Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Veà phaùp quaùn nieäm hôi thôû
Phaùp sö Taêng-giaø-baït-ñaø-la (Sanghabhadra - Chuùng-Hieàn)
Tyø kheo Taâm Haïnh dòch Vieät
Trích: "Chuù giaûi Luaät Thieän Kieán", Phaùp sö Taêng-giaø-baït-ñaø-la dòch sang Haùn vaên naêm 488 TL, Tyø kheo Taâm Haïnh dòch sang Vieät vaên naêm 2000 TL.... Ñaây laø phaùp nieäm A-na-ba-na (Anaøpaønasati - quaùn hôi thôû) maø trong luaät baûn ñaõ noùi ñeán. Sau ñaây toâi seõ trình baøy ñaày ñuû veà caâu vaên vaø yù nghóa phaùp thieàn voâ thöôïng maø ñöùc Phaät daïy cho caùc Tyø kheo. Caùc vò haõy chuù taâm laéng nghe ñeå ghi nhaän.-oOo-
Tyø kheo hieän taïi naøy, Phaät baûo caùc Tyø kheo: - Khoâng chæ coù tu taäp phaùp quaùn baát tònh môùi tröø dieät ñöôïc phieàn naõo maø phaùp quaùn hôi thôû naøy cuõng tröø dieät ñöôïc phieàn naõo.
Phaùp sö noùi: - Tuaàn töï seõ giaûng roäng, A-na-ba-na nghóa laø hít vaøo vaø thôû ra. Nhö trong kinh coù daïy: Töôùng traïng hít vaøo khoâng phaûi laø töôùng thôû ra, töôùng thôû ra khoâng phaûi laø töôùng hít vaøo, nieäm hôi thôû vaøo, nieäm hôi thôû ra, nieäm hôi thôû ra vaøo thì taâm ñöôïc ñònh. Nieäm hôi thôû vaøo hôi thôû ra chính laø chaùnh ñònh. Caùc vò haõy bieát roõ yù nghóa nhö vaäy.
Soå quaùn nghóa laø nuoâi döôõng (chaùnh nieäm) laøm cho taêng leân.
Laøm laïi nghóa laø tö duy ñi, tö duy laïi ñeán giai ñoaïn raát tònh haûo.
Hoûi: - Hai phaùp naøy yù nghóa theá naøo?
Ñaùp: - Khoâng gioáng nhö, bôûi vì A-na-ba-na laøm cho taâm khoâng coøn loaïn ñoäng coøn quaùn baát tònh thöôøng laøm cho taâm khoâng oån ñònh. Taïi sao? Vì nhaøm chaùn. Trong luaät baûn coù noùi: Phaùp naøy raát an tònh vi dieäu taêng theâm laøm cho an laïc maõi, ngay töø khi môùi phaùt taâm cuõng ñaõ khoâng bò naõo loaïn neân Nhö Lai khen ngôïi phaùp naøy raát toát ñeïp an tònh, coù khí vi, laøm cho thaân taâm hoan hyû thoaûi maùi, deã thaâm nhaäp.
Phaùp khôûi laø khoâng bò truï laïi, khoâng bò che ñaäy laøm cho phaùp aùc bò tieâu dieät raát nhanh, ñaït boán ñaïo quaû tuøy theo khaû naêng. Nhö vaøo nöûa thaùng khoâng möa giöõa muøa xuaân, voi, ngöïa, ngöôøi, boø daãm ñaïp laøm cho buïi bay khaép khoâng trung. Vaøo thaùng naêm ñaàu muøa haï möa to gioù lôùn laøm cho treân khoâng chaúng coøn chuùt buïi naøo nöõa. Phaùp quaùn A-na-ba-na dieät tröø phieàn naõo nhö möa laøm maát buïi.
Phaät baûo caùc Tyø kheo: - Ñoái vôùi phaùp thieàn ñònh A-na-ba-na (anaøpaønasatisamaødhi) thì tö duy, chaùnh nieäm vaø haønh trì nhö theá naøo ñeå bieát tu taäp veà nieäm hôi thôû. Caùc Tyø kheo, ngöôøi naøo (vì loøng toát maø) xuaát gia hoïc ñaïo, ôû taïi nôi troáng vaéng, döôùi goác caây, nôi röøng nuùi laø nhöõng nôi ñöa ñeán söï an tònh.
Hoûi: - Theá naøo laø ñöa ñeán söï an tònh?
Ñaùp: - Traùnh xa nôi oàn aøo. Nhö ngöôøi chaên boø coù moät con boø ngheù phaûi buù söõa meï töø khi môùi sinh ra cho ñeán khi lôùn. Khi muoán laáy söõa boø meï, phaûi coät boø ngheù vaøo caây truï. Boø ngheù nhôù söõa neân cöù keùo daây vaø ñaïp chaân lieân tuïc. Do daây chaéc, truï cöùng neân con ngheù khoâng thoaùt ra ñöôïc phaûi döïa truï maø thôû. Tyø kheo nhö ngöôøi chaên boø, boø meï nhö laøng xoùm, taâm laø con ngheù, söõa laø naêm duïc, caây truï laø A-lan-nhaõ, daây coät laø phaùp nieäm hôi thôû, taát caû thieàn ñònh veà nieäm hôi thôû laø phaùp ñöôïc chö Phaät, A-la-haùn, Duyeân giaùc toân troïng. Neáu khoâng xa laùnh laøng xoùm tuï laïc thì tu taäp nieäm hôi thôû khoù coù keát quaû. Tyø kheo tu thieàn naøo naém roõ ñöôïc ñònh naøy roài, töùc laø thaâm nhaäp vaøo thieàn thöù tö vaø laáy ñoù laøm nôi y cöù ñeå quaùn saùt veà khoå, khoâng, voâ ngaõ. Khi quaùn saùt ñöôïc thaønh töïu thì chöùng quaû A-la-haùn. Do ñoù, vì ngöôøi tu taäp thieàn maø ñöùc Phaät quy ñònh veà truù xöù A-lan-nhaõ. Ñöùc Phaät nhö thaày ñòa lyù (vatthuvijjaøcariya) muoán xaây döïng thaønh phoá, ñaát nöôùc phaûi bieát phaân bieät roõ töôùng toát xaáu cuûa caùc theá ñaát vaø taâu vua raèng vuøng ñaát naøy toát coù theå döïng nöôùc, laäp laøng xoùm... thì vua ñöôïc lôïi lôùn.
Nghe theo lôøi, nhaø vua cho döïng nöôùc, laøng xoùm vaø ban thöôûng cho thaày ñòa lyù. Ñöùc Phaät cuõng vaäy, bieát roõ veà caùc caûnh giôùi thieàn neân noùi vôùi ngöôøi tu taäp thieàn raèng phaùp naøy deã thaønh töïu ñöôïc thieàn. Nghe lôøi vaø laøm theo Phaät daïy, nhöõng ngöôøi tu thieàn tuaàn töï chöùng quaû A-la-haùn, khen ngôïi ñöùc Phaät cuõng nhö nhaø vua taï ôn thaày ñòa lyù. Nhöõng ngöôøi tu thieàn nhö sö töû ôû trong röøng raäm aån kín thaân ñeå rình caàm thuù. Con naøo ñeán gaàn, sö töû lieàn voït ra baét aên thòt. Cuõng vaäy, Tyø kheo soáng ôû nôi A-lan-nhaõ theo doõi töøng ñaïo quaû Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm, A-na-haøm, A-la-haùn vaø tuaàn töï chöùng ñaéc theo töøng quaû vò. Xöa coù baøi keä:
Cuõng nhö vua sö töû,Döôùi goác caây (Rukkhamuølagata) laø ngoài hay kinh haønh döôùi goác caây.
ÔÛ aån trong nuùi röøng,
Rình caùc thuù ñeán gaàn,
Lieàn baét ngay, aên thòt,
Phaät töû cuõng nhö vaäy,
AÅn cö nôi yeân tònh,
Tu taäp ñaïo voâ thöôïng,
Chöùng ñaéc quaû sa-moân.Tònh thaát (sunnaøgaøragata), laø tröø döôùi goác caây vaø choã A-lan-nhaõ ra, caùc choã ôû yeân tònh khaùc ñeàu goïi laø tònh thaát. Thôøi tieát thích hôïp vôùi thaân theå laø thuaän tieän cho vieäc tu taäp nieäm hôi thôû. Theá neân trong luaät noùi: Ngoài kieát giaø, ñoù laø bieåu hieän söï tu taäp nieäm hôi thôû... cuõng deã hieåu.
Ngoài kieát giaø, deã hieåu.
Ngoài thaúng laø 18 ñoát xöông soáng noái thaúng nhau, thö thaû loûng gaân, maïch, da. Neáu ngoài maø giöõ cöùng caùc cô thì raát nhanh meät nhoïc vaø thoái thaát khoûi thieàn. Ñaët nieäm ôû tröôùc (maët) (parimukham), laø chaùnh nieäm vaøo phaùp thieàn vaø ñaët noù tröôùc maët.
Hôi thôû vaøo ra, laø sau khi ngoài kieát giaø oån ñònh, Tyø kheo chaùnh nieäm tænh giaùc nieäm hôi thôû vaøo ra nhö sau: Bieát roõ thôû hôi daøi, bieát roõ thôû hôi ngaén. Nhôø bieát roõ hôi thôû daøi ngaén neân taâm ñöôïc tònh, khoâng coøn taùn loaïn; nhôø khoâng taùn loaïn neân thaønh töïu chaùnh nieäm. Nhôø nieäm vaø tueä phaùt sinh neân bieát roõ hôi thôû daøi, ngaén. Nhö ñöùa beù trong thai, môùi vöøa ra khoûi thai; (haønh giaû) coù theå bieát ñöôïc hôi thôû daøi hay ngaén ban ñaàu cuûa noù.
Bieát nhö theá naøo? Cuõng nhö nöôùc chaûy tuøy theo vaät daøi ngaén, nhö voi vaø raén vì thaân to, daøi neân hôi thôû vì vaäy maø daøi, thaân con eách ngaén neân hôi thôû ngaén. Tyø kheo toïa thieàn cuõng vaäy, nhôø ví duï naøy maø bieát hôi thôû daøi ngaén, nhôø chaùnh nieäm neân taâm sinh laïc, nhôø laïc neân hôi thôû ra vaøo daøi vaø vi teá. Taâm trôû neân an laïc nhôø hôi thôû ra vaøo vaø caøng an laïc thì hôi thôû caøng nheï vaø daøi. Nhôø laïc neân taâm hoan hyû vaø theâm hoan hyû nöûa, hôi thôû nhôø vaäy caøng theâm vi teá khoù phaân bieät vaø tieán ñeán taâm xaû. Ñaây laø chín phaùp (nava aøkaøraø), caùc vò haõy bieát laáy.
Bieát roõ toaøn thaân, ta thôû ra; bieát roõ toaøn thaân, ta thôû vaøo, bieát roõ hôi thôû vaøo ra toaøn thaân; bieát roõ hôi thôû daøi, ngaén, tröôùc, giöõa, sau moät caùch roõ raøng, baèng taâm bieát roõ söï bieát naøy, bieát hôi thôû tröôùc vaø sau. Laïi nöõa, coù Tyø kheo tu taäp thieàn thaáy hôi thôû ra nhö raûi buïi. Thaáy roõ trong hieän taïi, thaáy baét ñaàu thôû ra, khoâng thaáy giöõa vaø sau, muoán thaáy giöõa vaø sau thì taâm cuõng khoâng caûm nhaän ñöôïc. Laïi nöõa, khi ñaõ thôû ra thì chæ thaáy hôi thôû ôû giöõa chöù khoâng thaáy hôi thôû tröôùc vaø sau. Laïi nöõa, khi thaáy hôi thôû ra ôû ñoaïn sau thì khoâng thaáy hôi thôû ôû ñoaïn ñaàu vaø giöõa.
Laïi coù Tyø kheo thaáy roõ hôi thôû ôû caû ba giai ñoaïn ñaàu, giöõa, cuoái vì taâm vò aáy khoâng coù meät moûi. Ai ñaït ñöôïc nhö vaäy laø thieän xaûo vôùi phaùp thôû ra vaøo.
Ngöôøi hoïc veà thieàn naøy khoâng nghæ, khoâng ngöng laïi, luoân luoân quaùn saùt hôi thôû ra vaøo thì hoä trì ñöôïc ba nghieäp thaân, mieäng, yù, goïi laø giôùi hoïc vaø ñònh, tueä. Taâm ñònh goïi laø ñònh-hoïc. Neáu phaân bieät roõ ñöôïc giôùi vaø ñònh thì goïi laø tueä. Ñaây laø ba hoïc. Ñoái vôùi quaùn xöù naøy, duøng chaùnh nieäm ñem taâm tuøy thuaän theo phaùp ñaõ hoïc vaø lieân tuïc duy trì nhö vaäy cho ñeán veà sau. Ngöôøi naøo chuyeân caàn hoïc nhö vaäy seõ dieät ñöôïc hôi thôû vaøo, hôi thôû ra. Phaàn thoâ cuûa hôi thôû ra vaø vaøo bò dieät. Dieät nghóa laø (dieät) söï truù vaøo (phaàn thoâ). Thoâ laø gì? Tyø kheo môùi vaøo thieàn thì thaân taâm meät moûi neân hôi thôû ra vaøo thoâ naëng ñaày caû hai loã muõi vaø theo mieäng thôû ra vaøo neân thoâ. Khi thaân taâm khoâng coøn meät nhoïc thì hôi thôû daàn daàn nheï ñeán vi teá vaø Tyø kheo seõ sinh yù nghó phaân vaân ta coøn coù hôi thôû ra vaøo hay khoâng. Nhö ngöôøi leo leân nuùi cao, thaân taâm meät nhoïc, hôi thôû naëng neà, nhöng luùc ñi xuoáng nuùi ñeán choã baèng phaúng, coù ao nöôùc vaø caây lôùn. Ngöôøi naøy sau khi xuoáng ao taém, ñeán nghæ döôùi boùng caây, hoaëc nguû hoaëc ngoài nghæ, thaân taâm trôû neân maùt meû vaø hôi thôû trôû neân nheï nhaøng vi teá. Tyø kheo vöøa nhaäp ñònh cuõng nhö vaäy, khi chöa ñieàu phuïc ñuôïc thaân taâm neân hôi thôû ra vaøo thoâ naëng. Vì sao? Vì khoâng chaùnh nieäm. Nieäm trôû neân vi teá vì ñieàu phuïc ñöôïc thaân taâm. Nhö coù baøi keä:
Thaân taâm raát meät nhoïc,Thieàn thöù nhaát thoâ (olaørika), thieàn thöù hai vi teá (sukhuma), thieàn thöù ba teá hôn thieàn thöù tö laø ñònh. Thieàn thöù ba laø thoâ, thieàn thöù tö goïi laø teá. Ñaây laø choã taän cuøng cuûa hôi thôû. Neáu khoâng giöõ laáy hôi thôû thì hôi thôû vaøo ra thoâ, neáu giöõ hôi thôû vaøo ra thì hôi thôû teá. Khoâng giöõ nghóa laø thaû hôi thôû. Giöõ hôi thôû nghóa laø baét ñaàu thieàn thöù tö chæ coøn giöõ taâm, ñeán khi vaøo thieàn thöù tö thì khoâng coøn hôi thôû vaøo ra. Ñaây goïi laø phaùp Xaù-ma-ñaø (samatha - thieàn chæ).
Neân hôi thôû thoâ naëng.Phaùp Tyø-baø-xaù-na (vipassanaø - thieàn quaùn) khoâng giöõ phaàn raát thoâ cuûa hôi thôû ra vaøo, quaùn saùt boán ñaïi laø teá, neáu quaùn Öu-ba-ñaø-na saéc teá (upaødaøruøpapariggahe sukhuma - sôû taïo saéc bieán thuû vi teá), saéc thoâ (naêm caên vaø naêm caûnh - ngöôøi dòch) do boán ñaïi taïo thaønh. Laïi quaùn saùt taát caû saéc teá, saéc thoâ do boán ñaïi taïo thaønh, laïi quaùn voâ-saéc teá, taát caû saéc thoâ sôû taïo. Laïi quaùn saéc vaø voâ saéc teá, voâ saéc sôû taïo thoâ, laïi quaùn nhaân duyeân teá, saéc vaø voâ saéc sôû taïo thoâ. Laïi quaùn nhaân vaø danh saéc teá, nhaân duyeân sôû taïo thoâ. Laïi quaùn töôùng quaùn tyø-baø-xaù-na teá, nhaân vaø danh saéc sôû taïo thoâ, quaùn tieåu tyø-baø-xaù-na teá, quaùn töôùng tyø-baø-xaù-na sôû taïo thoâ, quaùn ñaïi tyø-baø-xaù-na teá, quaùn tieåu tyø-baø-xaù-na sôû taïo thoâ. Theo thöù töï nhö tröôùc, thöù töï tröôùc laø teá, sau daàn laø thoâ. Thoâ teá Ba-taùt-ñeà (Passaddhi - yeân tònh khoâng meät nhoïc) ñöôïc noùi trong Tam-baït-ñaø (patisambhidaø).
Hoûi: - Theá naøo laø hoïc veà dieät hôi thôû ra, hôi thôû vaøo? Theá naøo laø hôi thôû ra? Theá naøo laø hôi thôû vaøo?
Ñaùp: - Nieäm veà thaân coù hôi thôû vaøo, hoïc dieät hôi thôû ra vaø hôi thôû vaøo, nhôø vaäy thaân taâm khoâng nghieâng ngaû, ruùt laïi, lay ñoäng, yeân tònh ñeán vi teá cöïc ñoä nhö khoâng coøn thaân. Ñaây goïi laø hoïc dieät hôi thôû vaøo hôi thôû ra. Vôùi hôi gioù an truï nhö vaäy maø chöa thaønh töïu nieäm a-na-ba-na thì cuõng chöa thaønh töïu quaùn, chöa thaønh töïu trí tueä thì chöa vaøo ñöôïc ñònh naøy vaø cuõng chöa xuaát ñònh naøy. Neáu hoïc dieät hôi thôû vaøo, hôi thôû ra maø thaønh töïu thì hôi gioù an truï khoâng coøn sinh nöõa, goïi laø ñaõ môû ñöôïc trí tueä hoaøn toaøn. Ngöôøi nhaäp ñöôïc vaøo phaùp naøy thì cuõng töø ñoù xuaát ra ñöôïc.
Taïi sao bieát ñöôïc? Ví nhö ñaùnh vaøo vaät baèng ñoàng, baét ñaàu phaùt tieáng to sau ñoù nhoû daàn. Ñaõ nhôù roõ tieáng lôùn thì sau ñoù cuõng ghi nhôù roõ tieáng nhoû daàn trong taâm. Sa ñoù tieáng nhoû daàn roài maát haún nhöng aâm thanh vaãn coøn ghi trong taâm. Hôi thôû ra, hôi thôû vaøo cuõng nhö vaäy, tröôùc thoâ sau vi teá, ghi nhaän baét ñaàu laø thoâ vaø daàn daàn ñeán teá. Ñeán khi teá thì hôi thôû khoâng coøn, nhöng vaãn coøn ghi nhôù trong taâm, do söï ghi nhôù aáy neân taâm ñònh truï. Nhö vaäy laø ñaéc (ñònh nhôø) hôi thôû veà gioù. Taâm ñaõ ñònh truï do taäp luyeän maø thaønh töïu veà quaùn hôi thôû vaøo, thôû ra. Nhö vaäy laø thaønh töïu veà ñònh hôi thôû vaøo hôi thôû ra. Ngöôøi trí nhaäp vaøo vaø xuaát khoûi ñònh naøy do söï chöùng ñaït treân. Do ñoù, trong luaät noùi raèng dieät hôi thôû ra, hôi thôû vaøo roài thì sau ñoù (coù theå) tuøy theo nieäm maø phaùt sinh, neân goïi laø tuøy quaùn.
Bieát roõ hôi thôû vaøo, hôi thôû ra khoâng phaûi tuøy nieäm, tuøy nieäm cuõng khoâng phaûi hôi thôû vaøo hôi thôû ra. Nhôø hai phaùp naøy, bieát quaùn saùt roõ veà thaân naøy nhôø ñoù chöùng ñaéc quaû A-la-haùn. Ngöôøi môùi hoïc thieàn phaûi hoïc theo trình töï sau: Tyø kheo vôùi taâm thieän phaûi hoä trì thanh tònh boán loaïi giôùi.
Thanh tònh coù ba:
Moät, khoâng phaïm giôùi.Hoä trì giôùi thanh tònh nhö vaäy thì thaønh töïu chaùnh nieäm vaø ñoàng thôøi neân laøm phoøng Phaät, xaây döïng khu vöïc caây Boà ñeà, laøm phoøng taém cho hoøa thöôïng, A-xaø-leâ; laøm nhaø thuyeát giôùi. Trong phaàn xaây caát phoøng xaù thuoäc 82 kieàn-ñaø-ca coù noùi ñeán boán loaïi xaây caát nhö vaäy (cetiyangavatta- bodhiyanganavatta- upajjhaøyavatta- aøcariyavatta- jantaøgharavatta- uposathaøgaøravatta- dvevisatikhandhakavattaøni-cuddasavidhamahaøvatta). (Ai) thöïc hieän ñöôïc nhö vaäy laø kheùo trì giôùi. Tyø kheo naøo öa thích hoïc giôùi naøy neân giöõ ñaày ñuû. Neáu Tyø kheo noùi: Toâi giöõ giôùi ñaày ñuû khoâng bò hö khuyeát, maø khoâng (suy nghó raèng ta seõ cheát neân töø boû caùc vieäc laøm voâ ích khaùc, ñeå chaêm chæ chuyeân caàn trì giôùi. Tyø kheo nhö vaäy maø ñaày ñuû giôùi thì khoâng theå coù. Tyø kheo naøo kheùo giöõ giôùi thì Tyø kheo aáy vieân maõn veà giôùi. Nhôø vieân maõn giôùi neân ñaéc ñònh. Taïi sao? Nhö trong kinh coù noùi: Phaät baûo caùc Tyø kheo raèng neáu ngöôøi khoâng hoïc taäp hoaøn haûo veà giôùi thì giôùi cuûa ngöôøi aáy khoù ñaày ñuû. Coù baøi keä:
Hai, lôõ phaïm phaûi saùm hoái.
Ba, khoâng bò caùc phieàn naõo phaù hoaïi.Chuøa, gia ñònh, lôïi döôõng,Ai coù theå xa lìa möôøi phaùp quyeán luyeán naøy (dasa-palibodhaø - möôøi phaùp trôû ngaïi cho söï giaùc ngoä) thì sau ñoù môùi coù theå nhaäp ñònh. Phaùp thieàn ñònh coù hai loaïi. Moät laø quaùn taát caû (sabbatha kammatthaøna). Hai laø nhieáp thaân thuoäc (parihaøriya kammatthaøna).
Chuùng, xaây döïng laø naêm,
Ñi chôi, thaân thuoäc, beänh,
Ñoïc, thaàn thoâng laø möôøi.Hoûi: - Theá naøo laø quaùn taát caû?
Ñaùp: - Ñaàu tieân laø ñoái vôùi Tyø kheo taêng, coù taâm ñaïi bi, nieäm cheát, quaùn baát tònh. Tyø kheo coù taâm töø thì baét ñaàu quaùn töø taâm naøy nhö theá naøo. Khi baét ñaàu quaùn, Tyø kheo phaûi quaùn theo töøng phaïm vi. Ñaàu tieân laø quaùn veà Tyø kheo taêng, sau ñoù laø quaùn veà caùc vò trôøi, ngöôøi sau ñoù quaùn veà ñaïi phuù gia, roài quaùn ñeán ngöôøi thöôøng, sau ñoù quaùn ñeán khaép caû chuùng sinh.
Hoûi: - Vì sao phaûi quaùn taâm töø veà Tyø kheo taêng tröôùc?
Ñaùp: - Vì soáng chung. Neáu taâm töø bao phuû khaép chuùng Tyø kheo thì ñöôïc soáng an laïc.
Hoûi: - Vì sao phaûi quaùn taâm töø veà caùc vò trôøi?
Ñaùp: - Vì söï hoä trì, neáu taâm töø bao phuû khaép chö thieân thì chö thieân laøm theo thieän phaùp vôùi taâm nhu hoøa.
Hoûi: - Taïi sao phaûi quaùn taâm töø veà ñaïi phuù gia?
Ñaùp: - Ñeå hoï laøm theo phaùp thieän.
Hoûi: - Taïi sao phaûi quaùn taâm töø veà ngöôøi thöôøng?
Ñaùp: - Vì cuøng haønh phaùp nhö nhau neân khoâng haïi nhau.
Hoûi: - Taïi sao phaûi quaùn taâm töø veà taát caû chuùng sinh?
Ñaùp: - Vì cho chuùng khoâng coøn khoå naïn.
Hoûi: - Taïi sao phaûi nieäm caùi cheát?
Ñaùp: - Ñeå taêng tröôûng taâm thöông mình neân khoâng coøn bieáng nhaùc.
Quaùn baát tònh laø thaùnh quaùn. Quaùn phaùp baát tònh naøy thì ñöôïc xa lìa duïc vaø taát caû phaùp aùc. Duïc laø caên baûn, neân phaûi toân troïng phaùp quaùn baát tònh vì noù thaønh laäp ñöôïc caùc phaùp thieän, neân goïi laø quaùn taát caû.
Ñoái vôùi 38 phaùp quaùn (atthatimsaørammanaøni), tuøy yù tu taäp, tu taäp lieân tuïc thì goïi laø nhieáp quaùn. Ñaây goïi laø nieäm a-na-ba-na theå nhaäp nhieáp quaùn.
Phaùp sö noùi: - Nay toâi noùi löôïc, vò naøo muoán bieát roõ thì xem ñuû trong A-tyø-ñaøm Baø-sa (Visuddhimagga).
Giöõ tònh giôùi nhö vaäy vaø xa lìa caùc duyeân söï (upacchinnapalibodha) thì nhaäp ñònh a-na-ba-la. Nhôø vaøo ñònh a-na-ba-na neân ñi saâu vaøo boán thieàn vaø tieáp theo laø quaùn khoå, khoâng, voâ thöôøng. Quaùn nhö vaäy roài, ñeán hoûi vò A-la-haùn. Neáu khoâng coù vò A-la-haùn thì hoûi vò A-na-haøm. Neáu khoâng coù vò A-na-haøm thì hoûi vò Tö-ñaø-haøm, neáu khoâng coù vò Tö-ñaø-haøm thì hoûi vò Tu-ñaø-hoaøn. Neáu khoâng coù vò Tu-ñaø-hoaøn thì ñeán hoûi vò ñaõ ñaéc thieàn.
Hoûi: - Taïi sao phaûi hoûi nhöõng vò nhö vaäy?
Ñaùp: - Nhöõng vò aáy ñaõ ñaéc thieàn neân deã chæ daãn cho ta.
Ví nhö theo daáu chaân voi thì deã tìm ñöôøng, khoâng bò laïc loái. Ngöôøi ñaéc ñaïo, ñaéc thieàn cuõng nhö vaäy. Taïi sao? Vì chæ daïy cho ta deã daøng.
Phaùp sö noùi: - Toâi seõ noùi böôùc ñaàu veà söï tu taäp. Vò Tyø kheo vôùi trang phuïc goïn gaøng ñôn giaûn, khoâng chöùa vaät dö, ñaày ñuû uy nghi ñi ñeán gaëp vò thaày. Ñeán nôi, haønh giaû phaûi phuïc vuï (vatta) hoaøn toaøn theo yù muoán cuûa vò thaày. Töø töø, vò thaày vôùi loøng thöông neân cho nhaän naêm vieäc. Ñoù laø: laáy, hoûi, baét ñaàu, giöõ, töôùng.
- Laáy (thuû) laø cho nhaän laáy phaùp thieàn.Ñaây laø naêm phaàn.
- Hoûi laø ñöôïc hoûi theo trình töï.
- Baét ñaàu laø ñi vaøo phaùp thieàn ñònh.
- Giöõ laø giöõ vöõng laáy phaùp thieàn ñònh.
- Töôùng laø phaân bieät töôùng maïo thieàn ñònh.Böôùc ñaàu phaûi nhaän laáy naêm phaàn aáy vì laøm cho thaân theå khoâng meät nhoïc vaø khoâng laøm cho thaày daïy bò meät nhoïc. Naêm phaàn naøy deã ghi nhôù vaø deã tu taäp theo neân ñöôïc daïy tröôùc.
Nhaän laáy naêm phaàn naøy roài, neáu taïi choã ôû cuûa thaày thuaän tieän thì ôû laïi, neáu khoâng tieän thì ñi ôû nôi khaùc. Ngöôøi khoâng coù trí tueä thì ôû caùch xa thaày moät do-tuaàn. Ngöôøi coù trò tueä thì ñöôïc ôû xa hôn. Neân xa lìa 18 loaïi truù xöù thì toát (Atthaørasesanaøsana). Coù naêm choã ôû neân nhaän (Pancasenaøsana). Nhaän roài neân chaám döùt caùc coâng vieäc nhoû nhaët, sau khi duøng böõa tröa neân nghæ ngôi moät chuùt. Sau khi nghæ tröa xong, neân nieäm ñeán Tam baûo laøm cho taâm hoan hyû. Phaûi theo lôøi thaày daïy, khoâng ñöôïc queân maát. Phaûi ghi nhôù roõ phaùp a-na-ba-na naøy trong taâm.
Phaùp sö noùi: - Toâi ñaõ noùi sô löôïc, trong a-tyø-ñaøm noùi roäng hôn, oâng haõy tìm hieåu laáy.
Ghi nhaän trong taâm laø ñeám, theo doõi (tuøy), xuùc chaïm, an trí, quan saùt, quay laïi, thanh tònh, quaùn saùt laïi (ganaøna anubadhanaø thabanaø sallakkhanaø vivattanaø paørisuddhi tesan ca patipassanaø).
- Ñeám laø baét ñaàu vôùi soá moät, hai.Vôùi ngöôøi môùi hoïc, ban ñaàu nieäm roõ trong taâm phaùp ñeám soá maø baét ñaàu töø soá nhoû töø moät ñeán naêm vaø ñeám trôû laïi, khoâng ñöôïc chæ ñeám ñeán ba hay boán. Soá lôùn hôn laø ñeám töø moät ñeán möôøi roài ñeám ngöôïc laïi, khoâng ñöôïc ñeám ñeán taùm, chín.
- Theo doõi laø ghi nhaän lieân tuïc hôi thôû ra vaøo.
- Xuùc chaïm laø nôi hôi thôû tieáp xuùc (khi ra vaøo).
- An trí laø ñaïo.
- Tònh laø keát quaû.
- Quaùn laïi laø phaùp töôùng.Hoûi: - Neáu ñeám chæ ñeán ba hay boán thì coù gì khoâng toát?
Ñaùp: - Neáu hôi thôû bò thuùc eùp thì khoù ñieàu khieån ñöôïc taâm, nhö trong chuoàng coù quaù nhieàu boø ñang chen chuùc laán eùp nhau thì chuùng seõ phaù chuoàng ñeå ra. Neáu ñeám ñuû möôøi thì thaân theå thoaûi maùi nhö chuoàng roäng raõi. Chuoàng roäng thì boø ñöôïc nuoâi döôõng deã daøng.
Hoûi: - Neáu ñeám ñeán taùm, chín thì coù gì khoâng toát?
Ñaùp: - Khoâng laøm cho nhaàm laãn nhöng sinh taâm phaân vaân, hoaëc cho raèng ta ñöôïc thieàn vò, neân sinh taâm meâ hoaëc. Vôùi loãi laàm nhö vaäy, oâng haõy töø boû. Neáu ñeám hôi thôû maø ñeám roõ chaäm raõi töø töø töøng soá, thì nhö ngöôøi ñong nguõ coác, ñaàu tieân ñoå vaøo cho ñaày roài môùi ñeám moät, sau ñoù môùi ñong phaàn aáy sang. Neáu coù coû ñaát thì oâng ta nhaët vöùt boû ra, khi ñoå vaøo ñaày vaø ñeám hai (roài môùi ñong), tuaàn töï ñong nhö vaäy cho ñeán möôøi. Tyø kheo toïa thieàn ñeám soá (tröôùc) hôi thôû ra vaøo cuõng nhö vaäy.
Neáu ñeám nhanh thì nhö muïc ñoàng ñeám boø. Ñeám nhö theá naøo?
Muïc ñoàng coù trí, tay caàm roi, ngoài ngay treân truï cöûa chuoàng, duøng vieân...laøm soá (sakkaram khipitvaø) (ñeå ñeám) vaø luøa boø ra ngoaøi. Khi luøa boø ra thì oâng ta baét ñaàu ñeám moät, hai,ba, boán, naêm... ñeán möôøi con.
Taïi sao ñeám nhö vaäy? Coù luùc boán ñaïi khoâng ñeàu hoøa, hôi thôû vaøo ra nhanh thì tuøy theo söï vaøo ra cuûa hôi thôû maø ñeám nhanh 1. 2. 3. 4. 5; 1.2.3.4.5. Khi ñeám boø, ngöôøi chaên ñöùng ngay cöûa maø ñeám, khoâng ñeám boø ñang ôû trong hay ngoaøi cöûa. Nhôø theo doõi soá ñeám maø taâm ñöôïc ñònh. Vì sao? Nhö ngöôøi ñi thuyeàn ngöôïc doøng nöôùc chaûy xieát (candasota), duøng caây saøo choáng moät, hai, ba, boán, naêm laøm cho con thuyeàn ñöôïc vöõng vaøng (ñeå ñi leân). Thôû vaøo thôû ra cuõng vaäy. Vì sao? Taâm ví nhö chieác thuyeàn, hôi thôû vaøo ra nhö caây saøo choáng, (thuyeàn) taâm troâi chaûy theo (soâng) naêm duïc maø ñöôïc hôi thôû vaøo thôû ra cheá ngöï laøm taâm oån ñònh. Neáu hôi thôû vaøo maø taâm theo vaøo, nhö chaát boå vaøo thaân laøm cho no ñaày. Neáu thôû ra maø taâm tuøy theo ra, laøm phaùp quaùn bò roäng lôùn (phaân taùn). Do phaân taùn roäng neân taâm khoù ñöôïc ñieàu phuïc. Tröø hai phaùp naøy, vò aáy chæ truï taâm taïi choã hôi thôû tieáp xuùc (choùp muõi hay ñaàu moâi treân) thì sau ñoù seõ ñaéc ñònh. Theá neân trong luaät baûn noùi: Khoâng ñöôïc ñeám theo hôi thôû ôû trong hay ngoaøi.
Vaäy ñeám ñeán bao giôø môùi ngöng? Neáu taâm khoâng coøn loaïn maø vaãn bieát roõ hôi thôû ra vaøo thì khoâng caàn ñeám nöõa. Nhö vaäy laø ñaõ baèng phöông tieän ñeám maø ñöôïc tuøy nieäm (an truù nieäm).
Theá naøo laø tuøy nieäm? Bieát roõ hôi thôû ra vaøo, khoâng caàn nhôø vaøo söï ñeám nöõa maø vaãn bieát roõ vaø an truù nieäm treân ba choã (hôi thôû ra ñi). Neáu thôû ra thì baét ñaàu laø roán, giöõa laø tim, cuoái laø choùp muõi (Naøbhi aødi hadayam majjham haøsikaø poriyosaøham). Neáu thôû vaøo thì baét ñaàu ôû choùp muõi, giöõa laø tim vaø roán laø cuoái. Neáu taâm ñi theo hôi thôû thì taâm khoâng ñònh. Do taâm khoâng ñònh thì taâm bò dao ñoäng. Theá neân trong luaät noùi: Neáu taâm ñi theo hôi thôû ra, hôi thôû vaøo thì beân trong taâm khoâng ñònh vaø trong taâm ngoaøi thaân ñeàu dao ñoäng. Do dao ñoäng neân khoâng ñaéc ñònh. Neáu ñi theo hôi thôû vaøo vaø ra laø nhö vaäy. Theá neân khoâng ñöôïc theo hôi thôû vaøo vaø ra ôû giai ñoaïn giöõa vaø sau, chæ chuù taâm ôû choùp muõi, baùm chaët vaøo ñoù vaø ghi nhaän hôi thôû ra vaøo. Neáu töø boû söï ñeám soá thì taâm ghi nhaän töï vaøo ñònh. Nhö coù ngöôøi bò queø troâng giöõ em beù baèng caùch ñaët em beù trong caùi noâi treo ôû giöõa nhaø, ngoài moät choã, laéc caùi noâi qua laïi maø (ngöôøi aáy) vaãn ôû moät choã chöù khoâng phaûi di chuyeån baèng tay. Tyø kheo toïa thieàn cuõng vaäy. Laïi noùi: Ví nhö ngöôøi giöõ cöûa, khoâng caàn hoûi tröôùc vôùi nhöõng ngöôøi ra vaøo, chæ hoûi khi hoï ñeán ngay cöûa, cuõng khoâng hoûi hoï töø ñaâu ñeán vaø caàm nhöõng vaät gì, chæ bieát hoï coù ra vaøo maø thoâi. Tyø kheo toïa thieàn cuõng vaäy, khoâng caàn bieát tröôùc vaø nghó laáy thôû ra vaøo. Nhö vaäy, oâng haõy töï bieát laáy.
Phaät daïy: -Ai bieát roõ ba phaùp thì taâm ñöôïc ñònh.
Ba phaùp aáy laø:
Moät, öa thích vaøo.Nhö caây goã lôùn ñöôïc ñaët vöõng treân maët ñaát. Coù ngöôøi muoán xeû caây naøy, tröôùc tieân xem xeùt voû caây, sau ñoù duøng cöa xeû ra, taâm luoân chuyeân chuù nhìn (choã) raêng löôõi cöa (tieáp xuùc vôùi goã), laøm cho noù ñi thaúng ñöôøng chöù khoâng nhìn löôõi cöa qua laïi. Quaùn hôi thôû ra vaøo cuõng vaäy. Tö duy veà phaùp thieàn ñang haønh trì, vôùi phöông phaùp hoaøn bò nhö caây goã lôùn vöõng treân ñaát. Quaùn saùt kyõ chung quanh caây, nhö taâm kheùo tö duy veà phaùp thieàn. Hôi thôû ra vaøo cuõng nhö löôõi cöa qua laïi. Taâm chuù yù vaøo löôõi raêng cöa, nhö chuù yù vaøo ñaàu muõi. Tyø kheo toïa thieàn neân hieåu ví duï naøy, vôùi thieàn ñònh trong hieän taïi, vôùi phöông tieän hoaøn bò thì ñaät ñeán choã taêng thöôïng.
Hai, phöông tieän.
Ba, ñöôïc taêng tröôûng.Hoûi: - Theá naøo laø thieàn ñònh?
Ñaùp: - Thaân taâm tinh taán vaø thaønh töïu nhuaàn nhuyeãn laø thieàn ñònh.
Hoûi: - Theá naøo laø phöông phaùp (payoga) hoaøn bò?
Ñaùp: - Vôùi duõng maõnh tinh taán laøm tieâu tröø phieàn naõo vaø dieät taän suy nghó.
Hoûi: - Theá naøo laø ñaït ñeán choã taêng thöôïng?
Ñaùp: - Baèng duõng maõnh tinh taán laøm tieâu tröø kieát söû (samyojana).
Ba phaùp (töôùng, thôû voâ, thôû ra) khoâng phaûi ñöôïc thaønh töïu chæ do nhaát taâm quaùn saùt maø cuõng phaûi nhôø bieát roõ ba phaùp aáy. Vaø taâm khoâng dao ñoäng laø nhôø vaøo phaùp thieàn ñònh trong hieän haønh, phöông phaùp hoaøn bò thì ñöa ñeán choã taêng thöôïng. Khi ñaéc ñöôïc nhö vaäy roài, sau ñoù taâm daùn chaët vaøo A-na-ba-na thì goïi laø thaønh töïu. Tyø kheo naøo thöïc haønh phaùp nieäm A-na-ba-na thì vò aáy laøm saùng choùi theá gian nhö maët traêng ra khoûi maây.
Trong thieàn ñònh naøy, coù ngöôøi môùi laøm thì coù töôùng laønh xuaát hieän, coù ngöôøi nhôø soå-töùc maø hieän ra töôùng laønh.
Töôùng laønh aáy theá naøo? Tyø kheo naøy ngoài döôùi ñaát hay treân giöôøng, khoâng coù toïa cuï, maø (coù caûm giaùc) choã ngoài aáy laïi meàm maïi nhö boâng goøn. Vì sao? Vì ñaõ soå-töùc neân laøm cho thaân theå nheï nhaøng thoaûi maùi, vaø tuaàn töï, hôi thôû ra vaøo thoâ bò dieät, thaân taâm nheï nhaøng voâ cuøng, nhö ôû giöõa khoâng trung. Khi hôi thôû trôû neân vi teá thì nhö coù nhö khoâng. Nhö ngöôøi ñaùnh khaùnh thì (aâm thanh phaùt ra) tröôùc lôùn sau nhoû. Tyø kheo toïa thieàn soå töùc cuõng vaäy. Theá neân trong luaät noùi tröôùc to lôùn sau nhoû daàn.
Phaùp sö noùi: - Thieàn ñònh soå töùc naøy khaùc vôùi nhöõng thieàn ñònh khaùc. Nhöõng thieàn ñònh khaùc thì tröôùc vi teá sau thoâ. Tyø kheo naøo vaøo thieàn soå töùc naøy maø thieàn töôùng khoâng hieän roõ thì khoâng neân ñöùng daäy maø neân yeân taâm ngoài ngay thaúng vaø tö duy. Tö duy nhö theá naøo? Khi ñaõ bieát thieàn töôùng khoâng hieän roõ, vò aáy neân töï noùi: hôi thôû vaøo hôi thôû ra naøy nôi naøo coù nôi naøo khoâng, coù vôùi ai, khoâng coù vôùi ai. Vaø töï noùi raèng ngöôøi ñang ôû trong thai meï, khoâng coù hôi thôû ra vaøo, khi ñang laën trong nöôùc khoâng coù hôi thôû ra vaøo, chö thieân ôû coõi Tröôøng Thoï cuõng khoâng coù hôi thôû ra vaøo, nhaäp vaøo thieàn thöù tö cuõng khoâng coù hôi thôû ra vaøo, thaây cheát cuõng khoâng coù hôi thôû ra vaøo, saéc hay voâ saéc giôùi cuõng khoâng coù hôi thôû ra vaøo, dieät taän ñònh cuõng khoâng coù hôi thôû ra vaøo.
Sau khi suy nghó nhö vaäy roài, haønh giaû töï cheâ traùch thaân mình: Ngöôi laø ngöôøi trí tueä, khoâng phaûi ñang ôû trong buïng meï, khoâng ôû trong nöôùc, khoâng ôû coõi trôøi saéc vaø voâ saéc giôùi, khoâng phaûi ñang vaøo ñònh dieät-taän, khoâng phaûi ñang ôû coõi trôøi Tröôøng Thoï, chaúng phaûi laø thaây cheát, cuõng khoâng phaûi ñang ôû coõi thieàn thöù tö. Ngöôi ñang coù hôi thôû ra vaøo raát vi teá maø khoâng theå bieát ñöôïc, haõy chuù taâm laïi. Neáu vôùi ngöôøi coù muõi daøi, thì ñaët taâm ôû loã muõi (naøsaøputa). Neáu ngöôøi coù muõi ngaén thì chuù taâm treân ñaàu moâi treân. Theá neân phaûi giöõ chaët ôû vò trí naøy.
Nhö trong kinh coù noùi: Phaät baûo caùc Tyø kheo, ngöôøi naøo hay queân, khoâng tænh giaùc chuù taâm ñöôïc thì khoâng theå nhaäp thieàn ñònh A-na-ba-na. Khoâng chæ rieâng thieàn ñònh A-na-ba-na maø ñoái vôùi caùc thieàn ñònh khaùc cuõng vaäy. Neáu ai chaùnh nieäm ñöôïc thì thieàn ñònh seõ hieän roõ. Thieàn ñònh A-na-ba-na naøy raát troïng yeáu. Chö Phaät, Bích-Chi-Phaät, ñaïi A-la-haùn (Buddhapahaø) ñeàu duøng phaùp nieäm A-na-ba-na naøy laøm neàn moùng vaø sau ñoù môùi ñöôïc ñaéc ñaïo, tuøy nieäm ñöa ñeán cöïc tònh. Theá neân trong ñònh naøy tuøy nieäm phaûi ñöôïc taêng tröôûng cuøng trí tueä.
Nhö may treân taám vaûi raát moûng thì phaûi duøng kim chæ raát nhoû. Kim ví nhö tuøy nieäm, chæ nhö trí tueä, lieân keát vôùi nhau khoâng giaùn ñoaïn, nhôø vaøo hai phaùp naøy, khoâng cho queân maát hôi thôû vaøo vaø hôi thôû ra. Nhö ngöôøi caøy ruoäng, khi con boø ñaõ meät vaø ngöôøi caøy cuõng meät thì thaû cho boø nghæ ngôi. Sau ñöôïc thaû ra, boø ñi vaøo röøng. Nghæ ngôi xong, ngöôøi kia laïi ñi tìm boø nhöng khoâng caàn tìm theo daáu chaân boø, maø ñi thaúng vaøo röøng, ñeán nôi boø thöôøng ñi laïi uoáng nöôùc vaø naèm hoaëc ngoài chôø cho boø uoáng nöôùc xong, duøng daây xoû muõi boø vaø caàm gaäy tieáp tuïc luøa noù trôû laïi caøy ruoäng. Cuõng nhö vaäy, Tyø kheo thieàn ñònh veà thôû ra thôû vaøo khi quaù meät thì taïm thôøi ngöøng laïi vaø nghæ ngôi, khoâng theo doõi hôi thôû ra vaøo nöõa maø chæ ñaët (nieäm) ôû choùp muõi, chuù yù vaø ñeám hôi thôû ra vaøo vôùi chaùnh nieäm ví nhö sôïi daây (coät muõi boø) vaø trí tueä ví nhö caây gaäy vaø cöù tieáp tuïc chuù yù ñeán (choã) hôi thôû vaøo ra.
Neáu laøm ñöôïc nhö vaäy thì khoâng bao laâu thieàn töôùng (nimitta) seõ hieän roõ (trôû laïi) vaø thaân theå khoan khoaùi nhö tieáp xuùc vôùi boâng goøn, thaân caûm thaáy meàm maïi. Coù ngöôøi thaáy nhö chaïm vaûi kieát boái, coù ngöôøi thaáy nhö chaïm luoàng gioù maïnh, coù ngöôøi thaáy nhö caùc vì sao, coù ngöôøi thaáy nhö chuoãi ngoïc, coù ngöôøi thaáy nhö ngoïc traéng bò vung vaõi, coù ngöôøi thaáy nhö (chaïm) phaûi haït hoa kieát boái, coù ngöôøi thaáy nhö sôïi daây, coù ngöôøi vôùi söï tieáp xuùc thoâ cöùng, coù ngöôøi thaáy nhö aùnh löûa, coù ngöôøi thaáy nhö con khæ, coù ngöôøi thaáy nhö maây noåi, coù ngöôøi thaáy nhö hoa sen, coù ngöôøi thaáy nhö baùnh xe, coù ngöôøi thaáy nhö traêng troøn.
Vì sao? Nhö trong kinh noùi: Caùc Tyø kheo taäp hoïp tuïng kinh nhöng moãi ngöôøi laïi thaáy ñieàm laønh khaùc nhau. Coù ngöôøi thaáy nhö nuùi non, nhö doøng soâng, nhö caây röøng, tuy raèng vôùi söï baét ñaàu nhö nhau.
Hoûi: - Vôùi nuùi non, doøng soâng vaø caây röøng, do ñaâu maø coù söï khaùc nhau naøy?
Ñaùp: - Töø taâm töôûng maø coù. Do yù töôûng cuûa töøng ngöôøi khaùc nhau neân sinh ra töôùng khaùc nhau. Coù ngöôøi quaùn veà hôi thôû ra, coù ngöôøi quaùn hôi thôû vaøo, coù ngöôøi quaùn thieàn töôùng (Nimittaøranamana). Neáu khoâng quaùn nhö vaäy thì cuõng khoâng phaùt minh ñöôïc phaùp A-na-ba-na (anapana-sati) vaø khoâng thaønh phaùp sô thieàn. Neáu coù ba phaùp naøy thì thaønh töïu thieàn ñònh.
Tyø kheo toïa thieàn neáu coù xuaát hieän töôùng nhö vaäy neân ñi thöa vôùi thaày: Con thaáy töôùng traïng nhö vaäy.
Thaày ñaùp raèng laø töôùng thaáy chöù khoâng noùi laø töôùng thieàn nhöng cuõng khoâng noùi chaúng phaûi töôùng thieàn.
Sau khi daïy nhö vaäy, vò thaày noùi: - Tröôûng laõo! Thaày haõy gia taâm theâm.
Phaùp sö noùi: - Vì sao vò thaày khoâng noùi ñoù laø thieàn töôùng hay chaúng phaûi thieàn töôùng?
Ñaùp: - Neáu noùi vôùi vò aáy cuï theå rieâng töøng phaàn, ñaáy laø thieàn töôùng thì (vò aáy) sinh taâm giaûi ñaõi (vì kieâu caêng neân boû pheá); neáu noùi khoâng phaûi thieàn töôùng thì (vò aáy) thoái taâm. Do ñoù khoâng noùi töøng phaàn maø chæ aân caàn daïy baûo, thì thieàn töôùng töï hieän.
Xöa coù baøi keä:
Daùn taâm nôi phaùp quaùnKhi thieàn töôùng xuaát hieän, thì caùc trieàn caùi bò quaûn thuùc, caùc phieàn naõo laëng yeân töï ngöng laïi. Nhôø hai phaùp naøy maø taâm ñöôïc an truï vaø trôû thaønh ñònh, hoaëc ñaéc sô ñòa, hoaëc ñaéc tröø phieàn naõo ñòa, hoaëc nhôø vaøo söï xuaát hieän caùc thieàn chi maø ñaéc sô ñòa (caän haønh ñònh). Ñaây laø ñang ñaéc sô ñònh ñòa.
Seõ hieän ra nhieàu töôùng,
Neáu ngöôøi coù trí tueä,
Giöõ taâm tieáp tuïc nieäm
ÔÛ hôi thôû ra vaøo,
Tinh caàn khoâng taùn loaïn.Hoûi: - An truù vaøo ñònh (an chæ ñònh) vaø sô ñònh (caän haønh ñònh) laø khaùc hay gioáng nhau?
Ñaùp: - Khaùc nhau, sô ñònh - caän haønh ñònh - laø taâm ñaõ thuaàn thuïc, ñi vaøo choã an truù cuûa taâm (Baø-baøn-giaø - Bhavanga, höõu phaàn: choã taâm yeân nghæ). An truù vaøo ñònh - an chæ ñònh - laø taâm trong caûnh giôùi naøy luoân caû ngaøy ñaõ thuaàn thuïc khoâng coøn tuøy thuoäc vaøo Baø-baøn-giaø. Hai phaùp naøy khaùc nhau nhö vaäy.
Neáu thieàn töôùng ñaõ hieän roõ, do quaùn saéc hoaëc quaùn töôùng maïo thì phaùt trieån theâm. Nhö vua Chuyeån Luaân coøn ôû trong thai, ñöôïc cha meï yeâu meán baûo hoä, ôû nôi ñieàu hoøa aám maùt vaø duøng caùc thöùc aên thích hôïp. Neáu kheùo nuoâi döôõng thì seõ ñöôïc keát quaû toát ñeïp.
Tyø kheo hoä trì thieàn töôùng cuõng vaäy, neáu khoâng hoä trì luoân thì bò maát. Vaäy hoä trì nhö theá naøo?
Moät: ÔÛ truù xöù thích hôïp.Nhôø baûy phaùp naøy hoä trì thì thieàn töôùng ñöôïc an truù kieán coá.
Hai: Khu vöïc ñi laïi (khaát thöïc) thuaän tieän.
Ba: Thaân caän ngöôøi thieän.
Boán: Thöïc phaåm thích hôïp.
Naêm: Khí haäu ñieàu hoøa.
Saùu: Choïn uy nghi ñi, ñöùng, ngoài, naèm thích hôïp.
Baûy: Traùnh xa söï oàn aøo vaø nhaát laø aên uoáng.Tuaàn töï, thieàn töôùng taêng tröôûng vaø hieän roõ roài, caùc caên ñöôïc raát thanh tònh nhu nhuyeán thì ñoái vôùi taâm, neáu muoán thì coù theå giöõ laïi hay buoâng thaû, sinh khôûi hay ñieàu phuïc, hoan hyû hay xaû moät caùch deã daøng, gaàn guõi ngöôøi ñaéc thieàn töôùng vaø traùnh xa ngöôøi chöa ñaéc thieàn töôùng, chí taâm ñoái vôùi thieàn vaø bieát roõ thieàn töôùng. Ñoái vôùi möôøi phaùp naøy ngöôøi trí kheùo an truù taâm vaøo, khoâng ñöôïc bieáng nhaùc, neân tinh caàn tu taäp, neân suy nghó raèng ta haõy an truù vöõng vaøo ñònh vaø xaû boû taâm Baø-baøn-giaø (höõu phaàn) maø khôûi leân yù muoán höôùng taâm (manadvaøvajjanam uppajjati) truï trong moät saùt na roài dieät, laïi khôûi leân boán hay naêm (4,5) xaø-baø-na (javana - toác haønh taâm).
Naêm taâm naøy goàm coù: 1- Taâm taùc ñoäng; 2- Taâm hoïc (caän-haønh); 3- Taâm tuøy thuaän; 4- Taâm trung gian; 5- Taâm an truù.
Neáu gom naêm taâm naøy thaønh boán, thì: 1- Taâm taùc ñoäng caän haønh; 2- Taâm tuøy thuaän; 3- Taâm trung gian; 4- Taâm an truï. Taâm thöù tö naøy cuõng goïi laø taâm thöù naêm, khoâng coù thöù saùu vaø thöù baûy.
Nhöõng taâm tröôùc thuoäc duïc giôùi, taâm thöù naêm (an truï) naøy thuoäc saéc-giôùi. Nhôø vaøo taâm naøy neân dieät naêm chi (trieàn caùi) vaø phaùt sinh naêm thieàn chi (taàm, töø, hyû, laïc, nhaát taâm), ñaày ñuû möôøi töôùng (ñaëc tính) toát ñeïp caû ba (giai ñoaïn) vaø ñaéc thieàn thöù nhaát roài, thì tö nieäm trong phaùp quaùn naøy hoaøn toaøn bò dieät vaø ñaéc thieàn thöù hai, dieät töôùng naøy luoân thì chöùng thieàn thöù ba, ñeán thöù tö. Huaán luyeän taâm vaø vöôït leân treân.
Phaùp sö noùi: - Ñaây laø noùi löôïc, neáu noùi roäng thì haõy xem trong Thanh-tònh-ñaïo (visuddhimagga).
Tyø kheo ñaõ ñaéc thieàn thöù tö roài, kheùo ghi nhaän vaø laøm cho taêng tröôûng. Neáu muoán ñaït ñeán choã hoaøn toaøn chaân thaät thì thieàn thöù tö naøy coù naêm ñieàu toát ñeïp. Moät, taâm truù; hai, nhaäp vaøo; ba, saéc (quyeát ñònh); boán; xuaát ra; naêm, quaùn saùt trôû laïi. Nhôø naêm phaùp naøy maø ñaït ñeán choã chaân thaät.
Tyø kheo naøy ñaõ tuï taäp thoâng suoát (phaùp thieàn naøy) coù theå baét ñaàu quaùn saùt vôùi saéc, hoaëc baét ñaàu vôùi voâ saéc. Quaùn saéc vaø voâ saéc roài laïi tu taäp taêng leân vôùi phaùp Tyø-baø-xaù-na (Vipassana, nieäm xöù). Taêng leân nhö theá naøo?
Tyø kheo xuaát khoûi thieàn thöù tö roài, vaãn naém vöõng thieàn chi (Jhaønanga). Sau khi naém vöõng thieàn chi naøy trong taâm, taâm y vaøo boán ñaïi chuûng (Cattaøibhutani) maø quaùn saùt thaân boán ñaïi. Töø thieàn chi naøy maø noùi thì baét ñaàu laø phi saéc (taâm) xöù. Do phaùp saéc, phi saéc (taâm) naøy maø thaáy (taâm) thöùc. Baét ñaàu vôùi boán ñaïi chuûng maø coù saéc coäng vôùi caùc saéc taâm thöùc khoâng phaûi saéc. Neáu xuaát khoûi ñònh vaø (trôû laïi) thôû vaøo thôû ra thì thaân vaø taâm laø nhaân cuûa noù. Nhö oáng beä baèng da cuûa ngöôøi thôï reøn, nhôø söùc chuyeån ñoäng neân coù hôi gioù vaøo. Hôi thôû ra vaøo cuõng vaäy, nhôø vaøo thaân taâm neân thôû ra vaøo. Tyø kheo naøy thaáy hôi thôû ra vaøo neân thaáy thaân, thaáy saéc taâm sôû.v.v... cuøng vôùi caùc phaùp phi saéc taâm naøy. Nhôø thaáy roõ danh saéc nhö vaäy, laïi quaùn saùt thaáy roõ nhaân duyeân laøm cho danh saéc noái tieáp maõi khoâng ngöøng trong ba ñôøi.
Do danh saéc noái maõi neân sinh hoaøi nghi. Sau khi ñoaïn tröø nghi ngôø (kankhaø) roài thì quaùn saùt ba töôùng (cuûa danh saéc laø khoå, voâ thöôøng, voâ ngaõ), sau khi quaùn ba töôùng roài, laïi quaùn saùt söï sanh dieät. Nhôø quaùn saùt sanh dieät neân tröôùc tieân thaáy aùnh saùng vaø xa lìa möôøi phieàn naõo thuoäc Tyø-baø-xaù-na (dasavipassanuøpakilesa). Sau khi xa lìa (möôøi phieàn naõo treân) vò aáy phaùt sinh trí tueä veà ñaïo (patipadaø-naøna, haønh ñaïo tri kieán). Sau khi vöôït qua phaùp ñaõ phaùt sinh, laïi thaáy roõ phaùp sanh dieät (udayam pahaøya bhangaønupassanam patvaø) vaø caùc nieäm keá tuïc nhau bò tieâu dieät. Neáu hai trí naøy (ñaïo trí vaø hoaïi dieät trí) ñaõ phaùt sinh thì ñoái vôùi ba coõi, haønh giaû sinh (taâm) nhaøm chaùn (sabbasankhaøresunibbindanto). Vaø tuaàn töï ñaéc boán ñaïo nhö vaäy, haønh giaû ñaït ñeán quaû A-la-haùn. Coù 19 trí quaùn saùt (ekuønavísatibhedassapacavekkhan aønaønassa pariyatappatto sadevakassa lokassa aggadakkhineyyo hoti) bieát roõ (caùc phaùp) ñeán cuøng taän, vaø vò naøy trôû thaønh baäc ruoäng phöôùc voâ thöôïng cho ba coõi goàm caû phaïm, ma, Sa-moân, Baø-la-moân.
Ñaây laø phaùp nieäm hôi thôû vaøo hôi thôû ra. Vaø ñaõ giaûi thích xong boán caâu ñaàu cuûa phaàn thöù nhaát (boán ñeà taøi nieäm veà thaân).
Boán caâu trong ba phaàn coøn laïi cuøng vôùi caùc thieàn khaùc khoâng khaùc. Theá neân, toâi seõ giaûng giaûi.
Giaùc laø ñang caûm giaùc veà hyû: (trong ñeà taøi) toâi ñang (caûm giaùc) hít vaøo thôû ra roõ raøng vôùi hyû. Ñöôïc caûm giaùc hyû nhôø vaøo hai vieäc. Ñoù laø:
1- Ñoái töôïng quaùn.Theá naøo laø coù caûm giaùc hyû ñoái vôùi ñoái töôïng quaùn? Khi vaøo hai thieàn thì coù hyû. ÔÛ trong thieàn naøy, khi muoán ñöôïc (hyû thoï) vôùi trí tueä thì vôùi ñoái töôïng quaùn, töï nhieân ñöôïc caûm giaùc hyû thoï. Theá neân nhôø vaøo ñoái töôïng quaùn maø ñöôïc caûm giaùc hyû thoï.
2- Khoâng meâ môø.Theá naøo laø nhôø khoâng meâ môø maø coù caûm giaùc hyû thoï? Hai thieàn ñeàu coù hyû, sau khi nhaäp vaø xuaát thieàn naøy thì trí tueä quaùn saùt hyû aáy (seõ bò) tieâu dieät nôi thieàn quaùn, thaáu suoát töôùng cuûa noù (töôùng quaùn) khoâng bò meâ môø; nhôø khoâng meâ môø neân ñaït ñeán caûm giaùc hyû thoï.
Trong kinh Baø-trí-tam-tyø-baø (patisambhidaø - voâ ngaïi giaûi) noùi: Baèng hôi thôû vaøo hôi thôû ra maø ñaït ñöôïc nhaát taâm. Taâm khoâng taùn loaïn thì bieát tænh thöùc roõ raøng. Nhôø bieát tænh thöùc roõ raøng maø coù caûm giaùc hyû thoï. Nhôø thôû ra daøi nhôø thôû vaøo ngaén maø caûm giaùc ñöôïc toaøn thaân, caûm giaùc ñöôïc söï dieät cuûa thaân. Nhôø thôû vaøo thôû ra thaønh töïu nhaát taâm maø bieát roõ. Nhôø hai phaùp naøy maø caûm giaùc phaùt sinh.
Do an taâm neân coù caûm giaùc hyû thoï, nhôø bieát roõ, nhôø phaùp quaùn, quaùn ngöôïc xuoâi laøm taâm oån ñònh laïi, chí taâm giöõ tinh taán maø phaùt sinh hieåu bieát, taâm taäp trung oån ñònh bieát roõ vôùi trí tueä, caùi caàn phaûi bieát thì bieát roõ, caùi caàn phaûi xaû boû thì xaû boû, caùi caàn phaûi quaùn saùt thì quaùn saùt, caùi hieän roõ (tu taäp) thì hieän roõ vaø ñöa ñeán caûm giaùc hyû thoï. Nhö vaäy laø ñaït ñöôïc caûm giaùc hyû thoï. Caùc caâu sau yù nghóa cuõng theo nhö vaäy. Trong ba thieàn ñònh coù ñieåm khaùc vì coù caûm giaùc laïc coøn ôû boán thieàn ñònh laø caûm giaùc taâm haønh (cittasaønkhaørapatisamvedita- caûm giaùc taâm haønh)
Hoûi: - Taâm haønh laø gì?
Ñaùp: - Thoï vaø töôûng aám (vedanaødayo duve khandhaø) laø taâm haønh.
Caûm giaùc laïc ñaây thuoäc veà thieàn tueä Tyø-baø-xaù-na. Laïc coù hai: moät laø laïc thuoäc thaân; hai laø laïc thuoäc taâm. Trong Voâ-ngaïi-giaûi coù noùi: Dieät taâm haønh töùc laø oån ñònh taâm haønh thoâ vaø dieät noù (olaørikam cittasankhaøram passambhanto nirodhento ti attho) cuõng goïi laø ñònh chæ. Neáu noùi roäng thì ñöôïc giaûi roõ trong phaàn thaân haønh, haõy töï nghieân cöùu (yasankhaøra). Hyû trong caâu noùi (caûm giaùc hyû) veà thoï laø thuoäc haønh. Neáu choïn laáy laïc thì thuoäc caûm thoï. Caû hai tröôøng hôïp caûm giaùc treân trong caâu taâm haønh (caûm giaùc taâm haønh) thì goàm caû töôûng vaø thoï taâm sôû (sanna vedanaø cetasika - töôûng thoï taâm sôû). Hai phaùp naøy khoâng rôøi taâm, neáu choïn laáy taâm haønh thì bao goàm caû töôûng vaø thoï. Boán caâu trong phaàn naøy laø noùi xong veà quaùn caûm thoï, haõy töï nghieân cöùu.
Caâu caûm giaùc veà taâm trong boán caâu thuoäc phaùp thöù ba (nieäm taâm) laø thuoäc veà caû boán thieàn ñònh.
Caûm giaùc veà taâm (abhippamodaya-citta) nghóa laø gì? Caûm giaùc taâm hoan hyû, hoan hyû hoaøn toaøn, taâm raát hoan hyû, toâi ñang caûm giaùc thôû ra, thôû vaøo. Coù hai maët hoan hyû, ñoù laø nhôø vaøo ñònh vaø nhôø vaøo tueä quaùn.
Theá naøo laø nhôø ñònh? Coù caûm giaùc hyû vaø ñi vaøo hai thieàn ñònh vaø khi ñaõ vaøo roài cuõng coù hyû, trong moät saùt na taâm cuøng vôùi hyû.v.v.. haân hoan vaøo trong taâm vaø raát hoan hyû.
Theá naøo laø nhôø tueä quaùn maø nhaäp vaøo hai thieàn ñònh? Coù hyû (thay ñoåi) theo thieàn ñònh (nhaäp vaøo) vaø xuaát, vaø nhôø thaáy hyû coù theå bò tieâu dieät neân luoân tieáp xuùc vôùi thieàn hyû (baèng tueä). Nhö vaäy, tueä quaùn Tyø-baùt-xaù-na (vipassanaøkkhana) luoân luoân hoaït ñoäng vôùi hyû rong töøng saùt na laø nhôø vaøo tueä quaùn maø taâm coù hyû nhö vaäy, tuøy theo taâm maø coù haân hoan.
Toâi ñang hít vaøo thôû ra vôùi taâm hoaøn toaøn oån ñònh. Nhôø vaøo thieàn ñònh thöù nhaát, ñaët taâm hoaøn toaøn oån ñònh treân ñoái töôïng quaùn, (hoaëc laø) sau khi ñaõ nhaäp vaø xuaát thieàn, haønh giaû thaáy taâm thieàn ñònh bò dieät theo töøng phaùp trong tueä quaùn Tyø-baùt-xaù-na naøy. Taâm ñònh trong moät saùt na do hieän-quaùn vöôït qua töôûng. Taâm ñònh khôûi leân trong moät saùt na aáy laø nhaát taâm ñònh. Vaø taâm hoaøn toaøn an truï trong tueä quaùn naøy.
Caâu " Toâi caûm giaùc (hít vaøo thôû ra) vôùi taâm giaûi thoaùt"
Nghóa laø giaûi thoaùt khoûi phieàn naõo, thoaùt ly tö vaø nieäm (taàm vaø töù) ôû thieàn thöù hai, thoaùt ly hyû ôû thieàn thöù ba, thoaùt ly khoå vaø laïc ôû thieàn thöù tö, giaûi thoaùt theo tuaàn töï nhö vaäy. Sau khi (nhaäp) vaø xuaát khoûi thieàn, thaáy roõ taâm dieät theo töøng phaùp trong thieàn tueä Tyø-baø-xaù-na naøy. Khi haønh giaû thaáy voâ thöôøng thì xaû boû phaùp thöôøng, thaáy phaùp khoå thì xaû boû töôûng veà laïc, thaáy voâ ngaõ thì xaû boû töôûng veà laïc (ngaõ?), taâm khoâng coøn tham ñaém. Do khoâng tham ñaém neân quaùn saùt ly duïc, töø nôi duïc maø quaùn dieät töôûng, töø choã sinh töôûng maø quaùn xaû boû (chaáp thuû), töø chaáp thuû maø taâm ñöôïc giaûi thoaùt. Theá neân, trong luaät noùi: (quaùn) hôi thôû vaøo hôi thôû ra thì taâm ñöôïc giaûi thoaùt. Treân ñaây laø (giaûi thích) caâu thöù tö trong phaàn quaùn taâm.
Trong boán caâu ôû phaàn thöù tö thì quaùn voâ thöôøng laø töôûng voâ thöôøng, neân bieát roõ veà quaùn voâ thöôøng, neân bieát roõ veà söï quaùn lieân tuïc veà voâ thöôøng.
Hoûi: - Caùi gì voâ thöôøng?
Ñaùp: - Naêm aám voâ thöôøng.
Hoûi: - Taïi sao naêm aám voâ thöôøng?
Ñaùp: - Vì chuùng laø phaùp sanh dieät.
Hoûi: - Sanh dieät nhö theá naøo?
Ñaùp: - Laø phaùp bieán ñoåi töôùng traïng, vì bieán ñoåi neân caùc phaùp ñaõ sinh (bò bieán ñoåi) khoâng coù töôùng coá ñònh trong töøng saùt na saùt na. Ñaây goïi laø quaùn voâ thöôøng. Baét ñaàu laø quaùn veà saéc. Quaùn saéc voâ thöôøng laø quaùn saéc luoân luoân voâ thöôøng. Quaùn saùt nhaân (cuûa saéc) laø do boán ñaïi chuûng neân coù hôi thôû ra hôi thôû vaøo, chuùng laø phaùp hoaïi dieät, neân goïi laø quaùn voâ thöôøng.
(Ñeà taøi) quaùn ly aùi duïc.
Coù hai loaïi quaùn ly aùi duïc laø: Moät, quaùn tieâu tröø aùi duïc. Hai, quaùn hoaøn toaøn khoâng coøn aùi duïc.
Hoûi: - Theá naøo laø tieâu tröø aùi duïc?
Ñaùp: - Caùc phaùp bò dieät trong töøng saùt na (saùt na dieät)
Hoûi: - Theá naøo laø hoaøn toaøn khoâng coøn aùi duïc?
Ñaùp: - Quaùn hoaøn toaøn khoâng coøn aùi duïc laø Nieát-baøn.
Nhôø hai phaùp naøy maø ñaït ñeán choã thaáy ñaïo; nhôø thaáy ñaïo maø thaáy ñöôïc phaùp Tòch dieät.
Thaáy tòch dieät roài thì quaùn xaû ly. Nhôø quaùn tueä Tyø-baø-xaù-na maø xaû ly phieàn naõo, chuyeån höôùng veà Nieát-baøn.
Nhö vaäy, ñaây laø (giaûi thích) phaàn cuoái cuûa phaùp nieäm hôi thôû.
Heát phaàn nieäm hôi thôû (aønaøpaønasatisamaødhikathaø nitthìtaø)./.
Trích: "Chuù giaûi Luaät Thieän Kieán",Source : BuddhaSasana
Phaùp sö Taêng-giaø-baït-ñaø-la dòch Haùn,
Tyø kheo Taâm Haïnh dòch Vieät.
[ Trôû Veà ]