Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Trang Chuû]
Boà Taùt
(Bodhisattvaø - Paøli : Bodhisattaø )Thích Chôn Thieän
I. Toång quan
- Trong baøi naày, ngöôøi vieát chæ ghi laïi moät soá ñieåm theo kyù öùc haïn cheá trong caùc dòp nghieân cöùu, hoïc hoûi veà Boà-taùt vaø Boà-taùt thöøa töø giaùo lyù Nam taïng vaø Baéc taïng. Ngöôøi vieát seõ coù baøi bieân khaûo ñaày ñuû hôn trong moät dòp khaùc.
- Theo taøi lieäu nghieân cöùu veà Boà-taùt vaø Ñaïi thöøa Phaät giaùo cuûa Thöôïng toïa Tieán só walpola Rahula, moät nhaø Phaät hoïc noåi tieáng Tích Lan, trong moät baøi thuyeát giaûng cuûa Thöôïng toïa taïi Malaysia naêm 1955, töø ngöõ Ñaïi thöøa ( Mahaøyaøna ) vaø Tieåu thöøa ( Hìnayaøna ) Phaät giaùo chæ tìm thaáy ôû Kinh Phaùp Hoa, maø khoâng coù ôû caùc taøi lieäu Phaät hoïc tröôùc ñoù, bao goàm caû caùc Bieân nieân kyù. Kinh Phaùp Hoa xuaát hieän sôùm nhaát laø vaøo theá kyû thöù nhaát tröôùc Taây lòch ( I.B.C ). Boà-taùt thöøa coù maët töø ñoù, vaø lyù töôûng Boà-taùt ñöôïc hình thaønh töø ñoù ( Bodhisattva 's Ideal ).
- Tö töôûng Phaät giaùo Ñaïi thöøa ñöôïc baøn ñeán sôùm nhaát cuõng töø theá kyû thöù nhaát tröôùc Taây lòch; phaùt trieån maïnh döôùi thôøi ñaïi Luaän sö Long Thoï ( Nagarjuna ), theá kyû thöù hai Taây lòch vaø phaùt trieån maïnh nhaát töø theá kyû thöù tö Taây lòch, döôùi thôøi cuûa hai ñaïi Luaän sö Voâ Tröôùc ( Asanga ) vaø Theá Thaân ( Vasubandhu );
- Thöïc söï, danh töø Boà-taùt ( Bodhisattaø ) vaø caùc haïnh Boà-taùt Thaäp ñoä vaø Luïc ñoä ba-la-maät ñaõ ñöôïc ñeà caäp ñeán trong Nikaøya cuûa Thöôïng toïa boä ( Theravada ) ñöôïc kieát taäp töø theá kyû thöù ba tröôùc Taây lòch, döôùi trieàu ñaïi ñeá Asoka, ñaëc bieät trong caùc caâu chuyeän Tieàn thaân ( Jaøtaka ) thuoäc Tieåu Boä kinh ( Khuddaka Nikaøya ). Tö töôûng Ñaïi thöøa cuõng coù goác töø 5 Nikaøya, chæ phaùt trieån saâu roäng veà sau thaønh caùc Kinh, caùc luaän, maø voán caùi tinh thaàn trieån khai laø tinh thaàn giaûng roäng coù töø Kinh taïng : caùc ñaïi ñeä töû giaûng roäng caùc lôøi daïy vaén taét cuûa Theá Toân, nhö toân giaû Xaù Lôïi Phaát ( Saøriputta ), toân giaû Ca Chieân Dieân ( Kaccaøna ) ...
- Töø ngöõ Boà-taùt, tieáng Sanskrit vieát laø Bodhisattvaø, Paøli vieát laø Bodhisattaø : Bodhi coù nghóa laø giaùc, giaùc trí, giaùc ngoä; sattaø laø bieán caùch thöù nhaát ( chuû caùch ) cuûa töø sattu, laø moät höõu tình, moät chuùng sinh ( being ). Haùn ngöõ goïi Boà-taùt laø Giaùc höõu tình ( moät höõu tình coù giaùc trí ).
Töø caùc chuyeän Jaøtaka, tieàn thaân cuûa Theá Toân thöôøng ñöôïc ñeà caäp laø Boà-taùt ñang thöïc haønh caùc ba-la-maät, noùi roõ laø Thaäp ba-la-maät ( Boá thí, Trì giôùi, Tinh taán, Nhaãn nhuïc, Thieàn ñònh, Trí tueä, Phöông tieän thieän xaûo, Nguyeän, löïc vaø trí ) hay Luïc ñoä ba-la-maät ( boá thí, trì giôùi, tinh taán, nhaãn nhuïc, thieàn ñònh vaø trí tueä ) ñeå caàu Nhaát thieát trí ( Phaät quaû ), nhöng khoâng giôùi thieäu cuï theå phaùt haønh thaønh heä thoáng giaùo lyù cho haøng Boà-taùt. Maõi ñeán thôøi kyø Phaät giaùo phaùt trieån ( hay Ñaïi thöøav) thì giaùo nghóa, giaùo haïnh, giaùo giôùi veà Boà-taùt môùi ñöôïc heä thoáng thaønh moät thöøa gíaùo vaø phoå bieán roäng raõi : Boà-taùt giôùi, Boà-taùt taâm, Boà-taùt nguyeän, Boà-taùt haïnh, Boà-taùt ñòa...
- Kinh Ñaïi Boån, Tröôøng Boä ( Dighaø Nikaøya ), Kinh Hi Höõu Vò Taèng Höõu Phaùp (Majjhima Nikaøya, Vol. III ), Kinh Taäp ( Suttanipaøta, Khuddka - Nikaøya ) ghi raèng : Ñöùc Thích Toân laø vò Boà-Taùt ôû cung Ñaâu Xuaát ( Tusita, coõi trôøi thöù tö cuûa Duïc giôùi thieân ) Ñaûn sinh luùc vöøa chaám döùt tuoåi tho ôû ñoù : ñaây laø ñôøi soáng cuoái cuøng thaønh Phaät. Nhö theá, theo giaùo nghóa Boà-taùt cuûa Ñaïi thöøa, töø cung Ñaâu Suaát Boà-taùt ñaõ vieân maõn quaû vò Thaäp ñòa Boà-taùt : Phaùp Vaân ñòa.
- Haïnh nguyeän chính cuûa moät vò Boà-taùt, theo Nguyeân Thuûy ( Theravada ) vaø Ñaïi thöøa ( Phaùt trieån ) laø " thöôïng caàu, haï hoaù ": treân thì caàu Phaät trí, döôùi thì hoaù ñoä, daãn daét chuùng sinh ñeán Phaät trí. Boà-taùt haønh töï ñoä vaø ñoä tha song song. Theo Ñaïi thöøa, tieâu bieåu laø kinh Phaùp Hoa vaø Hoa Nghieâm, Boà-taùt coù ba söùc maïnh ñaëc thuø : trí tueä laø linh hoàn, thieàn ñònh laø söùc maïnh, vaø taâm ñaïi bi laø saéc thaùi haïnh nguyeän noåi baät treân ñöôøng ñoä sinh.
- Töø yù nghóa " thöôïng caàu Phaät quaû ", veà sau moät haønh giaû phaùt khôûi " boà ñeà taâm " caàu giaùc ngoä thöôøng ñöôïc hieåu moät caùch roäng raõi laø " boà taùt sô phaùt taâm ". Y Ù nghóa Boà-taùt roäng raõi naày ñöôïc trình baøy trong 54 quaû vò tröôùc khi thaønh Phaät Chaùnh Ñaúng Giaùc cuûa Hoa Nghieâm ( vôùi Phaùp Hoa toâng thì coù 52 quaû vò ) laø : Thaäp Tín, Thaäp Haïnh, Thaäp Truï, Thaäp Hoài Höôùng, Thaäp Gia haïnh, vaø Thaäp ñòa.
II. Hoa Nghieâm Kinh vaø Thaäp ñòa Boà-taùt
- Töø giaùo lyù Luïc ñoä hay Thaäp ñoä ba-la-maät cuûa Boà-taùt, phaùp haønh cô baûn cuûa moät Boà-taùt hieän roõ : Giôùi, Ñònh, Tueä vaø taâm Ñaïi bi ñoä sinh ( cuï theå qua Töù nhieáp phaùp vaø Töù voâ löôïng taâm ) ñöôïc haønh vieân maõn ñeán Nieát baøn Voâ thuû tröôùc ñaày ñuû Nhaát thieát trí.
- Kinh Hoa Nghieâm giôùi thieäu Boà-taùt haønh Töù nhieáp phaùp traûi qua 44 quaû vò tröôùc khi ñi vaøo Thaäp ñòa ( Dasa - bhuømi ), ñoù laø :
* Thaäp tín : haønh giaû haønh Giôùi, Ñònh, Tueä keát hôïp vôùi coâng haïnh haønh Boá thínhieáp.
* Thaäp Haïnh : haønh giaû haønh Giôùi, Ñònh, Tueä keát hôïp vôùi coâng haïnh haønh AÙingöõ nhieáp.
* Thaäp Truï : haønh giaû haønh Giôùi, Ñònh, Tueä keát hôïp vôùi coâng haïnh haønh Lôïihaønh nhieáp.
* Thaäp Hoài Höôùng : haønh giaû tieáp tuïc coâng phu Giôùi, Ñònh, Tueä keát hôïp vôùi coâng haïnh haønh Ñoàng söï nhieáp.
Tieáp theo, haønh giaû phaùt khôûi vaø an truù vaøo giaùc tænh voâ ngaõ ( trí tueä voâ ngaõ ) qua boán quaû vò laàn löôït laø Noaõn, Nhaãn, Ñaûnh, vaø Theá ñeä nhaát. Taïi Theá ñeä nhaát vò, haønh giaû thaønh töïu coâng phu vöõng truù ôû trí tueä voâ ngaõ, vaø ñi vaøo haønh Thaäp ñòa Boà-taùt ñaïo.
- Thaäp ñòa Boà-taùt :
1. Hoan Hyû ñòa ( Pramuditaø ):
Taïi ñaây, Boà-taùt an truù vöõng chaéc vaøo trí tueä voâ ngaõ, taâm sanh hoan hyû, chöùng ñaéc söï thaät Ngaõ Khoâng vaø Phaùp Khoâng. Boà-taùt khôûi söï ñaït ñöôïc Thaùnh taùnh ( vaøo doøng Thaùnh )
2. Ly Caáu ñòa ( Vimalaø )
Taïi nhò ñòa, Boà-taùt haønh vieân maõn Giôùi ñöùc.
3. Phaùt Quang ñòa ( Prabhaø - Karì )
Taïi tam ñòa, Boà-taùt haønh vieân maõn haïnh Nhaãn nhuïc , ñi saâu vaøo noäi quaùn, thoaùt khoûi raøng buoäc cuûa ñöôøng tu ( tu ñaïo : bhaøvanaø maørga )
4. Dieäm Hueä ñòa ( Arcismatì )
Taïi töù ñòa, Boà-taùt haønh vieân maõn haïnh Tinh Taán , phaùt trieå maïnh naêng löïc thieàn quaùn.
5. Nan Thaéng ñòa ( Sudurjiayaø )
Taïi nguõ ñòa, Boà-taùt haønh vieân maõn Coâng phu Thieàn ñònh , ñaày ñuû nhaân duyeân ñeå an truù vaøo Taùnh Khoâng taïi theá gian.
6. Hieän Tieàn ñòa ( Abhimukhì )
Taïi luïc ñòa, Boà-taùt phaùt trieån vieân maõn tueä voâ ngaõ ( Prajnaø ), thaáy nhö thaät taùnh thanh tònh cuûa vaïn höõu ( bình ñaúng öùng xöû vôùi tònh vaø baát tònh )
7. Vieãn haønh ñòa ( Duøramgama )
Taïi thaát ñòa, Boà-taùt ñoaïn taän taäp khí chaáp Ngaõ, phaùt trieån taâm ñaïi bi cöùu ñoä chuùng sinh.
8. Baát ñoäng ñòa ( Acalaø )
Taïi baùt ñòa, Boà-taùt ñoaïn taän taäp khí chaáp Ngaõ vaø chaáp Phaùp, an truù vaøo voâ töôùng maø töï taïi du haønh ñoä sinh.
9. Thieän Hueä ñòa ( Saødhumatì )
Taïi cöõu ñòa, Boà-taùt thaønh töïu Thaäp löïc Boà-taùt, ( Dasabalaø ), coù khaû naêng thuyeát phaùp ñoä sinh roäng raõi.
10. Phaùp Vaân ñòa ( Dharmameghaø )
Taïi thaäp ñòa, Boà-taùt coù theå thuyeát phaùp chæ ñöôøng cho moïi caên cô, nhö ñaùm maây lôùn cho möa cho caùc loaøi caây lôùn, caây nhoû.
- Boà-taùt Thaäp ñòa, theo Kinh Hoa Nghieâm, haønh keát hôïp ñuû Töù nhieáp phaùp : Boá thí, AÙi ngöõ, Lôïi haønh vaø Ñoàng söï.
- Töø Baùt ñòa, Baát Ñoäng ñòa, Boà-taùt ñöôïc toân xöng laø Ñaïi Boà-taùt ( Mahaøbodhisattvaø )
III. Thaäp ñòa Boà-taùt vaø Töù quaû Sa moân ( Nikaøya )
1. Höõu Hoïc vò vaø Thaäp ñòa
1.1. Thaùnh Tu-ñaø-hoaøn ( Sotapatti ) : Tu-ñaø-hoaøn tröø xong Thaân kieán ( Sakkaøyaditthi ), nghi, vaø giôùi caám thuû, neân veà maët taâm vaø tueä giaûi thoaùt, thì töông ñöông vôùi Hoan Hyû ñòa vaø Ly caáu ñòa.
1.2. Thaùnh Tö-ñaø-haøm ( Sakadagamì ): laøm yeáu ñi Duïc vaø Saân, Thaùnh A-na haøm ( Anaøgamì ) thì ñoaïn taän Duïc vaø Saân, neân veà maët taâm vaø tueä giaûi thoaùt, coù theå xem töông ñöông vôùi Nan Thaéng ñòa ( nguõ ñòa ) coù khaû naêng an truù vaøo Taùnh Khoâng.
2. Thaùnh Voâ Hoïc A-la-haùn ( Arahat ) vaø Thaäp ñòa
Thaùnh A-la-haùn ñaõ ñoaïn taän 10 kieát söû : Thaân Kieán, Nghi, Giôùi caám thuû, Duïc , Saân, Höõu aùi, Voâ höõu aùi, Maïn, Traøo cöû vaø Voâ minh. Veàaø maët taâm vaø tueä giaûi thoaùt, coù theå xem laø ñaõ tröø saïch chaáp thuû Ngaõ, Phaùp, töông ñöông vôùi Ñaïi Boà-taùt Baát Ñoäng ñòa ( Acalaø )
Theo Nikaøya, caùc A-la-haùn vaãn coù söï cao, thaáp veà tueä giaûi thoaùt, veà taâm giaûi thoaùt ( thieàn ñònh vaø caùc thaàn thoâng ) neân môùi coù caùc vò ñeä nhaát veà trí tueä, ñeä nhaát thaàn thoâng, ñeä nhaát thieàn ñònh v.v... coù caùc A-la-haùn vaø Ñaïi A-la-haùn. Ñöùc Theá Toân cuõng laø moät A-la-haùn, nhöng laø A-la-haùn toái thöôïng goïi laø A-la-haùn Chaùnh Ñaúng Giaùc ( Arahat - Sammasambuñha ). Nhö theá, söï khaùc bieä giöõa caùc Ñaïi A-la-haùn vaø caùc Ñaïi Boà-taùt chæ laø söï khaùc bieät veà söù meänh, vai troø vaø danh xöng, treân thöïc teá giaûi thoaùt, caùc Ñaïi A-la-haùn coù khaû naêng cuûa moät Ñaïi Boà-taùt Cöûu ñòa vaø Thaäp ñòa vaø an truù Luïc ñoä Ba-la-maät.
IV. Phaùp Hoa Kinh vaø Boà-taùt-thöøa ( Bodhisattvaø - yaøra )
- Kinh Phaùp Hoa phaân bieät coù naêm thöøa giaùo daønh cho naêm laøng caên cô : Nhaân, Thieân, Thinh Vaên, Duyeân Giaùc vaø Boà-taùt. Ñaëc bieät, Kinh chuû tröông " Hoäi tam quy nhaát ", thoáng nhaát ba thöøa Thinh Vaên, Duyeân giaùc vaø Boà-taùt thöøa vaøo nhaát thöøa giaùo goïi laø Phaät thöøa ( Buñha - Yaøna ), xaùc ñònh muïc tieâu giaûi thoaùt toái haäu chæ coù moät laø Phaät tri kieán. Do vì caên cô cuûa caùc haønh giaû khaùc nhau veà trí tueä, yù chí, thieân höôùng, nguyeän voïng, neân Theá Toân phöông tieän trieån khai phaùp ra naêm thöøa hay ba thöøa. Ñieåm khaùc bieät cuûa Phaùp ( Phaät Phaùp ) laø naèm ôû caên cô, khaû naêng cuûa ngöôøi ñoùn nhaän, maø khoâng naèm ôû Phaùp, ôû ñích ñeán giaûi thoaùt cuûa Phaùp.
- Phaåm Thí duï " ngoâi nhaø löûa " tam giôùi ñang boác chaùy bôûi löûa tham, löûa saân, löûa si, löûa sanh, giaø,beänh, cheát, öu, bi, khoå naõo, Ñöùc Phaät beøn phöông tieän noùi Phaùp coù ba thöøa ñeå kíp cöùu chuùng sinh ra khoûi nhaø löûa. Khi haønh giaû ra khoûi khoå ñau cuûa höõu vi ( sinh töû luaân hoài ) thì Ñöùc Phaät daïy chæ coù moät Boà-taùt thöøa ( duï cho xe Traâu ) daãn ñeán Phaät quaû. Nhö theá caùc vò Thaùnh A-la-haùn, Bích Chi sau khi ñoaïn taän AÙi, Thuû, ñoaïn taän ñöôïc caùc nhaân cuûa sinh töû, môùi chæ ñaéc ñöôïc Giaûi thoaùt thaân ( Vimukti - Kaøya ) maø chöa ñaéc ñöôïc Phaùp thaân ( Dharma-Kaøya ), coøn caàn haønh ñaïi bi taâm, ñoä khoå voâ löôïng chuùng sanh môùi coù theå thaønh töïu Nhaát thieát trí ( Phaät trí ).
Söï khaùc bieät veà khaû naêng theå nhaäp Phaùp thaân ( Dharma Kaøya ) cuûa ba baäc Thaùnh A la-haùn, Bích Chi vaø Boà-taùt ( Ñaïi Boà-taùt ) coù theå ñöôïc hieåu qua söï hình dung ba hình aûnh ôû ví duï sau :
* Ba ngöôøi cuøng maéc moät moùn nôï lôùn ( nôï sinh töû ); caû ba ñeàu noã löïc laøm vieäc sinh lôïi sau moät thôøi gian daøi ñeå xoùa nôï. Baáy giôø, moät vò sau khi traû nôï xong, cuûa caûi töï thaân khoâng coøn coù bao nhieâu; vò thöù hai, sau khi traû nôï xong, tieàn cuûa coøn laïi khaù nhieàu coù theå giuùp ñôõ nhieàu ngöôøi khaùc; vò thöù ba, sau khi traû nôï xong, cuûa caûi coøn laïi voâ soá coù theå cöùu giuùp voâ soá ngöôøi khaùc.
Cuõng theá, caû ba baäc Thaùnh A-la-haùn, Bích Chi vaø Ñaïi Boà-taùt sau khi thoaùt ly sinh töû, ñöôïc " giaûi thoaùt thaân ", thì khaû naêng ñoä sinh ñeå ñaéc Phaùp thaân coù söï khaùc bieät. ÔÛ ñaây, caùi nhìn phaân bieät caùc phaùp cuûa caùc baäc Thaùnh coù maët, nhöng caùi taâm chaáp thuû thì khoâng.
Boà - taùt thöøa ôû Kinh Phaùp Hoa coù yù nghóa nhö theá, vaø theá giôùi caùc baäc Thaùnh cuûa Kinh Phaùp Hoa ñöôïc xeáp töø thaáp leân cao nhö sau :
Thinh vaên ---> Duyeân Giaùc ---> Boà-taùt ---> Phaät Chaùnh Ñaúng Giaùc
- Caùc Kinh Nikaøya khoâng tröïc tieáp giôùi thieäu Boà-taùt thöøa, nhöng cuõng ñaõ heù môû cho thaáy raèng caùc A-la-haùn sau khi ñoaïn dieät AÙi, Thuû, Voâ minh thì caùc khaû naêng veà trí tueä, thieàn ñònh, thuyeát phaùp ñoä sanh vaãn bieåu hieän ôû caùc caáp ñoä khaùc nhau qua lôøi tuyeân boá cuûa Theá Toân veà caùc vò A-la-haùn ñeä nhaát trí tueä, thieàn ñònh, thaàn thoâng v.v... vaø vaãn chöa vaøo Phaät trí nhö Theá Toân. Theá coù nghóa laø caùc baäc Thaùnh A-la- haùn ñaõ giaûi thoaùt khoûi khoå sinh töû vaãn coøn coù vieäc phaûi laøm ñeå theå nhaäp Phaùp thaân ( Dharmakaøya). Ñaây laø ñieåm töø ñoù thaønh laäp Boà-taùt thöøa veà sau.
V. Vò trí Boà-taùt ôû caùc kinh Ñaïi thöøa
- Caùc Kinh Ñaïi thöøa luoân giôùi thieäu thính chuùng goàm coù ba ñoái töôïng :
* Chuùng Thinh vaên goïi laø " chuùng ñöông cô ", ñoái töôïng chính cuûa caùc thôøi Phaùp.
* Chuùng Boà-taùt : goïi laø " chuùng hoä trì ", nghe Phaùp ñeå hoä trì, khích leä chuùng Thinh vaên.
* Chuùng Nhaân, Thieän vaø Baùt boä phi nhaân : goïi laø " chuùng Keát duyeân ", nghe Phaùp ñeå keát duyeân, maø chöa ñuû duyeân ñeå haønh trì.
- Kinh Phaùp Hoa dieãn ñaït moät Boà-taùt laø phaùp sö dieãn noùi Dieäu Phaùp caàn hoäi ñuû ba ñöùc :
* " Nhaäp Nhö Lai thaát " ( ôû ngoâi nhaø ñaïi töø bi cuûa Nhö Lai )
* " Tröôùc nhö Lai y " ( Maëc aùo nhu hoøa, nhaãn nhuïc cuûa Nhö Lai )
* " Toïa Nhö Lai toøa " ( ngoài choã ngoài an truù vaøo Taùnh Khoâng cuûa Nhöùt thieát phaùp cuûa Nhö Lai )
- Kinh Hoa Nghieâm thì khaúng ñònh :
- Trí tueä laø linh hoàn cuûa moät Boà-taùt.
- Thieàn ñònh laø söùc maïnh cuûa moät Boà-taùt.
- Töø bi laø saéc thaùi öùng xöû cuûa moät Boà-taùt.
- Kinh Phaùp Hoa ñaõ môû ñaàu vôùi söï hieän dieän cuûa Boà-taùt Vaên Thuø ( Bieåu töôïng cuûa Nhaát thieát trí ) vaø keát thuùc vôùi hình aûnh cuûa Boà-taùt ñaïi haïnh Phoå Hieàn ( bieåu töôïng cuûa söùc maïnh haønh trì )
- Kinh Hoa Nghieâm thì môû ñaàu vôùi Boà-taùt Phoå Hieàn vaø keát thuùc vôùi hình aûnh cuûa Boà-taùt Vaên thuø ( bieåu töôïng cuûa Nhaát thieát trí )
Kyõ thuaät giôùi thieäu coù khaùc nhau giöõa hai Kinh, nhöng chuû yù thì chæ coù moät : haønh Boà-taùt haïnh ñeå theå nhaäp Nhaát thieát trí.
- Neáu linh hoàn cuûa moät Boà-taùt laø Trí tueä ( Prajnaø ), thì linh hoàn cuûa Boà-taùt haïnh ( caùc phaät söï cuûa Boà-taùt ) phaûi laø giuùp chuùng sinh coù Chaùnh kieán, trí tueä ñeå loaïi boû voâ minh, taø kieán voán laø goác cuûa khoå ñau. Caùc phaät söï khaùc cuûa Boà-taùt laø nhieáp hoaù chuùng sanh chæ laø phöông ieän. Theá neân, Boá Thí nhieáp trong " Töù nhieáp phaùp " cuûa Thaäp ñòa Boà-taùt xaùc ñònh Boá thí Phaùp laø toái thaéng. Ñaây laø phaät söï giuùp chuùng sanh phaùt khôûi chaùnh kieán, hay phaùt khôûi " taâm boà ñeà ", vaø nuoâi döôõng chaùnh kieán, taâm boà ñeà aáy, phaùt trieån cho ñeán ngaøy môû ra Phaät trí. Ñaây cuõng laø phaät söï trung thaønh theå hieän chaâm ngoân " Duy Tueä thò nghieäp " cuûa giaùo lyù Phaät giaùo. Söù meänh cuûa Phaät giaùo laø theá, vaø söù meänh cuûa moät Boà-taùt cuõng laø theá !
VI. Keát luaän
Giöõa bieån sinh töû ñaày voâ thöôøng, chuùng sinh khoâng theå traùnh khoûi caùc khoå ñau gaây ra bôûi caùc nhaân toá khaùch quan vaø chuû quan. Nhaân toá taùc haïi trieàn mieân vaø lôùn nhaát vaãn laø chính duïc voïng, tham aùi, chaáp ngaõ cuûa töï thaân moãi chuùng sinh. Chuùng sinh luoân luoân caàn söï giuùp ñôõ, khích leä, hoä trì cuûa voâ löôïng baøn tay cuûa caùc thieän höõu vaø cuûa chö Boà-taùt. Ngay döôùi thôøi Ñöùc Phaät, Ngaøi thaáy, ngoaøi ñoaøn theå chö Taêng ñoâng ñaûo vaø trí tueä, ñöùc haïnh, coøn caàn toå chöùc caùc ñoaøn theå cö só haønh haïnh lôïi tha ( nhö haïnh Boà-taùt ) ñeå traûi roäng vaø saâu caùc phaät söï vaøo cuoäc ñôøi. Taêng Chi Boä Kinh IV, phaåm Gia Chuû Hatthaka ( Anguttara - Nikaøya, Vol .IV ) ghi laïi phaùp moân " Töù nhieáp phaùp " maø Theá Toân truyeàn daïy rieâng cho cö só Hatthaka ( ñaõ ñaéc Thaùnh quaû A-na-haøm; caû cö só Citta cuõng theá ) ñeå laõnh ñaïo thaønh coâng vieäc sinh soáng, tu taäp cuûa moät chuùng cö só 500 ngöôøi. Kinh Hoa Nghieâm ñaõ keát hôïp Töù Nhieáp phaùp vaøo phaät söï cuûa chö Boà-taùt Thaäp ñiaï, vaø caû 44 quaû vò tröôùc tröôùc Thaäp ñòa, noùi leân raèng chö Boà-taùt coù theå ñi ñeán Nhaát thieát trí trong phaät söï ñoä sinh, vaø chuùng sinh khoå ñau coù theå ñeán vôùi trí tueä Phaät giaùo trong ñôøi soáng gia ñình phaøm traàn cuûa hoï. Hoa Nghieâm, vaø caû caùc Kinh Ñaïi thöøa Phaät giaùo, ñoàng thôøi cuõng noùi leân raèng chuùng sinh raát khaån thieát caàn ñeán söï giuùp ñôõ cuûa trí tueä voâ ngaõ vaø loøng ñaïi bi cuûa chö Boà-taùt. Phaät söï phaùt huy Phaät giaùo trong moïi thôøi ñaïi cuõng khaån thieát caàn ñeán söï bieåu hieän cuûa trí tueä vaø loøng ñaïi bi aáy giöõa cuoäc ñôøi. Ñaây laø yù nghóa cuûa söï ra ñôøi cuûa chö Boà-taùt, Boà-taùt haïnh vaø Boà-taùt thöøa maø töø ngöõ Bodhisattaø ñaõ gôïi yù : moät chuùng sinh coù trí tueä ñi ra khoûi khoå ñau, vaø ñöa caùc chuùng sinh veà vôùi trí tueä ñi ra khoûi khoå ñau...
Thaùng 5 / 2004
Tyû kheo Chôn Thieän
[ Trôû Veà ]