Ngöôøi Cö Só          [ Trôû Veà ]          [Home Page]
Phaät Hoïc Vôùi Caùc Moân Hoïc Khaùc
Thaïc Ñöùc
Taát caû caùc moân hoïc ñeàu coù muïc ñích laø hieåu bieát. Hieåu bieát ñeå ñöôïc thoûa maõn, vaø hôn nöõa, hieåu bieát ñeå haønh ñoäng.

Con ngöôøi, khi sanh ra, ñaõ mang theo nhöõng baát maõn vaø thaéc maéc. Nhöõng baát maõn vaø thaéc maéc aáy moät khi chöa ñöôïc thanh toaùn, thì coøn laø nguyeân do cuûa muoân ngaøn ñau khoå.

Vôùi moät khoái oùc vaø moät traùi tim, con ngöôøi sinh hoaït khaùc haún loaøi voâ tình. Bao nhieâu lo aâu, giaän gheùt, bao nhieâu thöông yeâu say ñaém ñaõ gaây cho con ngöôøi nhöõng cuoäc khuûng hoaûng lieân mieân veà ñôøi soáng tình caûm. Theâm vaøo ñoù, nhöõng caâu hoûi veà giaù trò cuoäc soáng ñöôïc ñaët ra, caáp baùch vaø khaån thieát khoâng khaùc gì vaán ñeà côm aùo. Nhìn nhöõng caûnh töôïng ñau thöông, nhìn nhöõng cuoäc beå daâu thay ñoåi cuûa kieáp soáng, con ngöôøi baøng hoaøng töï hoûi mình laø ai, ñaâu laø nguoàn goác cuûa taát caû caùc hieän töôïng, tröôùc mình laø ai vaø sau mình seõ coù nhöõng gì. Vì sao muoân loaøi toàn taïi, toàn taïi ñeå maø töông taøn töông saùt, toàn taïi ñeå chöùng kieán bao nhieâu noãi thaûm saàu? Y Ù nghóa cuûa cuoäc soáng laø gì? Con ngöôøi seõ veà ñaâu sau khi cheát? Taát caû nhöõng caâu hoûi aáy ñeán trong trí oùc chuùng ta nhö nhöõng ngoïn gioù loác baïo taøn. Con ngöôøi laøm sao coù ñöôïc haïnh phuùc trong traïng thaùi thaéc maéc nghi ngôø ñoù cuûa taâm töôûng?

Bao nhieâu baát maõn vaø thaéc maéc thì baáy nhieâu ñau kkhoå. Ngöôøi ta chæ coù theå coù haïnh phuùc ñöôïc khi ñaõ laøm thoûa maõn ñöôïc nhöõng baát maõn vaø thaéc maéc kia. Vaø nhö theá thì chæ coù caùch laø phaûi hieåu bieát.

Song coù ngöôøi baûo: 'Söï hieåu bieát aáy, ñoái vôùi ñaïi ña soá quaàn chuùng, khoâng caàn thieát naøo. Quaàn chuùng ít thaéc maéc veà nhöõng vaán ñeà sieâu hình kia'

Nhöng ta thöû hoûi: Quaàn chuùng coù caàn thaéc maéc veà vaán ñeà nhaân sinh khoâng? Haønh ñoäng theo ñöôøng loái naøo, laøm sao maø haønh ñoäng ñeå xaây döïng ñöôïc moät ñôøi soáng xaõ hoäi hoøa bình, haïnh phuùc? Vaán ñeà nhaân sinh ñöôïc giaûi quyeát nhö theá naøo? Khoâng ai soáng trong xaõ hoäi maø laïi khoâng caàn bieát ñeán vaán ñeà ñoù. Bôûi vì coù nhöõng nhu caàu khoâng theå thieáu ñöôïc ñoái vôùi con ngöôøi ñang soáng trong xaõ hoäi. Duø si aùm ñeán ñaâu, toâi cuõng coù theå nhaän ñöôïc raèng toâi caàn côm aùo, nhaø cöûa, toâi caàn ñeán nhöõng moái lieân laïc giöõa toâi vôùi moïi ngöôøi trong xaõ hoäi. Maø muoán coù moät nhaän thöùc veà ñöôøng loái nhaân sinh, toâi phaûi coù moät nhaän thöùc veà söï soáng, veà vuõ truï. Töï-nhieân-giôùi vaø nhaân-söï-giôùi coù nhöõng töông quan heát söùc maät thieát, nhöõng lieân laïc heát söùc chaët cheõ, vaø con ngöôøi muoán thoâng hieåu nhaân-söï-giôùi, tröôùc tieân, phaûi coù nhaän thöùc roõ raøng veà töï-nhieân-giôùi.

Huoáng nöõa vaán ñeà nhaân sinh khoâng phaûi chæ laø vaán ñeà no côm aám aùo. Con ngöôøi muoán sinh hoaït cho ra ngöôøi; nghóa laø cuoäc soáng phaûi coù vaên hoùa, coù höôùng ñeán Chaân, Myõ, Thieän. Vaø duø ta khoâng coù nhöõng thaéc maéc sieâu hình, ta cuõng phaûi giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà sieâu hình, bôûi vì moät nhaän thöùc veà nguyeân lai vaø cöùu caùnh cuûa vuõ truï bao giôø cuõng laø neàn taûng cho moät nhaän thöùc veà ñöôøng loái nhaân sinh.

Toùm laïi, con ngöôøi caàn, raát caàn phaûi hieåu bieát. Caùc moân hoïc cuûa con ngöôøi laø ñeå cung caáp söï hieåu bieát ñoù cho loaøi ngöôøi.

Moân hoïc thöôøng töï haøo veà mình hôn heát laø KHOA hoïc. Khoa hoïc thöôøng töï haøo baèng cöù hoaøn toaøn vaøo thöïc nghieäm vaø tìm hieåu ñöôïc nhieàu hieän töôïng. Laøm nhö khoâng coøn coù moân hoïc naøo khaùc bieát caên cöù treân thöïc nghieäm ñeå tìm hieåu ñöôïc caùc hieän töôïng nöõa caû.

Khoa hoïc chæ coù theå giaûi thích nhöõng hieän töôïng vaø nhöõng söï kieän xaåy ra trong söï töông quan giöõa nhöõng hieän töôïng aáy. Ñoái töôïng cuûa khoa hoïc laø nhöõng hieän töôïng khaùch quan maø ai cuõng coù theå ño löôøng vaø kieåm soaùt ñöôïc ôû moïi ñòa phöông, moïi tröôøng hôïp. Caùi bieát cuûa khoa hoïc laø caùi bieát veà nhöõng hieän töôïng, cho neân caùi nhìn cuûa khoa hoïc laø caùi nhìn chi li; vì theá, khoa hoïc traùnh khoâng traû lôøi nhöõng caâu hoûi veà yù nghóa, giaù trò, vaø nguyeân uûy cuoäc ñôøi. Khoa hoïc khoâng theå vöôït ra ngoaøi nhöõng hieän töôïng cuï theå. Thaät ñuùng nhö lôøi cuûa nhaø trieát hoïc Pierre Jean: 'Caùi thöù khoa hoïc bieát thì bieát nhieàu maø hieåu thì khoâng hieåu gì heát' (cette science qui sait tout et ne comprend rien). Vì theá, caùi khaùt khao hieåu bieát tuyeät ñoái cuûa con ngöôøi khoâng theå nhôø khoa hoïc giaûi ñaùp ñöôïc.

Ñöùng veà phöông dieän nhaân sinh, 'khoa hoïc maø khoâng coù löông tri thì chæ toå phaù hoaïi taâm hoàn', neàn vaên minh vaät chaát, con ñeû cuûa khoa hoïc, ñaõ tieán ñeán choã cuøng cöïc vôùi moät söùc phaù hoaïi gheâ gôùm: caùi bieát cuûa khoa hoïc ôû ñaây laïi cuõng khoâng phaûi laø caùi coù theå giaûi quyeát ñöôïc moät caùch caên baûn vaán ñeà nhaân sinh.

Taâm lyù hoïc vaø xaõ hoäi hoïc coù theå ñi xa hôn. Caùi bieát cuûa taâm lyù hoïc vaø cuûa xaõ hoäi hoïc coù theå vöôït khoûi caùi bieát hieän thôøi vaø hieän xöù cuûa khoa hoïc, coù theå khaùm phaù ra nguyeân do cuûa nhieàu söï kieän taâm lyù, xaõ hoäi. Tuy nhieân, ñöùng veà phöông dieän tuyeät ñoái, taâm lyù hoïc vaø xaõ hoäi hoïc vaãn khoâng coù cao voïng giaûi quyeát ñöôïc nhöõng thaéc maéc sieâu hình, vaø ñöùng veà phöông dieän nhaân sinh, caùc moân hoïc naày cuõng chöa coù theå ñònh ñöôïc giaù trò vaø tieâu chuaån cho caùc hieän töôïng taâm lyù, xaõ hoäi.

Trieát hoïc coù moät caùi nhìn toång quaùt hôn, roäng raõi hôn. Trieát hoïc chuû tröông giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà sieâu hình, vaø nöông vaøo nhöõng giaûi quyeát aáy, thieát laäp nhöõng ñöôøng loái nhaân sinh phuø hôïp. Trieát hoïc muoán tìm ñeán baûn theå vaø chaân töôùng cuûa vuõ truï vaïn höõu, chuû tröông hoaëc nhaát nguyeân, hoaëc ña nguyeân, hoaëc voâ nguyeân... Tuy böôùc ñaàu cuõng coù caên cöù treân thöïc nghieäm ñaáy, nhöng daàn daàn lìa xa thöïc nghieäm ñeå ñi saâu vaøo nhöõng bieân giôùi sieâu hình xa thaúm. Nhöõng loái giaûi ñaùp cuûa trieát hoïc thaät taùo baïo vaø coá nhieân laø khoâng theå kieåm saùt ñöôïc baèng thöïc nghieäm. Töø xöa ñeán nay, bieát bao nhieâu trieát gia, bieát bao nhieâu lyù thuyeát chuû tröông khoâng gioáng nhau, vaø ta naøo bieát ñöôïc ñaâu laø chaân lyù. Caùi maø hoâm qua ngöôøi ta goïi laø chaân lyù, hoâm nay ñaõ khoâng coøn laø chaân lyù nöõa roài. Caùi maø hoâm nay moïi ngöôøi cho laø chaân lyù, ngaøy mai haún laïi coù theå laø sai laïc. Lyù trí con ngöôøi khoå sôû voâ cuøng trong khi ñi tìm chaân lyù, vaø ñeán baây giôø con ngöôøi laïi ñaâm ra nghi ngôø khoâng bieát raèng lyù trí mình coù theå coù khaû naêng ñaït ñeán chaân lyù hay khoâng? Söï nghi ngôø ñoù quaû ñaõ toá caùo söï keùm heøn cuûa caùi tri thöùc nhaân loaïi. Caùi bieát cuûa trieát hoïc ñaõ baâng quô nhö theá thì laøm sao höôùng daãn ñöôïc nhaân sinh moät caùch vöõng vaøng chaéc chaén?

Nöông vaøo ñaâu ñeå coù choã an taâm laäp maïng? Con ngöôøi chæ coøn bieát vaøo toân giaùo...

Toân Giaùo phaàn nhieàu ñöôïc thaønh laäp treân ñöùc Tin, baùc boû haún phaàn lyù trí. ÔÛ trong ñòa haït naày, con ngöôøi phaûi ñaët heát söï Tin töôûng vaøo moät ñaáng thaàn minh, soáng ñuùng theo nhöõng giaùo ñieàu ñònh saün ñeå chôø moät ngaøy giaûi thoaùt. Con ngöôøi ôû ñaây ñöôïc yeân oån hôn, nhöng thöông thay, khoâng daùm nghó, vaø laøm moät ñieàu gì mình cho laø ñuùng maø ngöôïc laïi vôùi nhöõng giaùo ñieàu coá ñònh. Trieát hoïc thì thuaàn Hieåu, maø toân giaùo laïi laø thuaàn Tin - Caùi bieát ôû ñaây khoâng coøn coù caùnh ñeå coù theå mong bay xa ñöôïc nöõa.

Ñaïo Phaät, nhö trong baøi tröôùc chuùng toâi ñaõ noùi, bao goàm caû khoa hoïc, taâm lyù hoïc, xaõ hoäi hoïc, trieát hoïc vaø toân giaùo. Khoâng coù moät vaán ñeà naøo thuoäc sieâu hình, moät vaán ñeà naøo thuoäc nhaân sinh maø ñaïo Phaät khoâng ñeà caäp ñeán. Tuy ñaïo Phaät khoâng ñeà caäp ñeán taát caû nhöõng chi tieát cuûa caùc moân hoïc kia, song ta coù theå tìm ôû ñaïo Phaät nhöõng nguyeân taéc toång quaùt giaûi thích ñöôïc moïi vaán ñeà.

Ñaïo Phaät laáy söï soáng laøm caên baûn vaø chuû tröông giaûi thoaùt con ngöôøi khoûi tình traïng sinh hoaït ñau khoå, neân chi nhöõng giaûi quyeát cuûa Phaät giaùo raát laø thöïc tieãn.
 

Veà caùc hieän töôïng, ñaïo Phaät khoâng chuû tröông tìm hieåu cho caën keõ. Bôûi vì söï tìm hieåu ñoù khoâng coù lôïi ích gì cho söï tieán boä treân ñöôøng giaûi thoaùt. Ñöùc Phaät daïy lyù nhaân quaû, lyù nhaân duyeân töông-quan töông-thaønh ñeå chæ baøy con ñöôøng dieãn bieán thaønh hoaïi cuûa muoân vaät. Ngöôøi Phaät töû caàn thaáy nguyeân taéc töông duyeân aáy maø quaùn saùt, tu taäp xaây döïng. Moät quan nieäm töông-quan töông-duyeân chaúng haïn coù theå laøm cô sôû cho moät nguyeân taéc toå chöùc xaõ hoäi, moät nguyeân taéc giaùo duïc hôïp lyù, vaø laø moät nguyeân do phaù tan nhöõng coá chaáp meâ môø saün coù cuûa chuùng ta. Trong kinh Baùch duï, ñöùc Phaät Thích Ca coù thuaät caâu chuyeän: Moät ngöôøi bò teân ñoäc, khi thaáy ngöôøi ta baûo ruùt muõi teân ra, thì ngaên laïi, baûo: 'Khoan, ñeå toâi hoûi xem ai baén muõi teân naày, ngöôøi ñoù teân hoï laø chi, ôû xöù naøo, vaø thuoác ñoäc naày laáy ôû ñaâu, coâng hieäu ra sao ñaõ.' Neáu daàn daø tìm hieåu cho heát töøng aáy thöù thì thuoác ñoäc ñaõ thaám vaøo laøm cho ngöôøi aáy cheát roài. Cho neân vieäc quan heä laø phaûi nhoå ngay muõi teân vaø röûa thuoác. Caùi bieát kia chaúng quan heä chi. Ñöùc Phaät chæ daïy nhöõng caùi bieát caàn thieát ñeå cho con ngöôøi thoaùt khoå thoâi. Maø nhöõng caùi bieát Phaät daïy laø nhöõng caùi bieát lôùn lao, khoâng phaûi laø nhöõng caùi bieát laët vaët.

Caùi bieát naøo laø caùi bieát lôùn lao?
Caùi bieát veà söï sinh töû vaø giaûi thoaùt.

Vôùi moät trí tueä giaùc ngoä, ñöùc Phaät ñaõ ñaït ñeán chaân lyù tuyeät ñoái. Nhöng chaân lyù tuyeät ñoái aáy phaûi do moãi ngöôøi töï chöùng ngoä. Chaân lyù kia khoâng theå giaûi baøy treân ngoân ngöõ vaên töï ñöôïc, vì nhöõng thöù naày coù moät giaù trò thaät keùm coûi. Neáu Phaät coù giaûi baøy thì cuõng chæ giaûi baøy ñöôïc boùng daùng cuûa chaân lyù vaø nhöõng phöông tieän ñeå ñi ñeán chaân lyù maø thoâi. Söï chæ baøy aáy coù caên cöù treân söï giaùc ngoä thaáu ñaït, chöù khoâng phaûi chæ laø nhöõng suy luaän sieâu hình vaån vô nhö ôû trieát hoïc. Giaùo lyù vieân giaùc vaø duy nghieäp cuûa Phaät daïy chaúng haïn, coù theå thuyeát minh ñöôïc nguyeân uûy cuûa vuõ truï nhaân loaïi vaø vaïch ñöôïc con ñöôøng ñi cho nhaân loaïi. Giaùo lyù duy thöùc trình baøy caën keõ nhöõng haønh töôùng vaø taùc duïng cuûa taâm lyù con ngöôøi, chính xaùc, raønh reõ vaø saâu xa gaáp maáy möôi laàn taâm lyù hoïc thöïc nghieäm. Vaø coøn nguyeân taéc toå chöùc xaõ hoäi naøo hôïp lyù vaø laøm thoûa maõn chuùng ta hôn laø nguyeân taéc 'töï bieán coïng bieán' cuûa giaùo lyù duy nghieäp? Con ngöôøi nöông vaøo giaùo lyù Phaät daïy ñeå tìm hieåu, ñeå thöïc haønh, caûi taïo baûn thaân mình vaø xaõ hoäi mình, ñeå ñöôïc giaûi thoaùt vaø giaùc ngoä. Nhöng con ngöôøi khoâng bò baét buoäc phaûi tin theo giaùo lyù aáy moät caùch muø quaùng. Phaät daïy: 'Ñöøng voäi tin töôûng moät ñieàu gì duø ñieàu ñoù laø do moät vò truyeàn giaùo chæ daïy. Phaûi suy nghó kyõ löôõng tröôùc khi tin, vaø khi tin roài phaûi cöông quyeát thöïc haønh ñeå ñi ñeán keát quaû' (kinh Kalama).
 

Nhôø tìm hieåu, thöïc haønh, chöùng ñaït, con ngöôøi coù theå côûi môû ñöôïc taát caû nhöõng nghi nan, thaéc maéc. Töø moät quan nieäm chính xaùc - quan nieäm duy nghieäp - veà vuõ truï vaø con ngöôøi, Phaät töû ñi ñeán moät quan nieäm hôïp lyù veà söï soáng. Ngöôøi ta tìm thaáy ôû ñaïo Phaät söï thoûa maõn veà lyù trí, veà tình caûm. Con ngöôøi ôû ñaây khoâng bò ñeø neùn, goø eùp, con ngöôøi ôû ñaây khoâng coøn bò thaéc maéc nghi nan. Con ngöôøi ôû ñaây coù theå tìm ñöôïc choã an taâm laäp maïng.

Caùi bieát cuûa baäc giaùc ngoä laø 'caùi bieát cuøng khaép, chaân chính vaø cao toät' (voâ thöôïng chính bieán tri giaùc). Lôøi daïy cuûa baäc giaùc ngoä goïi laø giaùo phaùp. Phaät töû tìm hieåu, chöùng nghieäm chaân lyù chæ baøy trong giaùo phaùp aáy ñeå coù theå ñi ñeán caùi bieát cao toät chaân chính kia maø phaù tan moïi thaéc maéc. Loøng tin ôû ñaây ñöôïc lyù trí kieåm saùt, vaø caùi TRI ñi ñeán cöùu caùnh moät laàn vôùi caùi Haønh.

Ñoù laø noùi veà phöông dieän khaùt khao chaân lyù. Coøn veà phöông dieän nhaân sinh, giaùo lyù baøy giaûi nguyeân taéc toå chöùc sinh hoaït xaõ hoäi, vaø nhöõng phöông phaùp ñaøo luyeän neân moät nhaân saùch sieâu vieät, chæ baøy moät neáp soáng höôùng thieän, giaûi thoaùt.

Kho taøng kinh ñieån coøn ñoù, chuùng ta seõ daàn daàn tìm hoïc vaø seõ thaáy raèng caùi bieát cuûa Phaät quaû laø moät caùi bieát roäng lôùn vaø cao ñeïp voâ song./.

Source: PHAT-HOC Buddhist Magazine, February 1997, http://www.win.net/phathoc/


[ Trôû Veà ]