Söï nghieäp

"Truyeàn Taâm Phaùp Yeáu"

Baøi töïa cuûa Buøi Höu

Nhöõng baøi giaûng cuûa toå 

Ngay baøi giaûng ñaàu tieân trong cuoán saùch, toå Hoaøng Baù ñaõ röùt khoaùt: "Chö Phaät vôùi taát caû chuùng sanh chæ laø Moät Taâm, chaúng coù phaùp khaùc. Taâm naøy töø voâ thuûy tôùi nay khoâng töøng sanh, khoâng töøng dieät, khoâng xanh, khoâng vaøng, khoâng hình, khoâng töôùng, khoâng thuoäc coù/khoâng, khoâng laø môùi/cuõ, khoâng daøi, khoâng ngaén, khoâng lôùn, khoâng nhoû, vöôït qua taát caû haïn löôïng, teân goïi, daáu veát, ñoái ñaõi. Thaúng ngay ñoù laø phaûi, ñoäng nieäm lieàn traùi. Ví nhö hö khoâng, khoâng coù giôùi haïn, khoâng theå ño löôøng. Chæ Moät Taâm naøy töùc laø Phaät. Phaät cuøng chuùng sanh chaúng coù sai bieät, chæ vì chuùng sanh chaáp töôùng beân ngoaøi, caøng caàu caøng laïc loái, ñem Phaät tìm Phaät, duøng taâm maø baét taâm, maõn ñôøi cuøng kieáp cuõng khoâng theå ñöôïc."

Toå ñaõ chæ thaúng ngay muïc ñích toái haäu cuûa Thieàn toâng laø phaûi thaáy ñöôïc Moät Taâm cuûa chö Phaät vaø taát caû chuùng sanh. Tuy toå ñaõ caên daën laø Taâm ñoù vöôït ra ngoaøi 'teân goïi', nhöng neáu khoâng duøng teân goïi thì khoâng coù caùch naøo ñeå giaûng neân phaûi taïm goïi laø 'Moät Taâm'. Danh töø ñoù thaät ra ñoàng nghóa vôùi nhieàu danh töø khaùc nhö Chaân taâm, Baûn Taùnh, Chaân Taùnh, Baûn lai dieän muïc .. ñeàu chæ caùi baûn theå, töï taùnh cuûa vaïn vaät, caùi baûn theå maø khoâng sanh/dieät, khoâng ño löôøng ñöôïc, khoâng hình, töôùng, bao la nhö hö khoâng maø khoâng phaûi laø hö khoâng. Taâm ñoù laø Phaät, ñi tìm Phaät ngoaøi Taâm ñoù laø ñieàu toán coâng voâ ích. Thöïc laø phöông phaùp chæ thaúng, khoâng duøng ñöôøng loái quanh co naøo khaùc. Phaùp tu ñoù ñöôïc truyeàn löu ñeán nay khoâng thay ñoåi, laø moät ñaëc thaùi cuûa Thieàn toâng: "Tröïc chæ nhaân taâm, Kieán taùnh thaønh Phaät". Toå Boà Ñeà Ñaït Ma cuõng ñaõ daïy: "Neáu muoán tìm Phaät haõy caàn thaáy taùnh. Taùnh töùc laø Phaät. " Luïc Toå Hueä Naêng ñaõ noùi: "Baûn taùnh laø Phaät, lìa taùnh chaúng coù Phaät ... Trí Baùt nhaõ ñeàu töø baûn taùnh maø sanh, chaúng phaûi töø beân ngoaøi vaøo."

Toå Hoaøng Baù giaûng theâm: "Taâm naøy laø caùi taâm maø voâ taâm. Lìa taát caû töôùng, chuùng sanh cuõng nhö chö Phaät chaúng coù khaùc bieät. Heã ñöôïc voâ taâm thì ñeán choã cöùu caùnh." Taâm maø khoâng taâm, coù nghóa taâm maø khoâng coøn voïng taâm. Voïng taâm chính laø caùi taâm suy nghó, tính toaùn, caùi taâm phaân bieät: yeâu/gheùt, phaûi/traùi, khen/cheâ .. thöôøng ñöôïc chuùng ta coi laø caùi "ngaõ", caùi "ta" maø chuùng ta quyù troïng vaø daønh caû cuoäc ñôøi ñeå nuoâi döôõng. Khi thaáy roõ ñöôïc 'voïng taâm' vaø khoâng coøn bò noù ñieàu khieån, loâi cuoán thì chaân taâm, töùc 'taâm voâ taâm' hieän baøy. 

"Ngöôøi ñôøi chaúng ngoä, chæ nhaän 'thaáy nghe hieåu bieát' (kieán vaên giaùc tri) laø taâm mình, bò 'thaáy nghe hieåu bieát' che khuaát cho neân chaúng thaáy caùi baûn theå tinh dieäu saùng toû." Nhöng toå e raèng ngöôøi ñôøi laïi cho raèng nhö vaäy thì phaûi caét tuyeät 'thaáy nghe hieåu bieát', ñeå tìm Taâm neân giaûng theâm: "Baûn Taâm theå hieän nôi 'thaáy nghe hieåu bieát', nhöng khoâng thuoäc 'thaáy nghe hieåu bieát', maø cuõng khoâng rôøi 'thaáy nghe hieåu bieát'. Chôù neân ôû 'thaáy nghe hieåu bieát' khôûi kieán giaûi, nhöng cuõng chôù neân boû 'thaáy nghe hieåu bieát' ñi tìm Taâm." Ñieåm naøy quan troïng vì coù ngöôøi cho laø phaûi caét ñöùt haún 'thaáy nghe hieåu bieát', hoaëc cho raèng caøng 'thaáy nghe hieåu bieát' ít, thí duï nhöõng ngöôøi ngu si, thì môùi deã ñaït ñöôïc baûn taâm. Chaân taâm theå hieän nôi 'thaáy nghe hieåu bieát' nhöng khoâng phaûi caùi 'thaáy nghe hieåu bieát' ñoù laø chaân taâm. Cuõng vaäy, Chaân taâm theå hieän nôi taùnh Giaùc, nhöng caùi taùnh giaùc ñoù khoâng phaûi laø Chaân taâm. Noùi taùnh giaùc laø chaân taâm, Phaät taùnh ... töùc laø chöa phaân bieät roõ "theå" vaø "duïng". Khoâng phaûi chæ coù caùi theå cuûa Giaùc laø chaân taâm, maø caùi theå cuûa Meâ cuõng laø chaân taâm. Kinh Vieân Giaùc chæ roõ Giaùc cuõng laø "huyeãn", chæ laø phöông tieän ñeå giaûng cho ngöôøi huyeãn thoâi. Baùt nhaõ Ba la maät ña Taâm kinh cuõng daïy laø "khoâng coù 'voâ minh', cuõng khoâng coù 'heát voâ minh'". Noùi moät caùch khaùc thì khoâng coù meâ, cuõng khoâng coù giaùc.

Toå cuõng chæ roõ laø chuùng ta voán saün coù caùi Taâm ñoù, khoâng phaûi vì tu haønh môùi coù: "Taâm naøy voán thanh tònh, chö Phaät, Boà taùt, Trôøi, ngöôøi cho ñeán saâu boï haøm linh ñeàu cuøng moät baûn theå Phaät taùnh. Khaùc nhau chæ vì voïng töôûng phaân bieät taïo ñuû thöù nghieäp." Chuùng ta thöôøng quan nieäm chæ ñöùc Phaät, caùc vò Boà taùt môùi coù taâm thaùnh, coøn chuùng sanh chæ coù taâm phaøm, nhöng maåu ñoái thoaïi sau ñaõ giaûng roõ hôn:

"Hoûi: Theo lôøi hoøa thöôïng daïy thì Taâm töùc Phaät; nhöng khoâng roõ Taâm naøo laø Phaät ?
Ñaùp: Ngöôi coù bao nhieâu thöù taâm?
Hoûi: Taâm phaøm laø Phaät hay taâm thaùnh laø Phaät?
Ñaùp: Ngöôi thaáy taâm phaøm, taâm thaùnh ôû choã naøo?
Hoûi: Trong caùc kinh Tam thöøa noùi coù phaøm thaùnh, taïi sao hoøa thöôïng laïi noùi khoâng?
Ñaùp: Trong caùc kinh Tam thöøa noùi roõ laø caùc taâm phaøm thaùnh laø voïng. Ngöôi khoâng hieåu neân chaáp thaønh coù. Tuy khoâng maø cho laø thaät haù chaúng phaûi voïng sao? Vì vaäy voïng che maát caùi Taâm ngöôi. Neáu bieát buoâng boû, khoâng chaáp phaøm thaùnh thì khoâng coù Phaät naøo khaùc ngoaøi Taâm. Toå Boà Ñeà Ñaït Ma töø AÁn Ñoä ñeán ñaõ chæ thaúng Taâm cuûa moïi ngöôøi laø Phaät"

Cuõng neân ñeå yù laø danh töø phaøm/thaùnh duøng treân laø noùi veà taâm phaân bieät, ñoái ñaõi, töùc caùi taâm thaáy hai beân nhö yeâu/gheùt, khen/cheâ, phaûi/traùi, thieän/aùc, coù/khoâng .. taâm phaân bieät thöôøng daãn ñeán voïng töôûng taïo nghieäp. Khi boà taùt Vaên Thuø Sö Lôïi daáy nieäm phaân bieät thì lieàn bò hai nuùi theùp eùp laïi, ñoù laø caâu chuyeän töôïng tröng cho taâm phaân bieät laøm lu môø trí hueä baùt nhaõ. 

Phaùp tu maø toå Hoaøng Baù chæ daïy raát laø ñaëc bieät. Toå chæ roõ nhöõng phaùp tu maø chuùng ta thöôøng ñöôïc nghe thaáy ñeàu chæ môùi laø phöông tieän, töùc laø tuøy caên cô cuûa moãi ngöôøi maø ñöùc Phaät ñaõ chæ nhöõng phaùp tu khaùc nhau. Ngay caû phaùp tu cuûa caùc vò boà taùt töùc laø tu theo luïc ñoä maø toå cuõng cho thaáy ñoù cuõng chæ laø phöông tieän:

"Hoûi: Neáu Taâm ñaõ voán laø Phaät thì coøn caàn tu luïc ñoä, vaïn haïnh khoâng?
Ñaùp: Ngoä ôû nôi Taâm, chaúng dính daùng vôùi luïc ñoä, vaïn haïnh. Nhöõng phaùp ñoù chæ duøng ñeå giaùo hoùa chuùng sinh trong cuoäc soáng coõi ta baø. Ngay caû nhöõng danh töø nhö Boà ñeà, Chaân nhö, Thöïc töôùng, Giaûi thoaùt, Phaùp thaân cho ñeán Thaäp ñòa, Töù quaû, Thaùnh vò ñeàu thuoäc phaàn giaùo hoùa, khoâng dính daùng gì ñeán taâm Phaät, neân trong taát caû caùc moân hoùa ñoä, taâm Phaät laø baäc nhaát."
"Cho ñeán tu luïc ñoä, vaïn haïnh hoaëc taïo phöôùc nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng, thì phaûi bieát voán ñaõ töï ñaày ñuû neân caùc ngöôi khoâng phaûi tu theo nhö vaäy. Neáu khoâng quaû quyeát tin Taâm naøy laø Phaät maø cöù chaáp töôùng tu haønh ñeå caàu coâng duïng ñeàu laø voïng töôûng vaø traùi vôùi ñaïo."

Nhöõng lôøi daïy ñoù khoâng phaûi laø coù yù noùi khoâng caàn tu luïc ñoä, vaïn haïnh, vì tu nhö vaäy vaãn ñöôïc nhöõng quaû toát, nhöng chöa ñaït tôùi choã cöùu caùnh. Neáu ñaõ tu luïc ñoä maø theo ñöôïc nhö lôøi toå thì môùi ñuùng laø tu theo lôøi Phaät daïy, coøn ñaõ töï maõn cho laø ñuû thì laø sai laàm. Toå thaáy raèng tu nhö vaäy laø haõy coøn"chaáp töôùng" vì coøn thaáy coù ngaõ, coù phaùp.

"Cho neân noùi "tam giôùi duy taâm, vaïn phaùp duy thöùc" chæ laø ñeå daïy cho ngöôøi ngoaïi ñaïo taø kieán. Coøn noùi Phaùp thaân laø quaû toät cuøng, cuõng chæ laø ñoái vôùi tam hieàn, thaäp thaùnh maø noùi. Ñoù laø Phaät muoán ñoaïn hai thöù ngu, moät laø vi teá sôû tri ngu, hai laø cöïc vi teá sôû tri ngu."

"Hoûi: Neáu nhö vaäy, choã naøo laø Boà Ñeà?

Ñaùp: Boà ñeà khoâng phaûi choã. Phaät cuõng khoâng ñöôïc Boà Ñeà, chuùng sanh cuõng khoâng maát Boà Ñeà, khoâng theå do thaân maø ñöôïc, khoâng theå laáy taâm maø caàu, taát caû chuùng sanh töùc laø töôùng Boà Ñeà.

Hoûi: Theá naøo laø phaùt taâm Boà Ñeà?

Ñaùp: Boà Ñeà khoâng sôû ñaéc, nay oâng chæ phaùt taâm khoâng sôû ñaéc, quyeát ñònh khoâng ñöôïc moät phaùp, töùc laø taâm Boà Ñeà. Boà Ñeà khoâng coù choã truï, theá neân khoâng coù ñaéc, neân ñöùc Phaät noùi :"Ta ôû nôi Phaät Nhieân ñaêng khoâng coù moät chuùt phaùp coù theå ñöôïc, Phaät lieàn thoï kyù cho ta". Bieát roõ taát caû chuùng sanh voán laø Boà Ñeà, khoâng leõ laïi ñöôïc Boà Ñeà."

Chuùng ta thaáy noùi voïng che laáp chaân taâm neân laïi coá tu taäp ñeå tröø voïng. Nhöng nhö vaäy cuõng khoâng ñuùng nöõa:

"Hoûi: Voïng che laáp töï taâm, nhöng hoøa thöôïng khoâng daïy chuùng con caùch tröø voïng.
Ñaùp: Khôûi taâm tröø voïng cuõng thaønh voïng. Voïng khoâng coù goác, chæ do taâm phaân bieät cuûa caùc ngöôi neân thaønh coù. Neáu caùc ngöôi khoâng coøn chaáp phaøm thaùnh thì voïng töï noù chaúng coù ñöôïc. Vaäy coøn muoán tröø noù ñeå laøm gì? "

Caùc toâng khaùc trong ñaïo Phaät thöôøng noùi laø coù Ñònh roài môùi coù Hueä, coi nhö laø coù hai phaùp khaùc nhau, nhöng Luïc toå Hueä Naêng ñaõ chæ roõ laø Ñònh, Hueä chæ laø moät: "Ñònh laø theå cuûa Hueä, maø Hueä laø duïng cuûa Ñònh, ngay trong luùc ñònh coù hueä, ngay trong luùc hueä coù ñònh, thaáu ñöôïc nghóa naøy töùc laø Ñònh, Hueä ñoàng nhau" (Phaùp Baûo Ñaøn Kinh, phaåm thöù tö).
Toå Hoaøng Baù daïy : "Nhöõng phaùp nhö Ñònh, Hueä (cuûa caùc toâng khaùc) truï vaøo thaáy, nghe, caûm, bieát ñeå ñöôïc nhöõng traïng thaùi cuûa ñònh vaø ñoäng. Nhöng ñoù laø nhöõng voïng töôûng truï vaøo traàn caûnh maø thoâi, chæ laø phöông tieän chæ daïy cho nhöõng ngöôøi haï caên deã hieåu."

Ngöõ luïc:

"Taâm naøy laø coäi nguoàn thanh tònh, Phaät vaø ngöôøi ñeàu coù. Caùc loaøi boø, bay, maùy cöïa cuøng chö Phaät, Boà taùt moät theå khoâng khaùc"

" Cho neân muoân phaùp chæ laø taâm, taâm cuõng khoâng theå ñöôïc, laïi caàu caùi gì? Ngöôøi hoïc Baùt Nhaõ khoâng thaáy moät phaùp coù theå ñöôïc, döùt  yù nôi tam thöøa, chæ moät chaân thaät khoâng theå chöùng ñöôïc. Baûo laø ta hay chöùng hay ñaéc ñeàu laø ngöôøi taêng thöôïng maïn."

"Ngöôøi hoïc ñaïo phaàn nhieàu ñoái treân giaùo phaùp maø ngoä, khoâng ôû treân taâm phaùp maø ngoä töùc laø khinh taâm troïng giaùo, theo hình töôùng maø queân baûn taâm."

"Ngöôøi thôøi nay chæ muoán ñöôïc bieát nhieàu, hieåu roäng, khoâng bieát laø bieát nhieàu, hieåu roäng trôû thaønh bít laáp. 'Chæ caàn bieát nhieàu' cuõng saùnh vôùi treû con aên toâ, aên söõa, troïn khoâng bieát tieâu cuøng chaúng tieâu. Ngöôøi hoïc ñaïo tam thöøa ñeàu gioáng nhö theá, chung goïi laø aên khoâng tieâu. Neân noùi "hieåu bieát nhieàu khoâng tieâu ñeàu laø thuoác ñoäc"

"Haõy coi moãi nieäm nhö hö khoâng, nhö khuùc goã muïc, nhö taûng ñaù, nhö tro laïnh khi löûa taét."
"Cuùng döôøng möôøi phöông chö Phaät khoâng baèng cuùng döôøng moät ñaïo nhaân voâ taâm. Taïi sao? Ngöôøi voâ taâm laø ngöôøi baát cöù theá naøo cuõng khoâng coù taâm voïng."
"Taâm naøy laø Phaät. Ngöôøi hoïc ñaïo khoâng ngoä ñöôïc taâm theå naøy, cöù ôû nôi taâm sanh taâm, höôùng beân ngoaøi tìm Phaät, chæ bieát chaáp töôùng tu haønh, ñeàu laø phaùp taø, chaúng phaûi ñaïo Boà ñeà."
"Keû caàu 'thaáy bieát' thì raát nhieàu, keû ngoä ñaïo thì raát ít."
"Khi moät nieäm khôûi leân maø ngöôi bieát noù laø moäng laø huyeãn thì ngöôi cuõng nhö caùc ñöùc Phaät quaù khöù .. Ñieàu caàn nhaát laø khi nieäm nieäm noái tieáp nhau thì chôù coù truï vaøo nieäm naøo heát .. Caùi thöùc huyeãn hoùa cuûa ngöôi, ngöôi laøm sao tính muoán ñoaïn döùt noù .. phaùp taùnh töï noù nhö vaäy .. laáy chaúng ñöôïc, boû cuõng chaúng ñöôïc."
 

Toå Hoaøng Baù ñaët troïng taâm phaùp tu laø ngoä ñöôïc "Moät Taâm", töùc Chaân taâm, Phaät taùnh, Chaân taùnh .. Khoâng ngoä ñöôïc Taâm naøy maø cöù chaáp töôùng ñeå tu haønh thì chaúng phaûi laø ñaïo Boà ñeà. Muoán ngoä ñöôïc Taâm naøy thì caàn "voâ taâm", töùc khoâng coù taâm voïng. "Cuùng döôøng möôøi phöông chö Phaät khoâng baèng cuùng döôøng moät ñaïo nhaân voâ taâm". Toå cuõng noùi: "Phaät noùi taát caû caùc phaùp ñeå ñoä taát caû taâm, ta khoâng taát caû taâm, ñaâu caàn taát caû phaùp." Nhö vaäy phaùp tu cuûa toå nhaèm tröôùc heát laø phaûi thaáy roõ Taâm cuûa mình, töùc chaân taâm chöù khoâng phaûi caùi voïng taâm thöôøng suy nghó, tính toaùn, phaân bieät. Khi naøo tu ñeán ñöôïc choã voâ taâm, töùc khoâng coøn bò caùi voïng taâm chi phoái, loâi cuoán nöõa thì môùi thaønh quaû.
 
 

Taøi lieäu trích daãn:
- The Zen teaching of Huang Po - on the transmission of mind. John Blofeld dòch.
- Truyeàn taâm phaùp yeáu, HT Thích duy Löïc dòch.
- Truyeàn taâm phaùp yeáu,  HT Thích thanh Töø dòch, giaûng..