Ngöôøi Cö Só          [ Trôû Veà ]         [Home Page]

---

Daàu cho coù ñöôïc höôùng daãn kyõ caøng caùch haønh thieàn, thieàn sinh vaãn chöa haønh thieàn ñuùng cuõng nhö chöa bieát caùch trình baøy kinh nghieäm mình cho thieàn sö. Moät soá thieàn sinh haønh thieàn raát khaù nhöng cuõng khoâng bieát caùch dieãn ñaït cho ñuùng mình ñaõ haønh thieàn nhö theá naøo vaø ñaõ kinh nghieäm ra sao. Muïc ñích cuûa baøi naøy laø giuùp thieàn sinh trình baøy ñuùng mình ñaõ haønh thieàn nhö theá naøo? Mình ñaõ quan saùt caùi gì vaø ñaõ kinh nghieäm ra sao?

Coá Hoøa thöôïng Mahasi ñaõ daïy nhöõng ñieàu caên baûn cho thieàn sinh môùi laø phaûi quan saùt moät caùch tænh thöùc phoàng xeïp cuûa buïng. Kinh ñieån ñaõ giaûi thích roõ raøng laø hieän töôïng taâm, vaät lyù luoân luoân khôûi leân qua saùu caên: maét, tai, muõi, löôõi, thaân, taâm.

Chaúng haïn khi coù moät söï nhìn thì maét nhìn vaø vaät ñöôïc nhìn laø hieän töôïng vaät chaát, vaø nhaõn thöùc khieán ta bieát ñöôïc ñoù laø vaät gì laø hieän töôïng cuûa taâm. Töông töï nhö vaäy, khi chuùng ta nhaän bieát ñöôïc aâm thanh, muøi, vò, ñuïng chaïm hay suy nghó cuõng nhö nhöõng hoaït ñoäng khaùc cuûa cô theå nhö duoãi tay, co tay, böôùc ñi v.v... Ñeàu ñöôïc ghi nhaän ñöøng boû soùt haønh ñoäng naøo.

Thieàn sinh phaûi bieát caùch quan saùt caùc ñeà muïc chính, cuõng nhö phaûi ghi nhaän nhö theá naøo trong tröôøng hôïp coù ñeà muïc phuï phaùt sinh (ñeà muïc chính laø söï phoàng xeïp; ñeà muïc phuï laø suy nghó, lieân töôûng khi coù caûm giaùc phaùt sinh hoaëc khi coù ngoaïi caûnh kích thích nhö: hình saéc, aâm thanh, muøi, vò v.v... cuõng coù khi laø phaûn öùng cuûa chính thieàn sinh tröôùc caùc ñoái töôïng phuï ñoù).

Ñeå giuùp ñôõ cho thieàn sinh vöôït qua nhöõng chöôùng ngaïi, caùc thieàn sö ñaõ ñaët ra vaøi caâu chaâm ngoân ngaén goïn, ñeå thieàn sinh deã nhôù.

Chaâm ngoân ñaàu tieân nhaéc nhôû laøm theá naøo ñeå ghi nhaän ñeà muïc chính vaø keát quaû taâm thieàn sinh luùc aáy nhö theá naøo. Ví duï: Baïn phaûi chuù taâm vaøo caùi gì? Caâu traû lôøi laø: Phoàng vaø xeïp cuûa buïng.

Ñoù laø ñeà muïc chính maø thieàn sinh phaûi chuù taâm vaøo. Neáu coù ñeà muïc thöù hai hieän ra phaûi ghi nhaän vaø trôû veà ñeà muïc chính ngay.

Thieàn sinh phaûi cho thieàn sö bieát mình ñaõ quan saùt söï phoàng xeïp nhö theá naøo töø luùc khôûi ñaàu cho ñeán luùc chaám döùt. Khi hít vaøo, buïng baét ñaàu caêng leân nhanh roài tieáp tuïc caêng cho ñeán luùc chaám döùt laø luùc hít vaøo. Haõy quan saùt töø luùc baét ñaàu phoàng, ñoaïn giöõa cuûa phoàng vaø ñoaïn cuoái cuûa phoàng (Seûbhakeûya patisamvedi). Taâm quan saùt phaûi ñi song song vôùi caùc giai ñoaïn cuûa söï phoàng ôû ñoaïn ñaàu, ñoaïn giöõa vaø ñoaïn cuoái. Thieàn sinh môùi raát khoù ghi nhaän ba giai ñoaïn treân nhöng phaûi coá gaéng. Neáu thieáu coá gaéng thì khoâng coù keát quaû gì caû.

Moät khi thieàn sinh ñaõ bieát ghi nhaän ñeà muïc moät caùch chaùnh nieäm, bieát caùch chuù taâm song song vôùi dieãn bieán cuûa ñeà muïc, bieát theo doõi caùc giai ñoaïn lieân tieáp cuûa phoàng xeïp, bieát ghi nhaän nhöõng gì mình thaáy, nhöõng gì mình kinh nghieäm thì seõ bieát caùch trình phaùp moät caùch chính xaùc.

Coù hai dieãn bieán song song trong khi thieàn sinh haønh thieàn: Tröôùc tieân laø söï chuù taâm quan saùt hay ghi nhaän ñoái töôïng. Thöù hai laø taâm lieân quan ñeán söï quan saùt ñoái töôïng aáy. ít nhaát thieàn sinh phaûi nhaän ra ñöôïc ñieàu naøy thì môùi coù theå goïi laø thaáy hay kinh nghieäm.

Ñoái vôùi ñeà muïc chính thieàn sinh phaûi noùi ñöôïc keát quaû cuûa taâm luùc ñoái töôïng dieãn bieán, hay noùi ñöôïc söï dieãn bieán song song cuûa taâm chaùnh nieäm vaø ñeà muïc. Nghóa laø thieàn sinh thaáy roõ ñöôïc dieãn tieán cuûa ñeà muïc vaø dieãn tieán cuûa taâm ghi nhaän ñeà muïc.Neáu caû hai xaûy ra cuøng luùc thì phaûi ghi nhaän nhö theá naøo? Ghi nhaän chính caùi buïng? Ghi nhaän tö theá cuûa buïng? Hay ghi nhaän dieãn tieán cuûa buïng trong khi phoàng?

Coù ba yeáu toá hieän höõu trong söï phoàng:

1. Hình daïng cuûa buïng.
2. Tö theá hay vò theá cuûa buïng.
3. Ñaëc tính cuûa söï phoàng.

Hình daïng laø hình daïng cuûa caùi buïng maø taâm thieàn sinh chuù vaøo. Toaøn theå thaân hình cuûa thieàn sinh laø hình daïng cuûa thaân theå. Hình daïng cuûa caùi buïng cuõng nhö vaäy.

Tö theá cuûa buïng: ñieàu naøy tuøy thuoäc vaøo vò theá rieâng bieät töøng luùc moät cuûa buïng. Nghóa laø buïng ñang xeïp, phoàng, hay ñöùng yeân. Tieáng Palì goïi laø akara: coù nghóa laø tö theá hay vò theá. Ví duï: baøn tay ñang ôû tö theá naém laïi hay ñang xoeø ra? Hoaëc cô theå ñang ôû tö theá ñi, ñöùng, naèm, ngoài?

Neáu thieàn sinh chuù taâm quan saùt buïng y seõ thaáy hoaëc hình daïng hay tö theá tröôùc khi thaáy ñaëc tính. Nhöng thaáy hình daïng hay tö theá thì khoâng phaûi laø thieàn minh saùt. Thieàn sinh phaûi thaáy ñaëc tính chuû yeáu cuûa buïng, nhö laø söï caêng thaúng, söï chuyeån ñoäng cuûa buïng (trong luùc phoàng). Neáu quan saùt kyõ thì thieàn sinh seõ thaáy ñaëc tính naøy ngay maø coù theå trình baøy cho thieàn sö moät caùch chính xaùc vaø roõ raøng khi trình phaùp. Nhöng thieàn sinh phaûi thaáy chöù khoâng phaûi nghó laø thaáy. Khi trình phaùp phaûi chuù troïng ñaëc bieät vaøo nhöõng ñieåm caên baûn naøy (nghóa laø thaáy söï chuyeån ñoäng cuûa phoàng xeïp, chöù khoâng phaûi nghó hay töôûng töôïng).

Giai ñoaïn xeïp, thieàn sinh cuõng phaûi chuù taâm quan saùt ghi nhaän nhö theá.

Cuõng vaäy trong luùc kinh haønh, khi dôû chaân, thieàn sinh phaûi quan saùt kòp thôøi vaø cuøng luùc vôùi dieãn tieán cuûa söï dôû chaân: Töø luùc khôûi ñaàu ñeán luùc chaám döùt. Neáu laøm ñöôïc nhö vaäy thieàn sinh seõ thaáy gì? Phaûi chaêng y seõ thaáy caùi chaân hay tö theá cuûa chaân trong giai ñoaïn dôû hay y caûm nhaän raèng chaân baét ñaàu nheï vaø naâng leân hay chaân baét ñaàu caêng vaø ñang ñöa tôùi?

Thieàn sinh phaûi trình baøy caû ba ñaëc tính treân vaø dó nhieân thieàn sinh phaûi heát söùc chuù taâm ñeå coù theå trình baøy moät caùch roõ raøng vaø chính xaùc.

Khi chaân böôùc tôùi thieàn sinh cuõng phaûi quan saùt kòp thôøi vaø cuøng luùc vôùi chuyeån ñoäng cuûa söï böôùc tôùi. Vaø y seõ thaáy gì? Phaûi chaêng y thaáy chính chaân cuûa y, hay tö theá cuûa chaân trong giai ñoaïn ñöa tôùi, hay caûm nhaän ñöôïc söï chuyeån ñoäng cuûa chaân ñöôïc ñöa töø sau tôùi tröôùc.

Khi ñaïp chaân xuoáng, thieàn sinh cuõng phaûi chuù taâm quan saùt töø luùc chaân baét ñaàu haï xuoáng cho tôùi luùc chaân chaïm ñaát. Neáu chuù taâm ñöôïc nhö vaäy thieàn sinh seõ thaáy gì. Phaûi chaêng y thaáy chaân y, hay traïng thaùi cuûa söï ñaïp chaân xuoáng, hay caûm nhaän ñaëc tính chuyeån ñoäng cuûa söï ñaïp xuoáng, chaúng haïn nhö baét ñaàu caûm thaáy nheï vaø meàm?

Ñoái vôùi caùc ñoái töôïng khaùc cuõng phaûi chuù taâm ghi nhaän kyõ caøng nhö vaäy, chaúng haïn: khi co tay, duoãi tay, cuùi mình, ñoåi chaân, ngoài xuoáng, ñöùng daäy v.v.. cuõng phaûi chuù taâm ghi nhaän nhö vaäy.

Thieàn sinh cuõng phaûi hieåu yù nghóa ba ñaëc tính cuûa caùc hieän töôïng taâm vaät lyù. Ñoù laø:

1. Ñaëc Tính Rieâng (Sabhava Lakkhana)
2. Nhaân Duyeân hay ñieàu kieän (Sankhata Lakkhana)
3. Ñaëc Tính Chung hay Tam Töôùng (Sannanna Lakkhana)

1) Ñaëc Tính Rieâng cuûa hieän töôïng vaät chaát vaø taâm:

(1.a) Ñaëc Tính Rieâng cuûa Vaät Chaát hay Saéc:

Vaät chaát hay Saéc coù caùc ñaëc tính caên baûn sau ñaây:
- Söï cöùng, meàm, ñoù laø yeáu toá baønh tröôùng (ñaát), laø ñaëc tính cuûa xöông vaø thòt.
- Laïnh vaø noùng ñoù laø yeáu toá nhieät ñoä (löûa), laø ñaëc tính noùng laïnh cuûa cô theå.
- Söï keát hôïp vaø tính chaát loûng (nöôùc), ñoù laø ñaëc tính dính chaët hay lieân hôïp cuûa cô theå, cuûa caùc yeáu toá...
- Söï chuyeån ñoäng ñoù laø yeáu toá löu chuyeån (gioù) ñoù laø ñaëc tính cuûa hoûi thôû, cuûa söï phoàng xeïp, cuûa söï di chuyeån v.v...

(1.b) Ñaëc Tính Rieâng cuûa Taâm hay Danh:

Ñaëc Tính Rieâng cuûa Taâm hay Danh laø nhaän bieát, bao goàm: xuùc (söï tieáp xuùc cuûa Taâm vôùi ñoái töôïng), Thoï (caûm giaùc), cuøng caùc traïng thaùi vaø phaûn öùng cuûa Taâm (vui, buoàn, giaän, chaùnh nieäm, tinh taán, ganh tî, phoùng taâm vv...).

2) Nhaân duyeân hay ñieàu kieän laø ñaëc tính: khôûi leân keùo daøi vaø bieán maát.

Caùc dieãn bieán taâm vaät lyù (danh vaø saéc) ñeàu coù ñieåm khôûi ñaàu, ñieåm giöõa vaø ñieåm cuoái. Tieáng Pali goïi ba giai ñoaïn naøy laø uppada, thiti vaø bhanga. Uppada coù nghóa laø baét ñaàu hay khôûi leân. Thiti coù nghóa laø dieãn tieán hay traûi daøi cho ñeán khi chaám döùt. Bhanga coù nghóa laø chaám döùt hay bieán maát. Caû ba ñaëc tính naøy (Lakkhanas) ñöôïc goïi laø Sankhata Lakkhana (Sankhata: bao goàm hay töông duyeân).

3) Tam töôùng laø ba yeáu toá voâ thöôøng, khoå vaø voâ ngaõ. Moïi hieän töôïng, moïi phaùp trong theá gian (danh vaø saéc) ñeàu mang ba ñaëc tính naøy.

Trong ba ñaëc tính cuûa caùc hieän töôïng treân, thieàn sinh phaûi höôùng ñeán ñaëc tính ñaàu tieân trong khi thöïc haønh thieàn, töùc laø phaûi chuù yù ñeán ñaëc tính chuyeän bieät cuûa hieän töôïng vaät chaát (ñaát, nöôùc gioù, löûa). Laøm theá naøo ñeå nhaän thöùc ñöôïc hay thaáy caùc hieän töôïng vaät chaát chuyeân bieät naøy? Nghóa laø laøm theá naøo ñeå nhaän thöùc hay thaáy caùc hieän töôïng ñaát, nöôùc, gioù, löaû? Chuùng ta phaûi chuù taâm quan saùt, ghi nhaän kòp thôøi khi chuùng xuaát hieän. Khi chuù taâm quan saùt ghi nhaän ta seõ thaáy ñaëc tính chuyeän bieät naøy, chöù chaúng coù caùch gì khaùc hôn. Khi hít vaøo buïng phoàng leân. Tröôùc khi hít vaøo buïng chöa phoàng. Thieàn sinh phaûi quan saùt söï phoàng cuûa buïng töø khi baét ñaàu cho ñeán khi chaám döùt. Thieàn sinh phaûi thaáy ñöôïc baûn chaát cuûa söï chuyeån ñoäng. Nhöng theá naøo laø baûn chaát cuûa söï chuyeån ñoäng? Khi hít vaøo: gioù vaøo Nhöng theá naøo laø gioù? Ñoù laø yeáu toá baønh tröôùng hay chuyeån ñoäng. Yeáu toá baønh tröôùng hay yeáu toá chuyeån ñoäng chính laø baûn chaát cuûa gioù maø thieàn sinh phaûi nhaän ra hay phaûi thaáy. Thieàn sinh seõ thaáy ñöôïc ba baûn chaát cuûa gioù (chuyeån ñoäng) khi naøo thieàn sinh chaêm chuù theo doõi söï chuyeån ñoäng cuûa buïng töø luùc khôûi ñaàu, dieãn tieán cho ñeán luùc chaám döùt. Khoâng chòu chuù taâm quan saùt, theo doõi thì ngay ñeán hình daùng hay tö theá cuõng khoâng thaáy ñöôïc, noùi chi ñeán chuyeän thaáy ñöôïc baûn chaát. Cöù coá coâng theo doõi caùc hieän töôïng phoàng xeïp moät caùch chaùnh nieäm thì naêng löïc taäp trung taâm yù seõ caøng ngaøy caøng maïnh leân. Khi khaû naêng taäp trung taâm yù hay ñònh löïc maïnh meõ thì thieàn sinh seõ khoâng coøn thaáy hình daùng hay tö theá cuûa phoàng xeïp maø seõ thaáy ñöôïc söï baønh tröôùng, söï caêng phoàng cuûa chuyeån ñoäng phoàng, thieàn sinh seõ thaáy cöôøng ñoä phoàng taêng ñeán moät ñieåm naøo ñoù roài chaám döùt. Khi thôû ra thieàn sinh cuõng seõ thaáy cöôøng ñoä caêng phoàng giaûm xuoáng ñeán moät ñieåm naøo ñoù roài bieán maát.

Ñoái vôùi chuyeån ñoäng trong khi kinh haønh: dôû, böôùc ñaïp ñeàu phaûi ñöôïc quan saùt nhö theá.

Thieàn sö seõ khoâng noùi cho bieát thieàn sinh seõ thaáy gì maø chæ höôùng daãn cho thieàn sinh caùch quan saùt vaø ghi nhaän. Cuõng nhö khi laøm toaùn thaày giaùo chæ daïy phöông phaùp laøm chöù khoâng cho ñaùp soá.

Söï chæ daãn naøy cuõng ñöôïc aùp duïng trong nhöõng loaïi chuyeån ñoäng khaùc cuûa cô theå, trong caûm thoï, hay khi coù moät tö töôûng hieän khôûi trong taâm. Taát caû ñeàu ñöôïc ghi nhaän ngay töø luùc chuùng khôûi leân. Coù nhö theá môùi baûo ñaûm thaáy ñöôïc baûn chaát cuûa chuùng.

Chuùng ta ñaõ ñeà caäp ñeán caâu chaâm ngoân ñaàu tieân: Baûn chaát thaät söï seõ hieån loä khi caùc hieän töôïng ñöôïc ghi nhaän kòp thôøi ngay khi chuùng xuaát hieän.

Caâu chaâm ngoân thöù hai noùi: Chæ khi naøo baûn chaát thaät söï ñöôïc thaáy thì ñaëc tính nhaân duyeân môùi hieån loä. Nghóa laø khi ñaõ thaáy ñöôïc baûn chaát cuûa söï vaät thì seõ thaáy ñöôïc ba giai ñoaïn: khôûi leân, dieãn bieán vaø chaám döùt. Khi ñaõ thaáy ñöôïc ba giai ñoaïn naøy thì seõ thaáy ñöôïc Tam töôùng: voâ thöôøng, khoå vaø voâ ngaõ. Thöïc ra moät khi ñaõ thaáy ñöôïc ñaëc tính cuûa töù ñaïi thì seõ thaáy ñöôïc yeáu toá nhaân duyeân vaø Tam töôùng: voâ thöôøng, khoå vaø voâ ngaõ.

Bôûi vaäy caâu chaâm ngoân thöù ba laø: Chæ khi naøo ñaëc tính nhaân duyeân hieån loä thì Tam töôùng: voâ thöôøng, khoå, voâ ngaõ môùi ñöôïc thaáy.

Vaø tieáp ñeán chaâm ngoân thöù tö seõ laø: Khi ñaõ thaáy ñöôïc Tam töôùng thì tueä minh saùt môùi xuaát hieän.

Sau khi xuaát hieän, tueä minh saùt (Vipassananana) seõ daàn daàn phaùt trieån vaø chín muøi. Vaø thieàn sinh seõ ñaït ñöôïc tueä ariyamagganana (Tueä thaáy ñöôïc thaùnh ñaïo). Vôùi tueä naøy thieàn sinh coù ñuû khaû naêng ñeå "thaáy" Nieát Baøn, chaám döùt danh, saéc vaø ñau khoå.

Caàn phaûi nhaéc laïi moät laàn nöõa ñieàu quan troïng sau ñaây: Trong luùc trình phaùp, thieàn sinh phaûi cho thieàn sö bieát mình ñaõ thöïc söï thaáy gì, chöù khoâng phaûi ñaõ nghó laø mình coù thaáy gì. Chæ nhöõng gì thieàn sinh thaáy môùi laø tueä giaùc. Nghó laø mình thaáy chæ laø vay möôïn tueä giaùc. Söï vay möôïn tueä giaùc khoâng phuø hôïp vôùi ñaëc tính cuûa caùc hieän töôïng maø thieàn sinh phaûi quan saùt vaø ghi nhaän.

Khi ngoài thieàn, quan saùt ñeà muïc chính laø söï phoàng xeïp cuûa buïng, nhieàu tö töôûng vaø ñoái töôïng cuûa taâm seõ ñeán vôùi thieàn sinh, ñoù laø chuyeän töï nhieân. Taâm coù khuynh höôùng rôøi ñeà muïc ñích chính ñeå tieán ñeán taát caû moïi yù nieäm: moät soá laø tö töôûng thieän, moät soá laø tö töôûng baát thieän. Thieàn sinh phaûi laøm theá naøo? Chæ caàn ghi nhaän baát cöù nhöõng gì ñaõ ñeán vôùi taâm. Baïn coù theå laøm ñöôïc ñieàu ñoù khoâng? Baïn phaûi laøm ñieàu ñoù, nghóa laø phaûi ghi nhaän söï suy nghó hay söï phoùng taâm. Neáu ñaõ ghi nhaän ñöôïc chuùng, baáy giôø chuyeän gì seõ xaûy ra. Phaûi chaêng söï suy nghó seõ tieáp tuïc dieãn bieán? Söï suy nghó seõ döøng laïi hay ñaõ bieán maát taát caû? Luùc aáy thieàn sinh coù trôû veà ñöôïc vôùi ñeà muïc chính khoâng? Taát caû nhöõng ñieàu ñoù ñeàu phaûi ñöôïc noùi roõ trong luùc trình phaùp.

Vaäy caâu chaâm ngoân thöù naêm laø: Taát caû moïi tö töôûng hay yù thöùc ñeàu phaûi ñöôïc trình baøy cho thieàn sö bieát.

Ñoái vôùi nhöõng thieàn sinh môùi, moïi caûm giaùc hay caûm xuùc seõ khoâng khôûi leân khi thieàn sinh ñang chuù taâm vaøo ñeà muïc chính. Nhöng söï suy nghó seõ xaûy ra nhieàu hôn. Thieàn sinh môùi cuõng chöa ñuû khaû naêng ghi nhaän ñöôïc taát caû moïi tö töôûng ñang khôûi daäy ñoù. Ñeå giaûm thieåu nhöõng söï suy nghó naøy, neân coá gaéng chuù taâm khaén khít vaøo ñeà muïc chính, caøng nhieàu caøng toát. Nhöng khi thieàn sinh ñaõ ngoài thieàn ñöôïc chöøng naêm, möôøi, hay möôøi laêm phuùt, moät vaøi caûm giaùc khoù chòu treân cô theå seõ ñeán, töông hôïp vôùi nhöõng gì ñaõ dieãn bieán trong taâm. Khi caûm giaùc hay xuùc caûm xuaát hieän thieàn sinh phaûi ghi nhaän. Khi trình phaùp neân moâ taû chuùng baèng nhöõng ngoân ngöõ thoâng thöôøng nhö: "ngöùa", "ñau", "teâ", v.v... chöù ñöøng duøng danh töø kinh ñieån nhö "caûm thoï" (Vedaneû). Nhöõng caûm giaùc khôûi leân cuõng phaûi ñöôïc ghi nhaän töø luùc chuùng xuaát hieän, dieãn tieán cho ñeán khi bieán maát. vaäy caâu chaâm ngoân thöù saùu laø: moïi caûm giaùc phaûi ñöôïc quan saùt, ghi nhaän vaø trình baøy vôùi thieàn sö.

Tieáp theo, phaûi ghi nhaän nhöõng hieän töôïng naøo nöõa? Phaûi ghi nhaän hình saéc, aâm thanh, muøi, vò vaø nhöõng traïng thaùi khaùc cuûa taâm nhö: öa thích, noùng giaän, ñaõ döôïi buoàn nguû, phoùng taâm, aân haän, hoaøi nghi, nhôù, thöông, thaáy roõ, chuù taâm, thoûa maõn, deã chòu, nheï nhaøng, yeân tónh v.v...

Ñöùc Phaät ñaõ goïi chuùng laø "ñoái töôïng cuûa taâm" (Dhammarammana). Giaû söû coù söï öa thích xuaát hieän; khi ñaõ ghi nhaän ñöôïc noù thì chuyeän gì seõ xaûy ra? "öa thích" laø moät hình thöùc cuûa aùi duïc. Thieàn sinh phaûi bieát trình cho thieàn sö ñieàu naøy. Laáy moät thí duï khaùc: Thieàn sinh caûm thaáy ñaõ döôïi buoàn nguû. Khi thieàn sinh ghi nhaän ñöôïc traïng thaùi naøy thì söï phoùng taâm xuaát hieän. Luùc baáy giôø thieàn sinh phaûi ghi nhaän nhö theá naøo? Thieàn sinh phaûi ghi nhaän phoùng taâm. Toùm laïi thieàn sinh phaûi quan saùt ghi nhaän taát caû moïi ñoái töôïng cuûa taâm.

Toùm laïi, thieàn sinh phaûi quan saùt ghi nhaän ñeà muïc qua boán phaùp quaùn: Thaân, thoï, taâm vaø phaùp.

Ba tröôøng hôïp sau ñaây seõ keá tieáp xaûy ra:

1. Söï xuaát hieän cuûa hieän töôïng.
2. Söï quan saùt, ghi nhaän hieän töôïng xuaát hieän.
3. Thieàn sinh thaáy vaø bieát ñöôïc gì.

Moãi ñoái töôïng quan saùt ñeàu phaûi ñöôïc ghi nhaän qua ba tröôøng hôïp keå treân. Caâu chaâm ngoân naøy laø: Nhöõng gì xuaát hieän, nhöõng gì quan saùt vaø nhöõng gì thaáy ñeàu phaûi ñöôïc trình baøy cho thieàn sö.

oOo

Caùch Trình Phaùp : Phaàn Boå Tuùc

Trong moät khoùa thieàn tích cöïc, vieäc trình phaùp ñoùng vai troø raát quan troïng. Lyù töôûng nhaát laø trình phaùp haøng ngaøy.

Sau khi thieàn sinh trình cho thieàn sö bieát kinh nghieäm cuûa mình trong moät ngaøy thieàn taäp. Thieàn sö seõ hoûi nhöõng caâu hoûi chi tieát tröôùc khi ñöa ra lôøi chæ daãn. Caùch trình baøy kinh nghieäm cuûa mình trong luùc trình phaùp raát quan troïng. Nhieàu thieàn sinh, toû ra luùng tuùng trong khi trình baøy nhöõng kinh nghieäm cuûa mình, vì vaäy khi trình phaùp phaûi theo nhöõng khuoân maãu sau ñaây:

Haønh thieàn minh saùt chaúng khaùc naøo troàng caây. Tröôùc tieân chuùng ta caàn phaûi coù haït gioáng, ñoù laø chaùnh nieäm, ñeå quan saùt caùc hieän töôïng ñang xaûy ra moät caùch ñaày ñuû vaø roõ raøng. Muoán cho haït gioáng naåy maàm, trôû thaønh caây con, roài tröôûng thaønh ñôm hoa keát traùi trí tueä caàn phaûi coù nhöõng ñieàu kieän khaùc. Coøn goïi laø naêm yeáu toá baûo veä (Panca nuggahita).

1. Phaûi laøm haøng raøo ñeå ngaên chaën nhöõng loaøi thuù lôùn nhoû coù theå laøm haïi caây, ñoù laø Giôùi. Giôùi laø yeáu toá baûo veä caên baûn (Sila nuggahita). Giôùi ngaên ngöøa, giuùp ta khoâng coù nhöõng haønh vi vaø ngoân ngöõ baát chaùnh laøm giao ñoäng taâm, ngaên trôû Ñònh vaø Hueä phaùt sinh.

2. Phaûi töôùi nöôùc ñeå haït gioáng deã naåy maàm. Nghóa laø phaûi nghe phaùp, ñoïc kinh saùch, tìm hieåu giaùo lyù (Sutta nuggahita). Sau ñoù aùp duïng nhöõng hieåu bieát cuûa mình vaøo thöïc haønh. Khoâng töôùi nöôùc quaù nhieàu laøm thoái maàm caây: nghóa laø ñöøng ñeå mình luùng tuùng, hoang mang laïc loái trong röøng ngoân töø öôùc ñònh cuûa kinh ñieån. Nhöng cuõng ñöøng ñeå haït gioáng thieáu nöôùc khoâng theå naåy maàm. Nghóa laø khoâng haønh thieàn moät caùch meâ muoäi, chaúng bieát gì ñeán phöông phaùp (tu maø khoâng hoïc laø tu muø, hoïc maø khoâng tu chæ laø caùi ñaûy saùch).

3. Phaûi vun phaân tæa laù, tæa caønh. Nghóa laø phaûi thöôøng xuyeân trình phaùp vôùi thieàn sö ñeå thieàn sö bieát ñöôïc kinh nghieäm cuûa mình haàu nhaän ñöôïc nhöõng ñieàu chæ daãn caàn thieát (Sakaccha nuggahita). Dó nhieân cuõng khoâng boùn phaân tæa laù quaù nhieàu khieán caây cheát. Nghóa laø trong khi trình phaùp, thieàn sö seõ tuøy theo kinh nghieäm cuûa töøng ngöôøi maø coù nhöõng ñieàu chæ daãn thích hôïp, tuaàn töï höôùng daãn thieàn sinh ñi nhöõng böôùc vöõng chaéc treân ñöôøng haønh ñaïo.

4. Phaûi baét saâu, laøm coû. Nghóa laø coù söï taäp trung taâm yù vaøo ñeà muïc ñeå coù ñònh löïc (Seûmatha nuggahita) haàu gaït boû nhöõng taâm nieäm baát thieän. Trong luùc haønh thieàn, ta phaûi coá gaéng taäp trung taâm yù vaøo ñeà muïc vaø tænh thöùc ñeå nhaän dieän nhöõng gì ñang xaûy ra ôû saùu caên (maét, tai, muõi, löôõi, thaân, taâm). Khi taâm coù ñònh löïc saéc beùn vôùi söï hoã trôï cuûa tinh taán thì tham saân si seõ khoâng coù cô hoäi daáy ñoäng.

5. Neáu coù ñöôïc boán yeáu toá baûo veä ñaàu tieân thì yeáu toá thöù naêm seõ ra hoa keát traùi trí tueä (Vipassana Nuggahita). Tuy nhieân thieàn sinh deã bò dính maéc vaøo nhöõng tueä giaùc ñaàu tieân. Söï dính maéc naøy laø moät trôû ngaïi khieán thieàn sinh khoâng theå tieán xa hôn vaø saâu hôn ñeán nhöõng tueä giaùc keá tieáp. Thieàn sinh neân tinh taán haønh thieàn moät caùch lieân tuïc khoâng döøng laïi ñeå nhaøn du höôûng thuï nhöõng laïc thuù do keát quaû cuûa vieäc haønh thieàn ñem laïi. Tham luyeán vaøo nhöõng laïc thuù taïm bôï ñoù laø moät trôû ngaïi lôùn lao trong ñöôøng tu taäp. Nhöõng laïc thuù nheï nhaøng naøy coù teân laø Nikanti Tanha, laø moät loaïi aùi duïc vi teá, linh hoaït vaø nheï nhaøng nhö moät maïng löôùi nheän mong manh nhöng noù coù taùc duïng chaúng khaùc naøo moät ñoøn keâ caûn trôû baùnh xe trí tueä.

Neáu thieàn sinh gaëp phaûi nhöõng caûn trôû naøy, trong nhöõng buoåi trình phaùp, thieàn sö seõ tìm ra ngay ñeå höôùng daãn thieàn sinh trôû veà ñöôøng chính. Ñaây laø lyù do cho thaáy taàm quan troïng cuûa vieäc trình phaùp.

Caùch trình phaùp thaät ñôn giaûn. Chæ caàn möôøi phuùt laø ñuû cho thieàn sinh trình baøy kinh nghieäm cuûa mình. Trong khi trình phaùp caàn chuù yù nhöõng ñieåm chính sau ñaây: phaûi ngaén goïn, chính xaùc vaø roõ raøng.

a) Phaûi cho thieàn sö bieát trong 24 tieáng ñoàng hoà vöøa qua, thieàn sinh ñaõ daønh toång coäng bao nhieâu giôø ngoài thieàn, bao nhieâu giôø kinh haønh.

b) Trình baøy cho thieàn sö bieát kinh nghieäm cuûa baïn trong luùc ngoài thieàn. Khoâng caàn phaûi ñi vaøo chi tieát töøng giôø ngoài thieàn. Noùi moät caùch toång quaùt toaøn buoåi thieàn: chæ ñi vaøo chi tieát nhöõng luùc vieäc haønh thieàn roõ raøng nhaát. Ñaàu tieân phaûi trình baøy ñeà muïc chính: ñoù laø söï phoàng xeïp nhö theá naøo? Sau ñoù trình baøy nhöõng ñoái töôïng khaùc khôûi leân qua saùu caên (maét, tai, muõi, löôõi, thaân, taâm).

c) Sau khi trình baøy veà vieäc ngoài thieàn, thieàn sinh trình baøy tieáp veà vieäc kinh haønh. Thieàn sinh chæ moâ taû nhöõng kinh nghieäm tröïc tieáp lieân quan ñeán taùc ñoäng ñi; ñöøng theâm vaøo nhöõng chi tieát veà caùc ñoái töôïng maø mình phaûi trình trong giai ñoaïn ngoài thieàn. Neáu baïn thöïc haønh ba giai ñoaïn: dôû, böôùc, ñaïp trong luùc kinh haønh thì nhôù cho bieát nhöõng gì ñaõ ghi nhaän ñöôïc trong nhöõng cöû ñoäng: dôû, böôùc, ñaïp ñoù.

Taát caû nhöõng ñoái töôïng xaûy ra ñeàu phaûi ñöôïc trình baøy theo töù töï nhö sau:

- Xaùc ñònh ñoái töôïng gì xuaát hieän?
- Khi ñoái töôïng xuaát hieän, thieàn sinh ñaõ ghi nhaän nhö theá naøo?
- Dieãn taû cho bieát ñaõ thaáy gì, caûm giaùc gì, hay hieåu bieát gì khi baïn ghi nhaän ñoái töôïng xaûy ra.

Laáy ví duï ñoái vôùi ñeà muïc chính: söï phoàng xeïp cuûa buïng. Trong luùc haønh thieàn, cuõng nhö trong luùc trình phaùp. Vieäc ñaàu tieân laø phaûi xaùc ñònh roõ dieãn tieán cuûa "phoàng": - Phoàng xuaát hieän

Vieäc thöù hai laø söï ghi nhaän: Nieäm hay ghi nhaän ñeà muïc ñang xuaát hieän: - Toâi ñaõ nieäm "phoàng"

Vieäc thöù ba laø moâ taû nhöõng gì ñaõ xaûy ra: - "Khi toâi nieäm Phoàng ñoù laø nhöõng gì toâi kinh nghieäm, ñoù laø nhöõng caûm giaùc toâi nhaän thaáy. Ñoù laø ñaëc tính cuûa caûm giaùc vaøo thôøi ñieåm ñoù."

Giai ñoaïn xeïp, cuõng nhö trong tröôøng hôïp nhöõng ñoái töôïng khaùc xuaát hieän, thieàn sinh ñeàu trình baøy töông töï nhö treân.

Haûy töôûng töôïng raèng toâi ñang ngoài tröôùc maët baïn, boãng nhieân toâi ñöa moät caùnh tay leân khoâng roài môû ra cho baïn thaáy toâi ñang caàm moät traùi taùo. Baïn nhaän ra traùi taùo vaø baïn töï noùi trong taâm "traùi taùo, traùi taùo." Tieáp ñoù, baïn seõ nhaän ra traùi taùo maøu ñoû, troøn vaø boùng laùng. Cuoái cuøng, toâi töø töø naém tay laïi ñeå baïn khoâng thaáy traùi taùo nöõa. Baïn seõ dieãn taû kinh nghieäm cuûa baïn veà traùi taùo nhö theá naøo? Neáu traùi taùo laø ñeà muïc haønh thieàn cuûa baïn, baïn seõ noùi: "Traùi taùo xuaát hieän," toâi nieäm "traùi taùo, traùi taùo." Tieáp ñoù, baïn seõ nhaän ra traùi taùo maøu ñoû, troøn vaø boùng laùng. Cuoái cuøng, toâi töø töø naém tay laïi ñeå baïn khoâng thaáy traùi taùo nöõa. Baïn seõ dieãn taû kinh nghieäm cuûa baïn veà traùi taùo nhö theá naøo? Neáu traùi taùo laø ñeà muïc haønh thieàn cuûa baïn, baïn seõ noùi: "Traùi taùo xuaát hieän, toâi nieäm: "traùi taùo, traùi taùo," vaø toâi ghi nhaän traùi taùo maøu ñoû, troøn vaø boùng laùng, roài traùi taùo töø töø bieán maát."

Cuõng theá, baïn seõ trình phaùp moät caùch chính xaùc trong ba giai ñoaïn khi baïn chuù taâm ñeán traùi taùo. Tröôùc tieân laø traùi taùo xuaát hieän vaø baïn nhaän ra noù. Thöù hai laø baïn chuù taâm vaøo traùi taùo. Bôûi vì baïn ñang haønh thieàn treân ñeà muïc traùi taùo, neân baïn coù moät söï tinh taán ñaëc bieät ñeå nieäm thaàm "traùi taùo, traùi taùo." Thöù ba, laø baïn tieáp tuïc chuù taâm vaøo traùi taùo vaø nhaän thöùc ñöôïc tính chaát cuõng nhö vò theå cuûa traùi taùo khi noù ñi vaøo taàm nhaän thöùc cuûa baïn.

Ba giai ñoaïn treân cuõng nhö caùc giai ñoaïn maø baïn phaûi theo doõi khi baïn ñang haønh thieàn. Moät ñieàu caàn löu yù ôû ñaây, nhieäm vuï cuûa baïn laø quan saùt traùi taùo chôù khoâng phaûi tieán xa hôn ñeå töôûng töôïng raèng traùi taùo moïng nöôùc vaø ngoït hay mình ñang aên traùi taùo ñoù! Töông töï nhö vaäy, trong khi trình phaùp, baïn chæ dieãn taû nhöõng kinh nghieäm tröïc tieáp chôù ñöøng noùi nhöõng gì maø baïn töôûng töôïng, hình dung ra, hoaëc yù kieán cuûa baïn veà ñeà muïc maø baïn ñang theo doõi.

Caàn nhôù roõ laø khi chuù taâm ñeán söï phoàng xeïp, khoâng phaûi chuù taâm vaøo hình thöùc hay tö theá cuûa söï phoàng xeïp maø chæ chuù taâm vaøo dieãn bieán cuûa söï phoàng xeïp. Phaûi chuù yù xem khi phoàng nhö theá naøo: caêng cöùng, rung ñoäng, noùng, laïnh v.v... Phaûi ñeå taâm quan saùt töø luùc buïng baét ñaàu phoàng cho ñeán khi chaám döùt phoàng ñeå chuyeån qua giai ñoaïn xeïp. Phaûi quan saùt kyõ caøng nhö ñang duøng kính hieån vi ñeå xem moät maãu vaät beù nhoû.

Khoâng ñöôïc nhìn ñoái töôïng moät caùch lô laø phôùt qua, töï ñoäng vaø thieáu chaùnh nieäm. Baïn phaûi nhìn gaén boù vôùi ñoái töôïng baèng taát caû taâm trí cuûa mình. Baïn phaûi heát söùc chuù taâm ñeå coù theå thaáu suoát ñöôïc baûn chaát cuûa ñoái töôïng.

Daàu chuùng ta coá gaéng heát söùc nhöng taâm khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù theå naèm nôi buïng chuùng ta. Taâm seõ phoùng ñi moät nôi khaùc. Khi coù söï phoùng taâm baïn phaûi laøm theá naøo? Caâu traû lôøi laø: phaûi ghi nhaän. Ñoù laø giai ñoaïn moät. Baây giôø ñeán giai ñoaïn hai: phaûi nieäm phoùng taâm, phoùng taâm. Thöôøng sau khi coù söï phoùng taâm phaûi bao laâu sau ta môùi nhaän ra söï phoùng taâm? Moät giaây hai phuùt, nöûa giôø? Maø caùi gì xaûy ra sau khi ta ghi nhaän söï phoùng taâm? Phaûi chaêng söï phoùng taâm seõ bieán maát töùc khaéc? Hay söï phoùng taâm seõ tieáp dieãn? Hoaëc luùc ñoù söï suy nghó seõ giaûm cöôøng ñoä vaø sau ñoù bieán maát? Phaûi chaêng moät ñoái töôïng môùi xuaát hieän tröôùc khi ta nhaän ra söï bieán maát cuûa ñoái töôïng cuõ? Neáu khoâng theå naøo ghi nhaän ñöôïc phoùng taâm, baïn phaûi baùo cho thieàn sö bieát.

Neáu söï phoùng taâm bieán maát, baïn phaûi trôû veà vôùi söï phoàng xeïp cuûa buïng. Moät ñieàu neân nhôù laø phaûi trình cho thieàn sö bieát laø baïn coù theå trôû veà vôùi ñoái töôïng chính hay khoâng vaø caûm giaùc cuûa baïn luùc ñoù nhö theá naøo? Phaàn trình phaùp cuûa baïn seõ ñöôïc roõ raøng vaø toát ñeïp hôn, neáu baïn cho bieát thöôøng thöôøng baïn chuù taâm treân buïng ñöôïc bao laâu tröôùc khi ñeà muïc môùi xuaát hieän.

Ñau nhöùc, caûm giaùc khoù chòu chaéc chaén seõ xaûy ra sau khi baïn ngoài thieàn moät thôøi gian laâu. Chaúng haïn töï nhieân baïn ngöùa: moät ñoái töôïng môùi. Sau khi nieäm ngöùa naêm phuùt: phaûi chaêng söï ngöùa taêng theâm? Hoaëc giöõ nguyeân? Hoaëc thay ñoåi? Hay bieán maát? Coù thaáy moät ñoái töôïng môùi khaùc xuaát hieän nhö: coù yù muoán gaõi khoâng? Taát caû nhöõng ñieàu ñoù ñeàu neân dieãn taû moät caùch roõ raøng. Ñoái vôùi söï thaáy, nghe, neám, ngöûi, laïnh, noùng, co ruùt, rung ñoäng, teâ v.v... Ñeàu phaûi ñöôïc moâ taû. Baát kyø ñoái töôïng naøo cuõng phaûi ñöôïc ghi nhaän qua ba giai ñoaïn:

1. Xaùc ñònh ñoái töôïng gì xuaát hieän.
2. Khi ñoái töôïng xuaát hieän thieàn sinh ñaõ ghi nhaän nhö theá naøo.
3. Dieãn taû cho bieát ñaõ thaáy gì, caûm giaùc gì, hay hieåu gì khi baïn ghi nhaän ñoái töôïng xaûy ra.

Taát caû moïi dieãn bieán ñeàu ñöôïc thöïc hieän moät caùch laëng leõ, laëng leõ nhö moät nhaø trinh thaùm. Kinh nghieäm cho bieát khoâng neân hoûi laãn nhau vì seõ laïc vaøo söï suy nghó. Ñieàu quan troïng maø thieàn sö caàn bieát laø: moãi khi ñoái töôïng xuaát hieän baïn coù ghi nhaän ñöôïc khoâng? Baïn coù chaùnh nieäm moät caùch chính xaùc vaø quan saùt ñoái töôïng moät caùch beàn bæ khoâng? Vôùi nhöõng chi tieát naøy, thieàn sö coù theå ñaùnh giaù ñöôïc söï haønh thieàn cuûa baïn, ñoàng thôøi chæ cho baïn thaáy nhöõng khuyeát ñieåm maø boå khuyeát chuùng vaø ñöa baïn veà chaùnh ñaïo.

oOo

Tathagata Meditation Center
1215 Lucretia Avenue
San Jose, CA 95122, USA
Tel. (408) 294-4536

---

[ Trôû Veà ]