"Sao goïi laø voâ nieäm? Neáu thaáy taát caû phaùp maø taâm khoâng nhieãm tröôùc, aáy laø voâ nieäm, duïng töùc khaép taát caû choã, cuõng khoâng dính maéc taát caû choã, chæ thanh tònh nôi baûn taâm khieán saùu thöùc ra saùu cöûa ñoái trong saùu traàn khoâng nhieãm khoâng taïp, ñi laïi töï do, thoâng duïng khoâng keït, töùc laø Baùt-nhaõ tam-muoäi, töï taïi giaûi thoaùt goïi laø voâ nieäm haïnh."

"oâng neân bieát, Phaät vì taát caû ngöôøi meâ nhaän thaân naêm uaån hoøa hôïp laøm theå töôùng cuûa mình, phaân bieät taát caû phaùp cho laø töôùng ngoaïi traàn, öa sanh, gheùt töû, nieäm nieäm ñoåi dôøi, khoâng bieát laø moäng huyeãn hö giaû".

"Naøy Thieän tri thöùc, ngöôøi ngoä ñöôïc phaùp voâ nieäm thì muoân phaùp ñeàu thoâng, ngöôøi ngoä ñöôïc phaùp voâ nieäm thì thaáy caûnh giôùi cuûa chö Phaät, ngöôøi ngoä ñöôïc phaùp voâ nieäm thì ñeán ñòa vò Phaät."

-------------

Thaàn Hoäi Phaùp Ngöõ:

"Chaúng chaáp hình töôùng, töùc goïi laø Nhö Nhö. Sao goïi laø Nhö Nhö? Töùc laø Voâ Nieäm. Voâ nieäm laø gì? Töùc laø chaúng nieäm nhôù vieäc coù hay khoâng. Chaúng nieäm nhôù vieäc laønh hay xaáu. Chaúng nieäm nhôù coù bieân teá hay khoâng bieân teá. Chaúng nieäm nhôù coù haïn löôïng hay khoâng haïn löôïng. Chaúng nieäm nhôù Boà Ñeà. Chaúng duøng Boà Ñeà laøm taâm. Chaúng laáy Nieát Baøn laøm nieäm. Ñoù laø voâ nieäm, cuõng laø Baùt Nhaõ Ba La Maät."

"Voâ nieäm töùc laø khoâng coù caûnh giôùi hay ñoái töôïng naøo caû. Neáu coøn moät caûnh giôùi, töùc chaúng töông öng vôùi voâ nieäm."

"Ngöôøi kheùo thaáy voâ nieäm, thì saùu caên chaúng oâ nhieãm. Thaáy voâ nieäm, töùc höôùng ñeán Phaät trí. Thaáy voâ nieäm, goïi laø thaät töôùng. Thaáy voâ nieäm, töùc laø nghóa trung ñaïo ñeä nhaát. Thaáy voâ nieäm thì trong moät luùc ñaày ñuû haèng sa coâng ñöùc. Thaáy voâ nieäm, hay sanh taát caû Phaät phaùp. Thaáy voâ nieäm, töùc nhieáp heát thaûy phaùp."

"Laïi nöõa, kinh Duy Ma Caät thuyeát raèng 'Ñieàu phuïc taâm kia, töùc laø phaùp Thanh Vaên. Chaúng ñieàu phuïc taâm kia, töùc laø phaùp ngöôøi ngu'. Caùc nhaân giaû duïng taâm, töùc laø duøng phaùp ñieàu phuïc. Neáu duøng phaùp ñieàu phuïc, sao goïi laø giaûi thoaùt?"

-----------

 "Ñoán ngoä nhaäp ñaïo yeáu moân" cuûa Hueä Haûi (Ñaïi Chaâu):

Thieàn sö Hueä Haûi laø ñeä töû cuûa Maõ Toå Ñaïo Nhaát, chaùu ñôøi thöù ba cuûa Luïc Toå Hueä Naêng.

***" Voâ nieäm laø ôû taát caû choã maø khoâng taâm, khoâng taát caû caûnh, khoâng coù nhöõng nghó caàu, ñoái caùc caûnh saéc haèng khoâng khôûi ñoäng. Ñöôïc voâ nieäm goïi laø chaân nieäm. Neáu duøng nieäm khôûi nghó laøm nieäm laø taø nieäm, chaúng phaûi chaùnh nieäm."

***"Ngöôøi ñöôïc voâ nieäm, saùu caên khoâng nhieãm, töï nhieân ñöôïc vaøo tri kieán chö Phaät."

***"- Ñaõ noùi voâ nieäm laøm Toâng, chöa bieát voâ nieäm laø voâ nieäm naøo ?

- Voâ nieäm laø khoâng taø nieäm, chôù chaúng phaûi khoâng chaùnh nieäm.

- Theá naøo laø taø nieäm ? Theá naøo laø chaùnh nieäm ?

- Nieäm coù, nieäm khoâng, laø nieäm taø, chaúng nieäm coù khoâng laø nieäm chaùnh; nieäm thieän, nieäm aùc laø nieäm taø, chaúng nieäm thieän aùc laø nieäm chaùnh; cho ñeán nieäm khoå vui, sanh dieät, thuû xaû, oaùn thaân, yeâu gheùt thaûy ñeàu laø nieäm taø, chaúng nieäm khoå vui... laø nieäm chaùnh.

- Theá naøo laø chaùnh nieäm ?

- Chaùnh nieäm laø chæ nieäm Boà-ñeà .

- Boà-ñeà coù theå ñöôïc chaêng ?

- Boà-ñeà khoâng theå ñöôïc.

- Ñaõ khoâng theå ñöôïc laøm sao chæ nieäm Boà-ñeà ?

- Boà-ñeà chæ laø danh töï giaû laäp, thaät khoâng theå ñöôïc. Cuõng khoâng coù tröôùc sau ñöôïc. Vì khoâng theå ñöôïc neân khoâng coù nieäm. Chæ caùi khoâng nieäm aáy goïi laø chaân nieäm. Boà-ñeà khoâng coù choã nieäm. Khoâng coù choã nieäm töùc laø taát caû choã khoâng taâm, aáy laø khoâng coù choã nieäm."

***- Taâm truï choã naøo laø truï ?

- Taâm truï choã khoâng truï laø truï.

- Theá naøo laø choã khoâng truï ?

- Chaúng truï taát caû choã, aáy laø truï choã khoâng truï. 

- Theá naøo laø chaúng truï taát caû choã ?

- Chaúng truï taát caû choã laø : Chaúng truï nôi laønh döõ, coù khoâng, trong ngoaøi, chaëng giöõa, chaúng truï khoâng, cuõng chaúng truï chaúng khoâng, chaúng truï ñònh, cuõng chaúng truï chaúng ñònh, töùc laø chaúng truï taát caû choã. Chæ caùi chaúng truï taát caû choã, aáy laø choã truï. Ngöôøi ñöôïc nhö theá, goïi laø taâm khoâng truï. Taâm khoâng truï laø taâm Phaät."

***"Neáu töï bieát roõ raøng taâm chaúng truï taát caû choã, goïi laø roõ raøng thaáy ñöôïc baûn taâm, cuõng goïi laø roõ raøng thaáy taùnh vaäy. Chæ caùi taâm chaúng truï taát caû choã aáy, töùc laø taâm Phaät, cuõng goïi laø taâm giaûi thoaùt, taâm Boà-ñeà, taâm voâ sanh, saéc taùnh khoâng. Kinh noùi : 'chöùng voâ sanh phaùp nhaãn' ñoù vaäy."

-------------

Moät thieàn sö Nhaät baûn ñöông thôøi laø thieàn sö Koøshoø Uchiyama, thuoäc doøng Taøo Ñoäng (Nh. Soto), coù vieát cuoán saùch "Opening the Hand of Thought, Approach to Zen" trong ñoù sö coù trình baøy veà phaùp tu Voâ nieäm nhö sau:

***" Khi chuùng ta toïa thieàn (zazen) coù nghóa laø moïi yù nghó phaûi ngöng baët vaø ñaàu oùc troáng roãng phaûi khoâng? Khoâng, dó nhieân laø khoâng phaûi theá. Khi maø chuùng ta coøn soáng thì caùc yù nghó khôûi leân laø ñieàu töï nhieân, ngaøy caû khi toïa thieàn cuõng vaäy. Ñieàu quan troïng laø ñeå chuùng töï ñeán vaø ñi maø ta khoâng theo ñuoåi chuùng hoaëc deïp tröø chuùng."

***"Neáu nieäm khôûi thì chuùng ta coù phaûi gaéng ñeå deïp noù khoâng? Neáu laøm nhö vaäy töùc laø chuùng ta laäp ra yù nghó laø phaûi deïp nieäm ñoù"

`Laáy moät thí duï trong cuoäc soáng laø laùi xe hôi. Khi chuùng ta laùi xe maø trong ñaàu suy nghó ñuû thöù chuyeän thì seõ bò roái loaïn, caêng thaúng vaø nguy hieåm cho vieäc laùi xe. Muoán giöõ cho an toaøn thì caàn phaûi thö daõn vaø tænh giaùc."

***"Toïa thieàn laø ñeå cho baûn theå bieåu hieän moät caùch töï nhieân vaø thanh tònh".

***"Nieäm khôûi laø ñieàu töï nhieân. Nhöng khi chuùng ta baùm vaøo nieäm ñoù, chaïy theo chuùng thì laø chuùng ta ñang suy nghó."

***"Theá naøo laø buoâng xaû caùc nieäm? Khi chuùng ta suy nghó  laø suy nghó veà moät caùi gì ñoù . Nghó veà caùi gì laø duøng yù nghó ñeå baùm vaøo caùi ñoù. Khoâng baùm vaøo caùi ñoù töùc laø buoâng xaû."

Thí duï nieäm 'A' (boâng hoa) khôûi leân khi ta nhìn thaáy boâng hoa. Neáu coù nieäm 'A1' (boâng hoa naøy ñeïp) tieáp theo sau thì ñoù laø suy nghó, dính maéc. Sau nieäm A1 seõ laïi tieáp tuïc A2, A3 ... Töùc laø duø coù nieäm A nhöng neáu khoâng coù suy nghó naøo tieáp theo thì nieäm A seõ töï bieán ñi neáu ta khoâng dính maéc vaøo noù. Nhö vaäy laø ta buoâng xaû suy nghó. 

Sö so saùnh nhöõng traïng thaùi bieán ñoåi trong taâm ta nhö laø quang caûnh thieân nhieân: coù nhöõng luùc trôøi xanh quang ñaõng, coù luùc maây muø, coù luùc möa baõo X... nhöõng caûnh ñoù ñeán roài töï noù ñi, khoâng coù gì ta phaûi baän taâm dính maéc.

*

Vieäc tìm hieåu ñöôïc roõ raøng veà phaùp "Voâ nieäm" khoâng phaûi laø deã daøng, nhöng ít nhaát cuõng coù theå thaáy ñöôïc moät soá sai laàm. 

Toå Hueä Naêng ñaõ chæ roõ: "Ñoái treân caùc caûnh, taâm khoâng nhieãm goïi laø voâ nieäm","Ñoái treân nieäm thöôøng lìa caùc caûnh, chaúng ôû treân caûnh maø sanh taâm". Toå khoâng coù noùi laø phaûi dieät tröø heát nieäm, toå noùi theâm: "moät nieäm döùt töùc laø cheát, roài seõ sanh nôi khaùc" töùc laø toå bieát raèng suy nghó laø caùi chöùc naêng töï ñoäng cuûa boä oùc con ngöôøi, chæ khi cheát thì môùi heát suy nghó. 

Coù moät soá ngöôøi ñaõ daûn dò cho raèng Voâ laø khoâng, Nieäm laø yù nghó, cho neân hoï coá gaéng ñeå khi ngoài thieàn thì ghìm khoâng cho moät yù nghó naøo noåi daäy, ñeå taâm troáng roãng vaø cho nhö vaäy laø Ñònh hoaëc laø chöùng ñaéc. Ngaên caûn boä oùc khoâng cho noù nghó ngôïi thì khoâng khaùc naøo nín thôû vaäy, duø cho coù nín thôû ñöôïc moät luùc thì roài cô theå cuõng laïi phaûi tieáp tuïc thôû. Duø cho coù ngaên chaën boä oùc khoâng cho noù nghó ngôïi thì roài sau moät thôøi gian noù vaãn töï ñoäng khôûi nghó. Ñoù chæ nhö laø laáy ñaù ñeø coû vaäy. Kinh naøy coøn ghi theâm: "Neáu traêm vaät chaúng nghó, chính khi ñoù khieán cho nieäm baët ñi, aáy laø phaùp phöôïc, aáy goïi laø bieân kieán.", "chôù coù traêm vaät chaúng nghó, maø ñoái vôùi ñaïo taùnh sanh chöôùng ngaïi". "Naøy Thieän tri thöùc, laïi coù ngöôøi daïy ngoài khaùn taâm quaùn tònh, khoâng ñoäng khoâng khôûi, töø ñaây maø laäp coâng khoùa, ngöôøi meâ khoâng hieåu lieàn chaáp thaønh ra ñieân cuoàng; nhöõng ngöôøi nhö theá naøy thaät laø ñoâng, daïy nhau nhö theá, neân bieát ñoù laø laàm lôùn."Nhö vaäy ñieàu caàn ghi roõ laø ñoái vôùi nieäm caàn giöõ cho taâm khoâng nhieãm, chöù khoâng phaûi tröø boû heát moïi nieäm. Taâm khoâng nhieãm laø khi ñoái caûnh khoâng ñeå cho taâm voïng ñoäng. 

 Kinh coù ghi: "voâ nieäm laø ñoái vôùi nieäm maø khoâng nieäm", "trong moãi nieäm khoâng nghó caûnh tröôùc, neáu nieäm tröôùc, nieäm hieän taïi, nieäm sau, trong moãi nieäm töông tuïc khoâng döùt goïi laø heä phöôïc (troùi buoäc)". Thieàn sö Hueä Haûi cuõng giuùp soi roõ theâm veà vieäc phaân bieät caùc nieäm:

"- Nieäm coù, nieäm khoâng, laø nieäm taø, chaúng nieäm coù, khoâng laø nieäm chaùnh; nieäm thieän, nieäm aùc laø nieäm taø, chaúng nieäm thieän aùc laø nieäm chaùnh; cho ñeán nieäm khoå vui, sanh dieät, thuû xaû, oaùn thaân, yeâu gheùt thaûy ñeàu laø nieäm taø, chaúng nieäm khoå vui... laø nieäm chaùnh." 

Cuõng neân nhaéc laïi cuøng vôùi yù treân laø vieäc thöôïng toïa Hueä Minh ñuoåi theo toå Hueä Naêng vôùi yù ñònh laø daønh laïi y baùt maø toå ñaõ ñöôïc toå Hoaèng Nhaãn trao cho. Toå Hueä Naêng baûo Hueä Minh: "Khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc, chính khi aáy caùi gì laø Baûn lai dieän muïc cuûa Thöôïng toïa Minh?" Â Ñoù chính laø Voâ nieäm, toå chæ noùi tôùi thieän vaø aùc, nhöng ñoù laø noùi cho goïn, yù nghóa xa hôn laø noùi veà taát caû nhöõng yù kieán ñoái ñaõi nhau. "Voâ" laø khoâng khôûi nhöõng nieäm ñoái ñaõi nhö thieän/aùc, coù/khoâng, yeâu/gheùt, sanh/dieät, oaùn/thaân, khoå/vui ... chöù khoâng phaûi deïp tröø taát caû caùc nieäm. Nhöng neáu duøng trí hueä ñeå deïp nhöõng nieäm ñoái ñaõi ñoù thì cuõng khoâng ñuùng, toå giaûng: "Phieàn naõo töùc laø Boà-ñeà, khoâng hai, khoâng khaùc, neáu duøng trí hueä chieáu phaù phieàn naõo, ñaây laø kieán giaûi cuûa haøng Nhò thöøa".

Ngöôøi Voâ nieäm khoâng phaûi laø ngaây ngaây ngoâ ngoâ, khoâng bieát gì heát. Toå noùi: "saùu caên tuy coù thaáy nghe hieåu bieát maø khoâng nhieãm muoân caûnh". Goïi laø Voâ nieäm nhöng saùu caên vaãn coù "thaáy nghe hieåu bieát" (kieán vaên giaùc tri) chöù ñaâu phaûi laø khoâng "thaáy nghe hieåu bieát" nhö goã ñaù, chæ coù khaùc laø "khoâng nhieãm". Cö só Thieàn toâng Baøng Uaån cuõng coù noùi: "khoâng cuøng muoân phaùp laøm baïn" laø cuøng yù ñoù. Ñöôïc nhö vaäy môùi coù theå noùi: "ñoái treân caùc caûnh taâm khoâng nhieãm goïi laø voâ nieäm. Ñoái treân nieäm thöôøng lìa caùc caûnh, chaúng ôû treân caûnh maø sanh taâm".

Thieàn sö Thaàn Hoäi laø moät ñeä töû xuaát saéc cuûa toå, ñaõ coù coâng trong vieäc truyeàn baù phaùp moân cuûa toå, vaø cuõng coù nghi vaán laø Thaàn Hoäi coù döï phaàn naøo trong vieäc söûa ñoåi cuoán Phaùp Baûo Ñaøn kinh. Sö ñaõ giaûng veà Voâ nieäm moät caùch saâu saéc nhö noùi roõ Voâ nieäm laø Baùt Nhaõ Ba La Maät, laø Phaät trí. Tu Voâ nieäm laø chaúng nieäm Boà ñeà, Boà ñeà taâm, Nieát baøn. Nhö vaäy sö ñaõ thaáy raèng coù Voâ nieäm thì ñaït ñöôïc trí Baùt Nhaõ, luùc ñoù khoâng coøn coù nieäm naøo khaùc, ngay caû Boà ñeà taâm, Nieát baøn nöõa. 

Trong kinh "Vaên Thuø sö lôïi sôù thuyeát Ma ha Baùt Nhaõ Ba La Maät" ngaøi Vaên Thuø coù noùi: "Khoâng thaáy Boà taùt phaùp, cuõng khoâng thaáy tu haïnh boà ñeà vaø ngöôøi chöùng quaû boà ñeà."

Neân löu yù laø coù yù kieán cho raèng phaùp "kieán taùnh" cuûa Thieàn toâng töùc laø "phaùt boà ñeà taâm", noùi nhö vaäy laø chöa hieåu roõ veà Thieàn toâng. Tuy raèng "phaùt boà ñeà taâm" laø phaùp tu quan troïng, nhöng cuõng caàn bieát laø moãi toâng phaùi ñaïo Phaät coù ñöôøng loái tu khaùc nhau duø raèng cöùu caùnh laø moät.

Nhöng cuõng seõ coù caâu hoûi ñöôïc neâu ra laø, neáu khoâng döùt nieäm chaúng leõ ñeå cho nieäm khôûi trieàn mieân maø khoâng lo dieät tröø hay sao. Toå chæ roõ laø "Ngoaøi neáu chaáp töôùng, trong taâm töùc loaïn", vì vaäy neân caàn hieåu roõ phaùp "Voâ töôùng" cuûa toå. Thieàn sö Thaàn Hoäi cuõng noùi: "Caùc nhaân giaû duïng taâm, töùc laø duøng phaùp ñieàu phuïc. Neáu duøng phaùp ñieàu phuïc, sao goïi laø giaûi thoaùt?" 

Nhöõng voïng nieäm chæ laø do taâm mình taïo ra, roài laïi lo dieät chuùng, nhö vaäy chæ laø caùi voøng luaån quaån. Toå chæ roõ laø voïng nieäm laø do töï taùnh, Phaät taùnh khôûi neân chöù ñaâu phaûi laø caùi gì rieâng bieät ngoaøi töï taùnh "taát caû muoân phaùp ñeàu töø nôi Töï taùnh khôûi duïng". Ngay nôi soùng maø thaáy nöôùc, khoâng caàn phaûi boû hay dieät tröø soùng môùi thaáy nöôùc. Töï taùnh laø caùi theå cuûa muoân phaùp, nhöõng voïng nieäm laø töôùng cuûa töï taùnh bieán hieän. Neáu chæ chaáp vaøo töôùng thì voïng nieäm vaãn khôûi, vì vaäy phaûi thaáy roõ töï taùnh, ñaït tôùi Voâ töôùng, Voâ truï thì môùi khoâng coù voïng nieäm, chöù khoâng phaûi laø chæ lo dieät tröø voïng nieäm.

Thieàn sö Uchiyama, vôùi teân cuoán saùch laø "Opening the Hand of Thought" duøng moät hình aûnh töôïng tröng laø, ta thöôøng naém chaët laáy nhöõng suy tính, tö duy, vaäy muoán haønh Thieàn thì phaûi môû naém tay ra ñeå buoâng xaû nhöõng thöù ñoù. Sö cho raèng taâm moãi ngöôøi, vôùi ñuû thöù khaùi nieäm, öa thích rieâng bieät, khaû naêng raát haïn cheá. Coù buoâng boû ñöôïc thì töï taùnh, töùc baûn theå, chaân taùnh, Phaät taùnh, cuûa mình môùi coù dòp bieåu loä moät caùch voâ ngaïi. Sö thaáy raèng khi ngoài thieàn thì nieäm coù khôûi ta chæ coi chuùng nhö nhöõng ñaùm maây treân trôøi, chuùng ñeán roài töï ñoäng ñi. "Boä oùc cuûa ta noù khoâng ngöng hoaït ñoäng, cuõng nhö daï daày khoâng ngöng tieâu hoùa. Nieäm coù khôûi thì chæ caàn khoâng chaïy theo chuùng, khoâng dính maéc, khoâng naém chaët laáy chuùng, chöù cuõng khoâng caàn phaûi lo dieät tröø chuùng. Chæ bieát ngoài thieàn maø khoâng quan taâm ñeán nhöõng söï hoaït ñoäng ñoù cuûa boä oùc."
 

Ñeå noùi roõ theâm veà phaùp tu Voâ nieäm, toå Hueä Naêng chæ roõ theâm hai phaùp laø Voâ töôùng vaø Voâ Truï ñeå laøm saùng toû theâm.

Toå noùi: "Ñoái treân caùc phaùp moãi nieäm khoâng truï, töùc laø khoâng phöôïc (khoâng bò troùi buoäc), ñaây laø laáy voâ truï laøm goác". Khoâng truï vaøo caùc Nieäm neân khoâng coøn bò dính maéc, bò chi phoái. Coøn laøm sao khoâng truï? Toå chæ theâm: 

"chaáp taát caû töôùng töùc taâm, lìa taát caû töôùng töùc Phaät"

"ngoaøi lìa taát caû töôùng goïi laø voâ töôùng, hay lìa nôi töôùng töùc laø phaùp theå thanh tònh, ñaây laø laáy voâ töôùng laøm theå" . Ñoù cuõng laø theo yù kinh Kim Cang:

"Phaøm sôû höõu töôùng giai thò hö voïng. (nghóa: Phaøm nhöõng gì coù töôùng ñeàu laø hö voïng") (Kinh Kim Cang, ñoaïn 5)"

Neáu khoâng thaáy caùc phaùp laø hö voïng, vaãn chaáp chaët vaøo caùc töôùng cuûa muoân phaùp vaø truï vaøo ñoù thì chaúng bao giôø ñaït ñöôïc Voâ nieäm, duø tìm moïi caùch ñeå baët ñöôøng suy nghó. 

Coù yù kieán laïi noùi Voâ töôùng laø thaáy ngöôøi maø khoâng caàn bieát ñoù laø ñaøn oâng hay ñaøn baø, khoâng caàn bieát teân ngöôøi ñoù laø gì ... Nhöõng yù kieán kyø laï nhö vaäy khoâng phaûi laø khoâng coù, chæ nhöõng ngöôøi khoâng chòu tìm hieåu môùi laøm nhö vaäy.

Thieàn sö Hueä Haûi coøn noùi roõ veà Voâ truï: "Taâm khoâng truï laø taâm Phaät."

"Ngöôøi ñôøi do meâ beân ngoaøi neân chaáp töôùng, meâ beân trong neân chaáp khoâng. Neáu hay nôi töôùng maø lìa töôùng, nôi khoâng maø lìa khoâng thì trong ngoaøi chaúng meâ"

"Neáu ôû taát caû choã maø khoâng truï töôùng, ôû trong töôùng kia, khoâng sanh yeâu gheùt, cuõng khoâng thuû xaû, chaúng nghó caùc vieäc lôïi ích thaønh hoaïi v.v... an nhaøn ñieàm tònh, hö dung ñaïm baïc, ñaây goïi laø nhaát töôùng tam-muoäi."
 

Noùi toùm laïi toå Hueä Naêng, qua cuoán Phaùp Baûo Ñaøn kinh ñaõ chæ cho chuùng ta phaùp moân Voâ nieäm, Voâ töôùng, Voâ truï vaø ñöa Thieàn toâng leân moät böôùc tieán quan troïng. Voâ nieäm khoâng coù nghóa ñôn giaûn laø keàm giöõ ñeå khoâng coù nieäm naøo. Nieäm vaãn luoân töï khôûi do hoaït ñoäng cuûa boä oùc con ngöôøi, trong ñôøi soáng haøng ngaøy vaãn caàn coù nhöõng söï suy tính, phaân bieät, nhö laø ñoùi thì nghó ñeán aên, meät thì nghó ñeán nguû. Nhöng neáu coi kyõ laïi thì thaáy trong ñaàu chuùng ta, ngaøy cuõng nhö ñeâm, luùc naøo cuõng oàn aøo ñuû moïi thöù chuyeän, khoâng luùc naøo ngöøng. Voâ nieäm laø khoâng coù nhöõng taø nieäm, nhö thieàn sö Hueä Haûi ñaõ noùi. "Voâ nieäm töùc laø khoâng coù caûnh giôùi hay ñoái töôïng naøo caû." Ñöùng veà phöông dieän kinh ñieån maø noùi thì ñoù laø phaùp moân "baát nhò", laø trí baùt nhaõ.

**

Taøi lieäu trích daãn:

- Phaùp Baûo Ñaøn kinh, do HT Thích Thanh Töø dòch. (Nhöõng chöõ in nghieâng trong baøi laø trích ra töø cuoán naøy.)

- Ñoán ngoä nhaäp ñaïo yeáu moân, do HT Thích Thanh Töø dòch.

- Thaàn Hoäi phaùp ngöõ, do tyø kheo Thích Haèng Ñaït dòch.

- Kinh Kim Cang, do HT Thích Thanh Töø dòch.

- Kinh Vaên Thuø sö lôïi sôù thuyeát Ma ha Baùt Nhaõ Ba La Maät, do HT Thích Minh Leã dòch.

- Opening the Hand of Thought, Approach to Zen, cuûa thieàn sö KÅ�shÅ� Uchiyama.

-------------