Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Trong 45 naêm truyeàn Ñaïo, Ñöùc Phaät ñaõ giaûng daïy bieát bao nhieâu ñieàu quyù baùu. Giaùo lyù cuûa Ngaøi ñaõ ñöôïc truyeàn tuïng khaép Ñoâng Phöông treân 20 theá kyû, baây giôø caøng ngaøy caøng lan roäng maïnh meõ sang Taây Phöông. Ngay sinh thôøi cuûa Ñöùc Phaät, caùc moân ñeä cuûa Ngaøi ñaõ nghó tôùi vieäc ghi laïi nhöõng lôøi thuyeát giaûng ñoù. Y Ù nguyeän naøy ñaõ trôû thaønh thöïc teá vaøi thaùng sau khi Ñöùc Phaät nhaäp Nieát Baøn. Giaùo lyù cuûa Ngaøi ñöôïc chia thaønh Tam Taïng (Ti-Pitaka): Giôùi Taïng (Vinaya Pitaka), Kinh Taïng (Sutta Pitaka) vaø Luaän Taïng (Abhidhamma Pitaka).Neàn Taûng Phaät Trieát Trong Luaän Taïng Pali Hoaøng Haø Thanh
Cuõng trong thôøi gian Ñöùc Phaät coøn taïi theá, nhöõng lôøi giaûng cuûa Ngaøi ñaõ coù moät soá ngöôøi hieåu vaø giaûi thích moät caùch khaùc nhau. Nhöõng lôøi giaûng daïy chaân thaät cuûa Ñöùc Phaät ñöôïc truøng tuïng vaø ñöôïc ñuùc keát trong Keát Taäp Hoäi. Sau laàn keát taäp thöù 3, toaøn boä Luaän Taïng Pali ñöôïc chính thöùc ñuùc keát, goàm 7 boä, trong ñoù boä Katha-Vatthu do Ngaøi Moggaliputta-Tissa (Pali), Muïc Kieàn Lieân Töû Ñeá Tu soaïn, döïa vaøo caùi lôøi giaûng cuûa Ñöùc Phaät.
Luaän Taïng Pali
Abhidhamma Pitaka (Pali) - A Tyø Ñaøm Luaän Taïng - luaän veà caùc vaán ñeà trieát lyù, taâm lyù, ñaïo ñöùc, sieâu hình maø Ñöùc Phaät noùi trong caùc kinh. Kinh duøng ngoân ngöõ thoâng thöôøng (vocana vacana), Luaän duøng ngoân ngöõ cuûa trieát hoïc (paramattha vacana), tröøu töôïng, khoù hieåu. Haõy moät thí duï: "nuôùc" laø moät chaát loûng, nhö nöôùc uoáng. "Nöôùc" laø ngoân ngöõ thoâng thöôøng, vocana vaccana. Nhöng "H2O" laø ngoân ngöõ cuûa nhaø baùc hoïc trong phoøng thí nghieäm, vocana paramattha. Ngoân ngöõ trong kinh laø vocana vaccana. Coøn ngoân ngöõ trong luaän laø vocana paramattha. Luaän Taïng laø coát tuûy cuûa Phaät Trieát. Luaän Taïng khoù hieåu, raát tröøu töôïng vaø raát khoâ khan. Vì theá ít ngöôøi chòu nghieân cöùu. Ta laáy moät thí duï: ngöôøi ta thích nhìn caùi baøn, caùi gheá, caùi tuû,... hôn laø "luaän" veà chaát goã. "Goã" laø Luaän, caùi baøn, gheá, tuû... laø Kinh. Bôi thuyeàn treân maët hoà raát thô moäng, ai cuõng öa thích, nhöng ít ai muoán laën saâu xuoáng ñaùy hoà ñeå tìm kho baùu vaät. Bôi thuyeàn treân maät hoà laø nghieân cöùu Kinh, laën xuoáng ñaùy hoà laø ñi tìm caùi Luaän. Rong chôi beân bôø röøng vôùi hoa, laù muoân maàu bao giôø cuõng thích thuù hôn laø baêng qua moät xa maïc noùng chaùy. Trì tuïng kinh vôùi nhöõng ngoân ngöõ myõ mieàu thaáy thích thuù nhö daïo maùt beân caùnh röøng hôn laø ngoài nghieân cöùu, suy ngaãm baïc ñaàu veà nhöõng trieát lyù cao thaâm, vi dieäu trong Luaän Taïng.Vaøi hoïc giaû Taây Phöông khi nghieân cöùu Luaän Taïng phaûi thoát ra caâu "Luaän Taïng laø moät thung luõng chöùa ñaày nhöõng ñoáng xöông khoâ" (valley of dry bones). Moãi boä kinh chæ noùi leân moät phaàn cuûa toaøn boä Phaät Trieát. Nghieân cöùu Luaän Taïng laø ñi tìm toaøn dieän coát tuûy trieát lyù cao thaâm, vi dieäu cuûa Ñöùc Phaät. Ñoái vôùi haàu heát nhöõng nhaø nghieân cöùu Phaät hoïc ngöôøi Vieät, Luaän Taïng Pali laø nhöõng boä luaän coøn xa laï. Haàu heát kinh saùch vieát veà Phaät Giaùo cuûa ta ñöôïc dòch töø Haùn töï . Kinh kieån Haùn töï haàu heát dòch töø kinh kieån Sanskrit.
A Tyø Ñaøm Luaän vaø A Tyø Ñaït Ma Luaän
Abhidhamma Pitaka (A Tyø Ñaøm Luaän Taïng) ñöôïc ñuùc keát sau laàn keát taäp thöù 3. Nguyeân baûn vieát baèng tieáng Pali ñöôïc löu tröõ nguyeân veïn taïi Tích Lan, nhö laø moät quoác baûo. Mahinda (con vua Asoka) vaø moät soá cao taêng mang Tam Taïng Kinh ñeán Tích Lan, ñöôïc vua ñoùn nhaän. Moãi buoåi saùng tröôùc khi baøn vieäc nöôùc, vua ñoïc, roài dòch Luaän Taïng sang tieáng Tích Lan. Abhidhamma Pitaka (A Tyø Ñaøm Luaän Taïng) goàm 7 cuoán:1./ Dhamma-Sangani - Phaùp Tuï Luaän: luaän veà caùc phaùp. Phaùp Tuï duøng nhö moät danh töø rieâng ñeå goïi caùi Phaùp Taùnh, Chaân Nhö, Phaät Taùnh ôû theá gian, caùi Dieäu Lyù cuûa Chaân Nhö vaãn ôû trong caùc phaùp, haèng truï nôi moïi vaät. Vì theá goïi laø phaùp tuï. Dhamma-sangani môû ñaàu baèng phaàn Matika (khuoân coái, ma traän, maãu ñeà) lieät keâ 1,366 phaùp, döïng moät caùi khung cho toaøn theå 7 boä luaän. Nöõ hoïc giaû Anh Quoác C.A.F. Rhys Davids (hieàn theâ cuûa giaùo sö Rhys Davids) dòch sang Anh Ngöõ, A Buddhist Manual of Psychological Ethics, The Pali Text Society xuaát baûn naêm 1900, 1923, 1974 vaø 1993 taïi Luaân Ñoân. Neáu döïa vaøo noäi dung cuûa boä luaän naøy, Psychological Ethics phaûi dòch laø Ethical Psychology môùi chính xaùc).Duyeân khôûi luaän laø troïng ñieåm cuûa Phaät Trieát. Muoán tìm hieåu trieát lyù Phaät Giaùo khoâng theå boû queân boä luaän naøy. Noùi caùch khaùc, moät ngöôøi muoán gioûi baát cöù theå nhaïc naøo, nhaïc cuï naøo (coå ñieån, daân gian, döông caàm, vó caàm,... ) khoâng theå khoâng hoïc nhaïc lyù. Boä Patthana (Phaùt Thuù Luaän) laø "nhaïc lyù"; 7 boä luaän laø 7 noát nhaïc.2./ Vibhanga - Phaân Bieät Luaän: luaän veà caùc phaùp, boå tuùc cho boä Phaùp Tuï Luaän (Dhamma-sangani) vaø taïo neàn moùng cho boä Giôùi Thuyeát Luaän (Dhatu-Katha). Boä naøy luaän veà Nguõ Uaãn (Khanda), Thaäp Nhò Xöù (Ayatana), Thaäp Baùt Giôùi (Dhatu), goàm 28 chöông. Hoaø Thöôïng U. Thittila dòch sang Anh Ngöõ, The Book of Analysis, The Pali Text Society xuaát baûn naêm 1978 taïi Luaân Ñoân.
3./ Dhatu-Katha - Giôùi Thuyeát Luaän, hay Ñaïi Thuyeát Luaän: luaän kyõ theâm veà Uaån, Xöù vaø Giôùi, goàm 14 chöông (phaåm) chöùa vaøi traêm caâu hoûi vaø traû lôøi veà uaån, xöù vaø giôùi. Boä luaän naøy coù theå noùi laø moät sieâu taùc phaåm veà taâm lyù hoïc ñaïo ñöùc chöa töøng coù trong vaên minh cuûa caû nhaân loaïi. Taâm lyù con ngöôøi ñöôïc cheû ra töøng mieáng nhoû, phaân tích tyû myû, töø ñoù ñöa ra moät tu ñaïo. Hoaø Thöôïng U. Narada dòch sang Anh ngöõ, Discourses on Elements, The Pali Text Society xuaát baûn naêm 1962 vaø 1977 taïi Luaân Ñoân. Ñieåm ñaùng chuù yù, dòch giaû dieãn taû söï raát khoù hieåu cuûa Uaån, Xöù vaø Giôùi qua caùc ñoà bieåu, ñeå giuùp cho vieäc nghieân cöùu ñöôïc deã daøng hôn.
4./ Puggala-pannatti - Nhaân Thi Thuyeát Luaän: luaän baøn vaø phaân bieät giöõa giôùi xuaát gia vaø taïi gia, goàm 10 phaåm. Luaän veà 142 loaïi ngöôøi khaùc nhau. Ñaây laø boä luaän ngaén nhaát trong 7 boä luaän cuûa Luaän Taïng Pali. Qua boä luaän naøy ta môùi thaáy Ñöùc Phaät hieåu raát roõ töøng loaïi ngöôøi trong theá gian qua söï phaân loaïi tinh vi. Giaùo sö Phaät hoïc B.C. Law dòch sang Anh ngöõ, Designation of Human Types, The Pali Text Society xuaát baûn naêm 1972 taïi Luaân Ñoân.
5./ Katha-Vatthu - Thuyeát Söï Luaän, hay Bieän Giaûi Luaän: boä luaän naøy do Ngaøi Moggaliputta-Tissa (Pali), Muïc Kieàn Lieân Töû Ñeá Tu, tuïng trong laàn keát taäp thöù ba do vua Asuøoka trieäu taäp (khoaûng 218 naêm sau khi Phaät nhaäp Nieát Baøn), khi coù söï phaân chia caùc heä phaùi. Maëc duø boä Katha-Vatthu do Ngaøi Moggaliputta-Tissa soaïn, nhöng döïa vaøo caùi "coát" do Ñöùc Phaät noùi. Luùc sinh thôøi, Ñöùc Phaät ñaõ tieân ñoaùn coù söï phaân chia neân Ngaøi ñaõ "phaù" nhöõng tö töôûng sai quaáy do moät nhoùm ñeä töû hieåu vaø giaûi thích lôøi giaûng cuûa Ngaøi moät caùch khaùc nhau vaø sai laïc.
Boä Katha-Vatthu ñöa ra 219 caâu hoûi vaø traû lôøi cho nhöõng ñeä töû khoâng quaùn trieät ñöôïc yù nghóa lôøi thuyeát giaûng cuûa Ngaøi. Noäi dung ñöôïc xeáp thaønh 3 loaïi: thöù töï kinh ñieån, ñeà taøi tranh luaän vaø heä phaùi coù tö töôûng khaùc bieät. Ngaøi Tröôûng Laõo Moggaliputta-Tissa chæ soaïn laïi cho lôùp lang boä luaän naøy döïa vaøo nhöõng lôøi giaûng daïy chaân thaät cuûa Ñöùc Phaät. Hai hoïc giaû S.Z. Aung vaø C.A.F. Rhys Davids dòch sang Anh ngöõ, Points of Controversy, The Pali Text Society xuaát baûn naêm 1915, 1960, 1969 vaø 1979 taïi Luaän Ñoân.
6./ Yamaka - Song Ñoái Luaän, hay Song Luaän: ñöa ra nhöõng caâu hoûi vaø traû lôøi ñoùng thaønh töøng caëp ñoâi. Vì vaäy môùi coù teân laø Song Ñoái Luaän. Boä luaän naøy goàm 10 phaåm xoay quanh Thieän Caên (Kusala), Baát Thieän Caên (Akusala), Nguõ Uaån, Thaäp Nhò Xöù, vaø Thaäp Baùt Giôùi, Haønh (Sankhara), Töù Dieäu Ñeá (Sacca), Tuøy Mieân (Anusaya), Taâm Vöông (Citta), Phaùp (Dhamma), Caên (Indriya). Boä naøy ñöa haøng loaït nhöõng caâu hoûi xaùc ñònh vaø phuû ñònh, vaø caâu traû lôøi veà nhöõng phaùp noùi treân. Boä naøy aùp duïng phöông phaùp luaän lyù thöïc haønh nhö boä Katha-Vathu (Thuyeát Söï Luaän). Raát tieác ñaây laø boä luaän chöa heà ñöôïc dòch sang Anh ngöõ, tuy nhieân nhöõng nhaø nghieân cöùu vaãn coù theå taïm hieåu ñöôïc neáu ñoïc Pali Text Society Journal xuaát baûn naêm 1912 coù baøi bình giaûi boä luaän naøy, döôùi tieâu ñeà Book of Pairs.
7./ Patthana - Phaùt Thuù Luaän, hay Nhaân Duyeân Thuyeát Luaän: boä luaän daøi nhaát, vó ñaïi nhaát vaø quan troïng nhaát trong soá 7 boä luaän cuûa A Tyø Ñaøm Luaän Taïng (Abhidhamma Pitaka). Boä luaän daøi gaàn baèng 6 boä luaän noùi treân keát hôïp laïi. Boä Dhamma-Sangani (Phaùp Tuï Luaän) vaø Patthana (Phaùt Thuù Luaän) laø caùi xöông soáng cuûa toaøn boä Phaät Trieát trong Luaän Taïng Pali. Boä luaän naøy noùi veà söï töông quan sinh khôûi giöõa caùc phaùp. Neáu ví toaøn boä Luaän Taïng laø moät ngoâi ñaïi töï thì Patthana (Phaùt Thuù Luaän) laø caùi neàn moùng, Dhamma-sangani (Phaùp Tuï Luaän) laø caùi khung coøn nhöõng boä luaän khaùc laø coät, töôøng, maùi nhaø,... Boä luaän naøy goàm 6 quyeån, moãi quyeån laïi chia laøm 4 phaàn. Hoaø Thöôïng U. Narada dòch sang Anh ngöõ, Conditional Relations, The Pali Text Society xuaát baûn naêm 1988 taïi Luaân Ñoân.
Song song vôùi 7 boä luaän Abhidhamma - A Tyø Ñaøm Luaän, cuûa phaùi Theravada (Thöôïng Toïa Boä) vieát baèng Pali (ñöôïc coâng nhaän sau 3 laàn keát taäp laø nhöõng lôøi giaûng daïy chaân thaät cuûa Ñöùc Phaät), phaùi Sarvastivada (Nhaát Thieát Höõu Boä hay Höõu Boä) cuõng ñöa ra 7 boä luaän Abhidharma - A Tyø Ñaït Ma Luaän, vieát baèng Sanskrit. Sau ñaây laø baûng ñoái chieáu :
1. Dhamma-Sangani - Phaùp Tuï Luaän (Pali, Theravada); Sangiti-pariyaya-pada hay Sangitipataya-bada - Taïp Dò Moân Tuùc Luaän (Sanskrit, Sarvasti-vada), do Ngaøi Maha-Kauthila (Ñaïi Caâu Thi La) soaïn.Baåy boä luaän Abhidhamma (A Tyø Ñaøm Luaän) coøn löu tröõ nguyeân veïn baèng tieáng Pali; 7 boä luaän Abhidharma (A Tyø Ñaït Ma Luaän) ñöôïc dòch töø Sanskrit sang Haùn ngöõ. Nguyeân baûn Sanskrit bò thaát laïc, baûn dòch sang Haùn ngöõ coøn nguyeân veïn.2. Vibhanga - Phaân Bieät Luaän (Pali, Theravada); Dharmaskandha-pada - Phaùp Uaån Tuùc Luaän (Sanskrit, Sarvastivada), do Ngaøi Sariputra (Xaù Lôïi Phaát) soaïn.
3. Dhatu-Kattha - Giôùi Thuyeát Luaän hay Ñaïi Thuyeát Luaän (Pali, Theravada); Dhatukaya-pada hay Dhatukaya-bada - Giôùi Thaân Tuùc Luaän (Sanskrit,Sarvas-tivada), do Ngaøi Purna (Phuù Laâu Na) soaïn.
4. Puggalapannatti - Nhaân Thi Thuyeát Luaän (Pali, Theravada); Prajnapatti-pada hay Prajnapatti-bada - Thi Thuyeát Tuùc Luaän (Sanskrit, Sarvartivada), do Ngaøi Maudgalyayana (Sanskrit) hay Moggallana (Pali) (Muïc Kieàn Lieân) soaïn.
5. Katha-Vatthu - Thuyeát Söï Luaän ( Pali, Theravada); Vijnanna-pada hay Vijnannakaya-bada - Thöùc Thaân Tuùc Luaän (Sanskrit, Sarvastivada),do Ngaøi Devasarma (Ñeà Baø Thieát Na) soaïn.
6. Yamaka - Song Ñoái Luaän, Song Luaän (Pali, Theravada); Prakarana-pada - Phaåm Loaïi Tuùc Luaän (Sanskrit, Sarvastivada), do Ngaøi Vasumitra (Ngaøi Theá Höõu) soaïn.
7. Patthana - Phaùt Thuù Luaän (Pali, Theravada); Jnana-Prasthana - Phaùt Trí Luaän (Sanskrit, Sarvastivada) do Ngaøi Katyayaniputra (Ka Ña Dieãn Ni Töû) soaïn.
So Saùnh Luaän Pali vaø Luaän Sanskrit
Chuùng toâi caàn goùp theâm nhöõng ñieåm sau ñaây cho nhöõng nhaø nghieân cöù Phaät hoïc :-- Boä luaän Sangiti-pariyaya-pada - Taïp Dò Moân Tuùc Luaän (Sanskrit) gioáng boä Dhamma-sangani - Phaùp Tuï Luaän (Pali);-- Boä luaän Dhatu-kaya-pada - Giôùi Thaân Tuùc Luaän (Sanskrit) gioáng boä Dhatu-Katha - Giôùi Thuyeát Luaän (Pali);
-- Boä Prajnapatti-pada - Thi Thuyeát Tuùc Luaän (Sanskrit) gioáng boä Puggala-Pannatti - Nhaân Thi Thuyeát Luaän (Pali);
-- Boä Jnana-prasthana - Phaùt Trí Luaän (Sanskrit) gioáng boä Patthana - Phaùt Thuù Luaän (Pali).
-- Boä Dharma-skandha-pada - Phaùp Uaån Tuùc Luaän (Sanskrit) coù 14 trong soá 21 phaåm gioáng 14 trong 18 phaåm cuûa boä Vibhanga - Phaân Bieät Luaän (Pali). Noùi caùch khaùc, boä luaän Sanskrit coù 7 phaåm hoaøn toaøn khaùc laï vôùi boä luaän Pali.
-- Coøn 2 boä luaän Sanskrit, Vijnana-pada - Thöùc Thaân Tuùc Luaän vaø Prakarana-pada - Phaåm Loaïi Tuùc Luaän, hoaøn toaøn khaùc haún 2 boä luaän Pali laø Katha-Vatthu - Thuyeát Döï Luaän vaø Yamaka - Song Ñoái Luaän.
Caâu Xaù Luaän
Boä Abhidharmakosha (A Tyø Ñaït Ma Caâu Xaù Luaän) do Ngaøi Vasubandhu (Theá Thaân, Theá Thieân) soaïn taïi Kashmir vaøo theá kyû thöù 5 sau coâng nguyeân. Ngaøi Vasubandhu (theá kyû thöù 4 hay 5 sau coâng nguyeân) caên cöù vaøo boä Vaiblashika (teân chung cuûa 2 boä Mahaviblasha-Ñaïi Tyø Baø Sa vaø Viblasha-Tyø Baø Sa), bình giaûng A Tyø Ñaït Ma Luaän, soaïn ra boä luaän Abhidharmakosha - A Tyø Ñaït Ma Caâu Xaù cuûa phaùi Sarvastivada - Nhaát Thieát Höõu Boä. Boä luaän naøy goàm 2 phaàn: phaàn ñaàu coù 600 caâu thô (Abhidharmakosha-karika) vaø phaàn hai laø phaàn bình giaûng baèng vaên xuoâi (Abhidharmakosha-bhashya). Nguyeân baûn Sanskrit ñaõ thaát laïc, chæ coøn baûn dòch sang Haùn ngöõ vaø Taïng ngöõ .A Tyø Ñaït Ma Caâu Xaù Luaän ñaùnh daáu moät giai ñoaïn chuyeån tieáp tö töôûng töø Tieåu Thöøa sang Ñaïi Thöøa. Trong boä luaän naøy, Vasubandhu luaän veà Tam Giôùi (Triloka), Nghieäp (Karma), Tuøy Mieân (Anusaya), Giaûi Thoaùt Ñaïo (Pudgala-Marga), Hueä (Jnana), Ñònh (Samadhi). Veà phaàn Vieät ngöõ coù hai cuoán saùch coù giaù trò vieát veà Caâu Xaù Luaän:
(1) Caâu Xaù Luaän Cöông Yeáu, HT Thích Ñöùc Nieäm soaïn, Phaät Hoïc Vieän Quoác Teá xuaát baûn naêm 1985; vaø(2) Tö Töôûng A Tyø Ñaït Ma Caâu Xaù Luaän, HT Thích Maõn Giaùc soaïn, Trung Taâm Vaên Hoùa Phaät Giaùo VN taïi Hoa Kyø xuaát baûn naêm 1995.
Bình Giaûi Luaän Taïng
Muoán hieåu roõ caùi yù nghóa thaâm saâu cuûa 7 boä luaän Pali, baát cöù nhaø nghieân cöùu naøo cuõng khoâng theå boû qua 7 taøi lieäu bình giaûi cho 7 boä luaän naøy.(1) The Expositor, dòch giaû Pe Maung, The Pali Text Society xuaát baûn naêm 1920 vaø 1921, duøng cho boä luaän Dhamma-sangani.Ngoaøi ra coù boä bình giaûng voâ cuøng giaù trò maø chuùng toâi ñeà nghò caùc nhaø nghieân cöùu neân tham cöùu theâm boä Abhidhammattha-sangaha cuûa ngaøi Anurudha, coù 2 baûn dòch sang Anh ngöõ: (a) Compendium of Philosophy do The Pali Text Society xuaát baûn naêm 1910, 1956, 1963, 1967, 1972 vaø 1979. (b) Comprehensive Manual of Abhidhamma do Buddhist Publication Society xuaát baûn naêm 1993. Hai baûn Anh ngöõ coù loái trình baøy vaø chuù giaûi khaùc nhau, nhöng ñeàu coù giaù trò cao. Neáu ñaõ ñoïc Abhidhamattha-sangaha khoâng theå boû queân 2 boä luaän Visuddhimagga (Thanh Tònh Ñaïo) cuûa Buddhaghosha (Phaät aâm) vaø Vimuttimagga (Giaûi Thoaùt Ñaïo) cuûa Upatissa.(2) The Dispeller of Delusion, dòch giaû Nanamoli, The Pali Text Society xuaát baûn 1987 vaø 1991, duøng cho boä luaän Vibhanga.
(3) The Debates Commentary, dòch giaû B.C. Law, The Pali Text Society xuaát baûn naêm 1940 vaø 1989, duøng cho boä luaän Katha-Vatthu.
(4) Taïp chí Pali Text Society Journal soá xuaát baûn naêm 1884 coù baøi bình giaûng cho boä luaän Puggalapannatti; soá xuaát baûn naêm 1912 coù baøi bình giaûng cho boä luaän Yamaka (boä luaän chöa ñöôïc dòch sang Anh ngöõ).
(5) Caùc boä luaän Dhatu-Katha vaø Patthana ñaõ ñöôïc dòch sang Anh ngöõ coù keøm theo lôøi bình giaûng, neân khoâng coù saùch bình giaûng.
Ngoaøi ra Nyanatiloka Mahathera (theá danh laø Anton Gueth (1878-1957, goác ngöôøi Ñöùc) soaïn cuoán A Guide Through The Abhidhamma-Pitaka, Buddhist Publication Society xuaát baûn naêm 1938, 1957, 1971 vaø 1983, giuùp raát nhieàu cho nhöõng hoïc giaû Taây Phöông treân ñöôøng nghieân cöùu Phaät Trieát. Haàu heát nhöõng hoïc giaû Taây Phöông, khi nghieân cöùu Luaän Taïng, khoâng thaáu trieät thuyeát Nhaân Duyeân, vì theá taùc giaû theâm phaàn phuï chuù veà Nhaân Duyeân vaøo cuoái saùch, ñeå giuùp nhaø nghieân cöùu hieåu roõ vaø khoâng laàm laãn.
Tôùi ñaây, quyù vò naøo muoán nghieân cöùu Luaän Taïng Pali ñaõ taïm coù moät soá haønh trang caàn thieát ñeå coù theå baét ñaàu ñi tìm hieåu kho taøng trieát hoïc Tieåu Thöøa, moät kho taøng trieát hoïc, taâm lyù hoïc vaø ñaïo ñöùc hoïc vó ñaïi nhaát trong vaên hoïc Pali.
Ngoaøi nhöõng saùch chuùng toâi vöøa lieät keâ vaø giôùi thieäu ôû treân, Quyù Vò coù theå tìm ñoïc raát nhieàu nhöõng boä saùch quyù veà Luaän Taïng Pali, maø khuoân khoå baøi baùo giôùi haïn, neân chuùng toâi theå ñi theâm vaøo chi tieát nhöõng cuoán saùch tham khaûo khaùc.
Keát Luaän
Phaät giaùo ñaõ ñöôïc phaùt trieån taïi Ñoâng Phöông töø treân 20 theá kyû, nhöng trong voøng 200 naêm vöøa qua Taây Phöông môùi tìm hieåu vaø hoïc hoûi Phaät phaùp. Maëc duø quaù trình lòch söû phaùt trieån Phaät Giaùo khoâng cho thaáy nhöõng cuoäc ñoå maùu nhö ñaõ thaáy trong lòch söû phaùt trieån Ki Toâ giaùo cuûa Taây Phöông trong nhöõng theá kyû tröôùc ñaây, nhöng ngöôøi ta cuõng thaáy söï maâu thuaãn veàaâ maët tö töôûng cuûa Tieåu Thöøa vaø Ñaïi Thöøa. Ñöùc Phaät chuû tröông ñi tìm giaûi thoaùt trong hoøa bình (arana) vaø traùnh maâu thuaãn (rana),Ngaøi ñöa ra Trung Ñaïo, tieàm aån trong caû hai yù nghóa lyù thuyeát vaø thöïc haønh. Trung ñaïo naèm giöõa nhöõng cöïc ñieåm: giöõa thuyeát tuyeät ñoái (absolutism) vaø thuyeát hoaøi nghi (skepticism) veà maët hoïc thuyeát; giöõa thuyeát baát dieät (eternalism) vaø thuyeát hö voâ (nihilism) veà maët baûn theå; giöõa thuyeát duy thöïc (realism) vaø thuyeát duy danh (nominalism) veà maët ngoân ngöõ.
Ñoïc boä Visuddhimagga (Thanh Tònh Ñaïo) cuûa Buddhagosha (Phaät aâm) vaø Vimuttimagga (Giaûi Thoaùt Ñaïo Luaän) cuûa Upatissa (Öu Baø Tu Ñeá) ngöôøi ta cuõng nhìn thaáy con ñöôøng tu ñaïo cao sieâu cuûa Tieåu Thöøa. Boä Visuddhimagga ñöôïc hoïc giaû Pe Maung dòch sang Anh ngöõ, The Path of Purity, The Pali Text Society xuaát baûn naêm 1923, 1929, 1931 vaø 1975; vaø cuõng ñöôïc Ngaøi Tyø Kheo Nanamoli dòch sang Anh ngöõ, The Path of Purification, Buddhist Publication Society xuaát baûn naêm 1991. Boä Vimuttimagga (Giaûi Thoaùt Ñaïo) ñöôïc caùc Ngaøi N.R.M. Ehera, Soma Thera vaø Kheminda Thera dòch sang Anh ngöõ töø Haùn ngöõ (nguyeân baûn soaïn baèng Pali), The Path of Freedom, Buddhist Publication Society xuaát baûn naêm 1977 (aán baûn ñaàu tieân ra maét laàn ñaàu naêm 1961 do moät nhaø xuaát baûn khaùc).
Trong quaù trình phaùt trieån Phaät Giaùo trong 18 theá kyû vöøa qua, nöôùc ta chöa coù ñaày ñuû Tam Taïng Kinh nhö Tích Lan, Trung Hoa, Thaùi Lan, Mieán Ñieän, Taây Taïng, Nhaät Baûn vaø Ñaïi Haøn. Phaûi chaêng ñaây laø moät thieáu soùt lôùn lao trong vaên hoïc Phaät Giaùo VN. Trong thôøi gian Nhaät Baûn xaâm laêng Cao Ly, quaân Nhaät cho ñoát huûy toaøn boä Tam Taïng Kinh khaéc vaøo nhöõng taám goã ñaõ ñöôïc löu tröõ töø nhieàu theá kyû trong moät ngoâi coå töï. Sau khi quaân Nhaät ruùt khoûi nöôùc, moät nhoùm cao taêng hôïp cuøng vôùi moät taêng ñoaøn treû trung cho khaéc laïi Tam Taïng Kinh treân nhöõng taám goã quyù. Ban ngaøy caùc vò taêng treû leân röøng chaët caây, kheânh veà chuøa, cöa thaønh töøng taám goã, roài ban ñeâm, thaày troø cuøng nhau khaéc kinh.
Treân 10 naêm, toaøn boä Tam Taïng Kinh laïi ñöôïc khaéc vaøo nhöõng taám goã nhoû laàn thöù hai (treân 82 ngaøn khoái goã, treân 52 trieäu chöõ), cung kính xeáp leân töøng keä saùch. Tam Taïng Cao Ly - Koreana Ti-Pitaka hieän löu tröõ taïi Haiensa (Haûi yeân Töï), ñöôïc UNESCO tuyeân boá laø di saûn vaên hoùa cuûa nhaân loaïi (World Cultural Heritage). Boä Tam Taïng Kinh naøy baây giôø laø quoác baûo cuûa Daân Toäc Cao Ly, ñöôïc baûo trì bôûi 200 chuyeân vieân veà moâi sinh, traùnh cho nhöõng khoái goã naøy bò hö haïi vì thôøi tieát. Phaät Giaùo truyeàn vaøo nöôùc ta (khoaûng naêm 189) tröôùc khi vaøo Cao Ly, Nhaät Baûn vaø tröôùc raát xa Taây Taïng. Nöôùc hoï ñaõ coù baûn dòch Tam Taïng Kinh. Hình nhö ta chöa vieát theâm ñöôïc moät trang söû coù yù nghóa vaøo boä saùch Phaät Giaùo Söû Vieät Nam.
Nghieân cöùu Luaän Taïng Pali laø trôû veà vôùi caùi taâm tuûy cuûa nhöõng lôøi Phaät daïy ñeå naém vöõng ñöôïc toaøn boä kho taøng trieát hoïc, taâm lyù hoïc, ñaïo ñöùc hoïc, sieâu hình hoïc, vuõ truï quan, nhaân sinh quan vaø thuyeát nhaân duyeân sinh khôûi vaïn phaùp trong Phaät Giaùo Tieåu Thöøa. Ñeå cho ñoäc giaû thaáy taàm quan troïng cuûa vieäc nghieân cöùu Luaän Taïng, chuùng toâi xin ví vieäc nghieân cöùu hay trì tuïng moät hay hai boä kinh naøo ñoù nhö chuùng ta hoïc haùt moät hay hai baûn nhaïc qua karaoke, coøn nghieân cöùu Luaän Taïng laø hoïc nhaïc lyù.
Ñoái vôùi haàu heát nhaø nghieân cöùu Phaät hoïc Vieät Nam, Caâu Xaù Luaän, do Vasubandhu soaïn, laø boä luaän raát quen thuoäc. Tuy nhieân Caâu Xaù Luaän dòch töø Sanskrit. Boä luaän naøy döïa vaøo hai boä Tyø Baø Sa vaø Ñaïi Tyø Baø Sa. Maø hai boä naøy chæ laø hai boä chuù giaûi cuûa boä luaän thöù 7 trong A Tyø Ñaït Ma Luaän Taïng (Abhidharma Pitaka): Jnana-Prasthana. Chuùng toâi voïng seõ trôû laïi boä luaän naøy trong moät hoaøn caûnh khaùc ñeå chia seû vôùi ñoäc giaû moät soá kieán thöùc non nôùt cuûa chuùng toâi trong vieäc nghieân cöùu chuyeân bieät veà Luaän Taïng A Tyø Ñaøm (Abhidhamma) vaø A Tyø Ñaït Ma (Abhidharma), vaø nhöõng so saùnh giöõa Phaät trieát vaø trieát hoïc Taây Phöông.
Hoaøng Haø Thanh
Los Angeles
Muøa Phaät Ñaûn 1997
Source: Nguyeät san Phaät Hoïc, thaùng 3-1999, http://www.win.net/phathoc/
[ Trôû Veà ]