Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Nhö danh töø haøm xuùc yù nghóa, Abhidhamma, Vi Dieäu Phaùp, laø Giaùo Huaán Cao Sieâu, vi dieäu, thuø thaéng, cuûa Ñöùc Phaät. Saùch naày trình baøy phaàn tinh hoa cuûa Giaùo Phaùp maø Ngaøi ban truyeàn.Giaùo Phaùp naèm trong taïng Kinh (Sutta Pitaka) laø giaùo huaán thoâng thöôøng, coù taùnh caùch quy öôùc, cheá ñònh (vohaøra desanaø). Vi Dieäu Phaùp (Abhidhamma) laø giaùo huaán cuøng toät (paramattha desanaø) roát raùo. Khoâng theå ñoåi thay hay bieán chuyeån, khoâng theå phaân taùch theâm ñöôïc nöõa.
Trong Vi Dieäu Phaùp (Abhidhamma), caû Danh vaø Saéc, hai thaønh phaàn taâm linh vaø vaät chaát caáu taïo guoàng maùy phöùc taïp cuûa con ngöôøi, ñeàu ñöôïc phaân taùch raát tæ mæ. Nhöõng dieãn tieán chaùnh yeáu lieân quan ñeán tieán trình sanh vaø töû ñeàu ñöôïc giaûi thích töôøng taän. Nhöõng ñieåm phöùc taïp vaø khoù hieåu trong Giaùo Phaùp ñeàu ñöôïc roïi saùng. Con Ñöôøng Giaûi Thoaùt ñöôïc chæ vaïch vôùi nhöõng ngoân töø raønh reõ.
Taâm lyù hoïc hieän ñaïi, coøn haïn ñònh, vaãn naèm trong phaïm vi cuûa Vi Dieäu Phaùp khi ñeà caäp ñeán taâm, tö töôûng, tieán trình tö töôûng vaø traïng thaùi taâm. Nhöng Vi Dieäu Phaùp khoâng chaáp nhaän coù moät linh hoàn, xem nhö moät thöïc theå ñôn thuaàn thöôøng coøn, khoâng bieán ñoåi. Phaät Giaùo daïy moät taâm lyù hoïc trong ñoù khoâng coù linh hoàn tröôøng cöûu.
Taâm thöùc ñöôïc ñònh nghóa. Tö töôûng ñöôïc phaân taùch vaø ñöôïc saép xeáp thaønh loaïi treân bình dieän luaân lyù. Taát caû nhöõng traïng thaùi taâm, hay Taâm Sôû, ñeàu ñöôïc ghi roõ töøng khoaûn. Thaønh phaàn caáu hôïp cuûa moãi loaïi taâm ñeàu ñöôïc trình baøy töôøng taän vôùi ñaày ñuû chi tieát. Nhöõng tieán trình taâm phaùt sanh qua naêm cöûa giaùc quan vaø cöûa taâm (yù caên) ñöôïc moâ taû moät caùch voâ cuøng höùng thuù. Khoâng coù baûn khaùi yeáu taâm lyù hoïc naøo giaûng giaûi tieán trình taâm ñöôïc roõ raøng nhö vaäy.
Nhöõng chaëp tö töôûng Bhavanga (Hoä Kieáp) vaø Javana (Toác Haønh) maø trong taâm lyù hoïc hieän ñaïi khoâng coù gì töông ñöông, chæ ñöôïc giaûi thích trong Vi Dieäu Phaùp. Ngöôøi tìm hoïc hoûi vaø nghieân cöùu khoa taâm lyù seõ ñaëc bieät thích thuù vôùi ñoaïn naày.
Ngöôøi thoâng suoát Vi Dieäu Phaùp seõ nhaän thöùc moät caùch heát söùc raønh maïch raèng luoàng taâm troâi chaûy nhö moät doøng suoái, quan ñieåm maø vaøi taâm lyù gia hieän ñaïi nhö William James cuõng trình baøy töông tôï. Ta phaûi theâm raèng ngöôøi hoïc Vi Dieäu Phaùp coù theå thaáu hieåu ñaày ñuû lyù Voâ Ngaõ (Anattaø), giaùo lyù noøng coát cuûa Phaät Giaùo. Giaùo lyù naày raát quan troïng veà caû hai phöông dieän: trieát hoïc vaø ñaïo ñöùc.
Hieän töôïng cheát, tieán trình taùi sanh vaøo nhöõng caûnh giôùi khaùc nhau maø khoâng coù gì di chuyeån töø kieáp naày sang kieáp khaùc, giaùo lyù Nghieäp Baùo vaø Taùi Sanh maø ta coù theå kieåm chöùng baèng nhöõng söï kieän hieån nhieân, taát caû ñeàu ñöôïc giaûi thích ñaày ñuû.
Chöùa ñöïng moät kho taøng quyù baùu nhöõng chi tieát lieân quan ñeán phaàn taâm linh (naøma, danh), Vi Dieäu Phaùp cuõng ñeà caäp ñeán yeáu toá thöù nhì caáu thaønh con ngöôøi -- phaàn vaät chaát (ruøpa, saéc). Nhöõng thaønh phaàn caên baûn cuûa vaät chaát, nhöõng naêng löïc vaät chaát, ñaëc taùnh cuûa vaät chaát, nguoàn goác cuûa vaät chaát, söï lieân quan giöõa cô theå vaät chaát vaø taâm, saéc vaø danh, ñeàu ñöôïc moâ taû.
Trong taäp Abhidhammattha Sangaha, Vi Dieäu Phaùp Toaùt Yeáu, cuõng coù trình baøy vaén taét Ñònh Luaät Tuøy Thuoäc Phaùt Sanh (cuõng ñöôïc goïi laø phaùp Thaäp Nhò Nhaân Duyeân, hay Thaäp Nhò Duyeân Khôûi), vaø tieáp theo sau laø phaàn moâ taû phaùp Töông Quan Duyeân Heä (nhöõng töông quan giöõa nhaân vaø quaû), khoâng tìm thaáy trong heä thoáng trieát hoïc naøo khaùc.
Nhaø vaät lyù hoïc seõ khoâng ñaøo bôùi saâu vaøo Vi Dieäu Phaùp ñeå thaâu nhaän moät kieán thöùc thaáu ñaùo vaø ñaày ñuû veà vaät lyù hoïc.
Ta phaûi noùi roõ raèng Vi Dieäu Phaùp khoâng chuû tröông trình baøy moät kieán thöùc coù heä thoáng veà taâm vaø vaät chaát. Phaùp naày chæ nghieân cöùu hai yeáu toá hoãn hôïp cuûa caùi ñöôïc goïi laø chuùng sanh, nhaèm thaáu trieät thöïc töôùng cuûa vaïn phaùp. Döïa treân kieán thöùc aáy moät trieát hoïc ñöôïc phaùt huy. Vaø, ñaët neàn taûng treân trieát hoïc naày, moät heä thoáng luaân lyù ñaïo ñöùc ñöôïc trieån khai nhaèm chöùng ngoä muïc tieâu cöùu caùnh, Nieát Baøn.
Cuõng nhö Baø Rhys Davids noùi raát ñuùng,
Vi Dieäu Phaùp ñeà caäp ñeán:Trong Vi Dieäu Phaùp, taát caû nhöõng vaán ñeà naøo chæ lieân quan ñeán caùc hoïc giaû vaø nhöõng nhaø khaûo cöùu maø khoâng lieân quan ñeán söï Giaûi Thoaùt, ñeàu ñöôïc thaän troïng gaùc qua moät beân.
1. Nhöõng gì ta tìm thaáy (a) beân trong ta, (b) quanh ta, vaø
2. Nhöõng gì ta khao khaùt thaønh ñaït.-oOo-
Taäp Abhidhammattha Sangaha, maø taùc giaû ñöôïc xem laø Ngaøi Anuruddha Thera, moät vò tyø khöu ngöôøi AÁn ôû Kanjevaram (Kancipura), laø baûn toaùt yeáu toùm löôïc Taïng Dieäu Phaùp (Abhidhamma Pitaka, thöôøng ñöôïc goïi laø Taïng Luaän). Ñeán nay, saùch naày vaãn coøn laø boä saùch nhaäp moân Vi Dieäu Phaùp thích öùng nhaát maø khi ñaõ vöõng vaøng thaáu hieåu, ta coù theå deã daøng laõnh hoäi nhöõng neùt ñaïi cöông cuûa Taïng Luaän.
Ñeå thaät söï naém vöõng yù nghóa cuûa Taïng Luaän, phaûi ñoïc ñi ñoïc laïi nhieàu laàn, ñoïc moät caùch chuyeân chuù vaø saùng suoát taát caû baûy boä, cuøng vôùi nhöõng chuù giaûi vaø nhöõng chuù giaûi cuûa caùc chuù giaûi aáy.
-oOo-
Vi Dieäu Phaùp khoâng phaûi laø moät ñeà taøi chæ thoûa maõn taïm thôøi ngöôøi ñoïc thoaùng qua.
Ñoái vôùi ngöôøi minh maãn saùng suoát thaät söï muoán tìm chaân lyù, Vi Dieäu Phaùp laø moät höôùng daãn thieát yeáu, vöøa laø moät luaän giaûi coù taùnh caùch trí thöùc. ÔÛ ñaây coù thöùc aên ñeå boài döôõng tinh thaàn caùc tö töôûng gia chaân chaùnh cuõng nhö ngöôøi haêng say nghieân cöùu hoïc hoûi nhaèm taêng tröôûng trí tueä vaø soáng cuoäc soáng lyù töôûng cuûa ngöôøi Phaät töû.
Tuy nhieân, ñoái vôùi ngöôøi noâng caïn chæ nhìn thoaùng qua treân beà maët, Vi Dieäu Phaùp quaû thaät khoâ khan nhö caùt, nhö buïi.
Ta coù theå neâu leân caâu hoûi:
-- "Vi Dieäu Phaùp coù quaû thaät tuyeät ñoái thieát yeáu ñeå chöùng ngoä Nieát Baøn, muïc tieâu cöùu caùnh cuûa Phaät Giaùo khoâng? Vi Dieäu Phaùp coù thaät söï tuyeät ñoái thieát yeáu ñeå thaáu ñaït thöïc töôùng cuûa vaïn phaùp khoâng?"
Vi Dieäu Phaùp chaéc chaén laø voâ cuøng höõu ích ñeå thaáu ñaït giaùo huaán cuûa Ñöùc Phaät moät caùch ñaày ñuû vaø chöùng ngoä Nieát Baøn, vì phaùp naày laø chìa khoùa ñeå môû cöûa vaøo thöïc taïi. Phaùp naày ñeà caäp ñeán nhöõng thöïc taïi vaø loái soáng thöïc tieãn cao thöôïng döïa treân söï chöùng nghieäm cuûa caùc baäc ñaõ thaáu trieät vaø chöùng ñaéc.
Thieáu kieán thöùc veà Vi Dieäu Phaùp ñoâi khi ta thaáy khoù laõnh hoäi yù nghóa thaät söï cuûa moät vaøi giaùo huaán thaâm dieäu cuûa Ñöùc Theá Toân. Abhidhamma, Vi Dieäu Phaùp, chaéc chaén raát höõu ích ñeå khai trieån Tueä Minh Saùt (Vipassanaø).
Tuy nhieân chuùng ta khoâng theå khaúng ñònh moät caùch quaû quyeát raèng Vi Dieäu Phaùp tuyeät ñoái thieát yeáu ñeå thaønh töïu Giaûi Thoaùt.
Hieåu bieát thaáu ñaùo vaø chöùng ngoä laø vaán ñeà thuaàn tuùy caù nhaân (sanditthika, moãi caù nhaân phaûi thaáu trieät chaân lyù vaø thaønh töïu giaûi thoaùt cho chính mình). Töù Dieäu Ñeá, neàn taûng cuûa giaùo huaán maø Ñöùc Phaät ban truyeàn, tuøy thuoäc nôi taám thaân nhoû beù naày. Giaùo Phaùp khoâng rieâng bieät vôùi ta, khoâng ôû ngoaøi ta. Haõy nhìn trôû vaøo trong. Haõy töï tìm laáy ta. Chaân lyù seõ töï noù baøy traàn, traûi ra tröôùc maét ta.
Phaûi chaêng thieáu phuï Pataøcaøraø, voâ cuøng saàu luïy vì maát taát caû nhöõng ngöôøi thaân yeâu nhaát trong ñôøi, ñaõ chöùng ngoä Nieát Baøn trong khi röûa chaân döôùi suoái, nhôø quaùn nieäm veà nhöõng gioït nöôùc töø chaân rôi xuoáng gieo ñieåm treân maët nöôùc roài tan bieán theo doøng?
Phaûi chaêng Cuølapanthaka, ngöôøi khoâng theå hoïc thuoäc moät caâu kinh trong thôøi gian boán thaùng tröôøng ñaõ thaønh töïu Ñaïo Quaû A La Haùn nhôø thaáu hieåu baûn chaát Voâ Thöôøng cuûa moät caùi khaên tay saïch maø moãi ngaøy oâng ñöa leân ngay maët trôøi ñeå nhìn?
Phaûi chaêng Upatissa, veà sau trôû thaønh Ñöùc Saøriputta, Xaù Lôïi Phaát, ñaõ chöùng ñaéc Nieát Baøn khi chæ nghe ñöôïc phaân nöûa caâu keä lieân quan ñeán Nhaân vaø Quaû?
Ñoái vôùi vaøi ngöôøi, chæ moät chieác laø vaøng rôi cuõng ñuû ñeå chöùng ñaéc Ñoäc Giaùc Phaät.
Ñoái vôùi nhöõng vò thöôøng xuyeân suy gaãm sau xa, moät chæ daãn nheï nhaøng thoaùng qua cuõng ñuû ñeå khaùm phaù nhöõng chaân lyù vó ñaïi.
-oOo-
Theo moät vaøi hoïc giaû, Vi Dieäu Phaùp (Abhidhamma) khoâng phaûi do Ñöùc Phaät truyeàn daïy maø veà sau, do caùc nhaø sö uyeân baùc soaïn thaûo vaø trau chuoát. Tuy nhieân, theo truyeàn thoáng, chính Ñöùc Phaät giaûng daïy phaàn noøng coát cuûa Vi Dieäu Phaùp.
Caùc nhaø Chuù giaûi ghi nhaän raèng ñeå toû loøng tri aân töø maãu -- luùc baáy giôø ñaõ qua ñôøi vaø taùi sanh vaøo moät caûnh trôøi -- Ñöùc Phaät thuyeát giaûng lieân tieáp vôùi chö Thieân khaùc. Ñöùc Theá Toân daïy Ngaøi Saøriputta nhöõng chuû ñeà chaùnh yeáu (maøtikaø) cuûa giaùo lyù cao sieâu caáp tieán nhö caùc thieän phaùp (kusalaø dhammaø), baát thieän phaùp (akusalaø dhammaø) vaø baát ñònh phaùp (abyaøkata) v.v..., roài Ngaøi Saøriputta giaûng roäng ra, gom laïi thaønh saùu boä saùch cuûa Taïng Luaän (ngoaïi tröø boä Kathaøvatthu, Thuyeát Söï, Nhöõng Ñieåm Tranh Luaän).
-oOo-
Raát khoù maø tìm ñöôïc moät danh töø thích nghi ñeå phieân dòch moät caùch chính xaùc Phaïn ngöõ Abhidhamma. ÔÛ ñaây, xin taïm dòch laø Vi Dieäu Phaùp.
Trong Vi Dieäu Phaùp cuõng coù nhieàu danh töø kyõ thuaät khoâng theå ñöôïc phieân dòch sang moät töø ngöõ khaùc maø khoûi laøm sai leäch yù nghóa. Vaøi danh töø nhö: taâm, yù chí, taùc yù, trí thöùc, trí giaùc v.v... ñöôïc duøng trong trieát hoïc Taây Phöông vôùi nhöõng yù nghóa ñaëc bieät. Nôi ñaây xin quyù vò ñoäc giaû coá gaéng hieåu caùc danh töø kyõ thuaät aáy theo nghóa cuûa Vi Dieäu Phaùp (Abhidhamma). Ñeå traùnh hieåu laàm töø ngöõ theo loái hieåu bieát quen thuoäc töø xöa, caùc danh töø Paøli ñöôïc giaûi thích vaø giöõ laïi duøng ôû ñaây, maëc daàu ngöôøi khoâng quen thuoäc vôùi Paøli ñoâi khi thaáy phieàn phöùc. Trong nhieàu tröôøng hôïp caùc danh töø Paøli ñöôïc chieát töï vaø giaûi thích theo ngöõ nguyeân ñeå ñöôïc hieåu roõ raøng vaø chính xaùc.
Ñoâi khi danh töø Paøli ñöôïc choïn duøng luoân maø khoâng phieân dòch ñeå ngöôøi ñoïc quen thuoäc vôùi nhöõng chöõ aáy. Cuõng coù khi ngöôøi ñoïc gaëp nhöõng danh töø khoâng ñöôïc thoâng duïng nhö: hoaëc laäu, taâm haønh, taâm quaû v.v... nhöng raát quan troïng treân phöông dieän Vi Dieäu Phaùp, yù nghóa cuûa nhöõng danh töø naày phaûi ñöôïc thoâng suoát roõ raøng vaø chính xaùc. (...)
Hoøa Thöôïng Naørada
(Trích "Vi Dieäu Phaùp Toaùt Yeáu - Abhidhammattha Sangaha",
Phaïm Kim Khaùnh dòch Vieät, Hoa Kyø, 2000)
Source : BuddhaSasana
Chaân thaønh caùm ôn chò Haûi Haïnh ñaõ coù thieän taâm giuùp ñaùnh maùy vi tính (B. Anson, 07-2000).
[ Trôû Veà ]