Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [ Trang chính ]ÑÒNH NGHIEÄP TRONG PHAÄT GIAÙO
HOØA THÖÔ ÏNG THÍCH THIEÄN SIEÂUPL. 2544 - TL. 2000
|
|
[12]GAËP GÔÕ TUOÅI TREÛ
-ooOoo- Hoâm nay caùc baïn ñeán chuøa. Chuøa ñoái vôùi Vieät Nam chuùng ta laø moät danh töø raát quen thuoäc. Töø "Chuøa" thöôøng gheùp vôùi moät töø ñôn laø "chieàn". Töø keùp goïi laø "Chuøa chieàn". Caû hai töø naøy raát quen thuoäc, bôûi hieän taïi treân ñaát nöôùc chuùng ta laøng naøo cuõng coù chuøa. ÔÛ Baéc, Trung, Nam ñeàu coù heát. Vaø chuøa nhö laø moät boä phaän khoâng theå thieáu cuûa daân toäc Vieät Nam. Nhö nhaø thô Huyeàn Khoâng ñaõ noùi:
Queâ toâi coù gioù boán muøa,Vì sao hoï noùi vaäy? Vì Phaät giaùo truyeàn ñeán Vieät Nam keå töø theá kyû thöù nhaát, luùc chuùng ta ñang coøn leä thuoäc phöông Baéc, chöa coù moät neàn ñoäc laäp hoaøn toaøn töï chuû vaø vöõng chaéc. Vaø chính caùc vò Sö thôøi aáy laø nhöõng ngöôøi baïn laøng cuûa nhaân daân, giuùp ñôõ nhaân daân; ñem giaùo lyù töø bi, hyû xaû, bình ñaúng, vò tha truyeàn baù cho nhaân daân; giuùp cho neàn vaên hoùa cuûa chuùng ta maïnh leân, coù moät saéc thaùi ñeå ñöùng vöõng tröôùc söï ñoâ hoä cuûa phöông Baéc ñeå coù theå giaønh ñöôïc ñoäc laäp. Chính caùi hoàn daân toäc ñoù, noù coøn maõi maõi trong loøng ngöôøi daân chuùng ta. Cho neân duø traûi qua bao nhieâu côn soùng gioù, khoù khaên, cuoái cuøng chuùng ta cuõng giaønh ñöôïc ñoäc laäp. Nhôø ñoù, chuùng ta coù nhöõng giai ñoaïn vong quoác nhöng khoâng vong baûn. Vong baûn thì khoâng coù theå keùo laïi ñöôïc nhöng vong quoác thì coù theå keùo laïi ñöôïc. Vì caùi goác ñaõ maát roài thì khoâng laøm sao maø keùo laïi. Chính ñoù laø moät ñieàu heát söùc caàn thieát maø baây giôø chuùng ta noùi: trôû veà vôùi coäi nguoàn daân toäc. Maø khi trôû veà coäi nguoàn daân toäc thì chuùng ta ñoïc trong lòch söû, trong vaên hoùa, caùc baûn vaên ñöôïc truyeàn laïi, chuùng ta thaáy nhöõng gì? Thaáy nhöõng baûn vaên cuûa caùc nhaø trí thöùc yeâu nöôùc xöa, ñoàng thôøi chuùng ta cuõng thaáy baûn vaên cuûa caùc vò Thieàn sö ñeå laïi.
Coù traêng giöõa thaùng coù chuøa quanh naêm.
Chuoâng hoâm gioù sôùm traêng raèm
...
Maùi chuøa che chôû hoàn daân toäc.Caùi söï nghieäp goïi laø taïo döïng neàn vaên hoùa cho Vieät Nam, chính caùc nhaø sö xöa laø nhöõng ngöôøi ñaõ ñoùng goùp raát lôùn. Ñoïc lòch söû Vieät Nam maø neáu khoâng ñoïc lòch söû Phaät giaùo Vieät Nam thì khoâng troïn veïn. Cho neân vôùi caùc baïn, toâi tin raèng, caùc baïn hoïc söû Vieät Nam, chaéc chaén caùc baïn cuõng ñaõ ñoïc söû Phaät giaùo Vieät Nam, maø caøng ñoïc thì caùc baïn caøng thaáy roõ söï töông quan giöõa lòch söû Phaät giaùo Vieät Nam vaø lòch söû Vieät Nam ta nhö theá naøo. Nhaát laø ñôøi Lyù vaø ñôøi Traàn, laø hai ñôøi maø chuùng ta thaáy nhöõng oâng vua phaàn nhieàu laø nhöõng ñeä töû Phaät, tin Phaät moät caùch thuaàn thaønh, chôn chính ñoàng thôøi laø nhöõng oâng vua saùng suoát, huøng maïnh, voâ uùy; bieát ñem tinh thaàn cuûa Phaät aùp duïng ñeå ñöôïc töï lôïi, lôïi tha. Cho neân caùc oâng vua trong caùc trieàu ñaïi ñoù ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp, xaây döïng cho ñaát nöôùc moät neàn ñoäc laäp huøng maïnh, vöõng chaéc. Chuùng ta bieát raèng, sau moät nghìn naêm Baéc thuoäc, laø ñeán trieàu Lyù, moät trieàu ñaïi döïng nöôùc laâu beàn nhaát, treân 200 naêm. Moät lòch söû toát ñeïp vöøa coù söùc maïnh ñoái beân ngoaøi, vöøa coù söï cai trò toát laønh ñoái vôùi daân chuùng beân trong. Vaø roài töø trieàu Lyù môùi coù ñöôïc trieàu Traàn noái tieáp, moät trieàu ñaïi choáng caû Nguyeân Moâng - luùc baáy giôø laø moät löïc löôïng huøng cöôøng, ñi ñeán ñaâu ngöôøi ta cuõng khieáp sôï - nhöng ñeán Vieät Nam, chuùng ta ñaõ ñaùnh thaéng ñöôïc, giöõ ñöôïc ñoäc laäp.
Nhö vaäy, chính nhöõng caùi ñoù ñaõ noùi leân Phaät giaùo ñoái vôùi daân toäc Vieät Nam ta nhö theá naøo!
Toâi muoán noùi theâm vôùi caùc baïn, tröôùc heát laø löôïc söû veà chuøa Töø Ñaøm naøy.
Chuøa Töø Ñaøm ñöôïc khai saùng vaøo khoaûng naêm 1690, töùc laø cuoái theá kyû thöù 17, ñeán nay treân 300 naêm, luùc ñang coøn Trònh, Nguyeãn phaân tranh.
Ngaøi Minh Hoaèng Töû Dung - Moät vò Thieàn sö Trung Hoa, saùng laäp ra chuøa naøy. Ñaàu tieân Ngaøi ñaët teân chuøa laø "AÁn Toâng Töï". Ba chöõ ôû baûng hieäu phía tröôùc maët caùc baïn, ñoù laø teân chuøa do Ngaøi ñaët ñaàu tieân.
"AÁn Toâng" nghóa laø theá naøo? "AÁn Toâng" theo nhaø Phaät goïi laø "dó taâm aán vi toâng", töùc laø laáy söï truyeàn taâm laøm toâng chæ. Nhaø Phaät coát ôû caùi taâm. Taâm meâ thì laøm vieäc traùi; taâm ngoä thì laøm vieäc phaûi. Moïi söï ôû giöõa ñôøi naøy coát ôû caùi taâm, do taâm chæ huy. Vì vaäy, vò Thieàn sö naøy ñaõ duøng hai chöõ "AÁn Toâng" ñeå ñaët cho hieäu chuøa. Ñaïo Phaät chuù troïng nôi "aán taâm", cho neân ñaïo Phaät goïi laø ñaïo Giaùc ngoä cuõng chính laø noùi caùi taâm giaùc ngoä.
Ñeán thôøi Thieäu Trò, vua ñaët theâm moät teân khaùc cho chuøa nöõa, goïi laø "Töø Ñaøm Töï". "Töø" laø laønh; "Ñaøm" laø ñaùm maây. Vaäy Töø Ñaøm laø ñaùm maây laønh, coù yù töôïng tröng cho ñöùc Phaät nhö ñaùm maây laønh che maùt chuùng sanh.
Chuøa Töø Ñaøm luùc sô khai chæ laøm baèng tranh, tre, nöùa..., toàn taïi laâu daøi vôùi moät thôøi gian gaàn 300 naêm. Traûi qua bao thaêng traàm thay ñoåi cuûa lòch söû thì naêm 1935, khi Phaät giaùo Vieät Nam phuïc höng sau bao naêm bò phaân hoùa, tan raõ, suy vi döôùi thôøi Phaùp thuoäc. Cuõng vaøo naêm naøy, Phaät giaùo ba mieàn Baéc, Trung, Nam phuïc höng. Khi Phaät giaùo phuïc höng, ôû mieàn Trung, laáy ngoâi chuøa Töø Ñaøm naøy laøm truï sôû vaø kieán thieát laïi quy moâ, trôû thaønh chuøa Töø Ñaøm nhö ngaøy hoâm nay.
Töø khi xaây döïng ngoâi chuøa naøy cho ñeán nay ñaõ coù nhöõng söï kieän xaûy ra. Ñieàu thöù nhaát laø chuøa ñöôïc laøm truï sôû chung cho caû Phaät giaùo mieàn Trung. Caùc tænh mieàn Trung moãi naêm veà ñaây hoïp ñeå vaïch chöông trình hoaèng döông Phaät phaùp, phaùt huy Phaät giaùo. Ñieàu thöù hai laø, vaøo naêm 1963, döôùi cheá ñoä oâng Ngoâ Ñình Dieäm cai trò mieàn Nam; chính quyeàn naøy raát hung baïo vaø raát kyø thò Phaät giaùo, cheøn eùp Phaät giaùo ñeå taâng boác moät toân giaùo khaùc leân. Cho neân Phaät giaùo ôû mieàn Trung naøy ñaõ coù moät söï noåi daäy, goïi laø "Cuoäc vaän ñoäng Phaät giaùo ñoøi quyeàn töï do bình ñaúng toân giaùo", thì cuõng phaùt xuaát taïi chuøa Töø Ñaøm naøy. Chuyeän naøy baây giôø ñoái vôùi caùc baïn, noù ñaõ trôû thaønh chuyeän dó vaõng, bôûi chuyeän xaûy ra töø naêm 1963, chaéc chaén trong naøy ít coù baïn naøo maø sinh tröôùc naêm 1963.
Toâi noùi vaøi neùt ñaëc tröng veà lòch söû chuøa nhö vaäy ñeå caùc baïn thaáy söï aûnh höôûng Phaät giaùo taïi Hueá vaø taïi mieàn Nam naøy nhö theá naøo ñeå coù söï tham gia toát laønh cuûa quaàn chuùng nhö vaäy. Neân luùc baáy giôø döôùi thôøi cheá ñoä ñoäc taøi Ngoâ Ñình Dieäm maø Phaät giaùo ñöùng leân choáng laïi, ñoù laø moät chuyeän khoâng phaûi deã. Döïa vaøo ñaâu maø Phaät giaùo daùm choáng ñoái nhö vaäy? Taát nhieân laø phaûi coù quaàn chuùng uûng hoä. Maø Phaät giaùo coù raát nhieàu quaàn chuùng, coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán quaàn chuùng, vì quaàn chuùng tìm thaáy caùi gì hay, ñuùng ñaén ôû ñoù ñoái vôùi ñaïo giaùo, vôùi tín ngöôõng, vôùi tri thöùc luaân lyù vaø ñoái vôùi daân toäc, cho neân môùi coù moät söï ñöùng daäy nhö vaäy.
Ñoù laø toâi noùi moät vaøi neùt veà söï aûnh höôûng cuûa Phaät giaùo ôû mieàn Trung vaø mieàn Nam trong nhöõng naêm vöøa qua nhö theá naøo cho caùc baïn bieát. Baây giôø toâi noùi tieáp ñaïo Phaät laø ñaïo theá naøo?
Ñaïo Phaät phaùt xuaát töø AÁn Ñoä. Cuoái theá kyû thöù VI tröôùc Taây lòch, taïi AÁn Ñoä, xöù Ca-tyø-la-veä, nay töùc laø xöù Neùpal, coù moät vò hoaøng töû ra ñôøi, teân laø Taát-ñaït-ña, con vua Tònh Phaïn. Ngaøi laø moät vò hoaøng töû seõ laøm vua nhöng Ngaøi khoâng laøm. Bôûi vì Ngaøi thaáy laøm vua thì cuõng raát lôïi, nhöng chæ lôïi cho daân toäc AÁn Ñoä maø thoâi. Cho neân Ngaøi khoâng muoán laøm hoaøng töû, laøm vua, maø Ngaøi muoán laøm moät ñaáng Giaùc ngoä, tìm ra moät phöông phaùp ñeå côûi môû söï voâ minh, ñen toái cuûa con ngöôøi, ñeå cöùu vôùt chuùng sanh. Trong khi môùi haï sinh, Ngaøi ñi baûy böôùc treân hoa sen, ñöa moät tay chæ trôøi, moät tay chæ ñaát vaø noùi raèng: "Treân trôøi döôùi trôøi chæ coù Ta laø toái thöôïng". Ngaøi noùi caâu aáy laø yù nghóa theá naøo? Coù hai yù nghóa chính:
1. Ngöôøi AÁn Ñoä thôøi baáy giôø, ña soá theo Baø-la-moân giaùo, hoï tin töôûng raèng, ngöôøi naøo sinh ra ôû döôùi traàn maø coù trí tueä, thoâng minh, hoïc gioûi thì hoï cho ñoù laø ngöôøi ñöôïc Phaïm thieân sai xuoáng. Hoï tin töôûng nhö theá. Baáy giôø Phaät khoâng tin töôûng ñieàu ñoù. Phaät muoán phaù söï sai laàm ñoù cuûa moïi ngöôøi neân Ngaøi noùi: "Treân trôøi, döôùi trôøi chæ coù Ta laø toái thöôïng". Nghóa laø khoâng coù Thöôïng ñeá naøo sinh ra Ta, khoâng coù ñaáng taïo hoùa naøo sinh ra Ta. Chæ coù Ta laø toái thaéng.
2. Caâu naøy coøn coù nghóa laø, cuoäc soáng cheát cuûa Ta ñeàu do Ta quyeát ñònh. Cuoäc ñôøi cuûa Ta nhö theá naøo; söôùng hay khoå; giaøu hay ngheøo; sang hay heøn... taát caû ñeàu do Ta quyeát ñònh. Cho neân sau naøy Phaät coù daïy raèng: "Khoâng cha meï, trôøi ñaát hay ai laøm cho Ta cao thöôïng hay thaáp heøn, chæ coù haønh ñoäng cuûa Ta laøm cho Ta cao thöôïng hay thaáp heøn maø thoâi; khoâng phaûi ai khaùc laøm cho Ta oâ nhieãm hay trong saïch, maø chæ do Ta laøm cho Ta oâ nhieãm hay trong saïch maø thoâi".
Ñoù laø yù nghóa chính, maø ñöùc Phaät noùi trong caâu: "Treân trôøi, döôùi trôøi chæ coù Ta laø toái thöôïng". Ngaøi muoán khai thò cho chuùng ta raèng, moïi vieäc treân cuoäc ñôøi naøy laø töï mình laøm, töï mình quyeát ñònh laáy cuoäc ñôøi cuûa mình. Sau naøy, giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät luoân nhaém theo höôùng ñoù; nhaém theo höôùng nhaéc nhôû chuùng sanh phaûi töï giaùc ngoä laáy mình. Neáu khoâng töï giaùc ngoä laáy mình, thì bao nhieâu taät xaáu seõ daét daãn, chæ huy, chi phoái laøm cho chuùng ta trôû neân xaáu xa, ngu muoäi.
Taïi sao chuùng ta cuõng nhö taát caû chuùng sanh xaáu xa, ngu muoäi, chöa theå giaùc ngoä? Trong caùc nguyeân nhaân ñöùc Phaät ñaõ daïy, thì coù ba nguyeân nhaân chính maø ñöùc Phaät goïi laø ba thöù ñoäc. Ñoù laø: tham, saân vaø si.
Tham laø söï ñam meâ, ham muoán; saân laø söï thuø haän, hung döõ, ghen gheùt; si laø söï ngu muoäi. Trong ba thöù ñoù khoâng ai maø chaúng coù. Chính ba thöù naøy laø nguyeân nhaân, laø tai haïi maø neáu nhö chuùng ta khoâng söûa noù, thì noù seõ laøm cho tieâu tan maát söï nghieäp cuûa chuùng ta, laøm cho con ngöôøi thaáp heøn, bò haï giaù, bò sa ñoïa... Cho neân Phaät daïy phaûi tröø ba ñoäc ñoù ñi.
Muoán tröø ba thöù ñoù, muoán chæ cho chuùng sanh söï tai haïi cuûa noù, neân trong baøi giaùo lyù maø ñöùc Phaät thuyeát laàn ñaàu cho haøng ñeä töû cuûa mình sau khi Ngaøi thaønh ñaïo, goïi laø sô Chuyeån phaùp luaân, ñöùc Phaät ñaõ daïy veà Töù dieäu ñeá maø chaéc chaén caùc baïn ñaõ töøng hoïc hoaëc nghe ñeán danh töø naøy, trong ñoù Ngaøi daïy veà söï thaät thöù nhaát, goïi laø Khoå ñeá: Ñôøi laø khoå. Moät baøi thuyeát phaùp maø baây giôø nhöõng nhaø trí thöùc khi nghieân cöùu Phaät giaùo raát thaùn phuïc.
Ñôøi laø khoå. Noùi nhö vaäy, coù nhöõng ngöôøi môùi nghe thì choái tai laém. Ñôøi taïi sao goïi laø khoå ñöôïc? Coù nhieàu chuyeän vui laém, côù sao goïi laø khoå?
Ñöùc Phaät noùi ñôøi laø khoå coù nhieàu thöù, nhö: Söï soáng laø khoå; giaø laø khoå; cheát laø khoå. Ngöôøi naøo maø mình öa thích, vaät naøo mình öa thích maø bò xa lìa thì khoå. Ngöôøi naøo maø mình oaùn haän, caùi vaät gì maø mình khoâng öa maø bò gaëp maõi, ñuïng ñaàu maõi cuõng khoå. Söï mong caàu maø bò thaát voïng khoâng ñaït ñöôïc cuõng khoå. Chính nhöõng caùi khoå ñoù toâi thieát töôûng raèng, treân ñôøi naøy khoâng ai daùm nhaän raèng toâi khoâng coù caùc khoå ñoù. Ngöôøi giaøu tôùi maáy, ñau coù thuoác chöõa, ñuû moïi thöù; ôû trong nöôùc chöõa khoâng ñöôïc, ñi ra ngoaïi quoác chöõa, nhöng anh ta khoâng theå chöõa heát caùi ñau cuûa anh ñöôïc. Duø coá yù chöõa cuõng khoâng theå khoûi caùi ñau ñöôïc, nhö ñau chaân, bò cöa chaân, nhaát ñònh laø khoå. Bò moå ruoät laø khoå. Giaø bò laåm caåm laø khoå. Khoâng muoán cheát maø phaûi cheát laø khoå. Ñoù laø caùi khoå hieån nhieân chöù khoâng ai coù theå noùi ñoù laø söôùng ñöôïc.
Roài ñeán nhöõng ñieàu yeâu thích. Nhöõng ñieàu ñoù khoâng naèm luoân trong baøn tay ta ñöôïc, theá naøo cuõng coù luùc bay ñi. Chính baûn thaân chuùng ta laø vaät yeáu quí nhaát, nhöng noù cuõng vuoät ñi. Thì ñoù laø moät söï aùi bieät ly khoå, ñieàu ta yeâu quí nhöng phaûi xa lìa laø khoå. Roài nhöõng ñieàu ta gheùt, töùc laø ñieàu ta khoâng öa, ta cheâ, ta maéng maø noù cöù söøng söõng ñi ñeán. Nhöõng ñieàu thaát baïi, ta khoâng öa, nhöõng ngöôøi ta gheùt boû, ta khoâng thích gaëp, theá maø vaãn gaëp, traùnh ngaû naøo cuõng khoâng xong. Quaû thaät laø khoå. Vaäy thöû hoûi coù ai trong chuùng ta treân cuoäc ñôøi khoâng coù nhöõng thöù khoå ñoù? Khoâng nhieàu thì ít, khoâng ai traùnh ñöôïc. Cho neân, ñöùc Phaät toång keát laïi: ñôøi laø khoå.
Ñôøi laø khoå. Ñoù laø khôûi ñieåm ñeå cho cuoäc haønh trình ñi tìm giaùc ngoä giaûi thoaùt cuûa ñöùc Phaät. cuõng y nhö noùi taám thaân noâ leä, ñoù laø khôûi ñieåm cho nhöõng nhaø ñi laøm caùch maïng tieán tôùi neàn ñoäc laäp töï do. Neáu khoâng nhaän thöùc raèng mình laø con ngöôøi bò noâ leä thì seõ khoâng coù ai laøm caùch maïng heát. Caû hai vieäc treân ñeàu nhö nhau. Coù ngöôøi chöa hieåu kòp, noùi ñaïo Phaät laø ñaïo bi quan, yeám theá, môû mieäng laø noùi khoå. Nhöng caùi khoå cuûa ñaïo Phaät noùi laø khôûi ñieåm ñeå ñi tìm giaùc ngoä. Coù moät kyù giaû phoûng vaán moät vò Taêng Taây Taïng teân Dagpo Rimpoche, coù tieáng laø moät trí thöùc, ñoàng thôøi cuõng laø moät giaùo sö veà vaên hoùa Taây Taïng ôû Ñaïi hoïc Phaùp. Caâu hoûi môû ñaàu veà chöõ khoå:
- Caùc toân giaùo Thieân Chuùa gaùn cho söï khoå cuûa moät giaù trò cöùu roãi. Ngöôøi ta giaûi thích raèng khoå giuùp ta ñaït ñeán moät töông lai toát hôn.
- Traû lôøi: "Phaät giaùo khoâng nghó nhö vaäy. Ñoái vôùi Phaät giaùo, khoå khoâng bao giôø ñöôïc xem nhö hoaëc ñöôïc trình baøy nhö moät giaù trò. Khoå laø caùi phaûi dieät noù. Taát nhieân, phaûi thöïc teá: ai cuõng naèm döôùi luaät khoå. Theá thì, thay vì ñeå cho khoå daãm naùt, ta haõy duøng khoå ñeå vöôn leân, duøng khoå nhö laø moät khí cuï ñeå hoïc caùch hieåu mình hôn vaø hieåu ngöôøi khaùc hôn. Söûa ñoåi beân trong cuûa mình toaøn veïn, lìa ra khoûi khoå, ñieàu ñoù raát caàn thieát ñeå phaùt trieån töø bi vaø coù leõ sau ñoù moät thaùi ñoä vò tha giuùp ngöôøi khaùc thoaùt khoå. (Theo lôøi GS. Cao Huy Thuaàn trích töø taïp chí Phaùp: Express 307/5.8.1998).
Nhöõng caùi khoå ñoù coù raát nhieàu nguyeân do, nhöng lyù do chính vaãn ôû nôi loøng ta maø ra, chính chuùng ta; ñöùc Phaät noùi do tham aùi, tham duïc. Tham aùi, tham duïc, noùi caùch khaùch quan coù nghóa laø ñam meâ côø baïc, ñam meâ röôïu cheø, ñam meâ saéc duïc, ñam meâ cuûa caûi, ñam meâ quyeàn löïc... Bao nhieâu caùi ñam meâ ñoù noù daøy voø trong loøng moïi ngöôøi.
Ngöôøi ñam meâ côø baïc, thaáy söï ñam meâ côø baïc khoâng thoûa maõn ñöôïc, khoâng vui ñöôïc thì chaïy sang ñam meâ saéc duïc. Thaáy söï ñam meâ saéc duïc khoâng thoûa maõn, khoâng vui ñöôïc, thì chaïy sang ñam meâ quyeàn löïc. Laïi cuõng thaáy khoâng thoûa maõn khoâng vui ñöôïc, thì chaïy sang ñam meâ khaùc, cuoäc ñôøi cuûa moät ngöôøi vôùi bao nhieâu ñam meâ nhö vaäy, chaùc chaén laø moät cuoäc ñôøi sa ñoïa, moät cuoäc ñôøi gaây neân toäi aùc. Vì nhöõng söï ñam meâ ñoù, caàu cho thoûa maõn ñam meâ; muoán thoûa maõn ñam meâ khoâng phaûi laø moät chuyeän deã. Khoâng phaûi laø ta ñam meâ moät caùi gì laø ñeàu ñaït ñöôïc caùi ñoù. Khoâng phaûi laø chuyeän deã neân ta môùi ñi tìm, tìm caùch naøy khoâng ñöôïc ta tìm caùch khaùc. Töø con ngöôøi ñang toát trôû neân con ngöôøi xaáu, aên caép aên troäm, aên hoái loä, baùn haøng giaû v.v... Thöôøng thöôøng, vì söï ñam meâ ñoù cho neân ngöôøi ta nhieàu khi tranh nhau, löøa gaït nhau, so bì nhau mua nhaø, saém xe... Vì söï ñam meâ ñoù maø laøm cho taâm nieäm toái taêm, caùi loøng töø bi saùng suoát thu heïp laïi hoaëc bò maát ñi. Vì vaäy ñöùc Phaät noùi söï ñam meâ tham duïc laø nguoàn löïc chính, cô baûn nhaát cuûa söï ñau khoå.
Cuï Nguyeãn Du coù noùi: "Tu laø coäi phuùc, tình laø giaây oan". "Tình" ñaây khoâng chæ laø tình aùi, maø "tình" ñaây coøn chæ moïi söï ñam meâ ñoù.
Chuùng ta bieát raèng, nhöõng söï ñam meâ ñoù gaây bieát bao nhieâu tai haïi, khoå sôû ôû giöõa xaõ hoäi, ôû giöõa haøng thanh nieân, ôû giöõa hoïc ñöôøng... Cho neân ñöùc Phaät noùi chính söï ñam meâ tham duïc laø nguyeân nhaân goác reã cuûa ñau khoå. Vaäy, muoán tröø ñau khoå thì tröôùc heát chuùng ta phaûi tröø ñam meâ aáy. Khi chuùng ta ñaõ tröø heát ñam meâ aáy roài, thì taâm cuûa chuùng ta seõ saùng suoát, chuùng ta seõ nhaän thöùc ñöôïc nhöõng vieäc cuûa mình laøm nhö theá naøo cho coù lôïi, nhö theá naøo cho ñöøng thaát nhôn aùc ñöùc, nhö theá naøo cho ñöøng gaây theâm tai hoïa cho ngöôøi khaùc. Neáu chuùng ta toái maét chaïy theo caùi ñam meâ ñoù, thì chuùng ta trôû neân bò tha hoùa, khoâng laøm chuû ñöôïc mình nöõa. Moät ngöôøi say röôïu, khi ñoù röôïu laøm chuû; moät ngöôøi meâ côø baïc, duïc, khi ñoù saéc duïc laøm chuû, bò tha hoùa, maát töï chuû.
Laïi nöõa, ñöùc Phaät coøn noùi söï ñau khoå vì do voâ minh (Voâ minh chaéc caùc baïn hoïc trieát cuõng ñaõ bieát). Neáu phaù heát voâ minh thì ñöôïc giaùc ngoä, khi giaùc ngoä thì heát ñau khoå.
Voâ minh nhö theá naøo? Söï vaät tröôùc maët ta roõ raøng nhö theá ñoù maø ta khoâng nhaän ra thöïc töôùng cuûa noù, laïi nhaän khaùc ñi, ñoù goïi laø voâ minh. Hieåu moät caùch sai laàm, nhaø Phaät goïi ñoù laø voâ minh. Ví duï, baây giôø ñaây toâi ñöa ngoùn tay, xin hoûi caùc baïn ngoùn tay naøy daøi hay ngaén? Chaéc chaén khoâng ai noùi ñöôïc. Coù ñaäu maáy baèng Tieán só cuõng chòu thoâi, khoâng noùi ñöôïc. Nhöng neáu toâi ñem moät caây dieâm ñeå so saùnh, thì chuùng ta seõ noùi ngoùn tay daøi. Ñem caây thöôùc ñeå so saùnh thì ta seõ noùi ngoùn tay ngaén. Döïa nôi caây thöôùc maø noùi ngoùn tay ngaén, chöù voán ngoùn tay coù daøi coù ngaén khoâng? Khoâng daøi khoâng ngaén. Daøi ngaén nhö vaäy, toát xaáu nhö vaäy, ñen traéng nhö vaäy, hôn thua nhö vaäy, cao thaáp... cuõng ñeàu nhö theá aáy. Nhö vaäy, söï thaät cuûa söï vaät laø gì? Söï thaät cuûa söï vaät laø khoâng daøi khoâng ngaén, sôû dó coù daøi coù ngaén laø taïi vì ngöôøi naøy ñem dieâm so vôùi ngoùn tay cuûa ngöôøi naøy noùi daøi; ngöôøi kia ñem thöôùc ñeå so thì ngöôøi kia noùi ngaén. Theá roài moät ngöôøi cho laø ngoùn tay ngaén, moät ngöôøi cho laø ngoùn tay daøi. Ngöôøi naøy cho mình phaûi, ngöôøi kia sai; ngöôøi kia cho mình phaûi, ngöôøi naøy sai. Caû hai khoâng chòu thua ai, caõi qua caõi laïi, cuoái cuøng sinh ra ñaùnh loän nhau. Ñaùnh loän nhau vì sao? Vì voâ minh? Voâ minh laø sao? Laø vì ngoùn tay noù khoâng ngaén khoâng daøi, nhöng cöù ñem taâm so saùnh ngoùn tay vôùi caây dieâm, ngoùn tay vôùi caây thöôùc, boùp meùo töôùng ngoùn tay theo yù mình, quyeát chaéc cho theá laø chôn töôùng neân sinh ra ñaùnh loän nhau. Ñaùnh loän nhau laø voâ minh. Chuyeän roõ raøng, sôø sôø tröôùc maét theá maø ta nhaän khoâng ra, thì ñaïo Phaät goïi laø voâ minh.
Hoaëc tyû duï, ta teân laø A. thaät ra teân ñoù khi cha meï sinh ra chöa coù. Cha meï chæ sinh ra cuïc thòt chöù khoâng coù A, B gì heát. Nhöng ñeán khi ñaët teân A, luùc ñaàu ta khoâng chaáp nhaän, coù ngöôøi naøo goïi ta laø A thì cuõng boû lô. Nhöng ñeán khi boû lô khoâng ñöôïc, boû lô thì bò ñaùnh. Vì vaäy, khi goïi teân A thì ta chaáp nhaän lieàn, töø ñoù ngöôøi ta goïi A maõi. Neân ta cöù ñinh ninh ta laø A, A laø ta, ñoàng hoùa ta vôùi A laøm moät. Khi ñoàng hoùa ta vôùi A laøm moät roài, baây giôø ôû trong nhaø nghe ngöôøi naøo ñi ngoaøi ñöôøng goïi teân A leân ñeå maéng chöûi, thì thaáy khoå voâ cuøng. Hoaëc coù ngöôøi naøo ñi ngoaøi ñöôøng goïi teân A leân maø ca ngôïi, thì thaáy vui söôùng laém. Luùc ñaàu cha meï ñaët teân A, thì luùc ñoù ai muoán khen cheâ gì cuõng maëc, ta khoâng söôùng khoâng khoå gì heát. Nhöng khi ta ñoàng hoùa teân A laø ta, ta laø A roài, ai khen A thì söôùng laém, ai cheâ A thì khoå laém. Hoï khen cheâ teân A khoâng thoâi chöù khoâng ñuïng gì tôùi thaân theå, hoï khen cheâ caùi teân, moät caùi hö danh thoâi nhöng maø söôùng laém, khoå laém. Neáu nhö ta bieát suy nghó moät chuùt, teân A laø moät teân giaû taïo, chaéc gì chæ coù ta môùi coù teân A? Teân A coù raát nhieàu ngöôøi. Ngöôøi ñoù coù theå khen A khaùc, chöù ñaâu phaûi khen A naøy ñaâu maø söôùng! Cheâ A khaùc chöù ñaâu phaûi cheâ A naøy ñaâu maø khoå! Theá nhöng ta cöù níu teân A vaøo ta, ngoaøi ta khoâng coù ai teân A nöõa heát. Neân nghe khen laø söôùng, nghe cheâ laø khoå, coù phaûi voâ minh khoâng?
Luùc ñöùc Phaät coøn taïi theá, moät hoâm Ngaøi daãn moät ñoaøn ñeä töû ñi treân ñöôøng. Ñi sau Ngaøi coù hai thaày troø ngoaïi ñaïo teân Phaïm-ma-ñaït. Thaày thì duøng moïi lôøi leõ xaáu xa, chæ trích, cheâ bai Phaät, cheâ bai ñeä töû Phaät; coøn ngöôøi hoïc troø thì duøng moïi lôøi leõ hay ho khen Phaät, khen ñeä töû Phaät. nhöng Phaät vaãn laøm thinh khoâng noùi gì caû. Ñeán khi veà tinh xaù thuï trai xong, caùc vò ñeä töû ngoài laïi baøn taùn: hoï khen cheâ nhö vaäy maø ñöùc Theá Toân coù nghe hay khoâng! Neáu Ngaøi coù nghe thì taïi sao Ngaøi laïi laøm thinh, khoâng noùi gì caû? Chuùng ñeä töû thaéc maéc. Ñöùc Phaät ñi ngang qua nghe ñöôïc lieàn hoûi caùc thaày baøn taùn chuyeän gì. Caùc thaáy traû lôøi Phaät: Caùc con baøn chuyeân khi naõy. Coù hai thaày troø ngoaïi ñaïo Phaïm-ma-ñaït ñi sau löng, ngöôøi thaày thì cheâ maø ngöôøi troø thì khen. Khoâng bieát ñöùc Theá Toân coù nghe khoâng maø khoâng thaáy Ngaøi noùi gì caû. Phaät daïy: "Ñöøng, khi nghe ai khen chôù voäi möøng, voäi möøng thì bò sa ñoïa; khi nghe ai cheâ chôù voäi buoàn, voäi buoàn thì bò sa ñoïa. Bình tónh xeùt ngöôøi khen ñoù coù ñuùng vôùi ta hay khoâng ñuùng vôùi ta". Söï bình tónh ñoù quan troïng laém. Coù bình tónh thì môùi saùng suoát, coù bình tónh môùi ñoái phoù ñuùng ñaén, neáu khoâng coù söï bình tónh, thì chuùng ta seõ xöû söï sai.
Thaønh thöû ñöùc Phaät ra ñôøi coát laø ñeå khai thò cho chuùng sanh nhöõng caùi gì thaáy tröôùc maét phaûi hieåu cho roõ, nhaän thöùc cho ñuùng. Phaûi thay ñoåi caùch nghó sai laàm ñoái vôùi söï vaät. Khi ñaõ hieåu roõ, nhaän thöùc ñuùng roài thì ta seõ coù söï xöû söï ñuùng. Xöû söï ñuùng thì bao giôø cuõng ñem tôùi an vui lôïi laïc. Lôïi ích cuûa ñaïo Phaät laø vaäy. Ngöôøi theo ñaïo Phaät hieåu chöøng naøo, thöïc haønh chöøng naøo thì caøng thaáy söï vui veû chöøng ñoù.
Chính ñöùc Phaät laø ngöôøi ñaõ töï giaùc. Giaùo lyù cuûa Ngaøi ñaõ daïy chuùng ta söï töï giaùc, nhaéc chuùng ta phaûi laøm chuû laáy mình, nhìn laïi loøng mình, töøng haønh ñoäng cuûa mình trong töøng ngaøy, töøng giôø coù ñam meâ ñieàu gì xaáu xa, ñieàu gì u toái, ñieàu gì ñoäc aùc hay khoâng, neáu coù thì tröø dieät ñi. Töï soi laïi trong loøng mình ngaøy nay coù ñöôïc ñieàu thieän naøo khoâng, coù nghó ñöôïc ñieàu toát ñieàu hay naøo cho ai khoâng? Neáu chöa coù thì coá gaéng phaùt huy. Neáu moãi ngaøy maø mình töï tin, phaûn tænh laïi mình nhö vaäy (töï giaùc) thì chaéc chaén chuùng ta seõ trôû thaønh moät con ngöôøi saùng suoát, moät con ngöôøi hieàn laønh; con ngöôøi coù ñaïo ñöùc. Neáu thieáu söï töï giaùc ñoù, thì taát nhieân chuùng ta seõ sa ñoïa maõi, maø khi ñaõ sa ñoïa roài thì khoâng theå laøm lôïi cho ai ñöôïc heát. Ñaïo Phaät ñöôïc goïi laø ñaïo Giaùc ngoä cuõng vì vaäy: Töï giaùc, giaùc tha, giaùc haïnh vieân maõn.
Nhöõng ngöôøi ñeán vôùi Phaät giaùo, nhaát laø nhöõng ngöôøi ñaõ thaám nhuaàn giaùo lyù ñaïo Phaät, ngöôøi aáy seõ thaáy raèng, ñeán vôùi Phaät giaùo thì taâm hoàn ta seõ môû roäng theâm chöù khoâng phaûi thu heïp laïi; taâm hoàn ta seõ saùng leân chöù khoâng toái taêm laïi; taâm hoàn ta seõ hieàn ra chöù khoâng phaûi ñoäc aùc. Ñeán vôùi ñaïo Phaät maø neáu ta ñeán vôùi moät söï chaân thaønh vaø hieåu roõ, coäng vôùi loøng öa thích giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät, taát nhieân ta seõ trôû neân con ngöôøi toát.
Toâi mong raèng caùc baïn hieåu ñieàu naøy ñeå chuùng ta töï giaùc tænh. Trong ñaïo Phaät coù moät pheùp Thieàn ñònh ñeå tu luyeän taâm tính. Thieàn laø gì? Thieàn laø taäp trung tö töôûng. Taâm cuûa chuùng ta baây giôø ñaây noù chaïy baäy ñuû thöù. Khi taâm nhö vaäy thì laøm moät baøi taäp thaáy ñaõ khoù. Vaäy neân caùc baïn phaûi taäp trung tö töôûng laïi, khoâng cho tö töôûng chaïy qua vieäc khaùc, maø phaûi taäp trung vaøo baøi taäp ñoù. Chính söï taäp trung naøy ñaïo Phaät goïi laø Thieàn. Tham thieàn (ngoài thieàn) töùc laø ngoài ñònh laïi, yeân laëng gom taát caû tö töôûng chaïy loaïn cuûa mình coù söùc töï chuû. Luyeän taâm mình nhö ngöôøi luyeän voõ, moät anh luyeän voõ, ngöôøi ñoù luyeän moät caùch thuaàn thuïc, tuyeät dieäu roài, thì khi bò ñaùnh sau löng anh ñôõ sau löng; ñaùnh tröôùc maët anh ñôõ tröôùc maët. Khi ta coù ñöôïc caùi taâm töï chuû ñònh roài, thì tröôùc moïi hoaøn caûnh ñeàu coù theå bình tónh ñoái phoù ñöôïc heát. Coøn neáu nhö khoâng, nhieàu khi ngöôøi ta voâ tình noùi lôõ moät caâu noùi traùi yù, thì ñaõ loàng loän leân, vaø caêm töùc suoát maáy ngaøy. Voâ tình mình mang laïi caùi khoå cho mình, maø khoâng töï bieát, nguû khoâng ñöôïc, aên khoâng ngon. Neáu nhö ta khoâng coù moät söùc bình tónh töï chuû thì ta seõ ñoái phoù sai laàm, ñoái phoù sai laàm laø ñau khoå. Neáu ta coù moät söùc töï chuû, nhaän xeùt, thì tröôùc moïi söï ta seõ saùng suoát ñeå ñoái phoù. Ñoù laø ñieàu maø toâi muoán nhaéc nhôû caùc baïn luoân luoân töï giaùc, maø muoán töï giaùc thì ta phaûi taäp theâm moät tính töï tin. Moãi ngaøy neân ñeå möôøi laêm hoaëc hai möôi phuùt ñeå ngoài laïi, ngoài laéng loøng laïi, gaït taát caû nhöõng chuyeän hôn thua, hay dôû, ñöôïc maát ra ngoaøi yù nghó, gaït heát taát caû ñeå cho taâm hoàn cuûa chuùng ta ñöôïc bình an, ñònh tónh moät luùc.
Neáu muoán deã daøng hôn nöõa thì caùc baïn chuù yù nôi hôi thôû ra vaøo. Ñöùc Phaät coù pheùp quaùn goïi laø Soå töùc quaùn. Laø ñeám hôi thôû ra vaøo, theo doõi hôi thôû ra vaøo. Bôûi vì trong ngöôøi cuûa chuùng ta con maét coù khi nhaém laïi, loã tai coù khi khoâng nghe, caùi chaân caùi tay coù khi khoâng cöû ñoäng chöù coøn hôi thôû luùc naøo vaãn coù. Nguû cuõng thôû, thöùc cuõng thôû, aên cuõng thôû, thaäm chí khi caõi loän cuõng thôû... Vì vaäy, ñöùc Phaät daïy chuù ñònh taâm nôi hôi thôû, khi taâm chuù ñònh nôi hôi thôû, chuùng ta coù ñöôïc moät söùc maïnh roài, thì khi ñoù y nhö ngoïn ñeøn coù moät caùi boùng che chôû thì ngoïn ñeøn ñoù môùi saùng soi, söï vaät môùi roõ, chöù coøn ngoïn ñeøn ñeå tröôùc gioù, chao qua lieäng laïi thì vaät gì cuõng chæ thaáy lôø môø, khoâng roõ.
Y Ù nghóa ôû trong nhaø Phaät daïy chöõ "töï giaùc" töùc laø daïy chuùng ta ñieàu ñoù. Muoán coù töï giaùc thì haèng ngaøy phaûi ñeå daønh moät thì giôø thaät yeân laëng. Trong giôø phuùt aáy khoâng ñeå chuyeän gì vöôùng trong ñaàu heát, phaûi giöõ cho taâm thaät yeân laëng, saùng suoát. Thaân bình laëng, taâm bình laëng thì deã saùng suoát.
Ñoù laø toâi noùi nhöõng khaùi quaùt caên baûn veà ñaïo Phaät cho caùc baïn thaáy. Baây giôø toâi noùi tieáp Phaät giaùo ñoái vôùi daân toäc Vieät Nam ta nhö theá naøo.
Noùi ñeán ñaïo Phaät hay Phaät giaùo, thì ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ hoïc nhieàu veà lòch söû Vieät Nam, lòch söû Phaät giaùo Vieät Nam, hoï thöôøng coù caâu noùi: "Ñaïo Phaùp vaø Daân toäc". Vì sao noùi vaäy?
Noùi Ñaïo phaùp vaø Daân toäc töùc laø muoán noùi söï gaén lieàn, söï hoøa nhaäp cuûa ñaïo Phaät vaøo trong daân toäc Vieät Nam. Nhö treân toâi ñaõ noùi, ñaïo Phaät ñaõ aên saâu vaø baùm goác reã vaøo daân toäc Vieät Nam treân hai nghìn naêm nay neân nhöõng ñaëc tính cuûa Phaät giaùo ñaõ thaám vaøo da thòt cuûa moãi ngöôøi daân, ñeán nay vaãn coøn ngaám ngaàm toàn taïi ôû trong ñoù. Ngaøy nay maëc duø coù nhieàu ngöôøi ñi chuøa, laïy Phaät thì laïy chöù khoâng hieåu Phaät laø sao, lôøi cuûa Phaät daïy theá naøo. Nhöng hoï vaãn ñi chuøa, vaãn laïy Phaät, laø vì sao? Vì sao maø laïy? Moät laø vì truyeàn thoáng töø xöa ñaõ huaân taäp thaønh chuûng töû ôû trong maùu huyeát cuûa daân toäc ta. Hai nöõa laø vì caùi tình caûm, caùi söï ñoái ñaõi cuûa Phaät giaùo ñoái vôùi daân toäc naøy coù moät söï hoøa ñieäu. Ñaïo Phaät ñi ñeán vôùi Vieät Nam chuùng ta moät caùch hieàn laønh, nhö ngöôøi baïn quyù ñeán vôùi nhau, khoâng coù moät caùi gì möu moâ, thuû ñoaïn, hung döõ. Daân toäc chuùng ta ñaõ tieáp nhaän ñaïo Phaät vaø ñaïo Phaät ñaõ hoøa nhaäp vaøo daân toäc chuùng ta moät caùch eâm thaém, vaø ñaõ goùp söùc xaây döïng cho neàn ñoäc laäp vinh quang cuûa Vieät Nam. Theá neân, ngaøy nay trong maùu, trong taâm, trong truyeàn thoáng gia toäc cuûa chuùng ta coù khoâng ít thì nhieàu, khoâng nhieàu thì ít caùi maàm Phaät giaùo trong ñoù. Cho neân, töø choã ñoù neáu nhö chuùng ta ñeán gaàn hôn ñeå tìm hieåu ñaïo Phaät nhieàu hôn nöõa, thì chuùng ta seõ thaáy ngaøy tröôùc Toå tieân chuùng ta theo ñaïo Phaät raát coù yù nghóa, caùc Ngaøi khoâng phaûi taàm thöôøng. Cuõng vì söï theo ñoù neân treân neàn lòch söû Vieät Nam, ñaïo Phaät ñaõ ñoùng goùp moät phaàn raát lôùn, roõ reät nhaát laø hai ñôøi Lyù, Traàn maø baây giôø ñaây trong vaên hoùa, trong neáp soáng vaø trong phong tuïc taäp quaùn cuûa daân toäc Vieät Nam ñaõ baøng baïc yù nghóa cuõng nhö tinh thaàn Phaät giaùo. Ñoù laø moät aûnh höôûng lôùn, maø nhöõng ngöôøi naøo ñaõ ñeán vôùi Phaät, chaéc chaén ñaõ hieåu roõ.
Thaùng 3 vöøa roài trong buoåi lieân hoan phim Truyeàn hình taïi Hueá, coù moät nhoùm phoùng vieân truyeàn hình ñaõ thöïc hieän moät cuoán phim ñeà taøi laø "Neùt ñeïp chuøa Hueá", ñöôïc giaûi huy chöông baïc. Tröôùc ñoù hoï ñeán chuøa quay phim, coù hoûi toâi ñaïo Phaät aûnh höôûng ñeán quaàn chuùng nhö theá naøo vaø ñoäng cô naøo ñaïo Phaät cuoán huùt ñöôïc nhieàu tín ñoà ñeán vôùi chuøa nhö vaäy. Toâi noùi, söï aûnh höôûng cuûa ñaïo Phaät cuõng nhö nhöõng ngöôøi ñeán vôùi ñaïo Phaät, nhö theá naøy: Bôûi töø xöa ñeán nay, ngöôøi ta tin töôûng ñaïo Phaät laø ñaïo Töø bi, laø ñaïo hieàn laønh, ñaïo vò tha vaø laø ñaïo hoøa bình... Vì söï tin töôûng ñoù, cho neân khi ñeán chuøa, töï nhieân caûm thaáy mình gaàn vôùi ñöùc Phaät. ñoù laø ñieàu thöù nhaát. Ñieàu thöù hai laø caûnh trí chuøa chieàn luoân luoân trang nghieâm, thanh tònh, ôû ñoù khoâng coù söï giaønh giaät, möu moâ; khoâng coù söï laán eùp, doái gaït. Chính nhöõng tinh thaàn ñoù baøng baïc trong caûnh chuøa, ngaám ngaàm nôi caây coû. Neân nhöõng ngöôøi saün coù thieän taâm khi ñeán caûnh chuøa thaáy taâm hoàn mình khoûe khoaén, thanh thaûn. Coù giaän hôøn ôû beân ngoaøi bao nhieâu ñi nöõa, nhöng ñeán chuøa töï bieát raèng, ñöùc Phaät laø töø bi, nhaãn nhuïc, daïy con ngöôøi töø bi nhaãn nhuïc. Töï nhieân ngöôøi ta caûm nhaän ñöôïc ñieàu ñoù, maø söï thuø haèn luùc aáy cuõng vôi bôùt ñi. ÔÛ ngoaøi tham lam ñeán maáy ñoäc aùc ñeán maáy maø ngöôøi aáy ñeán chuøa bieát ñoù laø choã töø bi, hyû xaû, thì theá naøo taâm hoàn hoï cuõng nheï bôùt chuyeän tham lam ñoäc aùc aáy ñi. "Gaàn möïc thì ñen; gaàn ñeøn thì saùng", ñoù laø leõ taát nhieân.
Vaû laïi, coù nhöõng ngöôøi khi thaáy loøng mình baän roän, böùt röùt, phieàn naõo, hoï lieàn tìm tôùi chuøa. Nhìn Phaät cuõng ñöôïc, laïy Phaät hoaëc khoâng laïy cuõng ñöôïc, ngoài beân goác caây hoaëc ôû moät nôi naøo ñoù, laéng loøng ngoài im laëng, lieàn töï thaáy loøng mình an. Ñoù cuõng laø moät lôïi ích raát lôùn. Luùc coù nhöõng ñieàu trong loøng böùt röùt, roái raém, baát an, thì chính nhöõng luùc ñoù, tieàn baïc khoâng laøm cho an ñöôïc, maø chæ coù tinh thaàn voâ ngaõ vò tha, tinh thaàn töø bi hyû xaû phaù chaáp cuûa ñöùc Phaät môùi ñem laïi söï an loøng cho ta. Do ñoù, nhieàu ngöôøi ñeán vôùi Phaät, töï nhieân thaáy loøng mình nheï nhaøng, an laïc. Vaø cuõng vì leõ naøy, tinh thaàn Phaät giaùo ñöôïc lan truyeàn vaø nhieàu ngöôøi ñeán vôùi Phaät giaùo.
Chính taïi thaønh phoá Hueá naøy, trong vaø ngoaøi Thaønh noäi coù haøng chuïc ngoâi chuøa. Maø chính nhöõng ngoâi chuøa naøy toaøn do Cö só quaûn lyù. Chö Taêng khi naøo coù leã löôït môùi veà thuyeát kinh, giaûng daïy giaùo phaùp, coøn bình thöôøng thì Cö só quaûn lyù ñeå ñeán tuïng nieäm, tu hoïc. Ñeán caùc laøng ôû thoân queâ baây giôø haàu nhö laøng naøo cuõng coù chuøa, coù laøng ñeán ba hoaëc boán ngoâi chuøa. Cuõng nhö mieàn Baéc nöôùc ta, nhöng mieàn Baéc phaàn nhieàu chuøa lôùn, chöù khoâng nhieàu khaép xaõ thoân nhö ôû Thöøa Thieân-Hueá.
Nhö vaäy ñieàu ñoù ñaõ noùi leân caùi gì? Noùi leân söï aûnh höôûng cuûa ñaïo Phaät ñoái vôùi daân chuùng, vaø cuõng noùi leân caùi tinh thaàn daân chuùng ñi ñeán vôùi ñaïo Phaät. hoï thaáy ñöôïc caùi hay, caùi an taâm, caùi vui thích cho hoï thì hoï môùi ñeán vôùi ñaïo Phaât. Bôûi vì ñaïo Phaät truyeàn baù khoâng coù gì hôn, khoâng ñem tieàn baïc, cuûa caûi; khoâng ñem söùc maïnh ñeå truyeàn, maø chæ truyeàn baèng giaùo lyù, truyeàn baèng ñaïo ñöùc; truyeàn baèng tinh thaàn côûi môû, vò tha, hyû xaû cuûa ñöùc Phaät maø thoâi.
Tröôùc ñaây, coù moät oâng Ñoác hoïc ôû tænh Tieàn Giang daãn moät ñoaøn hoïc sinh ra thaêm Hueá. Sau khi ñaõ thaêm vieáng moät soá caûnh chuøa, khi ñeán ñaây, oâng noùi vôùi toâi: "Ñi ñeán chuøa roài, toâi thaáy ñaây laø moät choã taém goäi linh hoàn cuûa daân thaønh phoá".
Taïi sao oâng ta coù theå noùi nhö vaäy? Bôûi vì con ngöôøi soáng giöõa thaønh phoá vôùi giaønh giöït, vôùi hôn thua, bon chen... ñuû thöù, laâu laâu hoï ñeán chuøa moät laàn, taâm hoàn hoï seõ goät röûa bôùt ñi, saïch bôùt ñi. Ñoù laø moät lôøi caûm nhaän raát saâu saéc. Taát caû chuùng ta ñeàu bieát vaäy. Chuùng ta ñi vaøo moät choã toaøn muøi hoâi thoái, khi ñi ra töï nhieân y phuïc, da thòt cuûa chuùng ta cuõng ñöôïm muøi hoâi thoái. Ñi vaøo moät röøng höông thôm thì khi ñi ra töï nhieân y phuïc da thòt ta cuõng thôm. Ñoù laø moät hieän töôïng töï nhieân. Ñeán vôùi ñaïo Phaät coù ñöôïc söï bình an, côûi môû thì cuõng laø leõ töï nhieân.
Tuïc ngöõ coù caâu:
"Kieáp xöa haún coù nhaân duyeân,Hoâm nay toâi vaø caùc baïn gaëp nhau ñeå noùi chuyeän Phaät haún ñaõ phaûi coù nhaân duyeân töø tröôùc. Mong raèng vieäc gaëp gôõ naøy cuûa chuùng ta seõ löu laïi trong loøng nhöõng thieän caûm toát giöõa caùc baïn vaø chuøa. Toâi xin chuùc caùc baïn luoân luoân tinh tieán, doõng maõnh vaø thaønh töïu söï nghieäp cuûa mình [*]
Thænh thoaûng ai deã choáng thuyeàn ñeán ñaây".
Töø Ñaøm, moät buoåi chieàu.
[*] Noùi chuyeän vôùi sinh vieân khoa Söû, Ñaïi hoïc Sö phaïm Vinh - 1999-ooOoo-
Ñaàu trang | 01 | 02 | 03 | 04 | 05 | 06 | 07 | 08 | 09 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | Muïc luïc
[ Trôû Veà ]