Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Möôøi Saùu Tueä Minh Saùt
Tröông Vaên Huaán
Phöôùc Tueä Tònh Moân, Saøi goøn 1970
Namo tassa Bhagavato Arahato Sammaøsabuddhassa
Namo tassa Bhagavato Arahato Sammaøsabuddhassa
Namo tassa Bhagavato Arahato SammaøsabuddhassaKính thöa quí vò,
Hoâm nay toâi thuyeát veà 16 caùi Tueä cuûa Thieàn Minh-Saùt-Tueä (Vipassana). Noùi raèng toâi thuyeát thì khoâng ñuùng laém, bôûi vì khoâng phaûi toâi ñaët baøi ñeå maø thuyeát. Chaúng qua laø toâi laëp laïi nhöõng baøi thuyeát-trình cuûa caùc Ñaïi-Ñöùc Thieàn Sö ñaõ thuyeát roài töø tröôùc. Ñaàu tieân Thieàn-Sö toå laø Ñaïi-Ñöùc Mahasi Sayadaw (Mieán-Ñieän) truyeàn cho moân ñeä Ngaøi laø Ñaïi-Ñöùc Asaøbhaø (Mieán-Ñieän). Ñaïi-Ñöùc Asaøbhaõ truyeàn laïi cho moân ñeä Ngaøi laø Ñaïi-Ñöùc Raja Siddhimuni (Thaùi-Lan). Toâi ñöôïc nghe lyù thuyeát veà Thieàn Vipassana laàn ñaàu tieân taïi chuøa Parinayot (Bangkok), do Ñaïi-Ñöùc Thieàn-Sö Raya Siddhimuni laø Giaùm-Ñoác cuûa Thieàn-Ñöôøng ôû Bangkok vaø vuøng laân caän. Caùc moân ñeä Ngaøi laø Thieàn-Sö veà Minh-Saùt-Tueä ôû raûi raùc trong caùc Thieàn-Ñöôøng toaøn coûi nöôùc Thaùi-Lan.
1.- Ñaïi-Ñöùc Thieàn-Sö nhaéc raèng 15 naêm veà tröôùc thuyeát trình veà 16 caùi Tueä cuûa Thieàn Minh-Saùt chæ daønh rieâng cho caùc Haønh-giaû ñaõ haønh xong 16 phaùp Thieàn Vipassana. Song laàn ñaàu, vì soá Haønh-giaû caøng ngaøy caøng ñoâng, phöông phaùp thaâu baêng, ghi aâm, caøng phaùt trieån, quí vò Thieàn-Sö cho pheùp soá ñoâng Haønh-giaû ñöôïc pheùp döï thính vaø ghi aâm caùc baøi Thuyeát-trình veà Minh-Saùt-Tueä.
Taïi sao luùc ban sô, quí Ñaïi-Ñöùc Thieàn Sö haïn cheá soá thính giaû? Taïi vì quí Ngaøi lo xa, sôï raèng nhöõng ngöôøi chöa haønh xong, hoaëc nhöõng ngöôøi chöa haønh, muoán haønh, seõ moùng voïng. Khi moùng voïng thì khoù tieán tôùi ñöôïc, maát thì giôø maø haønh khoâng keát quaû. Coù khi vì taâm moùng voïng maø caùc hieän töôïng giaû phaùt sanh, Haønh-giaû vì ñaõ coù nghe Phaùp roài, töôûng mình ñaõ ñaéc ñaïo quaû. Söï thaät Haønh-giaû chöa heà ñaéc gì caû, hoï ñaõ nhaän ñöôïc ñoà giaû, maø töôûng laàm laø thieät.
Vì moät naêm thuyeát coù moät laàn veà Minh-Saùt-Tueä, cho neân Ñaïi- Ñöùc Thieàn-Sö môû roäng giaûng ñöôøng cho taát caû moïi ngöôøi. Caùc Ngaøi khuyeân Haønh-giaû khoâng neân moùng, vì moùng laø tham vaø ñöôïc ñoà giaû. Ñaïi-Ñöùc Thieàn-Sö Asaøbhaõ coøn cho bieát Ngaøi cuõng coù phöông phaùp ñeå thöû coi moät Haønh-giaû ñaéc ñaïo thieät hay giaû.
2.- Ñaïi-Ñöùc Thieàn-Sö nhaéc cho thính giaû bieát laø khí thuyeát veà Thieàn Minh-Saùt, Ngaøi nhö laø ngöôøi ñem caùi kính, caùi göông ñeå tröôùc maët cho Haønh-giaû töï soi vaøo. Caùi göông, caùi kính laø "Phaùp-baøo Vipassana" Haønh-giaû khi soi vaøo, töï bieát mình ñaõ haønh xong tueä naøo, tueä naøo chöa tôùi, raùng haønh cho tieán tôùi. Thieàn-Sö khoâng coù quyeàn phaùn ñoaùn oâng hay baø naøo ñaõ ñaéc ñaïo quaû gì. Thuôû xöa khi Ñöùc Phaät coøn taïi theá, chæ coù Ñöùc Phaát môùi phaùn ñoaùn oâng naøy ñaéc Tu-ña-höôøn, Tö-ñaø-haøm, oâng kia ñaéc A-na-haøm, A-la-haùn. Töø khi Ñöùc Phaät nhaäp Nieát- Baøn, khoâng coøn ai coù quyeàn phaùn ñoaùn, duø laø Thinh-vaên, Ñeä-töû Phaät, hay caùc vò Alahaùn, cuõng khoâng ai phaùn ñoaùn. Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö nhaéc caâu keä ngoân "Paccattam veditabbo vinnuhi" laø "Phaùp maø caùc vò Thieän-Tri-Thöùc ñöôïc bieát ñöôïc thaáy töï nôi taâm".
Nhö theá laø Haønh-giaû, khi nghe xong Phaùp, töï bieát mình ñaõ haønh xong ñeán tueä naøo vaø ñaõ ñaéc ñaïo, quaû gì, Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö khoâng heà xaùc ñònh.
Sau ñaây toâi xin laàn löôït giaûi thích 16 caùi tueä cuûa Thieàn Minh-Saùt (vipssana).
Tueä thöù I- Naømaruøpa paricchedanaøna - Tueä phaân taùch Danh Saéc.
Khi Haønh-giaû ngoài nieäm "Phoàng aø, xoïp aø", hoaëc khi Haønh giaû ñi kinh haønh nieäm "maët böôùc aø, traùi böôùc aø" thì phaûi phaân bieät Danh vaø Saéc. Tröôùc heát Haønh-giaû hieåu raèng thaân ta coù 2 phaàn: "vaät chaát vaø tinh thaàn". Vaät chaát laø phaàn Saéc, tinh thaàn laø phaàn Danh hay Taâm. Maët, muõi, tai, maét laø Saéc. Taâm hieåu bieát laø Danh.
Khi Haønh-giaû nieäm "maët böôùc aø", baøn chaân böôùc laø Saéc, söï bieát chaân ñang böôùc laø Danh. Khi nieäm "phoàng aø", buïng phoàng laø Saéc, bieát buïng ñang phoàng laø Danh.
Moãi chuùng sanh coù 2 phaàn Danh vaø Saéc, ngoaøi ra khoâng coù caùi chi khaùc, nghiaõ laø khoâng coù caùi ta.
Haønh-giaû phaûi taäp phaân bieät Saéc tröôùc, roài phaân bieät Danh sau. Nhö maét thaáy saéc, maøu traéng maøu ñoû cuõng laø Saéc. Loå tai nghe tieáng, loå tai laø Saéc, tieáng cuõng laø Saéc. Loå muõi höûi muøi, loå muõi laø Saéc, muøi cuõng laø Saéc. Söï thaáy bieát söï nghe bieát söï bieát muøi laø Danh.
Khi phuùc trình, Thieàn sö thöôøng hoûi Haønh-giaû Phoàng vaø Xoïp laø hai caùi hay moät caùi? Khi ngoài nieäm maø nghe, thaáy caùi gì coù nieäm khoâng? Khi thoï khoå, nhö teâ, nhöùc, moûi coù nieäm khoâng? Bôûi ít trí nhôù, haønh giaû thöôøng queân nieäm. Thieàn sö daën caàn phaûi coù trí nhôù luoân luoân. Ba ñieåm maø Ñaïi Ñöùc Thieàn sö haèng nhaéc nhôû Haønh-giaû laø: Trí nhôù, Bieát mình vaø Tinh taán.
Thieàn sö nhaéc Haønh-giaû luùc ngoài töôûng töôïng thaân mình nhö caùi oáng, beân trong roång khoâng, lôùp ngoaøi laø Saéc, lôùp trong laø Danh, khoâng coù caùi ta.
Muoán cho deã hieåu, Thieàn sö cho nhieàu thí duï:
1) Thí duï caùi kính, coù buïi ñoùng lu môø, ta lau chuøi saïch seû, nhìn vaøo thaáy hình aûnh roõ reät. Caùi göông laø Saéc, buïi ñoùng laø phieàn naõo, nieäm laø lau cho saïch buïi, hình aûnh roõ reät beân trong laø Danh. Vaäy thì Haønh-giaû ñaõ thaáy Danh trong caùi Saéc.
2) Thí duï chieác xe hôi. Toaøn theå caùi xe laø Saéc, maùy moùc, neäm, ñeøn ñeàu laø Saéc. Ngöôøi taøi xeá laø Danh. Danh ñieàu khieån Saéc, nhö taøi xeá ñieàu khieån xe hôi.
Danh laø Taâm, ñieàu khieån sai khieán caùi thaân laø Saéc. Khi muoán aên, muoán aên laø Danh. Ta aên, raêng nhai laø Saéc. Ñoù laø Danh ñieàu khieån Saéc. Ta muoán ñi chuøa, muoán ñi laø Danh, hai chaân böôùc ñi laø Saéc, vaäy Danh sai khieán Saéc.
Khi maø Haønh-giaû noùi: "Ta thaáy hoa ñeïp". Theâm caùi ta vaøo thì laø raéc roái, vì phieàn naõo phaùt sanh. Phaûi chi thaáy hoa ñeïp nieäm "thaáy aø" thì xong, coøn theâm caùi ta vaøo, thì Haønh-giaû chaáp caùi ta, phaùt sanh caùi thuû (Upadana) lieàn phaùt sanh aùi duïc (Tanhaø), toaøn laø phieàn naõo (Kilesa). Chaáp caùi ta laø Ngaû-chaáp, laø Thaân kieán (Sakkayadítthi), phaùp aáy daãn ñeán chuùng sanh ñi vaøo 4 ñöôøng aùc ñaïo (Ngaï quæ, Atula, Suùc sanh, Ñòa nguïc).
Coù trí nhôù (Sati) ñeå nieäm. Nieäm nhieàu, trí tueä phaùt sanh Haønh-giaû phaân taùch Danh-Saéc deã daøng.
Tueä thöù II - Paccayapariggalanaøna - Tueä phaân taùch Nhaân Quaû.
Nhaân laø haït gioáng, quaû laø traùi. Nguyeân do laø haït gioáng ñöôïc gieo, moïc caây cho traùi sau naày, caùi gì sanh ra tröôùc laø Nhaân, caùi gì sanh ra sau laø Quaû.
Khi nieäm "Phoàng aø, xoïp aø", buïng phoàng leân laø nhaân, buïng xoïp xuoáng laø quaû. ÔÛ ñaây Saéc laø nhaân, Danh laø quaû. Coù khi ngöôïc laïi Danh laø nhaân, Saéc laø quaû. Thí duï: Haønh-giaû muoán ñi, Taâm muoán laø nhaân, chaân ñi laø quaû, Taâm muoán laø Danh, chaân ñi laø Saéc; aáy vaäy Danh laø nhaân, Saéc laø quaû.
Luùc ngoài, chuùng ta nghe tieáng ñoäng, chuùng ta nieäm "nghe aø" hoaëc tuy maét nhaém maø thaáy caûnh chuùng ta nieäm "thaáy aø". Tieáng nghe laø nhaân, nieäm "nghe aø" laø quaû . Caûnh phaùt sanh laø nhaân, taâm thaáy laø quaû. Nhöõng aán chöùng phaùt sanh laø nhaân, taâm bieát roài nieäm laø quaû, Haønh-giaû neân ñeå yù: nieäm Töù-nieäm-xöù laø nhaân, Trí tueä phaùt sanh laø quaû.
Thieàn sö khuyeân Haønh-giaû khoâng neân tìm kieám caûnh traàn ñeå nghe, ñeå thaáy. Töï nhieân ñeå cho hieän töôïng phaùt sanh, roài nieäm. Coù luùc nieäm "Phoàng aø, Xoïp aø" roài noù maát. Haønh-giaû coù trí nhôù bieát maát, nieäm "bieát aø". Neáu Phoàng, Xoïp khoâng trôû laïi, nieäm "bieát aø" thì Phoàng Xoïp trôû laïi nhö cuõ.
Coù Haønh-giaû khi Phoàng, Xoïp maát, tìm kieán, laáy tay rôø buïng, coi coøn hôi thôû khoâng. Thieàn sö khuyeân neân chuù taâm ôû buïng vaø nhôù raèng nieäm laø nhaân, bieát laø quaû.
Trong kinh Thanh-Tònh-Ñaïo (Visuddhi magga), Ñaïi Ñöùc Buddhaghosacariya coù giaûi: "Tueä thöù nhì goïi laø Culasotapanna (Tieåu Tu-ñaø-huôøn) vì Haønh-giaû khi nghe thaáy roõ nhaân-quaû, bôùt hoaøi nghi, nheï lo trong thaâm taâm, ñöôïc söï nöông nhôø trong Phaät Giaùo vaø coù con ñöôøng vöõng chaéc ñeå ñi ñeán ñaïo, quaû".
Toùm laïi thaân chuùng sanh goàm coù Danh-Saéc, vaø Danh-Saéc ñoù cuõng laø nhaân quaû, khoâng coù caùi ta, do ñoù, Haønh-giaû khoâng coøn hoaøi nghi. Ñeå cho ñeå hieåu, Ñaïi Ñöùc Thieàn sö keå cho nghe moät thí duï. Coù ngöôøi nhaø queâ ôû trong ñoàng thöôøng thaáy traâu, boø, deâ, ñeàu coù söøng. Nghe noùi con thoû, thì töôûng töôïng thoû cuõng coù söøng nhö nhöõng thuù vaät maø anh ta thöôøng thaáy haèng ngaøy. Khi moät ngöôøi baïn ñi ra thaønh, mua moät con thoû, mang veà, anh nhaø queâ nhaän ra raèng con thoû nhoû hôn con traâu, boø, vaø khoâng coù söøng. Chöøng ñoù anh nhaø queâ heát hoaøi nghi.
Tueä thöù III - Sammasananaøna - Tueä suy xeùt thaáy Danh Saéc laø voâ thöôøng, khoå naõo, voâ ngaõ.
Ñaây laø do söï suy xeùt maø thaáy, chôù khoâng phaûi thaáy baèng Trí Tueä. Coù 4 loaïi suy xeùt:
1) Suy xeùt töø boä phaän cuûa thaân, thaáy khoâng coù gì toát ñeïp. Thí duï suy xeùt tay, chaân, thaáy coù da, coù loâng, beân trong laø baép thòt, gaân, maùu, xöông, chaát dô baån, luùc thì noåi muït saàn suøi, khi thì da nhaên, ngöùa ngaùy. Haønh-giaû nhaän thaáy söï voâ thöôøng cuûa thaân.
2) Suy xeùt töø luùc coøn beù thô ñeán luùc giaø, coù nhieàu söï thay ñoåi. Môùi hoài naøo coøn ham aên, ham chôi, ham ñaùnh loän, lôùn leân ham coi haùt, ham hoaït ñoäng, baây giôø giaø, nhö maët trôøi veà chieàu, toùc ñieåm söông, raêng ruïng, maét lôø. Ñôøi laø voâ thöôøng.
3) Suy xeùt thaáy söï noái tieáp (Santati) cuûa Danh Saéc. Toùc môùi hôùt, raâu môùi caïo, nay ñaõ ra daøi; moùng tay, moùng chaân môùi caét, tieáp tuïc moïc ra, ñoù laø söï noái tieáp cuûa cô theå. Caûm giaùc cuõng coù söï noái tieáp, heát buoàn ñeán vui, heát ñau ñeán maïnh, heát an vui ñeán lo sôï. Chuùng sanh soáng trong söï voâ thöôøng.
4) Suy xeùt hôi thôû hay söï hoâ haáp. Khi Haønh-giaû nieäm "Phoàng aø" thaáy buïng phoàng laàn laàn, ñeán moät möùc naøo phoàng khoâng ñaëng nöõa, laø khoå, töùc nhieân phaûi xoïp, nieäm "Xoïp aø". Xoïp ñeán moät böïc naøo, chòu khoâng ñaëng, laø khoå, phaûi phoàng laïi, v.v... Coù luùc Haønh-giaû nieäm thaáy Phoàng, Xoïp raát nhanh, coù luùc phoàng xoïp raát chaäm, coù luùc phoàng xoïp maát, ñoù laø söï voâ thöôøng cuûa hôi thôû. Haønh-giaû nhaän thaáy töï mình khoâng ñieàu khieån ñöôïc hôi thôû ñöôïc, ñoù laø voâ ngaõ.
Do 4 ñieàu suy xeùt treân, Haønh-giaû nhaän bieát ñöôïc moät caùch thoâ sô veà Tam Töôùng laø: voâ thöôøng, khoå naõo, voâ ngaõ.
Khi Haønh-giaû baét ñaàu nieäm qua Tueä thöù III. Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö thöôøng daën phaûi khôøi taâm baèng nieäm "Muoán aø". Nhö "muoán ñi aø, muoán naèm aø, muoán uoáng nöôùc aø, muoán aên aø, muoán ngoài aø" v.v...
Neáu Tueä thöù III maïnh, thì coù möôøi vi-teá phieàn naõo phaùt sanh (Vipassanupakilesa), laøm cho Thieàn Minh-Saùt oâ nhieãm hay lu môø. Haønh giaû khoâng bieát ñoù laø phieàn naõo, oâm aáp hoaøi, cho laø vaät quí baùu, dính ôû ñoù, khoâng tieán tôùi ñöôïc. Moãi Phaùp neáu taùch rieâng ra laø Thieän phaùp, song bôûi Haønh-giaû, do taâm aùi duïc, ngaõ maïng, taø kieán, cho mình ñaõ ñaéc ñaïo quaû, khoâng tieán tôùi vaø bò keït ôû Tueä thöù III, neân goïi laø phieàn naõo vi teá.
Sau ñaây laø 10 vi-teá phieàn naõo:
1. Obha - AÙnh saùng - Tuøy ngöôøi, aùnh saùng phaùt sanh luùc ngoài tham thieàn, hoaëc luùc ñi kinh haønh. AÙnh saùng coù theå yeáu ôùt nhö ñom ñoùm, roõ hôn nhö boùng ñeøn pin. Coù khi saùng loaø nhö ñeøn pha xe hôi, xeït qua xeït laïi. Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö Raja Siddhimuni thuaät chuyeän, luùc Ngaøi môùi haønh Minh-Saùt-Tueä taïi Thieàn-ñöôøng chuøa Mahadhatu thaáy aùnh saùng laàn ñaàu tieân. Ngaøi töôûng mình ñaõ ñaéc quaû Tu-ñaø-höôøn. Vì Ngaøi ñaõ hoïc xong Phaùp hoïc (Abhidhamma), trong ñoù noùi raèng aùnh saùng cuõng laø moät trong nhöõng trieäu chöùng ñaéc ñaïo quaû. Moät luùc sau, Ngaøi thaáy aùnh saùng laïi xeït qua xeït laïi. Ngaøi möøng quaù nghó raèng mình ñaéc quaû Tu-ñaø-höôøn roài. Keá ñoù Ngaøi ñau buïng, ñöùng daäy veà coác kieám thuoác uoáng. Khi ra tôùi cöûa coù ngöôøi gaùc cöûa hoûi "Ngaøi ñi ñaâu?" "- Toâi ñau buïng quaù, ñònh veà Coác laáy thuoác uoáng." "Khoâng ñöôïc, Ngaøi phaûi trôû voâ, ngoài laïi, nieäm 'ñau buïng aø, ñau buïng aø' thì heát ñau buïng". Ñaïi Ñöùc trôû laïi ngoài, nieäm it tieáng "ñau buïng aø" thì heát ñau buïng. Ngaøi töï xeùt mình chöa ñaéc quaû, ñaây chaúng qua laø Ma Vöông noù quaáy phaù. Ngöôøi gaùc cöûa maø coøn bieát hôn mình. Vì vaäy Ñaïi Ñöùc daïy Haønh-giaû khi thaáy aùnh saùng, phaûi nieäm "thaáy aø" thì aùnh saùng maát.
Ñaïi Ñöùc Raia Siddhimuni nhaéc theâm moät tích nöõa. Thuôû xöa coù moät vò Thieàn Sö chöa ñaéc ñaïo quaû maø töï cho laø mình ñaõ ñaéc quaû A-la-haùn. Ngaøi daïy cho nhieàu ñeä töû, cuõng coù ngöôøi ñaéc ñaïo quaû. Ngaøi bieát thaàn thoâng, bieán hoaù caùc thuù nhö voi, coïp, sö töû. Trong soá ñeä töû Ngaøi, coù moät Sadi ñaõ ñaéc quaû roài. Ngaøy noï Sadi ñeán thaêm thaày vaø baïch thaày: "Xin Ñaïi Ñöùc bieán moät con voi cho toâi coi" "- Ñöôïc, Sadi seõ coi ñaây". Roài Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö lieàn hoaù pheùp moät con voi to töôùng hieän ra cho Sadi xem. Sadi noùi tieáp: "Ngaøi baûo con voi ñuùt voøi vaøo moàm" "- Ñöôïc, xem ñaây, voi ñuùt voøi vaøo moàm." "Ngaøi cho con voi roáng coi." "- Ñöôïc, xem ñaây, voi roáng to leân." "- Ngaøi cho voi chaïy coi chôi?" Luùc aáy Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö sôï voi chaïy ñaïp beå ñoå heát ñoå trong chuøa, Ngaøi ñònh chaän voi laïi. Sadi keùo y Ngaøi laïi vaø noùi: "Moät vò A-la-haùn khoâng coøn sôï voi ñaïp beå ñoà". Ñaïi Ñöùc söïc tænh laïi, bieát mình chöa ñaéc ñaïo quaû gì. Sadi chæ cho thaày mình haønh laïi cho ñeán khi ñaéc ñaïo quaû thaät.
2- Piti - Phæ laïc - Coù naêm loaïi phæ laïc:
a) Neo-piti - Phæ laïc chuùt ít nhö rôûn oác, ruøn mình, maùt meû, xaây xaåm chuùt ít, thaáy trong mình nhö naëng naëng, chaûy nöôùc maét.Ñaáy laø heát 5 loaøi phæ laïc. Haønh-giaû coù 1 hay 2 loaïi naøo cuõng toát, khoâng caàn phaûi coù ñuû 5 loaïi. Ñieàu caàn nhaát laø khi phæ laïc phaùt sanh, Haønh-giaû nhôù nieäm "rôûn oác aø", "raàn raàn aø", "ngöùa aø, nheï hoûng aø, maùt meû aø, xaây aø", v.v... Neáu khoâng nieäm, Haønh-giaû seû dính maéc ôû ñoù, khoâng tieán ñöôïc. Phaûi nieäm cho maát phæ laïc.b) Khamikapiti - Phæ laïc choác laùc. Haønh-giaû thaáy maøu ñoû, aùnh bình minh, thaáy nhö raùt raùt ôû thaân, nhö ruoài bay hay kieán bu nhoät nhoät, nhö kieán boø ôû maët, ôû tay, ôû löng. Haønh-giaû rôø, phuûi, thaáy khoâng coù gì heát. Khi nghe tim run run nhö maát nguû, coù khi thaáy nhö caây caám döôùi nöôùc, bò nöôùc chaûy laøm rung rung vaäy.
c) Okkantikapiti - Phæ laïc trong moät côn hay haûi-trieàu-hæ. Haønh-giaû thaáy nhö soùng taáp vaøo mình, thaân mình luùc laéc, nghieâng qua, nghieâng laïi, haát tay, haát chaân, coù khi muoán oùi hoaëc oùi thaät.
d) Ubengapiti - Haân hoan phæ laïc. Thaân haønh-giaû nheï nhaøng, cao leân, ñuïng traàn nhaø. Coù khi thaân hoûng leân khoûi choã ngoài moät gang. Ñaïi Ñöùc Raja Siddhimuni nhaéc tích moät Sadi 19 tuoåi, goïi laø "Sadi bay". Caùch nay ít naêm, taïi chuøa Mahadhatu, coù moät Sadi luùc ñi kinh-haønh, phæ laïc Ubengapiti phaùt sanh. Nhaèm luùc Sadi nhôù meï, muoán veà nhaø thaêm meï ôû ngoaïi oâ Bangkok, Sadi lieàn bay thaúng veà nhaø luùc ñeâm khuya. Caùc anh ra môû cöûa hoûi: "Sao em veà khuya vaäy?" "- Nhôù meï quaù em bay veà ". Khi trôû laïi chuøa, Sadi phaûi ñi boä, vì khoâng bay ñöôïc nöõa.
Phæ laïc naøy phaùt sanh laøm Haønh-giaû guïc tôùi, guïc lui, hoaëc xaây qua, xaây laïi, khi thì haû mieäng nhoùp nheùp nhö laàm thaàm chöûi ai.
e) Pharamapiti - Phæ laïc traøn ngaäp - Haønh-giaû thaáy maùt caû chaâu thaân. Coù khi ngöùa caû chaâu thaân, gaûi roài ngöùa nöõa, coù khi maùt laïnh nhö ngoài treân nöôùc ñaù. Coù khi thaáy maøu ñeïp nhö ngoïc bích, nhö maøu ñoït chuoái.
3. Sukha - Söï an vui - Ñaây laø söï an vui cuûa Chö Thieân. Vì laø söï an vui chöa töøng thaáy, Haønh-giaû töôûng laø Nieát-Baøn, neân maéc dính ôû ñoù. Ñaïi Ñöùc Raja Siddhimuni nhaéc chuyeän moät Haønh-giaû ngöôøi Hoa-Kyø, goác ôû California, haønh Thieàn Minh-Saùt taïi chuøa Mahadhatu. Khi ñöôïc Sukha phaùt sanh, tìm ñeán vò Thieàn sö baïch raèng "Baïch Ngaøi, treân 30 naêm nay, toâi môùi coù ñöôïc an vui nhö ngaøy hoâm nay khi toâi ngoài thieàn. Xin Ngaøi cho toâi xuaát gia." Ñaïi Ñöùc Thieàn sö khuyeân Haønh-giaû neân tieáp tuïc haønh cho xong. Hieän nay ngöôøi Myõ naøy ñaõ xuaát gia vaø coøn tu hoïc taïi chuøa Mahadhatu, Bangkok.
4. Passaddhi - Tònh - Luùc nieäm Haønh-giaû töø töø nheï nheï, ít ít, roài maát, nhö meâ vaäy. Haønh giaû töôûng mình ñaõ ñaéc ñaïo quaû. Haønh-giaû töôûng meâ laø tònh, laø Nieát Baøn.
Tònh laø Thieän phaùp, song bôûi Haønh-giaû tham duïc, ngaõ maïng, taø kieán, chaáp dính, khoâng tieán tôùi, cho neân goïi laø vi-teá phieàn naõo.
5. Saddha - Ñöùc tin - Luùc Haønh-giaû ñang haønh Tueä III, ñöùc tin phaùt sanh maïnh meõ. Haønh-giaû suy tính lieân mieân, phaùt taâm muoán laøm phöôùc, muoán ñeàn ôn Thaày toå, muoán traû ôn cho baïn beø ñaõ dìu daét, chæ baûo, khuyeán khích caùc ngöôøi chöa bieát Thieàn-Minh-Saùt, neân haønh Thieàn-Minh-Saùt. Ñöùc tin laø Thieän phaùp, nhöng Haønh-giaû vi tính toaùn veà vò lai, vì ñeå taâm suy nghó veà quaù khöù maø queân hieän taïi, khoâng haønh cho ñeán nôi ñeán choán. Vì ñoù maø ñöùc tin bieán thaønh vi teá phieàn naõo.
6. Paggaøha - Tinh taán - Phaùp Tinh taán phaùt sanh, Haønh-giaû haønh hoaøi, khoâng bieát moûi meät, khoâng nghæ ngôi. Heát ñi roài ngoài. Ban ñeâm cuõng ít nguõ. Vì tinh taán quaù möùc laïi ít nguû, neân laøm Haønh-giaû keùm trí nhôù, coù haïi cho söùc khoeû. Ñaây laø vi teá phieàn naõo.
7. Upatthana - Trí nhôù - Khi trí nhôù phaùt sanh, Haønh-giaû töï thaáy mình saùng laùng, hieåu bieát nhieàu. Thöôøng thöôøng Haønh-giaû nhôù tôùi nhöõng chuyeän vieãn voâng ôû quaù khöù raát roõ raøng, roài lô laø khoâng tieáp tuïc haønh thieàn cho ñeán tieán hoaù. Ñoù cuõng laø vi teá phieàn naõo.
8. Panna - Tueä - Tueä bieát chuùng sanh laø Danh Saéc, khoâng coù nhôn, ngaõ, bæ thöû, thuù, ngöôøi, trôøi. Nhôù lôøi Ñöùc Phaät daïy: "Naøy Mokkharaøja, ngöôøi neân bieát raèng thaân theå naøy laø vaät roãng khoâng, laø voâ ngaõ. Nhö vaäy töû thaàn theo khoâng kòp". Khi tueä phaùt sanh maïnh, neáu Haønh giaû laø ngöôøi bieát Phaùp hoïc (Abhidhamma) thöôøng ñem ñoù ra bình phaåm. Haønh-giaû nghó sau naøy mình seõ thuyeát phaùp gioûi, nghó chuyeän vò lai, bình phaåm caùi hieän taïi, queân lo haønh. Nhö theá goïi laø vi teá phieàn naõo.
9. Upekkha - Xaõ - Khi phaùp naøy phaùt sanh, Haønh-giaû töï thaáy mình coù taâm bình thaûn, khoâng buoàn, khoâng vui. Ai laøm gì cuõng döûng döng, khoâng thoûa thích, cuõng khoâng giaän hôøn. Coù ngöôøi nghó raèng mình ñaõ ñaéc ñaïo quaû vì khoâng coøn phieàn naõo khuaáy ñoäng. Nghó nhö vaäy laø sai, vì Haønh-giaû chöa ñaéc gì caû.
10. Nikanti - Voïng - Haønh-giaû coù taâm mong muoán thaáy laïi caùc aán chöùng maø mình ñaõ thaáy roài nhö aùnh saùng, röøng, nuùi, soâng, raïch, nhaø, cöûa, dinh thöï. Muoán thaáy laïi caùc hình aûnh hoaëc ñeïp nhö ñaøn baø, coâ gaùi hoaëc xaáu xí nhö ngaï quæ, a-tu-la hoaëc thuù vaät. Nhöõng ngöôøi coù taùnh saân, thöôøng thaáy thuù döõ hoaëc nhöõng caûnh ñaùng gheâ sôï. Ngöôøi coù taùnh tham, thöôøng thaáy caûnh ñeïp ñeû. Ngöôøi coù taùnh si, thöôøng thaáy nhöõng caûnh lu môø khoâng roõ reät.
Trong 10 vi teá phieàn naõo vöøa keå treân, Haønh-giaû ít khi coù ñuû heát 10 phieàn naõo vöøa keå treân, Haønh-giaû ít khi coù ñuû heát 10 phieàn naõo, maø coù moät soá ít thoâi, thí duï coù phæ laïc, aùnh saùng, hoaëc phaùp an vui.
Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö giaûi thích raèng 10 phaùp vi teá phieàn naõo naøy ñeàu laø Thieän phaùp, vì nhöõng phaùp naøy ñeàu coù trong 37 Phaùp chöùng quaû Boà-Ñeà. Song ñeán Tueä III, Haønh-giaû thöôøng maéc dính ôû ñaây, do taâm tham duïc, ngaõ maïng vaø taø kieán; 3 Phaùp naày keát hôïp vôùi moãi phaùp vi teá phieàn naõo keå treân, thaønh ra ñeán 3 x 10 = 30 Phaùp vi teá phieàn naõo.
Tueä thöù III laø ranh phaän cuûa Thieàn Chæ (Samatha) vaø Thieàn-Minh-Saùt (Vipassana), 95% Haønh-giaû ñeàu bò keït ôû ñaây vì töôûng mình ñaõ haønh xong, vì ñaõ ñaéc ñaïo quaû roài. Vì töôûng sai neân khoâng tieán tôùi keát quaû thaät söï.
Tueä thöù IV - Udayabbayanaøna - Tueä thaáy söï Sanh-Dieät cuûa Danh Saéc.
Tueä thöù IV laø Tueä khôûi ñaàu veà Thieàn-Minh-Saùt chaùnh thöùc. Ba Tueä tröôùc coøn ñi chung vôùi Thieàn-Chæ (Samatha). Tueä thöù IV coù 2 ñieåm ñaëc bieät:
1.- Haønh-giaû ngoài nieäm Phoàng Xoïp, thaáy nhieàu caûnh vaät, aùnh saùng, soâng nuùi, chuøa, thaùp, coù khi thaáy Tieân, Phaät. Neáu Haønh-giaû nieäm "thaáy aø" maø caùc hieän töôïng laâu maát, Haønh-giaû chöa qua Tueä thöù IV. Neáu nieäm "thaáy aø" maø caùc hieän töôïng maát lieàn, Haønh-giaû ñaõ qua Tueä thöù IV. Ñoù laø Phaùp Sanh-Dieät cuûa Danh Saéc. Caùc aán chöùng phaùt sanh leân cho Haønh-giaû thaáy laø Saéc. Haønh-giaû thaáy bieát laø Danh. Khi nieäm "thaáy aø" maø aán chöùng maát laø Dieät. Ñoù laø söï Sanh Dieät cuûa Danh Saéc.
Taïi sao phaûi nieäm cho maát? Laø vì taát caû nhöõng caûnh hieän ra do Taâm caáu taïo, laø caûnh giaû, chuùng sanh muoán giaûi thoaùt phaûi dieät taát caû caùi giaû taïo. Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö laäp laïi Phaät ngoân:
Ngöôøi haønh Thieàn-Chæ (Samatha) khoâng thaáy Phaùp Sanh Dieät cuûa Danh Saéc."Ngöôøi thaáy Phaùp Sanh-Dieät cuûa Danh Saéc, duø laø coù sanh maïng chæ trong moät ngaøy, cuõng quí baùu hôn keû khoâng thaáy phaùp Sanh Dieät cuûa Danh Saéc, soáng ñeán traêm tuoåi". (Kinh Phaùp Cuù)2.- Veà thoï khoå, Haønh-giaû ngoài hoaëc ñi thaáy nhöùc moûi nhieàu, teâ nhieàu. Song khi nieäm, thì caùc thoï khoå maát mau leï. Nhö nieäm "teâ aø" heát teâ, nieäm "nhöùc aø" heát nhöùc. Ñoù laø ñieåm ñaëc bieät cuûa Tueä thöù IV.
Coù khi Haønh-giaû nhö nguû guïc, coù luùc laïi ngaû ngöõa ra, phía sau. Coù khi thaáy nhö ngheït ngheït. Hoaëc giaû nieäm thaáy Phoàng Xoïp nhanh leân roài dieät maát.
Neáu Haønh-giaû coù Tueä thöù IV phaùt sanh roõ reät vaø maïnh meû thì Haønh-giaû coù hy voïng ñi ñeán baäc cao. Coøn neáu yeáu, Tueä thöù IV yeáu, thì phaûi caàn haønh laïi cho coù phaùp sanh roõ reät, sau naày môùi coù keát quaû.
Tueä thöù V - Bhanganaøna - Tueä Dieät-Haønh
Ñeán ñaây, Haønh-giaû thaáy thaân theå nheï nhaøng, nieäm "Phoàng aø, Xoïp aø", khoâng thaáy roõ reät roài maát. Khi nieäm thaáy Phoàng leân laâu roài môùi Xoïp, Xoïp laâu laâu roài môùi Phoàng laïi. Coù khi Phoàng vôùi Xoïp caùch nhau xa laém. Coù ngöôøi thaáy traèn traèn, hoaëc nhö xaây xaãm, hoaëc caûm thaáy nhö cô theå maát heát, chæ coù taâm thoâi. Coù ngöôøi thaáy nhö maát moät tay, hoaëc nhö maát moät chaân. Hoaëc thaân nheï nhö boâng goøn. Coù khi hai tay ñeå choàng leân maø khoâng bieát. Ñaây laø Phaùp Dieät.
Ñeán Tueä thöù V naøy, Haønh-giaû ñaõ boà-cheá-ñònh (Pannatti) vaø nhaän thöùc cuûa baûn theå (Paramatthi). Tueä I, II, III coøn laø cheá ñònh. Qua Tueä IV, V laø Baûn theå. Vì Haønh-giaû khoâng coù Phaùp hoïc (Abhidhamma) neân khoù nhaän roõ, vì Tueä phaùt sanh loái 5 phuùt roài dieät.
Tueä thöù VI - Bhayanaøna - Tueä sôï
Tueä naøy cuõng nhö Tueä thöù V, phaùt sanh khoâng laâu roài dieät. Haønh-giaû ngoài nieäm " Phoàng aø, Xoäp aø " roài phaùt sanh sôï. Khoâng phaûi sôï ma quæ, khoâng phaûi sôï troäm cöôùp hoaëc keû thuø. Khoâng bieát sôï caùi gì maø Taâm phaäp phoàng lo sôï, roài coù khi khoùc moät mình. Coù ngöôøi thaáy ôùn ôùn. Haønh-giaû sôï nhö thaáy ngöôøi leo leân caây cao hoaëc thaáy ngöôøi ñöùng caïnh hoá saâu, neáu teù xuoáng chaéc cheát. Haønh-giaû sôï cho mình hoaëc sôï cho ngöôøi khaùc. Ñoù laø Tueä thöù VI, phaùt sanh khoâng laâu, roài maát. Neáu Haønh-giaû khoâng ñeå yù, khoâng nhaän bieát.
Tueä thöù VII - Adinavanaøna - Tueä thaáy toäi cuûa nguõ uaån.
Nguõ uaån laø gì? - Laø saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc. Saéc laø saéc thaân. Coøn Thoï, Töôûng, Haønh, Thöùc laø Taâm hay Danh. AÁy vaäy, Nguõ uaån hay Danh Saéc cuõng ñoàng moät nghiaõ.
Haønh-giaû khi ngoài nieäm thaáy Phoàng-Xoïp maát, coù khi queân nieäm "maát aø" roài "bieát aø". Hoûi bieát caùi gì? Bieát thaân nguõ-uaån naøy laø Töù-ñaïi: ñaát, nöôùc, löûa, gioù. Phoàng Xoïp maát laø Danh Saéc maát, maø Danh Saéc laø nguõ-uaån. Haønh-giaû sôï thaân naøy maát. Caùc thoï khoå laïi xuaát hieän laïi nhö nhöùc, moûi, teâ, meät. Coù luùc Haønh-giaû thaáy loâng nheo ñaâm vaøo maét, nhöùc moûi khoù chòu, loå tai luøng buøng, hoaëc ñau buïng, hoaëc ngöùa ngaùy cuøng thaân theå. Haønh-giaû suy nghó: "Taïi ta coù thaân nguõ-uaån naøy neân ta phaûi chòu caùc beänh taät, khoå naõo." Trí tueä phaùt sanh, Haønh-giaû chaùn naõn.
Theo trong kinh noùi coù caû thaûy 59 hay 96 thöù beänh coù theå phaùt sanh khi Haønh-giaû ñeán Tueä thöù VII naøy. Caùc beänh cuõ coù theå taùi phaùt. Thí duï: coù moät Haønh-giaû coù beänh leân maùu. Luùc aáy beänh leân maùu phaùt sanh laïi, laáy maùy ño thaáy maùu leân cao. Haønh-giaû nieäm "leân maùu aø", ít laâu sau thaáy maùu giaûm xuoáng. Coù khi beänh heát luoân. Neáu beänh trôû laïi Haønh-giaû cuõng nieäm nhö cuõ, beänh döùt.
Haønh-giaû suy xeùt thì taïi coù thaân nguõ-uaån naøy, coù Danh Saéc naøy neân phaûi thoï khoå, thoï beänh hoaïn. Suy xeùt nhö vaäy. Haønh-giaû thaáy toäi cuûa nguõ-uaån, neân coù taâm chaùn naõn khoâng muoán coù thaân naày nöõa.
Tueä thöù VIII - Nibbidanaøna - Tueä chaùn naõn.
Haønh-giaû nieäm "Phoàng aø, Xoäp aø" thaáy Danh Saéc maát, coù dieät, guïc. Luùc naøy taâm taùnh Haønh-giaû nhö khoâ khan, nhö caây coû ôû giöõa trôøi naéng, nhö caûnh vaät ñoàng ruoäng loái thaùng 2, thaùng 3, sau muøa gaët, trôøi naéng, ñaát neû, caây coû ñeàu khoâ. Haønh-giaû coù taùnh gaét goûng, öa ôû moät mình nôi thanh tònh, ai noùi ñoäng moät chuùt cuõng khoâng chòu. Thí duï: choàng haønh Thieàn, vôï ñem côm treå moät chuùt laø giaän, laø caèn nhaèn vôï khoâng quan taâm chuù yù. Haønh-giaû coù taâm taùnh thay ñoåi, ai noùi phaûi cuõng cho laø quaáy caû. Khoâng muoán tieáp beø baïn. Tieáng ñoäng tröôùc kia khoâng sao, baây giôø tieáng ñoäng laøm cho ñieác tai, chaùn naõn. Tröôùc kia Haønh-giaû muoán quyeàn theá, coâng danh tieàn cuûa cho nhieàu, baây giôø cho ñieàu ñoù laø phuø du. Tröôùc kia muoán sanh veà coõi Trôøi, muoán laøm Phaïm-thieân, nay thaáy Trôøi, Ngöôøi, Phaïm thieân cuõng ñeàu laø Danh Saéc. Chæ coù Nieát Baøn laø dieät ñöôïc taát caû. Taâm Haønh-giaû höôùng veà Nieát Baøn.
Ba Tueä vöøa keå treân, Tueä thöù VI, thöù VII naø thöù VIII, tuy khaùc danh töø, nhöng cuõng ñoàng coù moät nghiaõ. Ba Tueä naøy ñeàu coù ñuû trong Thanh Tònh ñaïo (Visuddhi-magga). Tueä coøn yeáu laø Tueä sôï. Tueä baäc trung laø Tueä thaáy toäi cuûa nguõ-uaån. Tueä baäc cao laø Tueä chaùn naõn.
Caû ba Tueä ñeàu töïa vaøo nhau. Haønh-giaû coù khi khoâng theå noùi roõ reät heát ñöôïc.
Tueä thöù IX - Muõncitukamyatanaøna - Tueä muoán giaûi thoaùt.
Do söï chaùn naõn vöøa qua, Haønh-giaû khoâng coøn muoán coù caùi thaân naøy, hoaëc muoán boû coác, boû chuøa, tìm moät nôi naøo thanh tònh hôn, ñöôïc khoeû khoaén hôn. Khi Haønh-giaû nieäm "Phoàng aø, Xoïp aø, Ngoài aø, Ñuïng aø" thì nhö coù con reäp, con maït laøm cho thaân mình ngöùa ngaùy khoù chòu, gaûi khoâng bieát ñaõ. Ngoài thì thaáy ngöùa, xaû thì heát ngöùa. Coù ngöôøi töôûng raèng coù reäp coù raän gì ñaây, ñem meàn, chieáu giuõ, nhöng khoâng thaáy gì caû. Chaúng qua ñaây laø söï bieåu loä cuûa baûn theå (Paramattha). Coù khi Haønh-giaû thaáy nhö ai ñem muõi saét nhoïn ñaâm vaøo thaân mình. Coù ngöôøi noùi nghe ngöïc noùng leân. Ngöôøi khaùc noùi: "mieäng ngaùp leân, ngaùp xuoáng hoaøi, hoaëc ñaàu laéc lö nhö quaây". Coù ngöôøi ngoài khoùc möôùt moät mình maø khoâng bieát khoùc chuyeän gì.
Coù Haønh-giaû suy tö muoán boû chuøa veà nhaø, coù ngöôøi muoán ñi thieät, noùi raèng: "Mình heát phöôùc roài haønh ñeán ñaây, chaùn quaù, khoâng tieán tôùi ñöôïc nöõa".
Ñaò Ñöùc Thieàn Sö Raja Siddhimuni thuaät tích moät Haønh-giaû, ngöôøi Anh, haønh ôû chuøa Mahadhatu, caùch ít naêm veà tröôùc. Khi Haønh-giaû ñeán Tueä thöù IX naøy, oâng chaùn naõn tính boû chuøa, troán veà Anh-quoác. Thöøa dòp Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö vaéng maët (Ngaøi ñi döï leã daâng y ôû ngoaïi oâ Bangkok), Haønh-giaû ngöôøi Anh naøy, cuoán heát ñoà ñaït voâ va-li, daën ngöôøi gaùc chuøa "Toâi veà khaùch saïn, chôø maùy bay trôû veà Luaân Ñoân, anh baïch laïi giuøm vôùi Ngaøi Thieàn Sö." Khi Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö veà ñeán chuøa chieàu toái môùi hay töï söï. Ngaøi keâu ñieän thoaïi laïi khaùch saïn hoûi Haønh-giaû "Sao oâng trôû veà khaùch saïn?" "- Toâi chaùn naõn quaù roài, coù leû toâi heát phöôùc roài, haønh khoâng tieán tôùi". "OÂng haønh ñeán Tueä thöù IX laø Tueä cuoán chieáu, toát laém oâng neân trôû laïi." Haønh-giaû möøng quaù, cöôøi ngaát, höùa xaùch va-li trôû laïi chuøa Mahadhatu. Hieän nay Haønh-giaû naøy ñaõ xuaát gia vaø coøn tu hoïc taïi chuøa Mahadhatu.
Rieâng veà phaàn toâi (Tröông-vaên-Huaán), khi haønh ñeán ñaáy, cuõng chaùn naõn, khoâng phaûi muoán troán, vì khoâng noùi ñöôïc moät tieáng Thaùi, troán ñi ñaâu, roài ôû ñaâu? Luùc aáy toâi haønh taïi chuøa Parinayok (Bangkok), nhôø coù ba nhaø sö Vieät-Nam dòch giuøm caùc phuùc trình. Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö chuøa Parinayok khoâng khi naøo cho Haønh-giaû bieát ñaõ haønh ñeán baäc naøo, Tueä thöù maáy. Vì chaùn naõn, buoàn quaù toâi môøi 3 vò sö Vieät-Nam laø Ñaïi Ñöùc Kim-Quang, Sö Giaùc-Tueä vaø Sö Hoä-Giôùi cuøng hoïp taïi coác toâi taïi chuøa Parinayok. Toâi trình cho quí Ngaøi hay raèng toâi khoâng muoán haønh nöõa vì chaùn quaù, heát phöôùc roài, haønh khoâng tieán tôùi. Toâi muoán kieám moät oâng Thieàn Sö khaùc, ôû chuøa khaùc, coù leõ Ngaøi Thieàn Sö ôû ñaây (Ñaïi Ñöùc Sang-Wan) daáu ngheà nhö caùc thaày voõ beân ta. Sö Hoä-Giôùi lieàn caûn toâi "OÂng ñöøng noùi vaäy, phaïm toäi aø! Quyù Ngaøi Thieàn Sö khoâng daáu ngheà nhö caùc oâng thaày daïy voõ ñaâu!"
Caâu chuyeän baøn taùn chöa xong, luùc aáy coù Ngaøi Phoù Thieàn Sö laø Ñaïi Ñöùc Som-Baït ñi ngang qua coác toâi, thaáy coù ñoâng ngöôøi. Ngaøi böôùc vaøo, chuùng toâi ñaûnh leå Ngaøi vaø luoân dòp toâi xin Ngaøi cho toâi bieát ñaõ haønh ñeán ñaâu vaø toâi tính rôøi chuøa ñi nôi khaùc. Ñaïi Ñöùc Som-Baït hoûi qua caùch haønh cuûa toâi, roài Ngaøi noùi: "OÂng ñaõ ñeán Tueä thöù IX laø Tueä cuoán chieáu. Chaúng rieâng gì cö só thöôøng naêm ôû Thieàn ñöôøng naøy, caùc vò Tyø Khöu Thaùi-Lan, khi haønh ñeán Tueä thöù IX, caùc Ngaøi cuõng muoán troán, trôû veà chuøa cuûa mình. Neáu Thieàn Sö hay ñaëng, keâu laïi giaûi thích thì hoï ôû laïi. Neáu khoâng coù Ngaøi ôû ñoù ñeå giaûi thích, hoï cuõng ñi luoân".
Ñaïi Ñöùc Raja Siddhimuni coøn thuaät luùc Ngaøi ñi truyeàn baù Phaät-phaùp taïi Luaân Ñoân. Ngaøi coù môû moät lôùp daïy Thieàn-Minh-Saùt Tueä. Trong soá Haønh-giaû coù 4 oâng tröôûng giaû haønh ñeán Tueä thöù IX, cuõng chaùn naõn, boû tònh xaù troán veà nhaø. Vì tröôùc khi ñi 4 oâng coù ñaõi tieäc, giaû töø caùc baïn cuøng haønh Thieàn moät lôùp. Khi hay ñöôïc 4 oâng boû ñi. Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö cho môøi trôû laïi, giaûi thích, song 4 oâng khoâng trôû laïi, vì ñaõ lôõ töø giaû anh em roài. Ñaïi Ñöùc môùi phaùi moät vò Phoù Thieàn Sö ñeán chæ baûo cho 4 oâng tröôûng giaû aáy. Khi haønh xong, 4 oâng raát thích thuù, hieán daâng cho Ngaøi Thieàn Sö moät bieät thöï ôû ngoaïi oâ Luaân Ñoân, ñeå laøm Trung Taâm Thieàn ñöôøng daïy Minh-Saùt-Tueä hieän nay coøn hoaït ñoäng ôû Anh Quoác.
Ñaïi ñöùc Raja Siddhimuni noùi khoâng rieâng gì ngöôøi theá maø caû nhaø Sö cuõng thöôøng cuoán goùi, coù vò troán luoân, coù vò ñi roài trôû laïi. Vò naøo muoán troán, maø Thieàn Sö khoâng cho thì van lôn, hoaëc coù thaùi ñoä khoâng toát ñeïp noùi: "Toâi noùng naûy, böïc boäi khoù chòu quaù. Neáu khoâng cho toâi veà, toâi noåi côn ñieân leân ñaây maø coi!".
Tueä thöù X - Patisankhanaøna - Tueä suy tö
Haønh-giaû khi ngoài caûm thaáy coù kim ñaâm nhöùc tôùi xöông, hoaëc nhö coù ai treo ñaù naëng caû mình, hoaëc thaáy thaân mình bò cöa töøng khuùc. Tueä naøy oân laïi caùc Tueä tröôùc, Haønh-giaû thoï khoå nhieàu vaø nieäm cuõng mau maát. Haønh-giaû heát chaùn naõn, traùi laïi, duø thoï khoå nhieàu, Haønh-giaû cuõng tinh taán haønh hoaøi khoâng muoán nghó, coá haønh thaät söï, khoâng ñoøi veà nhaø nöõa.
Traïng thaùi Tueä thöù X raát deã nhaän xeùt nhö bò kim chaâm, thaân mình naëng, noùng nhö boû trong löûa, laïnh nhö ngoài treân nöôùc ñaù, nhö coù ai laáy cöa cöa buïng, hay ai ñoùng ñinh vaøo buïng. Tueä naøy phaùt sanh khoâng laâu roài dieät, chæ loái 5 phuùt laø qua roài.
Tueä thöù XI - Sankharuøpekkhanaøna - Tueä Xaû
Haønh-giaû ñeán Tueä thöù XI thaáy thaân theå nheï nhaøng, Taâm cuõng nheï nhaøng. Duø khoâng coá gaéng, Haønh-giaû caûm thaáy nieäm deã daøng, luùc ñi kinh haønh cuõng nhö luùc thieàn.
Tueä thöù XI raát quan troïng, do ñoù coù 6 chi sau ñaây:
1) Haønh-giaû khoâng buoàn, khoâng vui, coù taâm xaû. Coù trí nhôù theo doõi caùc ñieåm ñuïng ôû hai voøng vai.
2) Haønh-giaû khoâng vui thích vôùi nguõ-uaån vaø cuõng khoâng coøn sôï nguõ-uaån.
3) Haønh-giaû khoâng coá gaéng, maø nieäm deã daøng nhö coù coá gaéng.
4) Haønh-giaû coù theå ñi kinh haønh laâu, hoaëc ngoài laâu khoâng thaáy meät moûi.
5) Haønh-giaû khi nieäm Phoàng, Xoïp, Ngoài, Ñuïng, thaáy roõ reät, laàn laàn nhoû nhoû, vi teá, khoâng thoâ nhö tröôùc.
6) Taâm Haønh-giaû luoân luoân khaéng khít vôùi caùc ñieåm ñuïng trong thaân, Taâm khoâng phoùng tuùng nöõa. Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö nhaán maïch raèng khi coù ñuû 6 chi naøy, ñaïo quaû môùi phaùt sanh. Neáu khoâng coù ñuû 6 chi maø noùi coù ñaïo quaû laø giaû doái. Trong 6 chi coù caùi nhanh, caùi chaäm, coù caùi deã thaáy, coù caùi khoù thaáy vì phaùt sanh nhanh roài dieät. Nhöùt laø caùi chi thöù 6 phaûi caàn cho thaáy roõ reät.
Neáu Haønh-giaû laø ngöôøi ñaõ coù Phaùp hoïc (Abhidhmma) thöôøng hay moùng Taâm (moùng laø tham) cho neân laâu coù keát quaû, vì 6 chi troài suït, maát nhieàu thôøi giôø, maø ñaïo quaû khoâng phaùt sanh.
Coù 3 traïng thaùi caàn phaûi bieát:
a) Neáu Tueä thöù XI yeáu, khoâng theå ñi ñeán Nieát-Baøn.
b) Neáu Tueä thöù XI vöøa, cuõng khoâng ñi ñeán Nieát-Baøn.
c) Neáu Tueä XI maïnh, Haønh-giaû coù theå ñi ñeán Nieát-Baøn. Noùi coù theå laø vì caàn phaûi coù Tueä thöù XII giuùp ñôû môùi ñaéc ñaïo quaû ñöôïc.
Tueä thöù XII - Anulomanaøna - Tueä Thuaän-Thöù
Tueä thöù XI vaø XII coøn coù teân chung laø Tueä "Höôùng veà Nieát-Baøn". Hai tueä naøy quan heä, vì noù giuùp ñôõ cho nhau. Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö thöôøng nhaéc Haønh-giaû nieäm cho nguõ-caên ñöôïc thaêng baèng. Nguõ-caên laø Tín-caên, Taán-caên, Nieäm-caên, Ñònh-caên vaø Tueä-caên.
Tín-caên ñi ñoâi vôùi Tueä-caên. Neáu Ñöùc-tin nhieàu hôn Trí-tueä thì sanh ra taø-kieán. Neáu Tueä-caên nhieàu maø Tín-caên ít, sanh ra hoaøi nghi.
Taán-caên ñi ñoâi vôùi Ñònh-caên. Neáu Tinh-taán nhieàu Ñònh ít, thì sanh ra phoùng taâm. Traùi laïi Ñònh nhieàu maø Tinh-taán ít thì sanh ra Hoân-traàm.
Haønh-giaû caàn phaûi söûa ñoåi cho Nguõ-caên ñöôïc thaêng baèng, nhöùt laø 4 caên keå treân. Coøn Nieäm-caên laø chuû, phaûi nieäm cho nhieàu, caøng nhieàu caøng toát. Nieäm laø Sati, laø Trí-nhôù. Nieäm, tyû nhö ngöôøi caàm cöông cuûa 4 con ngöïa keùo xe. Con ngöïa naøo laøm bieáng, cho noù moät roi, con ngöïa naøo sieâng quaù keùo cöông bôùt laïi . Luùc Haønh-giaû ñi kinh haønh, chuù taâm ôû chaân vaø nieäm, Ñònh nhieàu hôn, Tinh-taán ít. Bôøi vaäy thôøi gian ñi vaø ngoài phaûi cho baèng nhau. Neáu ñi kinh haønh 1 giôø, thì ngoài cuõng 1 giôø.
Tueä thöù XII coøn goïi laø Tueä OÂn laïi, vì khi haønh, Haønh-giaû lieân tieáp oân laïi töø Tueä thöù IV ñeán Tueä thöù XI. Ñeán ñaây phaùt sanh tam-thaäp-thaát Boà Ñeà phaän (37 Phaùp chöùng quaû Boà Ñeà) laø Töù nieäm-xöù, Töù chaùnh-caàn, Töù nhö-y-tuùc, Nguõ-caên, Nguõ-löïc, Thaát giaùc-chi, Baùt chaùnh-ñaïo.
Haønh-giaû nhö ngöôøi saép söûa muoán nhaûy qua moät caùi möông. Chaïy lui, chaïy tôùi, ñeå laáy trôùn. Chaïy tôùi coù nghiaõ laø oân xuoâi, laø Thuaän thöù (anulomaø); chaïy lui nghiaõ laø oân ngöôïc, laø Nghòch-thöù (Patilomaø).
Ñeán Tueä thöù XII, Tam töôùng phaùt sanh roõ reät:
1) Haønh-giaû nieäm "Phoàng aø, Xoïp aø, Ngoài aø, Ñuïng aø" laàn laàn nhanh leân, nhanh leân roài dieät, nieäm "maát aø, bieát aø", Phoàng-Xoïp trôû laïi. Ñoù laø voâ thöôøng. Haønh-giaû bíeát luùc nieäm dieät ôû Phoàng, hay ôû Xoïp. Ngöôøi naày do quaû boá thí vaø trì-giôùi töø kieáp tröôùc neân thaáy roõ voâ thöôøng.
2) Khi nieäm "Phoàng aø, Xoïp aø, Ngoài aø, Ñuïng aø", Haønh-giaû thaáy nheï daàn daàn, roài yeáu daàn daàn; ôû ñaây khoâng nhanh, chæ nheï nheï, roài yeáu daàn daàn roài dieät lieàn. Haønh-giaû bieát dieät luùc naøo, ôû Phoàng, ôû Xoïp, ôû ngoài, hay ôû ñuïng. Ñaây laø Voâ-ngaõ roõ reät. Ngöôøi naày coù Trí-tueä maïnh, ngöôøi coù löu taâm ñeán Thieàn Minh-Saùt ôû kieáp quaù khöù.
3) Haønh-giaû nieäm thaáy ngheïn ngheïn khoù thôû roài dieät lieàn. Ñoù laø khoå-naõo. Ngöôøi naày thöôøng quan-taâm quan taâm ñeán Thieàn Chæ ôû kieáp quaù khöù.
Moät trong 3 phaùp naày cuõng ñuû roài. Tuøy theo Haønh-giaû, coù khi 3 Phaùp cuøng phaùt sanh moät luùc.
Neân chuù yù, Tam töôùng khoâng taùch rôøi nhau. Theo kinh Ñöùc Phaät daïy, khi thaáy voâ-thöôøng, thì cuõng thaáy khoå-naõo, voâ-ngaõ. Khi thaáy khoå-naõo thì cuõng thaáy voâ-thöôøng vaø voâ-ngaõ. Khi thaáy voâ-ngaõ, thì cuõng coù voâ-thöôøng vaø voâ-ngaõ. Khi thaáy voâ-ngaõ, thì cuõng coù voâ-thöôøng vaø khoå-naõo. Thaáy 1 trong 3 Phaùp naøo cuõng goïi laø thaáy caû 3 Phaùp. Nhöng tuøy duyeân, tuøy nghieäp, khieán cho Haønh-giaû chuù yù caùi naøo nhieàu hôn thì thaáy caùi ñoù roõ reät hôn 2 caùi kia. Thí duï nhö chuùng ta nhìn vaøo maët ngöôøi naøo, chuù yù nôi caëp maét, thì chuùng ta thaáy ñoâi maét roõ hôn, trong khi aáy cuõng thaáy muõi, mieäng vaäy nhöng ít roõ hôn.
Thí duï: Haønh-giaû nieäm "Phoàng aø, Xoïp aø" roài noù nhanh leân, ñoù laø voâ-thöôøng. Khi heát nhanh roài noù dieät vì Danh Saéc chòu khoâng ñöôïc phaûi dieät, ñoù laø khoå-naõo; baét buoäc ñöøng cho dieät khoâng ñöôïc, laø voâ-ngaû.
Töø Tueä thöù I ñeán Tueä thöù XII laø phaøm tueä.
Töø Tueä XIII ñeán Tueä thöù XVI laø Thaùnh-tueä.
Tueä thöù XIII - Gotrabhunaøna - Tueä chuyeån taùnh, coøn goïi laø Tueä "Caét doøng phaøm".
Phaùp naày Haønh-giaû khoù bieát ñöôïc. Khi Haønh-giaû nieäm "Phoàng aø, Xoïp aø", lieàn ñoù dieät phuïp; caûm giaùc bieát dieät ngay ôû Phoàng hay ôû Xoïp, khoâng coù tôùi 1 giaây ñoàng hoà, chæ coù moät chuùt baèng sôïi toùc, bieát noù dieät. Sau khi dieät, maát caûm giaùc moät chuùt, goïi laø Chuyeån-taùnh hay laø Gotrabhu. Keá tieáp maát caûm giaùc moät chuùt nöõa, coù dieät phuïp. Ñoù laø ñaïo Tueä (Magganaøna). Roài tieáp theo dieät phuïp 2 laàn nöõa laø Ñaïo-Tueä (Magganaøna). Roài tieáp theo dieät phuïp 2 laàn nöõa laø Quaû-Tueä (Phalanaøna). Taát caû coù 17 naác taâm, thôøi gian laáy ngoùn tay goû coäp laø 17 naác taâm ñaõ döùt. Trong 17 naác taâm ñoù, naác taâm 1 laø nieäm (Parikama), naác taâm 2 laø caân (Upacaøra), naác taâm 3 laø thuaän-thöù (Anulomaø), naác taâm 4 laø chuyeån taùnh (Gotrabhu), naác taâm 5 laø ñaïo (Magga), naác taâm 6 vaø 7 laø quaû (Phala) v.v... Coù moät chuùt xíu thoâi, 17 naác taâm ñem ra thöïc haønh ñeå ñeán Ñaïo-Quaû. Naác taâm Höõu-phaàn (Bhavanga) phaùt sanh, Haønh-giaû bieát mình, töï nghó, naûy giôø ta nguû queân aø?
Chæ coù moät chuùt thoâi, Tueä XIII, XIV, XV phaùt sanh maø Haønh-giaû khoâng bieát ñöôïc. Neáu noùi theo Phaùp-hoïc (Abhidhamma) thì cho raèng bieát, nghiaõ laø bieát Nieát-Baøn, bieát Xuaát-theá hay ngoaøi theá-gian (Lokuttora). Bieát caùi ñoù laø caùi khoâng bieát cuûa chuùng ta ñaây. Chuùng ta khoâng theå so saùnh caùi bieát thoâng thöôøng cuûa theá gian vôùi caùi bieát xuaát theá laø caûnh Nieát-Baøn, vì naác taâm khaùc nhau.
Haønh-giaû chæ bieát ôû Tueä thöù XII, ñeán Tueä XIII, XIV, XV, khoâng bieát. Haønh-giaû nieäm "Phoàng aø, Xoïp aø", dieät phuïp hoài naøo khoâng bieát, giöït mình nghó ta buoàn nguõ hay sao? Naûy giôø ta queân nieäm? Haønh-giaû töø Tueä XIII ñaõ vaøo ranh Nieát-Baøn ñoù.
Thí duï nhö ngöôøi ñu daây, ñònh nhaûy qua bôø beân kia, khi chaân ñaïp ñaát laø laáy Nieát-Baøn laøm caûnh giôùi. Nhöng tay coøn naém daây ñu, nghiaõ laø coøn caûnh traàn. Haønh-giaû bieát Nieát-Baøn moät chuùt thoâi, song cuõng bieát Nieát-Baøn (chuyeån taùnh).
Ví nhö ta laøm nöôùc cam xong, laáy muoång muùc moät chuùt neám thöû coi ngoït chöa? Bieát ngoït hay chöa goïi laø chuyeån taùnh (Gotrabhu). Khi ta uoáng cam laø phaàn Ñaïo-Tueä (Magganaøna), ñeán khi ta uoáng nhö no ñoù phaàn Quaû-Tueä (Phatanaøna). Kinh Pali vieát: Khi ñeán Nieát-Baøn, Haønh-giaû khoâng theå noùi cho ai bieát ñöôïc. Taïi sao? Nieát-Baøn coù hình daùng gì khoâng? -Khoâng coù. Coù nhaø cöûa, caây coái gì khoâng? -Khoâng coù. Coù ñaát, nöôùc, löûa, gioù khoâng? -Khoâng coù. Vaäy chôù Nieát-Baøn laø caùi gì? -Nieát-Baøn laø nôi thanh tònh tuyeät ñoái, laø nôi dieät Tham, Saân, Si.
Khi taâm Haønh-giaû xuoáng höõu-phaàn (Bhavanga) thì tueä giaùc cuûa Haønh-giaû töï bieát söï Dieät cuûa Danh-Saéc nhö theá naøo, bieát nôi ñoù laø NIeát-Baøn.
Tueä thöù XIV - Magganaøna - Ñaïo-tueä
Ñeán ñaây phieàn naõo bò caét ñöùt. Haønh-giaû vöøa ñaéc Ñaïo. Trong 8 caùi tham (Lobha), dieät heát 4 coøn 4; trong 2 caùi Si, dieät 1 coøn 1; vaø 2 Saân-haän coøn nguyeân. Ñeán ñaây Haønh-giaû heát hoaøi nghi veà toäi phöôùc, veà thieân ñaøng, ñòa nguïc, veà luaân hoài, nhaân quaû. Phaùp hoaøi nghi ñeán Tueä thöù XIV môùi thaät döùt. Nhöõng ngöôøi khoâng töøng thöïc haønh Minh-Saùt-Tueä thì laøm sao khoâng hoaøi nghi? Thaät ñaùng thöông haïi cho ngöôøi aáy. Chuùng ta khoâng neân caõi, duø coù muoán söûa chöõa cuõng khoâng ñöôïc. Vaán ñeà phaûi töï löïc, chôù nhôø tha-löïc khoâng ñöôïc. Ñeán Tueä thöù XIV thì töï nhieân heát hoaøi nghi. Con ñöôøng haønh trình coù ñuùng hay khoâng, khoâng coøn tin ai nöõa caû.
Tueä thöù XV - Phalanaøna - Quaû-tueä
Phaùt sanh truï 2 toác löïc-taâm, rieâng Haønh-giaû chæ bieát nhö sau: khi nieäm "Phoàng aø, Xoïp aø, Ngoài aø, Ñuïng aø", noù nhanh leân, nhanh leân roài dieät phuïp. Haønh-giaû töï nghó ta sao vaày, buoàn nguõ hay sao? Chæ baáy nhieâu laø xong roài. Haønh-giaû ñaõ ñaéc Quaû-tueä. Coù Phaät ngoân: "Akaliko laø Phaùp ñoä cho ñaéc quaû, khoâng chôø ngaøy giôø, khi naøo ñaéc ñaïo thì ñaéc quaû khoâng chaäm treå".
Haønh-giaû luùc dieät nhö nguû queân, töï hoûi naûy giôø ta queân nieäm sao? Ñaïo-tueä vaø Quaû-tueä ñi lieàn nhau. Haønh-giaû ñaéc Tu-ña-höôøn quaû laø Nhaäp-löu hay Thaát-lai, khi heát tuoåi thoï, khoâng coøn sôï ñi vaøo 4 ñöôøng aùc ñaïo.
Tueä thöù XVI - Pacechavkkhananaøga - Tueä kieåm-soaùt phieàn-naõo vaø Tueä Nieát-Baøn.
Coøn goïi laø Tueä nhìn laïi, vì Haønh-giaû nhö ngöôøi bò keû nghòch röôït chaïy. Chaïy moät ñoåi roài nhìn laïi coi keû nghòch coù theo chaêng? Bôûi vaäy phaùp haønh ñi nhanh töø Tueä thöù XIII, XIV, XV, ñi qua nhanh laém.
Baäc thaùnh nhôn luoân luoân suy xeùt Ñaïo-Quaû Nieát-Baøn, suy xeùt phieàn-naõo naøo ñaõ dieät. Ngöôøi bieát Phaùp-hoïc (Abhidhamma) thöôøng hay laøm baøi toaùn tröø ñeå coi trong 12 phieàn naõo laø 8 tham, 2 saân, 2 si, caùi naøo dieät caùi naøo coøn. Ñaïi Ñöùc Thieàn-Sö thöôøng baûo Haønh-giaû phaùt nguyeän. Phaùt nguyeän khoâng phaûi caàu nguyeän cho ñaéc Ñaïo-Quaû. Ñaây laø phaùt nguyeän ñeå xem caùc Tueä cuõ ñaõ phaùt sanh, xin cho phaùt sanh laïi, coi coù ñuû hay khoâng?
Tröôùc heát Haønh-giaû nguyeän xin cho phaùp Sanh-Dieät phaùt sanh thaät nhieàu trong 1 giôø, roài trong nöõa giôø, trong 20 phuùt, trong 10 phuùt, trong 5 phuùt. Keá ñoù Haønh-giaû nguyeän cho phaùp Dieät vaø thanh-tònh phaùt sanh trong 5 phuùt, trong 10 phuùt, trong 20 phuùt, trong nöõa giôø, trong 1 giôø. Dieät vaø thanh-tònh laø phaùp maø Haønh-giaû khi ñònh, khoâng coøn caûm giaùc gì ñoái vôùi caûnh traàn beân ngoaøi, khoâng coøn nghe, khoâng coøn thaáy bieát gì heát, hình nhö nguû maø khoâng phaûi nguû.
Keá ñoù Haønh-giaû taäp phaùp Thuaàn-thuïc, nguyeän cho dieät vaø thanh tònh 1 giôø, 1 giôø, 3 giôø v.v... Haønh-giaû taäp haønh cho ñaëng phaùp Thuaàn-thuïc laø ñeå höôûng haïnh phuùc Nieát-Baøn. Haønh-giaû khoâng neân buoàn phieàn, neáu khoâng coù phaùp Thuaàn-thuïc. Duø coù, duø khoâng cuõng khoâng quan heä laém, vì Haønh-giaû ñaõ qua Tueä XIV vaø Tueä XV roài nghiaõ laø ñaõ ñaéc Ñaïo-Quaû.
Sau khi giaûng xong 16 caùi Tueä cuûa Thieàn Minh-Saùt, Ñaïi Ñöùc Thieàn sö khuyeân Haønh-Giaû neân so saùnh phaàn ñaàu, phaàn giöõa, vaø phaàn choùt, coi coù gioáng nhö ñaõ haønh khoâng, vaø töï bieát mình ñaõ ñaéc ñaïo-quaû chöa. "Paccattam veditabbo vinnuhi" laø Phaùp maø caùc vò thieän-tri-thöùc ñöôïc bieát, ñöôïc thaáy töï nôi taâm. Thieàn Sö khoâng coù quyeàn phaùn ñoaùn chi caû.
Sau khi xaû, Haønh-giaû haønh laïi kyø nhì cho phaùt sanh 15 Tueä (tröø tueä thöù XII laø Tueä chuyeån-taùnh hay Gotrabbunaøna) thì ñaéc quaû Tö-ñaø-haøm quaû.
Haønh laïi kyø thöù ba, cho ñuû 15 Tueä, Haønh-giaû ñaéc A-na-haøm quaû. Haønh laïi kyø thöù tö, cho ñuû 15 Tueä, Haønh-giaû ñaéc A-la-haùn quaû.
Ñeán ñaây laø chaám döùt lyù thuyeát Phaùp haønh Minh-Saùt-Tueä (Vipassana) troøn ñuû 16 Tueä.
-oOo-
Töù-Dieäu-Ñeá (Ariyasacca)
Ñaïi Ñöùc Siddhimuni thuyeát tieáp veà Töù-Dieäu-Ñeá hay Töù-Thaùnh-Ñeá, laø Phaùp Cao Thöôïng, laø Söï-Thaät laøm ngöôøi phaøm trôø neân thaùnh, xa lìa phieán-naõo. Ñöùc Theá Toân hieäu Buddho, bôûi Ngaøi giaùc ngoä lyù Töù-Dieäu-Ñeá vaø ñem ra giaùo hoaù chuùng sanh cuøng bieát vôùi.
Khi Haønh giaû haønh Minh-Saùt-Tueä, moãi caâu nieäm ñeàu coù Töù-dieäu-ñeá phaùt sanh. Haønh-giaû neân phaân bieät 2 phaàn: Phaàn phaøm-ñeá vaø phaàn thaùnh-ñeá. Töø Tueä I ñeán Tueä XII, laø phaøm-ñeá, Töø Tueä XIII ñeán Tueä XVI laø thanh-ñeá.
Theo Phaùp-hoïc (Abhidhamma), caàn giaûi thích laâu daøi Khoå-ñeá, Taäp-ñeá, Dieät-ñeá, Ñaïo-ñeá. Thuyeát haèng giôø chöa heát. Theo phaùp haønh khi Haønh giaû nieäm "Phoàng aø", buïng cuûa Haønh-giaû khôûi söï phoàng leân laø Taäp-ñeá (Samudaya). Trong kinh Paøli Tam Taïng Patisambhidaømagga coù ghi: Sanh laø söï phaùt khôûi cuûa Danh-Saéc, laø Taäp (Samudaya). Traïng thaùi cuûa Danh-Saéc sanh leân roài khoâng chòu noåi goïi laø Khoå (Dukkha). Taïi sao khoâng chòu noåi? Vì coù sanh, do coù sanh laø nhaân, neân khoå laø quaû. Traïng thaùi Phoàng, sanh sanh leân, chòu khoâng noåi goïi laø Khoå (Dukkha) phaûi Dieät (Nirodha). Taâm Haønh giaû nieäm bieát töø khi khôûi Phoàng cho ñeán khi Phoàng heát noåi phaûi Xoïp, laø con ñöôøng sanh-dieät laø Ñaïo (Magga). Boán phaùp, Taäp, Khoå, Dieät, Ñaïo, ñeàu ñoàng nhöùt, hieäp nhöùt, nghiaõ laø 4 phaùp ñoàng sanh moät löôïc vaø maát moät löôït. Phaùp-haønh khaùc hôn vôùi Phaùp-hoïc laø choå ñoù.
Muoán cho deã hieåu, Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö neâu ra moät thí duï:
Ñaây laø caây neán (ñeøn caày), toâi laáy dieâm queït ñoát leân. Boán hieän töôïng phaùt sanh cuøng moät luùc: aùnh saùng phaùt sanh, boùng toái tan maát, ñoàng thôøi saùp chaùy, tim cuõng luïn. Boán caùi naày ñoàng moät löôït, khoâng tröôùc (apubham) khoâng sau (acariyam) nhö theá naøo, Töù-dieäu-ñeá cuõng nhö theá aáy. Khoâng phaûi nhö Phaùp-hoïc keå caùi naày Khoå, roài tôùi caùi naày Taäp, tôùi caùi naày Dieät, sau cuøng caùi naøy Ñaïo. Phaùp-haønh thì trong moät khaéc laø Ñaïo-Quaû hoaøn toaøn.
Tích coù vò Sadi 7 tuoåi, ñang ngoài caïo ñaàu. Vöøa caïo Sadi bieát ñau, taâm quaùn töôûng, ñaéc quaû A-la-haùn lieàn. Nhanh nhö theá! Nhö Ñaïi Ñöùc Ananda vöøa ñaët mình leân giöôøng, nieäm "ngoài aø, ngoài aø, nghieâng aø, nghieâng aø". Thaân mình Ngaøi vöøa ngaõ xuoáng, ñaàu chöa ñuïng goái, ñaéc quaû A-la-haùn lieàn. Nhanh nhö vaäy! Chæ trong nhaùy maét maø dieät taän phieàn-naõo. Ñoù laø haønh ñuùng. Coøn haønh sai thì khoâng bao giôø keát quaû.
-oOo-
Thanh tònh ñaïo (Visuddhi-magga)
Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö Raja Siddhimuni thuyeát tieáp veà Thanh-tònh-ñaïo (Visuddhi-magga).
Haønh-giaû haønh Minh-Saùt-Tueä laø tìm ñöôøng giaûi thoaùt Nieát-Baøn. Phaùp ñi ñeán Nieát-Baøn raát khoù, vì phaûi haønh chaân chaùnh, phaûi coù phöông phaùp chaân chaùnh môùi ñi ñeán Nieát-Baøn. Phöông phaùp chaân chaùnh laø 16 Tueä Minh-Saùt vaø 7 Thanh-tònh phaùp, ñoù laø con ñöôøng duy nhaát ñi ñeám Nieát-Baøn.
Thanh-tònh (Visuddhi) laø trong saïch. Trong luùc Haønh-giaû haønh Minh-Saùt-Tueä, trong ñoù coù ñuû 7 phaùp thanh-tònh. Thaûo luaän veà ñöôøng ñi Nieát-Baøn, Ñaïi Ñöùc Xaù-Lôïi-Phaät noùi: Ngöôøi ñi Nieát-Baøn phaûi sang xe 7 chaëng, nghiaõ laø leân xe naày ñi qua moät khuùc ñöôøng roài xuoáng sang xe khaùc ñi moät chaëng nöõa, roài cuõng xuoáng, sang xe khaùc ñi nöõa nhö theá heát 7 chaëng, thì tôùi Nieát-Baøn. Haønh-giaû haønh Minh-Saùt-Tueä cuõng phaûi coù 7 phaùp Thanh-tònh nhö sau ñaây:
Thanh-tònh thöù I - Silavisuddhi - Giôùi thanh-tònh. Khi Haønh-giaû ñi kinh haønh, nieäm "maët böôùc aø, traùi böôùc aø" hoaëc khi ngoài nieäm "Phoàng aø, Xoïp aø", thaâm taâm cuûa Haønh-giaû ñeàu tònh, tö töôûng ñeàu trong saïch, ñoù laø giôùi thanh tònh.
Thanh-tònh II - Cittavisuddhi - Taâm thanh-tònh. Taâm cuûa Haønh-giaû truï ôû "Phoàng aø, Xoïp aø", hoaëc ôû baøn chaân "Maët böôùc aø, traùi böôùc aø", ñoù laø Taâm thanh-tònh .
Thanh-tònh thöù III - Ditthivisuddhi - Kieán thanh-tònh. Ñaây thuoäc Tueä thöù I. Haønh-giaû bieát phaân Danh Saéc, nghiaõ laø thaáy roõ raøng Phoàng Xoïp. Thaân cöû ñoäng laø Saéc, bieát söï cöû ñoäng laø Danh. Ñoù laø trong saïch.
Thanh-tònh thöù IV -Kankhavitaranavisuddhi - Ñoaïn hoaøi-nghi thanh-tònh. Ñaây laø phaùp ñaû aùp duïng trong Tueä thöù II, laø Tueä phaân taùch Nhaân-quaû, ñoaïn tuyeät hoaøi nghi. Ñoù laø ñoaïn hoaøi nghi thanh-tònh.
Thanh-tònh thöù V - Magga Magganaønadassanavisuddhi - Tueä kieán ñaïo chaùnh-taø thanh-tònh. Ñaây laø Phaùp thanh-tònh thöù V, thuoäc veà Tueä thöù III cuûa Minh-Saùt . Tueä maïnh thaáy 10 vi teá phieàn naõo cho raèng khoâng phaûi Chaùnh Ñaïo, nieäm cho maát ñi, ñoù laø con ñöôøng chaùnh. Neáu ai coøn meâ laàm muoán thaáy Tieân nöõ Thieân ñaøng vaø caùc caûnh khaùc ñoù laø Taø-ñaïo (Amagga).
Thanh-tònh thöù VI - Patidanaønadassanavisuddhi - Tueä kieán chaùnh ñaïo thöïc haønh thanh tònh. Thanh tònh thöù VI naày aùp duïng trong Minh-Saùt laø Tueä thöù XII (taát caû 9 Tueä-Minh-Saùt). Ñaây laø thöïc haønh trong saïch chaùnh ñaïo vôùi moät phöông phaùp chôn chaùnh. Neáu thuyeát toùm taét laø thuyeát 7 Phaùp Thanh tònh, coøn thuyeát roäng laø thuyeát 16 Tueä. AÁy vaäy, Minh-Saùt-Tueä vaø Thanh Tònh-Ñaïo laø moät, chôù khoâng khaùc nhau.
Thanh tònh thöù VII - Naønadassanavisuddhi - Tueä kieán Ñaïo-Tueä thanh tònh. Coù söï hieåu bieát trong saïch, thuoäc veà Ñaïo-Tueä thöù XIV (Magganaøna).
Nhö vaäy, Haønh-giaû thaáy raèng Thanh-tònh phaùp töø I ñeán VI ñaõ aùp duïng trong Minh-Saùt töø Tueä I ñeán Tueä XII. Thanh-Tònh thöù VII thuoäc veà Tueä thöù XIV.
Tueä Minh-Saùt thöù XIII (chuyeån taùnh hay Gotrabhunaøna) ôû khoaûng giöõa Thanh tònh VI vaø VII, nghiaõ laø khoaûng chuyeån phaøm qua thaùnh. Noùi laø Phaøm cuõng khoâng phaûi, noùi laø Thaùnh cuõng khoâng phaûi. Cuõng nhö ngöôøi böôùc vaøo ngöôûng cöûa, 1 chaân beân ngoaøi, 1 chaân beân trong. Noùi raèng ngöôøi aáy ôû ngoaøi nhaø cuõng khoâng phaûi, maø noùi ngöôøi aáy ôû trong nhaø cuõng khoâng ñuùng.
-oOo-
Phieàn-naõo (Kilesa)
Tieáp theo ñaây Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö Raja Siddhimuni thuyeát veà 12 Phieàn-naõo (Kilesa) laø 8 tham, 2 saân, 2 si. Phieàn-naõo naøy coøn goïi laø Tam Ñoäc: Tham-lam. Saân-haän, Si-meâ.
Ñaïi Ñöùc giaûng raèng haønh Thieàn laø thieâu ñoát phieàn-naõo, ñeå ñi ñeán dieät khoå. Trong Töù-dieäu-ñeá, Ñöùc Phaät coù daïy: Khoå-Taäp-Dieät-Ñaïo.
Taäp laø nguoàn goác caùi khoå. Nguoàn goác aáy laø AÙi-duïc, laø tam ñoäc. Khi Haønh-giaû thieâu ñoát heát phieàn naõo laø dieät ñöôïc khoå, con ñöôøng Ñaïo-Quaû khoâng xa.
Haønh-giaû haønh Minh-Saùt-Tueä tuaàn töï dieät caùc phieàn naõo nhö theá naøo? Dieät ñöôïc bao nhieâu?
Khi haønh ñeán Tueä thöù XIV laø Ñaïo-Tueä (Magganaøna), Haønh-giaû ñaõ dieät ñöôïc 4 tham, 1 si. Boán tham ñaõ dieät ñöôïc laø:
1) Tham coù söï vui thích, cho raèng khoâng toäi, vaø töï mình laøm laáy. Thí duï aên caép. Theo Phaùp-hoïc (Abhidhamma) thì noùi raèng Tham thoï hæ, hôïp taø, khoâng trôï.
2) Tham coù söï vui thích, do baïn beø ruû môùi laøm, vaø aên caép cuõng cho raèng khoâng toäi. Theo Phaùp-hoïc thì noùi: Tham thoï hæ, hôïp taø, coù trôï.
3) Tham coù söï xaû, töï mình laøm vaø cho raèng khoâng toäi. Thí duï aên hoái loä quen roài, coù taâm xaû, töï mình thaâu tieàn hoái loä. Theo Phaùp-hoïc thì noùi laø tham thoï xaû, hôïp taø, khoâng trôï.
4) Tham coù söï xaû, coù baïn beø ruû môùi laøm, vaø cho raèng khoâng toäi. Thí duï aên hoái loä, maø coù ngöôøi trung gian giuùp cho hoái loä. Theo Phaùp-hoïc thì noùi tham thoï xaû, hôïp taø, coù trôï.
Veà phieàn naõo Si (Moha), Haønh-giaû dieät ñöôïc Si hoaøi nghi. Coøn Si phoùng daät, chöa dieät.
Ñeán baäc Tu-ñaø-höôøn maø dieät coù 5 trong 12 phieàn naõo. Baäc Tu-ña-höôøn ñaõ caét ñöùt 3 daây troùi buoäc (thaúng thuùc) laø Thaân-kieán, Hoaøi-nghi vaø Giôùi caám-thuû.
a) Thaân-kieán laø chaáp ta, hay Ngaõ-chaáp. Tueä thöù XII, ñaû thaáy roõ voâ-thöôøng, khoå naõo, voâ-ngaû, khoâng coøn chaáp ta.
b) Baäc Tu-ñaø-höôøn khoâng coøn hoaøi nghi, vì Tueä XIV, vôùi söï dieät Si hoaøi nghi, töï nhieân heát hoaøi nghi.
c) Giôùi-caám-thuû laø chaáp nghi leå cuùng teá taø-ñaïo. Tueä thöù III trong 10 vi teá phieàn naõo, Haønh-giaû ñaõ boû taø theo chaùnh.
Baäc Tu-ñaø-höôøn laø Nhaäp-löu hay Thaát-lai nghiaõ laø coøn trôû laïi 7 kieáp, tröôùc khi nhaäp Nieát-Baøn.
Baäc Tu-ñaø-höôøn haønh tieáp 15 Tueä cuûa Minh-Saùt (tröø Tueä XIII - Gotrabhu), nghiaõ laø thaáy Nieát-Baøn vaø Töù-dieäu-ñeá laàn thöù 2, ñaéc Tö-ñaø-haøm quaû, hay Nhöùt-lai, nghiaõ laø coøn trôû laïi 1 kieáp, tröôùc khi nhaäp Nieát-Baøn. Trong 12 phieàn naõo, baäc Tö-ñaø-haøm cuõng dieät ñöôïc 5, nhö Tu-ñaø-höôøn, coøn laïi 7 phieàn naõo. Song 7 phieàn naõo naày coøn vi teá, khoâng phaûi thoâ tuïc nhö cuûa phaøm nhôn.
Baäc Tö-ñaø-haøm haønh tieáp 15 Tueä cuûa Minh-Saùt, nghiaõ laø thaáy Nieát-Baøn vaø Töù-dieäu-ñeá laàn thöù 3, ñaéc A-na-haøm quaû, hay Baát-lai, nghiaõ laø khoâng trôû laïi nöõa. Baâc A-na-haøm khi heát tuoåi thoï, sanh veà coûi trôøi Voâ-phieân-thieân, hoaøn toaøn thanh tònh, ñeå roài höôûng heát tuoåi thoï vaø nhaäp thaúng Nieát-Baøn, Baäc A-na-haøm dieät theâm 2 phieàn naõo laø 2 saân. Coøn laïi 4 tham vaø 1 si.
Baäc A-na-haøm haønh tieáp 15 Tueä cuûa Minh-Saùt nghiaõ laø thaáy Töù-dieäu-ñeá vaø Nieát-Baøn laàn thöù 4, ñaéc A-la-haùn quaû, laø baäc cao nhöùt trong 4 quaû thaùnh. Baäc A-la-haùn ñaõ caét ñöùt 5 thaèng-thuùc coøn laïi, laø aùi caûnh Saéc, aùi caûnh Voâ-Saéc, ngaõ maïn, phoùng daät vaø voâ-minh. Baâc A-la-haùn khoâng coøn taïo nghieäp. Haøng cö-só maø haønh ñeán ñaây phaûi coù ñôøi soáng ñoäc thaân, nghiaõ laø phaûi xuaát gia.
Baäc A-la-haùn khoâng coøn taùi sanh nöõa. Ngaøi ñaéc quaû Thaùnh cao nhaát, laø Höõu-vi Nieát-Baøn. Ngaøi coù ñôøi soáng laøm göông cho chuùng sanh, chôø heát tuoåi thoï laø nhaäp Nieát-Baøn.
Khi Haønh-giaû haønh xong 16 Tueä cuûa Thieàn Minh-Saùt vaø sau khi nghe Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö thuyeát Phaùp töï bieát mình ñaõ ñaéc quaû Tu-ñaø-höôøn. Chuùng ta coù baèng chöùng gì ñeå bieát ngöôøi naày laø baäc Tu-ñaø-höôøn thaät?
Ñöùc Phaät, trong kinh Maha-Parinibbana Sutta coù chæ daïy 4 ñieàu laøm neàn taûng ñeå chuùng ta döïa nôi ñoù maø bieát ñöôïc moät Haønh-giaû ñaõ ñaéc Tu-ña-höôøn thaät.
(1) Ñieàu thöù nhöùt - Neáu Haønh-giaû ñaéc thaät thì coù söï trong saïch ñoái vôùi Ñöùc Phaät, khoâng bao giôø rung ñoäng. Ngöôøi tin raèng Ñöùc Phaät coù thaät, Ñöùc Phaät daïy söï thaät. Nhöõng Phaùp cuûa Ñöùc Phaät ñeå laïi, neáu haønh theo seû ñöôïc sö an vui vaø ñöôïc giaûi thoaùt thaät. Haønh-giaû khoâng coøn tin theo taø ma ngoaïi ñaïo nöõa. Ñoù laø goïi trong saïch vôùi Ñöùc Phaät.
Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö keå moät tích ñeå thaáy roõ. Xöa kia khi Ñöùc Phaät coøn taïi theá, Ngaøi hay thuyeát phaùp cho töù chuùng nghe. Coù oâng Baølamoân teân Suppabuddhakuti (ngöôøi coù bònh laùc) leùn nghe. OÂng ñaéc quaû Tu-ñaø-höôøn. OÂng muoán chen vaøo ñaûnh leã Ñöùc Phaät ñeå baïch cho Ñöùc Phaät bieát: "Con ñaõ ñaéc quaû roài?" song oâng khoâng daùm vaøo, vì sôï moïi ngöôøi xung quanh gheâ tôûm thaân hình oâng vì bònh laùc. OÂng ñaønh trôû veà nhaø. Khi aáy coù Trôøi Ñeá-Thích hieän thaân xuoáng, goõ cöûa nhaø oâng vaø noùi: "Ta seõ cho nhaø ngöôi soá tieàn ñaùng baïc trieäu, neáu nhaø ngöôi noùi raèng Ñöùc Phaät khoâng coù, Ñöùc Phaùp khoâng coù, Ñöùc Taêng khoâng coù!" "- OÂng laø ai?" "Ta laø Chö-Thieân" "- Chö-Thieân gì ngu vaäy? Ta khoâng laáy tieàn cuûa oâng ñaâu, oâng ñi ñi cho khuaát maét!" Trôøi Ñeá-Thích vaøo haàu Ñöùc Phaät vaø baïch cho Ñöùc Phaät nghe caâu chuyeän ñaõ xaûy ra, Ñöùc Theá Toân daïy raèng: "Naøy Ñaïi Vöông, Ngaøi ñöøng laàm töôûng, duø 100, 1000 vò nhö Ngaøi cuõng khoâng quyeán ruû ñöôïc ngöôøi ñaõ ñeán bôø giaùc-ngaïn. Vì ngöôøi aáy khoâng coøn rung ñoäng vôùi tieàn baïc ñaâu. Baäc aáy khoâng ngheøo vì ñaõ coù Thaùnh-Saûn". Keá ñoù, Ñöùc Theá Toân thuyeát veà 7 baùu goïi Thaùnh-Saûn laø:
1. Saddhaødhanam: Ñöùc tin laø Thaùnh-Saûn.Ngöôøi naøo duø nam hay nöõ maø coù ñaày ñuû Thaùnh-Saûn keå treân, ngöôøi aáy khoâng ngheøo ñaâu, duø coù ngheøo veà vaät chaát, chôù tinh thaàn khoâng ngheøo.
2. Siladhanam: Giôùi haïnh laø Thaùnh-Saûn
3. Hiridhanam: Hoå theïn toäi loåi laø Thaùnh-Saûn
4. Ottappadhanam: Gheâ sôï toäi loãi laø Thaùnh-Saûn.
5. Sutaddhanam: Ña vaên hay nghe nhieàu hieåu roäng Phaùp laø Thaùnh-Saûn.
6. Caødadhanam: Boá thí laø Thaùnh-Saûn.
7. Pannaødhanam: Trí tueä laø Thaùnh-Saûn.Haønh-giaû nhìn laïi taâm mình, xem coi coù ñöôïc cöùng raén nhö vaäy khoâng?
(2) Ñieàu thöù 2 - Haønh-giaû ñaéc Tu-ñaø-höôøn thaät thì luoân luoân trong saïch vôùi ñöùc Phaùp, khoâng bao giôø rung ñoäng, Phaùp laø Kim ngoân cuûa Ñöùc Theá-Toân. Trong saïch vôùi Ñöùc Phaùp khoâng phaûi laø khen vò Phaùp sö naøy thuyeát phaùp hay, tieáng thanh, coù vaên hoùa chaûi chuoát, hoaëc trong saïch thænh Kinh Tam Taïng daâng cho chuøa, saép ñaày tuû.
Trong saïch vôùi Ñöùc Phaùp laø haønh Phaùp Minh-Saùt-Tueä cho ñeán coù keát quaû, nghó raèng: "Svaøkkhaøto Bhavagataø", laø Tam Taïng Phaùp Baûo cuûa Ñöùc Theá Toân ñaõ khaãu truyeàn coù thaät. Dhammo laø Phaùp Thaùnh coù thaät, ñaïo quaû Nieát-Baøn coù thaät. Neáu ai taän taâm coá gaéng thöïc haønh, seõ ñöôïc keát quaû nhö yù muoán, khoâng ai loâi cuoán ngoaøi con ñöôøng chaân lyù ñöôïc nöõa.
Tính xöa coù oâng thieän nam teân Sankhali ñeán nghe Ñöùc Phaät thuyeát Phaùp, ñaéc quaû Tu-ñaø-höôøn. Khi veà ñeán nhaø, coù Ma vöông hieän ra, gioáng heät nhö Ñöùc Phaät, goû cöûa keâu to raèng: "OÂng Thieän nam ra ñaây cho ta daïy. Hoài naõy ta thuyeát raèng nguõ-uaån laø voâ-thöôøng, khoå naõo, voâ ngaõ, khoâng ñuùng. Phaûi söûa laïi nguõ uaån laø tröôøng toàn, an laïc vaø höõu ngaõ!" OÂng Sankhali nhìn moät laùt, laáy laøm laï. Ñöùc Phaät gì maø noùi sai vaäy, beøn hoûi: "OÂng laø ai? Coù phaûi oâng laø Ma vöông khoâng? Ñöøng noùi vaäy chôù!" Ma vöông maéc côû bieán maát.
Quí vò thaáy chöa, Ma-vöông hieän hình gioáng heát Ñöùc Phaät maø coøn khoâng tin theo. Ñoù môùi goïi laø ngöôøi ñaõ ñaéc quaû roài khoâng rung ñoäng vôùi Ñöùc Phaät laø vaäy.
(3) Ñieàu thöù 3 - Haønh-giaû ñaéc Tu-ñaø-höôøn thì trong saïch vôùi Ñöùc Taêng. Taêng coøn goïi laø Sangha hay Taêng-giaø. Taêng coù hai baäc:
1. Taêng cheá-ñònh laø Tyø-khöu, ngöôøi xuaát gia chôn chaùnh, ñuùng theo chôn truyeàn, töø 4 vò saép leân laø Taêng.Baäc Tu-ñaø-höôøn luoân luoân trong saïch ñoái vôùi Taêng khoâng bao giôø lay chuyeån.2. Thaùnh-Taêng goàm baäc xuaát gia vaø taïi gia ñaõ thöïc haønh phaùp Minh-Saùt, dieät ñöôïc phieàn naõo, ñaõ ñaéc quaû töø Tu-ñaø-höôøn quaû ñeán A-la-haùn quaû.
Xöa kia, oâng Baù-hoä Caáp-Coâ-Ñoäc, laø baäc Tu-ñaø-höôøn boá thí, cuùng döôøng ñeán Ñöùc Phaät vaø chö Taêng moäi ngaøy 500 vò. Baäc Baù-hoä maø oâng boá thí cho ñeán heát tieàn cuûa trong kho. Söï boá thí chæ coøn nöôùc döa giaù vaø côm taám, nhöng oâng vaãn trong saïch, khoâng ngöøng nghæ. Vò Chö-Thieân ngöï taïi cöûa ngoõ cuûa oâng Baù-hoä, nöûa ñeâm hieän ra yeâu caàu oâng Baù-hoä thoâi ñöøng boá thí cuùng döôøng nöõa. OÂng Baù-hoä hoûi: "Ngöôøi laø ai?" "- Toâi laø Chö-Thieân ngöï taïi cöûa ngoõ." "Ngöôøi aên nhôø, ôû ñaäu nôi cöûa nhaø toâi maø khoâng khuyeân nhuû toâi laøm laønh, laïi coøn caûn trôû vieäc thieän cuûa toâi, vaäy ngöôøi phaûi ra khoûi cöûa cuûa toâi, khoâng cho ôû nöõa". OÂng chö-thieân khuyeân khoâng ñöôïc laïi coøn bò maát choã ôû. Ñaây ñeå quí vò thaáy raèng baäc Thaùnh-nhôn, khoâng bao giôø rôøi boû Tam-Baûo, duø ôû trong tröôøng hôïp naøo.
(4) Ñieàu thöù 4 - Baäc Tu-ñaø-höôøn luoân luoân coù giôùi ñöùc trong saïch. Neáu ngöôøi xuaát gia thì giöõ theo giôùi haïnh cuûa mình laø Töù Thanh-tònh giôùi vaø 227 Ñieàu-hoïc. Baäc taïi-gia thì khoâng khi naøo phaïm ñeán nguõ giôùi, nhö saùt sanh, troäm caép, taø daâm, noùi doái, uoáng röôïu. Cho ñeán côø baïc, nha phieán cuõng khoâng bao giôø rôø moù ñeán. Duø coù ai ñem tieàn ngaøn, baïc vaïn ñeán quyeán ruõ, cuõng khoâng laøm ñieàu quaáy, nghiaõ laø khoâng coù taùc yù phaïm giôùi. Nguõ giôùi, baùt giôùi, thaäp giôùi, hay Töù Thanh-tònh giôùi cuûa moãi baäc ñeàu giöõ gìn trong saïch. Baäc Tu-ñaø-höôøn luoân luoân thöôøng truï trong giôùi ñöùc.
Ñaây laø söï thí nghieäm maø Ñöùc Phaät daïy 4 ñieàu: laø coù söï trong saïch, khoâng bao giôø rung ñoäng ñoái vôùi Ñöùc Phaät, Ñöùc Phaùp, Ñöùc Taêng vaø Giôùi ñöùc. Neáu coøn rung ñoäng, ñoåi thay thì khoâng phaûi laø Thaùnh-nhôn. Ñoù laø di giaùo trong boä kinh Maha Parinibbanasutta (Kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn), Tam Taïng quyeån 7, raèng: "Naøy Ananda, ngöôøi naøo ñaõ haønh Minh-Saùt-Tueä roài, coù nhöõng ñöùc taùnh keå treân, ngöôøi aáy coù theå tieân ñoaùn raèng mình ñaõ ñaéc Tu-ñaø-höôøn roài, mình ñaõ coù phaùp khoâng sa ñoaï, mình ñaõ thoaùt khoûi 4 ñöôøng aùc ñaïo". Vaäy quyù vò Thính giaû naøo ñaõ haønh xong Thieàn Minh-Saùt, neân suy xeùt xem mình coù ñuû caùc ñöùc taùnh keå treân khoâng?
-oOo- Sau roát Ñaïi Ñöùc Thieàn Sö Raja Siddhimuni coù 10 ñieàu khuyeân baûo quyù vò Haønh-giaû, sau khi ra Haï, veà nhaø hoaëc veà chuøa, neân ghi nhôù:Ñoâi lôøi khuyeân baûo
1.- Haønh-giaû ñaõ haønh xong, chaúng neân khoe khoan vôùi taát caû moïi ngöôøi duø laø vôùi ngöôøi thaân maät. Ñöùc Phaät ñaõ coù caám haún söï khoe khoan ñoù. Neáu vò Tyø khöu ñaõ ñaéc quaû maø khoe khoan thì phaïm öng ñoái trò. Neáu vò Tyø khöu chöa ñaéc maø khoe khoan thì phaïm baát-coäng-truï. Khi chæ daïy, nhaéc nhôû cho nhau, thì khoâng phaûi laø söï khoe khoan Phaùp cao nhôn.
2.- Haønh-giaû khi trôû veà nhaø seõ coù nhöõng haïng ngöôøi ñeán chaát vaán hoaëc ñeå baét beû cheâ bai, hoaëc ñeå choïc töùc, hoaëc ñeå hoïc loùm.
a) Haïng ngöôøi chaát vaán ñeå baét beû cheâ bai khoâng ít. Haønh-giaû phaàn ñoâng laø nhöõng vò khoâng coù Phaùp hoïc (Abhidhamma) neân ñeå bò baét bí, khoâng traû lôøi ñöôïc caùc caâu hoûi veà Phaùp-hoïc. Duø baäc A-la-haùn maø keùm Phaùp-hoïc cuõng khoâng theå traû lôøi theo Phaùp-hoïc ñöôïc.3.- Haønh-giaû neân thaät taâm coá gaéng truyeàn baù chôn lyù cuûa Ñöùc Phaät cho ñöôïc phoå bieán saâu roäng, khaép ñoù ñaây, vì ta ñaû coù neám ñöôïc ít nhieàu höông vò cuûa chôn lyù roài. "Töï giaùc, giaùc tha" laø nhö theá. Ñem giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät, truyeàn baù cho nhieàu ngöôøi cuøng bieát, laø cuùng döôøng ñeán Ñöùc Phaät, moät caùch cuùng döôøng cao thöôïng.Tích vua Milanñaø, sau Phaät thôøi, chaát vaán chö Thaùnh taêng, coù ñeán 2 muoân, maø khoâng ai traû lôøi ñöôïc. Caùc Ngaøi ñaønh phaûi laùnh maët vaøo röøng taäp hôïp. Caùc Ngaøi choïn moät vò coù thaàn thoâng, leân cung Trôøi Ñao-Lôïi môøi Natieân ñeå sau naøy ñoái chaát vôùi vua Milanñaø. Tieàn kieáp cuûa Natieân laø moät vò Tyø khöu vaø tieàn kieáp cuûa vua Milanñaø laø moät vò Sadi cuøng ôû chung moät chuøa. Ngaøy noï, tyø khöu Na-Tieân queùt raùc trong chuøa xong, baûo Sadi hoát ñi ñoå xuoáng soâng. Baûo laàn thöù nhöùt Sadi laøm thinh khoâng ñi. Baûo laàn thöù hai, Sadi cuõng ngoài ì. Baûo laàn thöù ba, Sadi Milanñaø giaû ñoø khoâng nghe. Tyø khöu Na-Tieân quaát cho moät roi ñau ñieán. Sadi Milanñaø môùi chòu ñi laáy gioû hoát raùc, vöøa ñi vöøa khoùc, ñem xuoáng soâng ñoå. Nhìn thaáy raùc bò soùng ñaùnh, troâi giaït vaøo bôø, Sadi lieàn phaùt nguyeän: "Coâng ñöùc ñoå raùc naøy, kieáp sau cho toâi coù trí tueä nhö löôïng soùng vaäy". Bieát laø Sadi coù yù choáng ñoái mình, Tyø khöu Na-Tieân beøn nghæ raèng: "Nhôø ta queùt, Sadi môùi coù raùc ñeå ñoå, nhö vaäy ta coù phöôùc nhieàu hôn". Tyø khöu Na Tieân lieàn phaùt nguyeän: "Xin cho toâi kieáp sau coù trí tueä nhö bôø soâng, coù theå ngaên chaän ñöôïc löôïng soùng vaäy!"
Sadi sau sanh laïi laø vua Milanñaø, coøn Tyø khöu sanh veà coûi Trôøi Ñao Lôïi laøm Chö Thieân, do ñoù caùc vò Thaùnh taêng môùi cho ñi thænh xuoáng coõi traàn ñeå sau naày ñoái ñaùp vôùi vua Milanñaø. Moät vò Thaùnh taêng, vì vaéng maët trong buoåi hoäi, neân bò phaït phaûi laûnh nuoâi vaø teá-ñoä caäu beù Na-Tieân 7 naêm 7 thaùng 7 ngaøy roài cho xuaát gia Sadi. Sau ñoù Sadi Natieân hoïc suoát thoâng Tam Taïng, haønh ñeán ñaéc Ñaïo quaû vaø choáng choûi thoâng suoát nhöõng lôøi chaát vaán cuûa vua Milanñaø ñöôïc.
Quí vò thaáy chöa? A-la-haùn ñeán 2 muoân maø coøn bò bí, khi vua Milanñaø laø moät hoïc giaû phaøm nhôn chaát vaán. Chuùng ta khoâng coù Phaùp-hoïc thì deã bò bí laém.
b) Coù haïng ngöôøi hoûi ñeå choïc töùc chôi. Vì ta ñaõ coù haønh roài, hoï thöû coi sao. Ñoâi khi choàng haønh, vôï khoâng haønh, coù xaûy ra vieäc xích mích, choàng giaän, vôï hoûi: "Sao anh coù haønh roài maø coøn saân?". Ñoâi khi coøn moùc moi tôùi vò Thieàn Sö laø khaùc! "Thaày anh daïy anh vaäy phaûi khoâng?". Vì vaäy Haønh-giaû neân caån thaän, phaûi deø daët vaø nhaãn naïi cho nhieàu.
c) Coù haïng ngöôøi hoûi ñeå hoïc loùm. Ngöôøi baïn hoûi: "Anh haønh tôùi phaùt nguyeän phaûi khoâng?" "- Phaûi." " Tôùi baäc naøo?" "- Ñeán choã thanh-tònh roài guïc". Ngöôøi baïn veà nhaø, tìm choã thanh vaéng, ngoài haønh, buoàn nguû cuõng guïc, töôûng mình ñaõ ñöôïc nhö baïn. Ñoù laø hoïc ñöôïc caùi giaû, ñöôïc ñoà giaû, maø laàm töôûng laø thieät.
4.- Neân höôùng daãn thaân nhaân, cuøng quyeán thuoäc, nhöùt laø baäc höõu aân cuûa chuùng ta, nhö cha meï, thaày toå, tieán böôùc treân ñöôøng giaûi thoaùt. Ñoù laø baùo aân veà tinh thaàn, quyù baùu hôn laø baùo aân veà vaät chaát. Moùn aên quyù baùu nhöùt maø ngöôøi con coù hieáu daâng ñeán cha meï, luùc coøn sanh tieàn, laø moùn aên "giaûi thoaùt".
5.- Neân coù söï ñoaøn keát giöûa nhöõng haønh-giaû cuøng soáng chung ôû moät Thieàn-ñöôøng. Anh em cuøng moät ñaïo, nhö con moät nhaø. Coù gì thaéc maéc, neân chæ baûo nhau.
6.- Coù ngöôøi laàm töôûng raèng khi haønh xong phaùp Minh-Saùt thì khoâng coøn laøm vieäc phöôùc thieän nöõa. Nghó nhö theá laø sai. Chuùng ta neân tieáp tuïc laøm vieäc phöôùc thieän, nhö boá thí laø gieo duyeân vôùi chuùng sanh, laø vuøng boài theâm ñaïo haïnh. Caøng boá thí bao nhieâu, thì phöôùc baùo caøng nhieàu baáy nhieâu.
7.- Phaûi dieät tröø Töù-ñoå-töôøng. Côø baïc, röôïu cheø, ñaøng ñieám, huùt xaùch laø nhöõng phieàn naõo laøm cho Haønh-giaû thoái hoùa thay vì tieán hoùa.
8.- Khoâng neân chæ trích ngöôøi khaùc hay thieàn-ñöôøng khaùc. Leä thöôøng khoâng ai muoán nghe chæ trích. Neáu mình noùi ngöôøi khaùc haønh sai, ngöôøi ñoù cuõng coù theå noùi mình haønh sai vaäy. Chæ trích laø gaây theâm moái oaùn thuø, ganh gheùt. Chæ trích laø mình haï phaåm giaù mình vaø haï luoân phaåm giaù Thaày Toå mình.
9.- Duø haønh chöa xong, Haønh-giaû chôù nghó sai laàm raèng haønh khoâng ñöôïc gì caû. Tröôùc kia, khoâng bieát caùch nieäm, caùch ñi kinh haønh, caùch ngoài, baây giôø bieát heát. Tröôùc kia khoâng roõ Töù-nieäm Xöù laø gì? Baây giôø hieåu roõ, vaø moãi tuaàn ñeàu ñöôïc nghe Thieàn Sö nhaéc nhôû. Tröôùc kia khi chöa bieát phæ laïc laø gì, baây giôø haønh ít hôn laø coù phæ laïc phaùt sanh. Thay vì oâm giöõ nhö cuûa quùi, Thieàn Sö daën phaûi nieäm cho maát. Neáu noùi raèng haønh trong 3 thaùng Haï maø khoâng coù gì laø khoâng ñuùng.
10.- Haønh-giaû coá gaéng giöõ gìn Phaïm-haïnh. Xaõ hoäi khoâng phaûi coù moät mình mình, maø coøn phaûi soáng chung chaï vôùi nhieàu ngöôøi; moïi ngöôøi ñeàu phaûi coù söï nöông nhôø, töông trôï laãn nhau. Vì vaäy Haønh-giaû phaûi baûo veä danh giaù cuûa caù nhôn, cuûa ñoaøn theå, Thaày-Toå vaø Tieàn-Ñöôøng.
Veà chuøa, hoaëc veà nhaø, Haønh-giaû khoâng neân vieän côù gì maø thoâi chuyeån khoâng tieáp tuïc haønh theâm cho coù nhieàu keát quaû, cho ñeán nôi giaûi thoaùt.
Chuùng ta neân noi göông vua Mahaønaøma. Ngaøi laø moät vò vua, haønh Minh Saùt-Tueä ñaéc quaû Tu-ñaø-höôøn, nhöng luùc naøo Ngaøi cuõng khoâng deã duoâi, luoân luoân thöïc haønh Phaùp cuûa mình.
Thôøi Phaùp ñeán ñaây vöøa phaûi leõ. Xin chuùc Quyù vò Thính giaû vaø Haønh-giaû thaâm taâm nhaøn laïc, haàu maïnh tieán ñeán bôø giaùc ngaïn y nhö yù nguyeän.
Hieän nay ôû Phöôùc-Tueä Tònh-Moân naày. do söï trình baøy veà lyù thuyeát phaùp haønh Minh-Saùt-Tueä, toâi xin hoài höôùng phöôùc baùu ñeán taát caû Chö Thieân vaø Phaïm-Thieân trong Ta Baø theá giôùi, mong nhôø Chö Thieân vaø Phaïm-Thieân hoä trì quyù vò Thính giaû vaø Haønh giaû tu haønh tinh taán vaø ñöôïc nhieàu haïnh phuùc. Toâi xin hoài höôùng phöôùc baùu ñeán oâng baø ñoác Nguyeãn-vaên-Hieåu, Chaùnh Hoäi-Tröôûng Hoäi Phaät-Giaùo Nguyeân-Thuûy Vieät-Nam, cuøng caùc coâ caäu vaø gia quyeán ñöôïc nhieàu haïnh phuùc an vui, tu haønh tinh taán.
Sau heát toâi xin hoài höôùng phöôùc baùu ñeán Ma-vöông, Ngaï quyû, Atula, Suùc-sanh vaø Chuùng Sanh coù oan traùi cuøng khoâng oan traùi ôû chung quanh Phöôùc Tueä Tònh-moân ñöôïc thoï laõnh phöôùc baùu do söï trình baøy Phaùp haønh Minh-Saùt, vaø ñöôïc thoï laõnh phöôùc baùu do söï trình baøy Phaùp haønh Minh-Saùt, vaø ñöôïc thoaùt sanh nôi mieàn an vui cöïc laïc.
Nam Moâ Boån Sö Thích Ca Möu Ni Phaät
Cö Só Tröông vaên HuaánSource = BuddhaSasana
Saøi goøn, 1970
[ Trôû Veà ]