cuûa caùc thieân haø. Quan troïng nhaát laø neàn vaät lyù hieän ñaïi ñaõ ñöa thaúng con ngöôøi ñi ñeán cöûa ngoõ cuûa trieát hoïc, trong ñoù nhieàu nhaø vaät lyù khaúng ñònh theá giôùi vaät chaát döôøng nhö khoâng phaûi laø moät ñoái töôïng " ñoäc laäp töï noù " maø laø söï caûm nhaän cuûa con ngöôøi veà moät thöïc taïi khaùc. Theá giôùi vaät chaát chæ laø daïng xuaát hieän cuûa thöïc taïi ñoù trong yù thöùc quaùn chieáu cuûa con ngöôøi. Vì leõ ñoù, söï phaùt trieån cuûa ngaønh vaät lyù trong theá kyû 21 seõ mang nhieàu tính chaát " taâm linh " maø söï ñoàng qui cuûa noù vôùi trieát hoïc phöông Ñoâng, nhaát laø vôùi Phaät giaùo, ñaõ ñöôïc nhieàu ngöôøi thöøa nhaän [1].
Khi nhöõng ñoái töôïng nghieân cöùu thuoäc phaïm vi " voâ sinh " nhö vaät chaát maø ñaõ daãn ñeán nhöõng vaán ñeà thuoäc veà vai troø cuûa " yù thöùc " thì ta coù theå deã daøng nhaän thaáy ngaønh sinh hoïc coøn ñaët nhöõng caâu hoûi thieát thaân hôn nöõa vôùi trieát hoïc. Söï soáng do ñaâu maø coù, con ngöôøi töø ñaâu sinh ra vaø seõ ñi veà ñaâu - ñoù laø nhöõng caâu hoûi xöa nay cuûa nhaân loaïi trong trieát hoïc vaø ngaøy nay boãng nhieân trôû thaønh then choát trong sinh hoïc. Söï khaùm phaù ra boä gen ngöôøi (Genom) höùa heïn moät ñieàu raát thuù vò. Vôùi Genom, ngöôøi ta nghó raèng ñaõ tìm ra ñöôïc taát caû nhöõng chöõ caùi vaø seõ ñoïc ñöôïc cuoán saùch veà söï soáng, ñöôïc vieát neân baèng nhöõng chöõ caùi ñoù. Nhieàu ngöôøi voäi cho raèng Genom laø nguoàn goác cuûa söï soáng cuõng nhö caùc haït cô baûn laø nguoàn goác cuûa moïi vaät chaát trong ngaønh vaät lyù cuûa theá kyû tröôùc. Theá nhöng neáu trong ngaønh vaät lyù ñaõ coù moät söï böøng tænh lôùn lao raèng, haït cô baûn xem ra cuõng chæ laø daïng xuaát hieän cuûa moät thöïc taïi khaùc, chuùng xuaát hieän tuøy theo caùch quan saùt cuûa con ngöôøi, thì trong ngaønh sinh vaät ngöôøi ta chöa bieát Genom laø nguoàn goác cuûa moïi söï soáng hay baûn thaân Genom cuõng chæ laø daáu veát cuûa moät thöïc taïi khaùc. Theá kyû 21 coù leõ seõ traû lôøi caâu hoûi ñoù vaø nhieàu neàn trieát hoïc phöông Ñoâng coù theå coù nhöõng giaûi ñaùp quan troïng.
Moät heä quaû cuûa söï thaønh töïu trong ngaønh sinh vaät hieän nay laø khaû naêng nhaân baûn cuûa con ngöôøi baèng caùch söû duïng gen ngöôøi, cho noù töï phaân chia, khoâng caàn ñeán söï thuï tinh thoâng thöôøng. Ñoù laø lyù do maø söï sinh saûn ñoù ñöôïc meänh danh laø " voâ tính ". Maëc duø hieän nay ngöôøi ta chæ nhaân baûn caùc ñoäng vaät nhö boø, tröøu nhöng khaû naêng nhaân baûn con ngöôøi laø haàu nhö chaéc chaén trong töông lai khoâng xa. Caâu hoûi ñaàu tieân vaø then choát ñöôïc ñaët ra laø, con ngöôøi ñöôïc nhaân baûn ñoù laø " ai ", noù laø moät hay khaùc vôùi con ngöôøi " baûn chính ". Ngöôøi ta phaûi ñoái xöû theá naøo, neáu moät ngaøy noï coù moät Hitler ñi daïo treân ñöôøng phoá Paris?
Khoâng phaûi chæ hình aûnh Hitler môùi laøm ta thaáy " ruøng rôïn " maø chæ hình dung veà moät con ngöôøi bình thöôøng thöù hai gioáng nhö baûn chính nhö hai gioït nöôùc ñuû gaây haõi huøng trong chuùng ta. Toân Haønh Giaû thoåi sôïi loâng bieán thaønh haøng ngaøn con khæ khaùc chæ gaây thuù vò trong Taây Du Kyù cuûa Ngoâ Thöøa AÂn nhöng toát hôn noù neân döøng taïi ñoù. Vì leõ ñoù maø nhieàu nôi treân theá giôùi ñeàu choáng laïi chuyeän nhaân baûn con ngöôøi. Theá nhöng ngoaøi söï sôï haõi chung chung, coù hai loaïi tö töôûng chính trong vieäc phaûn ñoái. Moät laø, tö töôûng thaàn hoïc cho raèng chæ coù Thöôïng Ñeá hay Chuùa môùi laøm chuû ñöôïc söï soáng, con ngöôøi khoâng ñöôïc pheùp giaønh laáy quyeàn saùng taïo söï soáng cuûa Chuùa. Hai laø, tö töôûng duy vaät cho raèng, con ngöôøi nhaân baûn laø moät, laø ñoàng nhaát vôùi con ngöôøi baûn chính, vì taâm thöùc laø saûn phaåm cuûa cô theå. Coù keû trong giôùi ñoù cho raèng cô theå " tieát " ra taâm thöùc cuõng nhö naõo tieát ra tö töôûng, nhö gan tieát ra maät. Vì theá taâm thöùc con ngöôøi baûn sao seõ laø moät vôùi con ngöôøi baûn chính. Ñaùng sôï thay! Vì theá maø neáu coù nhaân baûn thì khoâng ai saùng taïo Hitler cho mang hoïa maø ngöôøi ta seõ taïo ra moät Einstein ñeå moïi ngöôøi ñöôïc nhôø. Cuõng vì nghó theá maø nhieàu ngöôøi muoán nhaân baûn chính mình vì " mình " seõ ñöôïc soáng ngaøn naêm.
Con ngöôøi nhaân baûn laø " ai "? Ñoù laø moät caâu hoûi khoâng ñôn giaûn. Ngöôøi vieát baøi naøy töï tìm caùch traû lôøi baèng caùch luïc laïi kinh saùch cuûa thaùnh nhaân vaø bieát tröôùc raèng vaán ñeà naøy coù leõ seõ khoâng bao giôø coù moät lôøi giaûi chung quyeát.
- Naøy A Nan, ta ñaõ noùi, coù Thöùc môùi coù Danh Saéc. Noùi nhö theá töùc laø: neáu Thöùc khoâng loït vaøo loøng meï, thì trong buïng ngöôøi meï ñoù coù Danh Saéc sinh ra chaêng?
-Baïch Theá Toân, khoâng. (Tröôøng Boä Kinh, 15).
" Danh Saéc " laø töø chæ chung laø hai yeáu toá taâm lyù vaø vaät lyù maø neáu noùi chi tieát chính laø nguõ uaån. Danh Saéc laø yeáu toá thöù tö trong möôøi hai nhaân duyeân vaø do yeáu toá thöù ba, Thöùc, sinh ra. Khoâng coù Thöùc thì khoâng coù Danh Saéc. Moät baøo thai muoán thaønh hình thì phaûi caàn " tinh cha huyeát meï " laøm cô sôû vaät chaát vaø moät Thöùc saün saøng tham döï vaøo ñôøi soáng töông lai.
" Cha meï giao hôïp vôùi nhau vaø ngöôøi meï ñaõ ñeán thôøi, nhöng neáu khoâng coù moät thöùc saün saøng gia nhaäp thì khoâng coù thai nhi " (Trung Boä Kinh, 38).
Nhö theá tinh cha huyeát meï chæ laø caùi khung vaät chaát ñeå Thöùc coù theå nöông töïa. Coøn Thöùc naøo seõ " tham döï " vaøo ñoù vaø taïi sao noù tham döï laø moät vaán ñeà naèm ngoaøi khaû naêng suy luaän cuûa ngöôøi bình thöôøng. Theá thì thai nhi laø " ai "? Ta coù theå hieåu moät caùch sô saøi Thöùc ñoù laø moät nguoàn naêng löïc coù tính caù theå vaø coù ñuû " nhaân duyeân " vôùi cha meï ñeå " ñôïi " thôøi ñieåm ñoù maø tham gia vaøo vaø trôû thaønh thai nhi. Ñieàu quan troïng nhaát coù leõ laø giöõa nghieäp löïc cuûa cha meï vaø cuûa Thöùc phaûi coù moät moái quan heä raát saâu xa vì Thöùc seõ laáy maùu muû cuûa cha meï laøm cô theå cuûa mình vaø lôùn leân trong moâi tröôøng soáng do cha meï taïo ra.
Vì leõ ñoù maø trong quan ñieåm cuûa ñaïo Phaät, vieäc sinh con ñeû caùi laø moät quaù trình kyø dieäu cuûa nghieäp löïc. Ñoù khoâng heà laø moät chuyeän taàm thöôøng, caøng khoâng phaûi laø moät ñieàu tình côø, keát quaû voâ yù thöùc cuûa haønh ñoäng tính duïc. Thai nhi khoâng phaûi do cha meï sinh ra maø thoâng qua cha meï ñeå ñeán vôùi theá giôùi con ngöôøi. Thai nhi khoâng phaûi laø moät tôø giaáy traéng ñeå cha meï coù theå veõ leân ñoù nhöõng gì mình muoán maø noù ñaõ mang kinh nghieäm vaø naêng löïc cuûa moät quaù khöù voâ thuûy. Vì theá con caùi coù theå " giaø giaën " hôn cha meï raát nhieàu. Noù caàn tinh huyeát vaø söï nuoâi döôõng cuûa cha meï vì giöõa ba con ngöôøi ñoù coù moät moái lieân heä veà nghieäp maø thöôøng caû ba ñeàu khoâng bieát vaø chæ coù thaùnh nhaân nhö Phaät môùi thaáy roõ.
Trong kinh saùch ñaïo Phaät, nhaát laø trong " Töû thö Taây Taïng "[2], ta coøn tìm thaáy nhöõng moâ taû caûnh töôïng luùc Thöùc bò nghieäp löïc loâi keùo vaøo buïng meï vaø nhöõng gì maø noù caûm nhaän trong luùc Thöùc gia nhaäp vaøo thaân theå thai nhi. Theá nhöng nhöõng ñieàu naøy khoâng phaûi laø ñoái töôïng cuûa baøi naøy. Ñieàu caàn xaùc nhaän nôi ñaây laø, moät thai nhi chæ thaønh hình khi coù Thöùc gia nhaäp vaø maùu huyeát cuûa cha meï chæ laø phaàn saéc theå cuûa sinh vaät.
Xuaát phaùt töø ñieàu ñoù, ta haõy thöû xeùt ñieàu gì xaûy ra khi phoâi ngöôøi nhaân baûn hình thaønh vaø neáu teá baøo tí hon ñoù phaùt trieån thaønh ngöôøi thaät thì noù coù quan heä theá naøo vôùi con ngöôøi baûn chính. Nhö ñaõ noùi ôû treân, söï hình thaønh thai nhi trong ñieàu kieän bình thöôøng voán ñaõ heát söùc kyø dieäu vaø cô cheá ñích thöïc cuûa noù naèm ngoaøi khaû naêng tö duy cuûa chuùng ta. Vì theá duøng tö duy ñeå tìm hieåu quaù trình cuûa söï nhaân baûn con ngöôøi - moät vaán ñeà hoaøn toaøn môùi maø kinh saùch chöa heà ñeà caäp ñeán - laïi caøng laø moät ñieàu baát khaû. Baøi naøy chæ coù chuùt hy voïng tìm hieåu vaøi khía caïnh thuoäc veà phaïm vi suy luaän cuûa caâu hoûi lôùn naøy.
Tröôùc heát coù leõ caàn quan nieäm raèng, ñoäng taùc cuûa nhaø sinh vaät khi ñöa gen ngöôøi vaøo moät tröùng coù theå ñöôïc xem laø haønh ñoäng " taïo cô sôû vaät chaát " cho moät sinh vaät. Duø ñaây laø thaønh töïu to lôùn cuûa ngaønh sinh vaät nhöng veà yù nghóa thì ñaây " chæ " laø haønh ñoäng thay tinh cha huyeát meï cuûa thai nhi thoâng thöôøng baèng moät gen ngöôøi coù saün. Theá nhöng, muoán noù trôû thaønh sinh vaät - duø ñoù laø thuù vaät, phoâi ngöôøi ñeå trôû thaønh caùc teá baøo chuyeân moân hay thaäm chí thaønh moät con ngöôøi baûn sao - thì ngoaøi caùc ñieàu kieän moâi tröôøng cuûa phoøng thí nghieäm, nhaát thieát phaûi coù moät Thöùc " chòu " tham gia. Neáu duøng töø " nhaân duyeân " ñeå soi saùng thì " duyeân " laø caùc ñieàu kieän vaø khaû naêng kyõ thuaät cuûa nhaø sinh vaät, coøn " nhaân " chính laø moät Thöùc saün saøng gia nhaäp. Nôi ñaây khaû naêng lyù luaän cuûa chuùng ta ñaõ bò chaän ñöùng vì khoâng ai bieát roõ Thöùc taùi sinh nôi ñaây laø gì, nhöng xem ra khoâng phaûi deã tìm ñöôïc moät Thöùc nhö theá vì chæ saùng taïo con cöøu Dolly thoâi maø ngöôøi ta phaûi thöû gaàn 300 laàn nhaân baûn. Ngöôøi ta cho raèng xaùc suaát ñeå thaønh hình moät con ngöôøi nhaân baûn seõ khoù hôn gaáp boäi laàn, thai nhi seõ sôùm cheát trong buïng meï.
Töø moät goùc nhìn khaùc, kinh saùch ñaïo Phaät cho ta bieát raèng, nghieäp löïc cuûa Thöùc taùi sinh seõ " löïa choïn " cha meï vaø hoaøn caûnh soáng, töø ñoù maø chòu hay khoâng chòu tham gia vaøo moät " cô sôû vaät chaát " - töùc laø tinh cha huyeát meï trong tröôøng hôïp thoâng thöôøng vaø gen ngöôøi ñöôïc caáy vaøo tröùng trong tröôøng hôïp nhaân baûn. Maët khaùc, Thöùc, töùc laø naêng löïc soáng mang tính caù theå, voán traøn ñaày trong ñaïi thieân theá giôùi, neân ôû ñaâu cuõng coù söï soáng xuaát hieän, nôi naøo coù ñieàu kieän soáng laø coù sinh vaät. Ñaïo Phaät quan nieäm moãi caáp böïc cuûa söï soáng ñeàu mang moät Thöùc töông öùng: caáp vi truøng vi khuaån cuõng coù Thöùc cuûa noù, cuõng nhö moãi teá baøo, moãi moâ sinh vaät cuõng theá, cho ñeán thuù vaät vaø con ngöôøi, ñeán caùc loaøi khaùc maø con ngöôøi khoâng theå troâng thaáy. Vì theá maø sinh vaät coù thieân hình vaïn traïng, ñöôïc sinh ra trong boán caùch, loaøi sinh con, loaøi sinh tröùng, loaøi sinh trong choã aåm öôùt vaø loaøi hoùa sinh.
Nhö theá thì ta khoâng laáy laøm laï neáu coù nhöõng sinh vaät seõ phaùt sinh töø pheùp nhaân baûn, duø sinh vaät ñoù laø loaøi thuù hay chæ nhöõng teá baøo coù tính chuyeân moân maø con ngöôøi hieän ñang hy voïng duøng ñeå chöõa beänh. Vaø neáu ngaøy naøo ñoù coù caû moät con ngöôøi haún hoi sinh ra töø söï nhaân baûn thì ngoaøi caùi ruøng mình sôï haõi ban ñaàu, ta caàn xem ñoù laø moät con ngöôøi bình thöôøng nhö chuùng ta. Ñoù laø moät ngöôøi maø tinh cha huyeát meï ñaõ ñöôïc thay baèng boä gen cuûa ngöôøi baûn chính vaø, ñaây laø ñieàu quan troïng nhaát, ñaõ coù moät Thöùc taùi sinh tham gia vaøo söï saùng taïo naøy, cuõng nhö moät Thöùc ñaõ gia nhaäp vaøo buïng meï luùc töôïng hình thai nhi. Theá neân, ngöôøi traû lôøi ñöôïc thai nhi laø " ai " thì seõ traû lôøi ñöôïc con ngöôøi nhaân baûn laø ai. Hai caâu hoûi ñoù chæ laø moät vaø trong chuùng ta xem ra ít coù ngöôøi bieát caâu giaûi ñaùp.
Con ngöôøi baûn sao seõ raát gioáng vôùi con ngöôøi baûn chính vì cuøng moät boä gen, nhöng taâm thöùc ngöôøi ñoù khoâng phaûi laø taâm thöùc cuûa con ngöôøi baûn chính. Noù cuõng coù moät quaù khöù xa xoâi rieâng bieät cuûa noù vôùi taát caû nhöõng naêng löïc vaø kinh nghieäm mang theo. Theá nhöng giöõa noù vaø con ngöôøi baûn chính haún phaûi coù moät nghieäp löïc voâ cuøng kyø laï vì noù seõ gioáng vôùi ngöôøi ñoù moät caùch khuûng khieáp, gioáng hôn haún hai treû sinh ñoâi cuøng moät tröùng. Giöõa hai con ngöôøi, nôi ñaây ta taïm goïi laø baûn sao vaø baûn chính, phaûi coù moät moái lieân heä veà nghieäp maø tö duy chuùng ta khoâng bao giôø tieáp caän noåi.
Khaùc vôùi quan nieäm thaàn hoïc, ñaïo Phaät khoâng thaáy coù moät ai naém quyeàn laøm chuû söï soáng maø söï soáng laø khaû naêng noäi taïi naèm trong moãi sinh vaät. Khaùc vôùi quan nieäm duy vaät, ñaïo Phaät thaáy Thöùc taùi sinh laø naêng löïc chuû ñoäng taïo taùc thaân ngöôøi vaø cô theå chæ laø phöông tieän cho taâm thöùc nöông töïa vaø thöïc hieän traùch nhieäm cuûa mình, cho duø noù thöïc hieän moät caùch coù yù thöùc hay voâ yù thöùc. " Taâm daãn ñaàu caùc phaùp "[3], duø " phaùp " ôû ñaây laø moät thai nhi hình thaønh trong tình traïng bình thöôøng hay thoâng qua moät thuû thuaät cuûa con ngöôøi.
Ñeán ñaây ñoäc giaû seõ coù ngöôøi soát ruoät hoûi, theá thì ñaïo Phaät cho pheùp hay khoâng cho pheùp thi haønh phöông phaùp nhaân baûn. Baøi naøy khoâng daùm coù tham voïng traû lôøi moät caâu hoûi ñaïo ñöùc nhö theá, noù chæ muoán neâu leân vaøi khía caïnh haún coøn sô saøi cuûa vaán ñeà. Theá nhöng thoâng qua nhöõng suy nghó treân ñaây, moät yeáu toá khaùc hieän ra roõ neùt. Ñoù laø vieäc sinh con ñeû caùi trong tình traïng bình thöôøng khoâng heà laø moät chuyeän taàm thöôøng. Ñoù laø söï hieän haønh cuûa moät moái nghieäp löïc saâu xa, laø söï saùng taïo moät sinh vaät vôùi theå chaát vaø taâm thöùc, moät beân laø cuûa cha meï, moät beân laø cuûa sinh vaät môùi, hoøa quyeän vôùi nhau trong moät theå Danh Saéc thieâng lieâng khoâng gì saùnh ñöôïc.
Neáu con ngöôøi bieát kính sôï tröôùc taùc ñoäng huyeàn dieäu cuûa nghieäp löïc, bieát caån troïng vôùi moät thai nhi ñöôïc taïo hình trong ñieàu kieän bình thöôøng thì con ngöôøi ñöôïc quyeàn baét tay laøm nhöõng thuû thuaät ñeå sinh vaät môùi meû ra ñôøi. Neáu con ngöôøi chöa hieåu ngoä nhöõng ñieàu ñoù, chöa vöôn tôùi möùc ñaïo lyù ñoù, chöa bieát quí troïng söï soáng, duø cuûa sinh vaät beù nhoû nhaát, thì toát hôn haõy thoái lui, haõy hoïc laïi nhöõng baøi hoïc vôõ loøng veà ñaïo ñöùc.
NTB (3.12.2001)--------------------------------------------------------------------------------[1] Xem theâm " The Tao of physics " cuûa Fritjof Capra
[2] The Tibetan bookof the Dead(Bardo Thodol) cu "a Evans Wentz
[3] Lôøi trong kinh Phaùp CuùSource = Khuoâng Vieät
[ Trôû Veà ]