Tyø khöu Dhammika
Bình Anson löôïc dòch

ÑAÙP: Thieàn laø moät söï noã löïc coù yù thöùc ñeå laøm thay ñoåi söï vaän haønh cuûa taâm. Tieáng Phaïn Paøli cho chöõ Thieàn laø "Bhavana", nghóa laø "laøm taêng tröôûng" hay "phaùt trieån".

VAÁN: Thieàn coù quan troïng khoâng?

ÑAÙP: Vaâng, thieàn raát quan troïng. Cho duø chuùng ta muoán toát ñeïp bao nhieâu, cuõng khoù maø thay ñoåi ñöôïc taâm yù, neáu chuùng ta khoâng theå thay ñoåi nhöõng tham duïc voán ñaõ taïo neân caùch haønh xöû cuûa chuùng ta. Ví duï, moät ngöôøi coù theå nhaän ra raèng mình hay noùng naûy vôùi vôï, vaø anh aáy töï höùa "Töø ñaây veà sau, toâi seõ khoâng noùng naûy nhö theá". Nhöng moät giôø sau, anh aáy coù theå la maéng vôï mình, ñôn giaûn laø vì anh aáy khoâng töï tænh thöùc, söï noùng naûy ñaõ phaùt khôûi maø anh khoâng bieát ñöôïc. Haønh thieàn giuùp phaùt trieån söï tænh thöùc vaø naêng löïc caàn thieát ñeå chuyeån hoùa caùc thoùi quen ñaõ aên saâu trong taâm yù.

VAÁN: Toâi nghe noùi raèng haønh thieàn coù theå raát nguy hieåm. Ñieàu naày coù ñuùng khoâng?

ÑAÙP: Chuùng ta caàn coù muoái ñeå soáng. Nhöng neáu baïn aên moät kí loâ muoái, thì noù seõ gieát baïn. Ñeå soáng trong theá giôùi hieän ñaïi, baïn caàn coù xe oâ toâ; nhöng neáu baïn khoâng tuaân theo luaät giao thoâng, hay trong luùc laùi xe, baïn laïi say röôïu, thì xe oâ toâ trôû thaønh caùi maùy nguy hieåm. Haønh thieàn cuõng gioáng nhö theá, noù caàn thieát cho söï an laïc tinh thaàn, nhöng neáu baïn thöïc haønh moät caùch ngu xuaãn, noù seõ taïo ra nhieàu vaán ñeà. Moät soá ngöôøi coù vaán ñeà nhö buoàn naûn, sôï haõi voâ lyù hay beänh taâm thaàn, hoï nghó raèng thieàn laø moät phöông caùch ñieàu trò töùc thôøi cho nhöõng vaán ñeà cuûa hoï. Hoï baét ñaàu haønh thieàn vaø ñoâi khi vaán ñeà cuûa hoï trôû neân toài teä hôn. Neáu baïn coù vaán ñeà nhö theá, baïn neân tìm söï giuùp ñôõ cuûa moät chuyeân gia taâm lyù; sau khi baïn caûm thaáy khaù hôn, baïn môùi neân haønh thieàn. Moät soá ngöôøi khaùc, khi haønh thieàn, laïi coá gaéng quaù möùc, thay vì haønh thieàn töø töø töøng böôùc moät, hoï laïi thöïc haønh vôùi quaù nhieàu naêng löïc, vaø chaúng bao laâu hoï kieät söùc. 
Nhöng coù leõ phaàn lôùn nhöõng vaán ñeà trong khi haønh thieàn xaûy ra laø do loaïi "thieàn Kaêng-ga-ru", hay "thieàn chaïy nhaûy" (Kangaroo, Ñaïi thöû, laø moät loaøi thuù lôùn coù tuùi tröôùc buïng, ñaëc bieät ôû UÙc, coù theå nhaûy xa baèng hai chaân sau raát khoûe). Moät soá ngöôøi ñi ñeán moät vò thaày ñeå hoïc thieàn roài aùp duïng phöông phaùp thieàn cuûa vò aáy trong moät thôøi gian; sau ñoù, hoï ñoïc saùch roài quyeát ñònh thöïc haønh theo söï chæ daãn trong saùch; moät tuaàn sau, coù moät thieàn sö noåi tieáng vieáng thaêm thaønh phoá cuûa hoï vaø hoï quyeát ñònh phoái hôïp moät soá lôøi daïy cuûa vò aáy vaøo trong vieäc tu thieàn cuûa hoï; vaø chaúng laâu sau ñoù, hoï rôi vaøo tình traïng hoang mang, thaát voïng. Chaïy nhaûy gioáng nhö con Kaêng-ga-ru, töø moät phöông phaùp naøy sang moät phöông phaùp noï, laø moät vieäc laøm sai laàm. 
Duø sao, neáu baïn khoâng coù vaán ñeà nghieâm troïng veà beänh taâm thaàn, vaø baïn haønh thieàn ñuùng chöøng möïc, Thieàn laø moät trong nhöõng ñieàu toát nhaát maø baïn coù theå töï laøm cho chính mình.

VAÁN: Coù maáy phaùp haønh thieàn?

ÑAÙP: Ñöùc Phaät daïy nhieàu phaùp haønh thieàn khaùc nhau, moãi phaùp ñeå ñoái trò moät vaán ñeà ñaëc bieät, hay ñeå phaùt trieån moät traïng thaùi taâm lyù ñaëc bieät. Tuy nhieân, hai phaùp thieàn phoå thoâng vaø höõu duïng nhaát laø quaùn nieäm hôi thôû (anapana sati) vaø quaùn töø bi (metta bhavana).

VAÁN: Laøm theá naøo ñeå haønh thieàn quaùn nieäm hôi thôû ?

ÑAÙP: Baïn laøm theo boán böôùc ñôn giaûn: choïn nôi choán, giöõ tö theá ngoài, theo doõi hôi thôû, vaø ñoái phoù nhöõng trôû ngaïi.Tröôùc heát, baïn tìm moät nôi thích hôïp, coù theå moät caên phoøng khoâng oàn aøo vaø taïi nôi ñoù, baïn khoâng bò quaáy raày. Thöù hai, ngoài trong tö theá thoaûi maùi. Tö theá toát laø ngoài vôùi chaân xeáp laïi, döôùi moâng coù keâ moät caùi goái, löng thaúng, hai baøn tay xeáp leân nhau ñaët treân baép ñuøi, vaø maét nhaém laïi. Caùch khaùc, baïn coù theå ngoài treân gheá nhöng caàn phaûi giöõ löng cho thaúng.
Böôùc tieáp theo laø phaàn thöïc haønh. Trong luùc ngoài yeân tònh vôùi maét nhaém laïi , baïn taäp trung vaøo söï chuyeån ñoäng cuûa hôi thôû vaøo vaø hôi thôû ra. Thöïc hieän ñieàu naøy baèng caùch ñeám hôi thôû hay theo doõi söï phoàng xeïp cuûa buïng. Trong khi haønh thieàn, vaøi vaán ñeà vaø khoù khaên coù theå sinh khôûi. Baïn coù theå thaáy ngöùa ngaùy khoù chòu treân cô theå hay ñau nhöùc ôû ñaàu goái. Neáu ñieàu naøy xaûy ra, haõy coá gaéng giöõ cô theå thö giaûn, khoâng nhuùc nhích, vaø tieáp tuïc ñeå taâm vaøo hôi thôû. Coù theå seõ coù nhieàu yù nghó xuaát hieän ôû taâm baïn vaø laøm xao laõng vieäc chuù taâm vaøo hôi thôû. Caùch duy nhaát ñeå xöû lyù vaán ñeà naøy laø kieân nhaãn tieáp tuïc ñem taâm trôû laïi vôùi hôi thôû. Neáu baïn tieáp tuïc laøm nhö theá, cuoái cuøng, caùc yù nghó kia seõ yeáu ñi, vieäc ñònh taâm cuûa baïn seõ maïnh hôn, vaø baïn seõ coù ñöôïc nhöõng giaây phuùt ñi saâu vaøo söï an laïc vaø thanh tònh noäi taâm.

VAÁN: Toâi neân haønh thieàn bao laâu?

ÑAÙP: Toát nhaát laø haønh thieàn moãi ngaøy 15 phuùt trong moät tuaàn leã; roài gia taêng theâm 5 phuùt moãi tuaàn, cho ñeán khi baïn coù theå haønh thieàn trong 45 phuùt. Sau vaøi tuaàn leã haønh thieàn ñeàu ñaën moãi ngaøy nhö theá, baïn seõ baét ñaàu thaáy vieäc ñònh taâm trôû neân toát hôn, nhöõng yù töôûng taùn loaïn seõ giaûm daàn vaø baïn seõ coù nhöõng giaây phuùt an hoøa vaø tónh laëng thaät söï.

VAÁN: Coøn quaùn Töø bi laø sao? Phöông caùch thöïc haønh nhö theá naøo?

ÑAÙP: Khi baïn quen thuoäc vôùi phaùp thieàn quaùn nieäm hôi thôû vaø thöïc haønh ñeàu ñaën roài, baïn coù theå baét ñaàu haønh thieàn Quaùn Töø bi. Phaùp haønh naøy neân ñöôïc thöïc hieän hai hay ba laàn moãi tuaàn, sau khi baïn haønh thieàn quaùn nieäm hôi thôû. Tröôùc tieân, baïn chuù taâm vaøo chính mình vaø töï noùi nhöõng lôøi nhö: "Xin cho toâi ñöôïc khoûe maïnh vaø haïnh phuùc. Xin cho toâi ñöôïc bình an vaø tónh laëng. Xin cho toâi thoaùt khoûi moïi hieåm nguy. Xin cho taâm toâi khoâng coøn saân haän. Xin cho taâm toâi traøn ñaày tình thöông. Xin cho toâi ñöôïc khoûe maïnh vaø haïnh phuùc". Sau ñoù, baïn nghó ñeán nhöõng ngöôøi khaùc, töøng ngöôøi moät, töø ngöôøi thaân thöông cho ñeán nhöõng ngöôøi baïn bình thöôøng - nghóa laø ngöôøi mình khoâng thöông maø cuõng khoâng gheùt, vaø cuoái cuøng laø ñeán nhöõng ngöôøi maø mình khoâng öa thích; öôùc nguyeän cho hoï an vui nhö baïn ñaõ öôùc nguyeän cho chính mình.

VAÁN: Phaùp haønh thieàn quaùn töø bi naøy coù lôïi ích gì?

ÑAÙP: Neáu baïn thöïc haønh Thieàn Quaùn Töø bi naøy moät caùch ñeàu ñaën vaø vôùi thaùi ñoä ñuùng ñaén, baïn seõ thaáy trong baïn coù nhieàu thay ñoåi tích cöïc. Baïn seõ thaáy mình coù theå chaáp nhaän vaø tha thöù cho chính mình. Baïn seõ thaáy tình caûm daønh cho ngöôøi mình thöông gia taêng theâm. Baïn seõ thaáy mình thaân thieän hôn vôùi ngöôøi maø tröôùc ñaây mình thôø ô vaø khoâng quan taâm; vaø baïn seõ nhaän thaáy nhöõng aùc yù hay saân haän maø baïn ñaõ coù vôùi ngöôøi naøo ñoù nay seõ giaûm ñi, vaø cuoái cuøng seõ tan bieán. Thænh thoaûng neáu baïn bieát ai ñoù ñang laâm beänh, buoàn khoå hay gaëp khoù khaên, baïn coù theå nghó ñeán hoï trong luùc haønh thieàn töø bi, vaø thöôøng thì baïn seõ thaáy tình caûnh cuûa hoï ñöôïc caûi thieän.

VAÁN: Ñieàu aáy coù theå xaûy ra nhö theá naøo?

ÑAÙP: Taâm yù, khi ñöôïc phaùt trieån ñuùng ñaén, laø moät coâng cuï raát huøng maïnh. Neáu chuùng ta bieát taäp trung naêng löïc tinh thaàn vaø höôùng noù ñeán ngöôøi khaùc, noù coù theå coù aûnh höôûng ñeán hoï. Haún baïn ñaõ coù kinh nghieäm nhö theá. Coù theå baïn ñang ôû trong moät phoøng ñoâng ngöôøi vaø baïn coù caûm giaùc raèng ai ñoù ñang chuù yù ñeán mình. Baïn xoay moät voøng xem vaø bieát chaéc laø ai ñang nhìn chaèm chaèm vaøo mình. Ñieàu naøy ñaõ xaûy ra khi baïn baét ñöôïc naêng löïc tinh thaàn cuûa ngöôøi khaùc. Thieàn quaùn töø bi cuõng gioáng nhö vaäy. Chuùng ta höôùng naêng löïc tích cöïc cuûa tinh thaàn tôùi ngöôøi khaùc vaø daàn daàn seõ chuyeån hoùa ñöôïc hoï.

VAÁN: Toâi coù caàn moät vò thaày höôùng daãn haønh thieàn khoâng?

ÑAÙP: Moät vò thaày thì khoâng tuyeät ñoái caàn thieát, nhöng coù ñöôïc söï höôùng daãn caù nhaân cuûa moät ngöôøi coù kinh nghieäm haønh thieàn thì chaéc chaén coù lôïi ích. Tieác thay, coù moät soá tu só vaø cö só töï xem mình laø thieàn sö, nhöng kyø thöïc, hoï khoâng bieát hoï ñang laøm gì. Baïn haõy coá gaéng tìm moät vò thaày coù tieáng toát, coù nhaân caùch thaêng baèng vaø trung thaønh vôùi nhöõng lôøi Phaät daïy.

VAÁN: Toâi nghe noùi raèng thieàn ñònh ngaøy nay ñöôïc caùc chuyeân gia veà taâm thaàn vaø caùc nhaø taâm lyù hoïc aùp duïng roäng raõi. Ñieàu ñoù coù ñuùng khoâng?

ÑAÙP: Vaâng, ñuùng nhö theá. Ngaøy nay, thieàn ñöôïc chaáp nhaän nhö coù moät aûnh höôûng cao caáp ñeå trò lieäu taâm thaàn, vaø ñöôïc nhieàu chuyeân gia veà söùc khoûe taâm thaàn söû duïng, ñeå giuùp laøm thö giaûn, vöôït qua nhöõng aùm aûnh vaø mang ñeán tænh thöùc cho chính mình. Söï hieåu bieát thaâm saâu cuûa Ñöùc Phaät veà taâm yù nhaân loaïi ñang giuùp raát nhieàu cho con ngöôøi hoâm nay cuõng gioáng nhö ñaõ töøng giuùp cho con ngöôøi thôøi xöa.