Ngöôøi Cö Só          [ Trôû Veà ]         [Home Page]
Quaùn Nieäm Hôi Thôû
(Anapana Sati)
Bình Anson
 Ghi chuù:Caùc ñoaïn chính cuûa baøi naày ñöôïc trích dòch töø moät quyeån caåm nang tu thieàn cuûa ngaøi thieàn sö U Acinna, ngöôøi Mieán Ñieän ("Light of Wisdom", W.A.V.E., Malaysia, 1996), cuøng vôùi moät vaøi kinh nghieäm cuûa ngöôøi dòch, ñaõ coù duyeân may ñöôïc tu hoïc vôùi sö coâ Dipankara, ñeä töû cuûa ngaøi U Acinna, trong naêm 1997 taïi Perth, Taây UÙc.
-oOo-

Caùc baïn coù theå baét ñaàu phaùp quaùn nieäm hôi thôû (anapana sati, a-na-pa-naù sa-tò) baèng caùch ñònh taâm vaøo hôi thôû vaøo, hôi thôû ra taïi loã muõi hay ôû moâi treân. Coù ngöôøi hoûi laø ta neân ñònh taâm vaøo hôi thôû hay söï chaïm xuùc cuûa hôi thôû ? Caâu traû lôøi laø chæ neân ñònh taâm vaøo hôi thôû. Hôi thôû chaïm xuùc vaøo loã muõi hay moâi treân laø nôi deã theo doõi nhaát. Söï chaïm xuùc laø moät ñeà taøi thieàn quaùn khaùc bieät, thuoäc veà phaùp moân quaùn danh (quaùn danh-saéc). Ñoù laø phaùp quaùn Xuùc giôùi vaø caùc taâm sôû coù lieân quan. ÔÛ ñaây, chuùng ta chæ quaùn nieäm vaøo hôi thôû, hôi thôû coù chaïm xuùc, maø khoâng quaùn vaøo söï chaïm xuùc. Quaùn nieäm hôi thôû naày caàn coù moät chaùnh nieäm vöõng maïnh vaø tueä giaùc tri.

Baây giôø ta ñem taâm vaøo hôi thôû, hôi thôû vaøo vaø hôi thôû ra. Neáu thieàn sinh khoâng theå chuù taâm vaøo hôi thôû sau moät vaøi buoåi thieàn, thì coù theå taäp ñeám hôi thôû. Vieäc naày ñeå giuùp hoï phaùt trieån ñònh löïc. Thieàn sinh ñeám soá sau moãi hôi thôû, nhö sau: "thôû vaøo ... thôû ra ... moät", "thôû vaøo ... thôû ra ... hai", "thôû vaøo ... thôû ra ... ba", ... cho ñeán "thôû vaøo ... thôû ra ... taùm". Coù theå ñeám töø naêm ñeán möôøi, roài trôû laïi soá moät. Tuy nhieân, thieàn sinh neân ñeám ñeán soá taùm roài trôû laïi töø ñaàu. Soá taùm laø ñeå nhaéc nhôû chuùng ta veà Con Ñöôøng Taùm Chaùnh (Baùt Chaùnh Ñaïo) maø chuùng ta ñang coá gaéng haønh trì ñeå giaùc ngoä. Caùc baïn caàn phaûi cöông quyeát khoâng ñeå phoùng taâm, taâm lang thang choã naày choã kia, trong khi ñeám hôi thôû. Chæ chuù taâm theo doõi hôi thôû vaø ñeám soá, töø 1 ñeán 8 roài trôû laïi 1 ... Qua vieäc chæ chuù taâm vaøo ñeám hôi thôû nhö theá, taâm seõ trôû neân an ñònh hôn. Thoâng thöôøng thì caàn phaûi thöïc haønh nhö theá trong moät giôø ñeå taâm ñöôïc an ñònh vaø vöõng chaéc.

Sau ñoù, khi taâm an ñònh, baïn coù theå boû loái ñeám hôi thôû vaø chuyeån sang giai ñoaïn keá. Neáu baïn thôû vaøo moät hôi daøi, baïn bieát ñoù laø moät hôi daøi. Neáu baïn thôû ra moät hôi daøi, baïn bieát ñoù laø moät hôi daøi. Töông töï, neáu baïn thôû vaøo moät hôi ngaén, baïn bieát ñoù laø moät hôi ngaén. Neáu baïn thôû ra moät hôi ngaén, baïn bieát ñoù laø moät hôi ngaén. ÔÛ ñaây, daøi hay ngaén laø gì ? Ñoù laø khoaûng thôøi gian. Neáu caàn moät thôøi gian daøi ñeå thôû thì ñoù laø hôi thôû daøi. Neáu caàn moät thôøi gian ngaén ñeå thôû thì ñoù laø hôi thôû ngaén. Tuy nhieân, phaûi thôû bình thöôøng maø khoâng coá gaéng eùp hôi thôû. Khoâng neân ñaët teân noù laø "daøi" hay "ngaén". Neáu caàn phaûi ñaët teân thaàm trong taâm, thì ñaët teân noù laø "thôû vaøo, thôû ra" maø thoâi. Chæ caàn bieát noù laø hôi daøi hay ngaén, nhöng luùc naøo cuõng phaûi chuù taâm vaøo luoàng hôi ñang chaïm xuùc vaøo loã muõi hay moâi treân. Khoâng neân ñem taâm ñi theo luoàng hôi vaøo trong thaân theå hay chaïy ra ngoaøi thaân theå. Neáu thieàn sinh ñeå taâm theo doõi luoàng vaøo trong thaân hay ra ngoaøi thaân thì seõ khoâng theå laøm hoaøn haõo söï ñònh taâm. Caàn phaûi chuù taâm ghi nhaän hôi thôû ñang chaïm xuùc loã muõi hay moâi treân trong moät, hai, hoaëc ba giôø.

Ñeán ñaây, ñònh töôùng (nimitta, ni-mít-taù) seõ phaùt sinh. Neáu ñònh töôùng khoâng phaùt sinh thì baïn coù theå chuyeån sang haønh trì nhö sau: thieàn sinh ñeå taâm ghi nhaän toaøn luoàng hôi lieân tuïc töø ñaàu ñeán cuoái. Baïn khoâng neân ñaët teân laø: "chaëng ñaàu, chaëng giöõa, chaëng cuoái". Neáu caàn phaûi ñaët teân thaàm trong taâm, thì ñaët teân noù laø "thôû vaøo, thôû ra" maø thoâi. Trong luùc ñoù, nhaän bieát toaøn luoàng hôi töø ñaàu ñeán cuoái, ñang chaïm xuùc taïi moät nôi coá ñònh (loã muõi hay moâi treân), vaø tuyeät ñoái khoâng theo doõi noù vaøo beân trong thaân theå hay ra beân ngoaøi. Neáu thieàn sinh haønh trì nhö theá trong moät hay hai giôø thì ñònh töôùng coù theå seõ phaùt sinh.

Baây giôø, cho duø ñònh töôùng coù hieän ra hay khoâng, thieàn sinh tieáp tuïc sang giai ñoaïn keá. Trong giai ñoaïn naày, baïn taïo moät öôùc nguyeän trong taâm: "Nguyeän cho hôi thôû cuûa toâi ñöôïc nhu nhuyeãn". Töø töø, hôi thôû seõ töï noù trôû neân dòu daøng, nheï nhaøng, nhu nhuyeãn. Baïn khoâng neân coá tình eùp hôi thôû ñeå noù nheï nhaøng. Bôûi vì neáu laøm nhö theá thì chaúng bao laâu, baïn seõ bò huït hôi vaø taïo meät nhoïc. Khi hôi thôû töï noù trôû neân nheï nhaøng vaø taâm an ñònh theo noù, qua thieàn löïc, haàu heát caùc thieàn sinh seõ caûm thaáy laâng laâng, nhö theå laø hoï khoâng coù ñaàu, khoâng coù muõi, khoâng coù thaân nöõa, maø caûm thaáy chæ coù hôi thôû vaøo ra nheï nhaøng vaø moät caùi taâm ñang theo doõi noù. Luùc naày, baïn caûm thaáy laø khoâng coù "toâi", maø cuõng khoâng coù "noù". Baây giôø, chæ coøn coù moät taâm ñang gaén chaët vaøo hôi thôû. Neáu taâm ñöôïc an ñònh vaø chaêm chuù vaøo ñoù trong moät giôø, thì trong thôøi gian naày, taâm khoâng coøn lieân heä ñeán caùc chuyeän theá tuïc nöõa. Taâm ñang ôû trong traïng thaùi thieän (kusala), vaø traïng thaùi thieän naày raát gaàn ñeán traïng thaùi caän ñònh (upacara samadhi).

Ñeán ñaây, tuøy theo giôùi haïnh cuûa töøng caù nhaân, ñònh töôùng seõ hieän ra. Moãi caù nhaân khaùc nhau seõ coù nhöõng ñònh töôùng khaùc nhau. Duø ñang nhaém maét, theo doõi hôi thôû, daàn daàn thieàn sinh seõ thaáy ñònh töôùng hieän ra, coù khi nhö laø moät laøn chæ traéng, moät luoàng aùnh saùng traéng, moät ngoâi sao, moät cuïm maây hoaëc moät nhuùm boâng goøn. Noù coù theå raát to, truøm caû khuoân maët, hoaëc nhö maët traêng, maët trôøi, hoaëc moät vieân ngoïc thaïch, moät vieân ngoïc trai. Noù hieän ra trong caùc hình saéc khaùc nhau laø vì noù do töôûng uaån (sanna, perception) taïo ra.

Luùc ban ñaàu, ñònh töôùng coù theå gioáng nhö coù maøu khoùi xaùm. Daàn daàn, neáu giöõ taâm ñöôïc an ñònh vaøo hôi thôû, hôi thôû vaø maøu khoùi xaùm trôû thaønh ñoàng nhaát vôùi nhau, khoâng khaùc bieät. Sau ñoù, neáu taâm ñöôïc an nheï vaø chæ chuù muïc vaøo hôi thôû, maøu saéc ñoù trôû thaønh traéng ñuïc. Maëc duø laø maøu traéng, nhöng neáu baïn chæ chuù muïc vaøo hôi thôû, hôi thôû seõ trôû thaønh ñònh töôùng vaø ñònh töôùng chính laø hôi thôû. Neáu hôi thôû vaø ñònh töôùng laø moät, khoâng khaùc bieät, khi baïn chuù muïc vaøo hôi thôû thì baïn cuõng chuù muïc vaøo ñònh töôùng, vaø khi baïn chuù muïc vaøo ñònh töôùng thì baïn cuõng chuù muïc vaøo hôi thôû. Vaø nhö theá, baïn haønh thieàn toát vaø nghieâm tuùc.

Neáu ñònh töôùng trôû neân vöõng beàn vaø neáu baïn chæ chuù taâm vaøo ñònh töôùng cuûa hôi thôû (anapana nimitta), maø khoâng chuù taâm vaøo hôi thôû nöõa, taâm baïn trôû neân taäp trung vaøo ñònh töôùng luùc ñoù. Trong giai ñoaïn naày, ñieàu quan troïng laø thieàn sinh khoâng neân tìm caùch chuyeån hoùa ñònh töôùng. Baïn khoâng neân tìm caùch ñaåy noù ñi xa, hoaëc laøm cho noù thay ñoåi hình daïng. Neáu laøm nhö theá, ñònh löïc cuûa baïn seõ khoâng phaùt trieån, vaø ñònh töôùng coù theå seõ bieán maát.

Tuy nhieân, neáu ñònh töôùng hieän ra quaù xa ñoái vôùi loã muõi thì thieàn sinh chöa coù ñuû löïc ñeå chuyeån sang möùc thieàn ñònh hôi thôû (anapana jhana samadhi). Taïi sao? Bôûi vì ñaây laø moät nguyeân taéc quan troïng trong vieäc quaùn nieäm hôi thôû. Baûn luaän giaûi coù ñeà caäp raèng vieäcluyeän taâm thieàn ñònh nieäm hôi thôû (anapanasati samadhi bhavana) chæ hoaøn taát khi naøo taâm quaùn nieäm ñöôïc giöõ taïi nôi maø hôi thôû chaïm xuùc vôùi cô theå. Khi thieàn sinh chuù ñònh vaøo beân ngoaøi, xa lìa nôi chaïm xuùc, thì raát khoù maø ñaït vaøo taàng thieàn ñònh. Do ñoù, khi ñònh töôùng coøn ôû xa, thì thieàn sinh khoâng neân chuù taâm vaøo noù, maø phaûi chuù taâm vaøo hôi thôû taïi moät nôi coá ñònh. Töø töø, ñònh töôùng seõ ñeán gaàn vaø hoøa nhaäp vaøo hôi thôû.

Khi ñònh töôùng coù maøu khoùi xaùm thì ñoù laø sô töôùng (parikamma nimitta) trong traïng thaùi sô ñònh (parikamma samadhi). Neáu noù trôû thaønh maøu traéng nhö moät nhuùm boâng goøn, ñoù laøhoïc töôùng (uggaha nimitta). Ñaây laø moät traïng thaùi ñònh khaù cao. Neáu maøu traéng naày ñöôïc vöõng beàn, thieàn sinh phaûi an ñònh taâm vaø chuù muïc vaøo ñoù. Trong giai ñoaïn naày, baïn khoâng neân chuù yù ñeán maøu saéc cuûa noù, maø chæ chuù taâm vaøo ñoù nhö laø moät loaïi ñònh töôùng maø thoâi.

Thí duï nhö moät ly nöôùc vaø coù moät haït ngoïc trai trong ñoù. Ta chæ nhìn haït trai, nhö theå ñem taâm vaøo ñònh töôùng. Khoâng neân ñieàu tra, traïch vaán veà Khoå, Voâ thöôøng, Voâ ngaõ. Khoâng caàn bieát noù noùng hay laïnh, cöùng hay meàm, maø cuõng khoâng caàn phaân tích maøu saéc cuûa noù. Chæ caàn giöõ taâm an ñònh vaø chuù muïc vaøo ñònh töôùng. Laøm nhö theá, daàn daàn ñònh töôùng seõ chuyeån töø maøu traéng ñuïc sang moät maøu choùi saùng. Ñaây laøtôï töôùng (patibhaga nimitta). Neáu taâm vaãn giöõ an ñònh vaø chæ chuù muïc vaøo ñònh töôùng khoaûng 1 ñeán 2 giôø, haàu heát caùc thieàn sinh ñeàu coù theå nhaän roõ 5 thieàn chi (jhananga) raát deã daøng neáu hoï phaân tích chuùng luùc ñoù. Naêm thieàn chi ñoù laø:

  1. Taàm (vitakka): ñem taâm höôùng veà ñònh töôùng,
  2. Töù (vicara): baùm saùt vaøo ñònh töôùng,
  3. Hyû (pity): öa thích ñònh töôùng,
  4. Laïc (sukha): caûm giaùc an laïc, sung söôùng khi tieáp xuùc vôùi ñònh töôùng,
  5. Nhaát taâm (ekaggata): taäp trung taâm veà moät ñieåm (ñoù laø ñònh töôùng)
Cuõng caàn bieát theâm ôû ñaây laø coù khi thieàn sinh khoâng theå nhaän roõ ñöôïc naêm thieàn chi treân, laø vì luùc ñoù, thieàn sinh vaãn coøn bò caùctrieàn caùi (nivarana) ngaên che. Ñoù laø:
  1. Tham duïc (kamachanda)
  2. Saân haän (vyapada)
  3. Hoân traàm (thiramiddha)
  4. Traïo cöõ (udhaccakukucca)
  5. Nghi ngôø (vicikiccha)
Thieàn sinh phaûi duyeät xeùt töøng trieàn caùi moät, ñeå xem chuùng coøn vöông vaán trong taâm trong luùc haønh thieàn hay khoâng. Chuùng caàn phaûi ñöôïc loaïi boû thì vieäc ñaéc thieàn môùi thaønh töïu.

Khi naêm thieàn chi ñeàu cuøng hieän dieän ñaày ñuû, thieàn sinh seõ thaáy ngay laø mình ñang vaøo taàng thieàn thöù nhaát (ñeä nhaát thieàn), vôùi tôï töôùng laø ñeà muïc trong taâm, coù taàm, töù, hyû, laïc, nhaát taâm. Tieáp tuïc haønh trì trong Nhaát Thieàn nhö theá khoaûng 1 ñeán 2 giôø, roài xuaát thieàn vaø duyeät laïi naêm thieàn chi cho töôøng taän.

Trong caùc buoåi thieàn keá tieáp, thieàn sinh tieáp tuïc oân taäp, vaø haønh trì thuaàn thuïc trong taàng thieàn thöù nhaát. Coù naêm loaïi thuaàn thuïc:

  1. Thuaàn thuïc phaân bieät: phaûi thuaàn thuïc trong vieäc phaân bieät caùc thieàn chi sau khi xuaát thieàn
  2. Thuaàn thuïc nhaäp ñònh: phaûi thuaàn thuïc nhaäp thieàn baát cöù luùc naøo maø mình muoán
  3. Thuaàn thuïc quyeát taâm: phaûi thuaàn thuïc giöõ möùc thieàn trong suoát thôøi gian maø mình ñaõ ñònh tröôùc
  4. Thuaàn thuïc xuaát ñònh: phaûi thuaàn thuïc xuaát ra khoûi taàng thieàn moãi khi mình muoán
  5. Thuaàn thuïc xeùt duyeät: phaûi thuaàn thuïc xeùt duyeät caùc thieàn chi. Töông töï nhö muïc soá 1.
Thieàn sinh neân nhaän thöùc raèng taàng thieàn thöù nhaát raát gaàn vôùi naêm trieàn caùi - tham duïc, saân haän, hoân traàm, traïo cöõ, vaø nghi ngôø. Thieàn sinh cuõng neân nhaän thöùc raèng caùc thieàn chi Taàm vaø Töù trong taàng thieàn thöù nhaát laøm cho taàng thieàn naày khoâng an ñònh baèng taàng thieàn thöù nhì. Vì theá, töø öôùc muoán rôøi boû hai thieàn chi naày vaø chæ coøn giöõ thieàn chi Hyû, Laïc, Nhaát Taâm, thieàn sinh tieáp tuïc ñem taâm vaøo tôï töôùng. Laøm nhö theá, thieàn sinh seõ coù theå ñaït vaøo taàng thieàn thöù nhì, voán chæ coøn ba thieàn chi: Hyû, Laïc, vaø Nhaát Taâm. Sau khi vaøo ñöôïc Nhò Thieàn, thieàn sinh haønh trì naêm loaïi thuaàn thuïc töông töï nhö treân.

Sau ñoù, thieàn sinh nhaän thöùc raèng Hyû cuõng khoâng ñem laïi an ñònh, neân coù öôùc muoán boû Hyû, chæ coøn giöõ laïi Laïc vaø Nhaát Taâm, thieàn sinh tieáp tuïc ñem taâm vaøo tôï töôùng. Laøm nhö theá, thieàn sinh seõ coù theå ñaït vaøo taàng thieàn thöù ba, voán chæ coøn hai thieàn chi: Laïc, vaø Nhaát Taâm. Sau khi vaøo ñöôïc Tam Thieàn, thieàn sinh haønh trì naêm loaïi thuaàn thuïc töông töï nhö treân.

Sau ñoù, thieän sinh nhaän thöùc raèng neáu cöù duy trì Laïc thì laïi laø moät hình thöùc tham thuû vaøo caûm giaùc vui söôùng. Cho neân, vôùi yù ñònh boû Laïc, thieàn sinh tieáp tuïc ñem taâm vaøo tôï töôùng. Laøm nhö theá, thieàn sinh seõ coù theå ñaït vaøo taàng thieàn thöù tö. Luùc ñoù, hai thieàn chi môùi seõ sinh ra: Xaû vaø Nieäm, thay theá Nhaát Taâm. Luùc baáy giôø, thieàn sinh ôû trong traïng thaùi "xaû nieäm thanh tònh", khoâng coøn caâu chaáp vaøo caùc caûm giaùc, vaø hôi thôû trôû neân nheï nhaøng, haàu nhö tan bieán. Tôï töôùng trôû neân roõ raøng, troøn saùng, quen thuoäc, gaàn guõi, khoâng xa laï, vaø thieàn sinh chuù muïc vaøo ñoù moät caùch nheï nhaøng, bình thaûn. Sau khi vaøo ñöôïc Töù Thieàn, thieàn sinh haønh trì naêm loaïi thuaàn thuïc töông töï nhö treân.

Sau cuøng, thieàn sinh cuõng caàn neân bieát raèng coâng phu haønh thieàn ñeå ñaéc boán taàng thieàn nhö treân chæ laø moät giai ñoaïn sô khôûi, taïo ñònh löïc beàn vöõng, duøng ñoù ñeå laøm cô sôû phaùt trieãn tueä minh saùt vaø tieán ñeán giaûi thoaùt. Trong tieán trình tu hoïc, thieàn sinh khoâng neân döøng ôû ñoù, maø caàn phaûi tieáp tuïc noã löïc haønh trì caùc giai ñoaïn keá tieáp, nhö quaùn töø bi, quaùn nieäm aân ñöùc Phaät, quaùn töù ñaïi, quaùn caùc saéc phaùp, quaùn thaân theå (32 boä phaän), quaùn caùc danh phaùp, quaùn lyù duyeân sinh vaø caùc giai ñoaïn thanh loïc taâm.

Bình Anson,
Perth, Taây UÙc, thaùng 12-1997
Source : [ BuddhaSasana ]

 [ Trôû Veà ]