*

Chuùng ta thöôøng coù caùi khuynh höôùng cho raèng coù moät caùi "ngaõ", coù ngöôøi ñang suy nghó, taïo ra nhöõng yù nghó, coù moät trung taâm ñieàu khieån. Nhöng thaät ra ñoù chæ laø söï taùc ñoäng laãn nhau cuûa naêm uaån laøm cho ta coù aûo töôûng laø moät caùi "ngaõ" coù thöïc. (Chôù nghi naêm aám laøm taâm, naêm aám khoâng ngaõ cuõng khoâng chuû, cho neân taâm naày khoâng ngaõ cuõng khoâng chuû. - "Hoaøng Baù - Truyeàn Taâm Phaùp Yeáu") Ngaøy nay nhieàu ngöôøi öa noùi veà vieäc phaûi dieät tröø caùi "ngaõ", nhöng hoï khoâng thaáy raèng caùi "ngaõ" ñoù chæ laø moät tieán trình, moät hieän töôïng. 

(Ghi chuù: danh töø Moät Taâm maø thieàn sö Hoaøng Baù thöôøng duøng laø ñeå chæ choã cöùu caùnh trong ñaïo Phaät. Choã ñoù mang nhieàu teân khaùc nhau trong kinh ñieån nhö: Phaùp thaân, Phaùp giôùi, Chaân taâm, Nhö lai, Nieát baøn, Taâm ñòa, Nhö lai taïng, Vieân giaùc ... Coøn Thieàn toâng coù khi duøng nhöõng teân nhö töï taùnh, baûn lai dieän muïc, vò chaân nhaân, ñaøn khoâng daây, ...)

Hoaøng Baù coù noùi: "Caùi ôû ngay tröôùc maët caùc oâng ñoù laø Moät Taâm. Nhöng khôûi nghó veà caùi ñoù laø ñaõ sai laàm roài". Laøm sao caùi ôû ngay tröôùc maët chuùng ta laø Moät Taâm? Bôûi vì taát caû moïi vaät ñeàu laø Moät Taâm theå hieän theo töôùng maø chuùng ta nhaän bieát. Caùi chuoâng naøy, baøn thôø Phaät, caùi ñeøn taát caû nhöõng gì ta nhìn thaáy ñeàu töø thöïc taïi cuûa Moät Taâm. Moät Taâm ôû ngay tröôùc maét chuùng ta döôùi nhöõng hình töôùng khaùc nhau. Taâm khoâng phaûi laø ñoái nghòch vôùi saéc, vaät chaát, maø chính laø baûn chaát cuûa saéc. Noù laø thöïc chaát cuûa taát caû nhöõng gì laø saéc laø hình töôùng. Hình töôùng töï noù khoâng coù moät thöïc theå naøo. Ñoù laø ñieàu maø ñaïo Phaät goïi laø Khoâng (shunyata). Moïi vaät ñeàu Khoâng. "Saéc töùc thò khoâng, khoâng töùc thò saéc" nhö trong Taâm Kinh ñaõ ghi. Taát caû chæ laø moät, khoâng coù hai. Vì caùi taâm phaân bieät ñoái ñaõi cuûa chuùng ta neân phaân bieät: ngöôøi thaáy, söï thaáy vaø vaät bò thaáy. Nhö vaäy laø phaân chia laøm ba, nhöng thöïc ra chæ laø moät. Ngoaøi Moät Taâm ra, khoâng coù gì khaùc nöõa.

Trong baøi phaùp "Ñoán ngoä" sö neâu caâu noùi cuûa Hoaøng Baù laøm chuû ñeà: 

"Neáu moät phaøm nhaân khi saép laâm chung, thaáy ñöôïc nguõ uaån ñeàu khoâng thì ngay ñoù giaùc ngoä" 

(Ghi chuù: nguyeân vaên trong cuoán Truyeàn Taâm Phaùp Yeáu- Thieàn sö Hoaøng Baù: "Phaøm nhôn khi saép maïng chung chæ quaùn naêm uaån ñeàu khoâng, boán ñaïi voâ ngaõ, chôn taâm khoâng töôùng, chaúng ñi chaúng ñeán, khi sanh taùnh cuõng chaúng ñeán, khi töû taùnh cuõng chaúng ñi, yeân laëng troøn baët, taâm caûnh nhaát nhö. Chæ hay quaùn nhö theá, lieàn ñoù choùng lieãu ngoä, chaúng bò ba ñôøi raøng buoäc, beøn laø ngöôøi xuaát theá."- HT Thích Thanh Töø dòch)

Caâu noùi ñoù cuûa Hoaøng Baù chæ ngay vaøo troïng taâm cuûa Thieàn toâng. "Phaøm nhaân" laø moät ngöôøi thöôøng, khoâng phaân bieät ngöôøi ñaëc bieät naøo hoaëc ngöôøi coù khaû naêng naøo, maø laø baát cöù ngöôøi naøo. Chuùng ta coù thoùi quen lieân keát nhöõng suy nghó, kyù öùc cuûa rieâng mình laø caùi "ngaõ" caù nhaân rieâng bieät. Vieäc ñoù taïo ra aûo töôûng  mình laø moät thöïc theå ñoäc laäp, caùch bieät vôùi ngoaïi caûnh. Kinh coù daïy: nguõ uaån ñeàu Khoâng. Saéc töùc laø Khoâng, Khoâng töùc laø saéc. Thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy. Cho neân nhaõn, nhó, tyû, thieät, thaân, yù cuõng ñeàu Khoâng. "Khoâng" nghóa laø khoâng coù moät thöïc theå. Taát caû chæ ñeàu laø hieän töôïng, khoâng phaûi laø thöïc taïi (reality). Cuõng ví nhö nhöõng aûo aûnh trong sa maïc, tuy nhìn thaáy caây coái, hoà nöoùc, nhöng thöïc teá khoâng coù vaäy, ñoù chæ laø hieän töôïng thoâi. 

Khi thaáy ñöôïc nguõ uaån laø Khoâng thì töùc khaéc nhöõng tình chaáp töø tröôùc töùc khaéc tan bieán. Ngöôøi khi laâm chung thöôøng thaáy laø ngoaïi caûnh baét ñaàu môø daàn, khoâng coù gì ñeå baùm víu nöõa. Taát caû moät cuoäc ñôøi, caû moät quaù khöù chæ coøn laïi laø moät kyù öùc. Caùi "ngaõ" ñöôïc ví nhö moät chuoãi haït trai saâu baèng moät sôïi daây, khi daây ñöùt thì nhöõng haït trai rôi rôùt khaép nôi, khoâng coøn laø chuoãi haït trai nöõa. Nhöõng tö töôûng caän töû cuûa ngöôøi laâm chung thöôøng bò chi phoái theo nhöõng thoùi quen, nhöõng ham muoán töø tröôùc neân raát quan troïng, aûnh höôûng tôùi söï taùi sanh vaø tieáp tuïc voøng luaân hoài. Nhöng neáu khi ñoù maø thaáy ñöôïc nguõ uaån ñeàu khoâng thì nhöõng baùm víu, ham thích töø tröôùc ñeàu töï tan bieán. 

Caâu hoûi laø taïi sao laïi phaûi chôø ñeán luùc laâm chung maø khoâng ngay töø baây giôø thöïc hieän caùi "cheát huyeàn bí". Ñoù chính laø phaùp thöïc haønh taïi thieàn ñöôøng naøy, thöïc hieän ñöôïc caùi cheát huyeàn bí ñoù. 

Nay caùc baïn coøn coù khaû naêng suy nghó saùng suoát vaø töï mình quyeát ñònh ñöôïc thì neân xaû boû heát vaø hoaøn toaøn theå nhaäp vaøo "hieän tieàn",nôi ñaây vaø luùc naøy (here and now), ñöôïc vaäy thì khoâng gian vaø thôøi gian seõ tan bieán heát. Vaø luùc ñoù caùi maøn chieáu boùng cuûa Moät Taâm seõ hieän nguyeân hình. 

Thieàn sö Hakuin (Baïch AÅn), theá kyû thöù 18 (ñöôïc coi nhö vò toå cuûa toâng Laâm Teá taïi Nhaät) coù noùi:"  

Taát caû chuùng sanh baûn lai laø Phaät. Cuõng nhö nöôùc vaø nöôùc ñaù, khoâng coù nöôùc ñaù naøo maø khoâng coù nöôùc, khoâng coù chuùng sanh naøo maø khoâng coù Phaät." 

Ghi chuù: Nguyeân vaên: "Taát caû chuùng sinh baûn lai laø Phaät, Cuõng nhö baêng vôùi nöôùc, Ngoaøi nöôùc, khoâng ñaâu coù baêng, Ngoaøi chuùng sinh, tìm ñaâu ra Phaät? "    (Truùc Thieân dòch)

Taát caû chæ laø Moät Taâm. Khoâng coù gì maø khoâng phaûi laø Moät Taâm. Ví nhö thôï laøm ñoà goám, töø ñaát seùt ngöôøi ñoù taïo ra ñuû thöù: cheùn, bình hoa, noài ... ñuû hình daïng, nhöng theå vaãn chæ laø ñaát seùt. Nghieäp taïo ra muoân hình töôùng, nhöng theå (ñaát seùt) chæ laø Moät Taâm. Nhö vaäy taïi sao khoâng nhaän thöùc baûn theå cuûa Taâm. Haõy buoâng xaû heát taát caû, loaïi tröø moïi hình töôùng beân ngoaøi ñeå thaáy ñöôïc baûn theå cuûa mình.  Chæ daûn dò vaäy thoâi, thaät laø quaù daûn dò. 

Soùng hoûi bieån caû: "Toâi laø ai?" Bieån caû traû lôøi: "Ta laø ngöôi". Taát caû chuùng ta laø bieån caû. 

Soji Enku (sö phuï cuûa sö) thöôøng noùi: "Khi nieäm khôûi thì trí hueä ngöng". Cho toâi tieáp: "Khi nieäm ngöng thì thöïc taïi hieän roõ". Haõy thöïc haønh voâ nieäm vaø cheát nhö caùi cheát huyeàn bí (mystical death). Moät vò thieàn sö xöa coù noùi: "Cheát ñi, roài laøm vieäc gì cuõng toát". Ñoù khoâng phaûi laø moät trieát lyù maø laø söï thöïc. Khi maø caùc baïn chuù taâm vaøo caùi cheát thì caùc baïn  ñöôïc moät ñôøi soáng vó ñaïi. Luùc ñoù caùc baïn coù theå nhaåy leân vaø la lôùn: "Ha! Baây giôø toâi ñaõ bieát. Taát caû chæ laø huyeãn aûo vaø giaû doái. Khoâng coù troùi buoäc, khoâng coù giaûi thoaùt. Khoâng coù coõi ta baø, khoâng coù Nieát baøn. Taát caû laø "mu" (tieáng Nhaät nghóa laø Khoâng)". Nhöng cuõng ñöøng baùm vaøo Khoâng, keûo laïi trôû laïi voøng keït nhö tröôùc. Buoâng xaû hoaøn toaøn. Caùc baïn khoâng caàn phaûi laøm gì hôn laø trôû veà vôùi baûn theå cuûa mình. Luùc ñoù "boä maët thaät cuûa mình" (baûn lai dieän muïc) tröôùc khi mình ñöôïc sanh ra seõ theå hieän saùng choùi. (Ghi chuù: caâu "baûn lai dieän muïc" trích trong kinh Phaùp Baûo Ñaøn cuûa Luïc toå Hueä Naêng).

Trong baøi phaùp "Khoâng coù gì phaûi tìm kieám", sö laáy chuû ñeà caâu noùi cuûa Hoaøng Baù: 

"Theo nghóa roát raùo thì Phaät taùnh (Buddha nature) cuûa chuùng ta khoâng coù moät chuùt gì. Noù roãng suoát, ôû khaép moïi nôi, thanh tònh. Ñoù laø moät nieàm an laïc röïc rôõ vaø nhieäm maàu. Chæ coù theá thoâi." 

(Ghi chuù: Nguyeân vaên trong cuoán Truyeàn taâm phaùp yeáu cuûa Hoaøng Baù:

"Chæ moät taâm naày, troïn khoâng coù phaùp baèng haït buïi nhoû coù theå ñöôïc, töùc taâm laø Phaät. Treân quaû Phaät saün coù, thaät khoâng moät vaät, roãng suoát vaéng laëng saùng suûa, nhieäm maàu an laïc." - H.T. Thích Thanh Töø dòch.)

Phaät taùnh ôû khaép moïi nôi, vaéng laëng vaø thanh tònh. Vì noù ôû khaép moïi nôi neân khoâng caàn phaûi tìm caàu ôû ñaâu caû. Coá tìm caàu laø do loãi ôû voâ minh. Chuùng ta tìm caàu vì cho raèng caùi thöïc taïi tuyeät ñoái ñoù chæ ñaït ñöôïc do söï tìm caàu. Khoâng bieát raèng caøng caát coâng tìm thì noù laïi caøng xa. Caùc toân giaùo, caùc nhaø trieát hoïc cho raèng phaûi laøm theá naøy, theá kia, phaûi tu khoå haïnh, nghieân cöùu hoïc hoûi, phaûi haønh phaùp naøy phaùp kia ... Thieàn toâng, traùi laïi, chæ thaúng ngay  vaøo caùi baûn theå cuûa moãi ngöôøi. Thöïc taïi töï bieåu hieän ngay khi caùc baïn thaáy raèng khoâng coù gì phaûi tìm caàu. Khoâng leõ mình laïi ñi tìm caàu caùi baûn theå cuûa chính mình, baûn theå ñoù chính laø Moät Taâm. Caøng coá gaéng mong ñaéc ñöôïc gì, ñaït ñöôïc gì thì laïi caøng xa baûn theå, baûn chaát cuûa Taâm. 

Phaät taùnh khoâng thay ñoåi, ñoù laø baûn theå cuûa toaøn theå vuõ truï. Duø baïn ñi ñaâu, ñöùng ôû ñaâu, Phaät taùnh cuõng hieän tieàn. Taïi sao laïi phaûi chaïy ñi khaép nôi ñeå tìm caàu khi luùc naøo noù cuõng ôû ngay tröôùc maét. 

Nguoàn an laïc röïc rôõ, nhieäm maàu chæ ñeán vôùi chuùng ta khi naøo chuùng ta buoâng xaû ñöôïc heát nhöõng khaùi nieäm suy tö, nhöõng thaùi ñoä xeùt ñoaùn nhö chaáp hoaëc boû, phaûi vaø traùi, noùi toùm laïi laø caùi taâm phaân bieät ñoái ñaõi hai beân maø chuùng ta söû duïng töø tröôùc ñeán nay. 

Nguoàn an laïc ñoù khoâng phaûi laø ñieàu ta coù theå taïo ra ñöôïc. Noù chæ ñeán khi naøo ta buoâng xaû taát caû nhöõng gì ta cho laø quan troïng, nhöõng tin töôûng raèng thaân naøy, suy nghó naøy thuoäc veà ta. Nhöng söï buoâng xaû naøy khoâng phaûi laø moät haønh ñoäng coá yù taïo ra, vì khi ta coá yù buoâng xaû thì ta laïi bò vöôùng maéc vaøo caùi "buoâng xaû" ñoù. Haõy ñeå moïi thöù töï noù "nhö vaäy" (as it is) thì söï an laïc töï hieän. 

Ñeå moïi thöù töï noù nhö vaäy nghóa laø khoâng aùp ñaët nhöõng tieâu chuaån ñaïo ñöùc, khaùi nieäm, khuoân khoå, ñieàu kieän ... leân treân nhöõng ñieàu ta thaáy bieát. Ñöøng coù kìm haõm, ñöøng coù daùn nhaõn, ñöøng coù xeùt ñoaùn. Chæ chuù troïng vaøo baûn theå cuûa Taâm. Vaø nhö vaäy coù nghóa laø nhö nhö (suchness, tieáng Phaïn laø tathata). Cuõng vì vaäy maø ñöùc Phaät ñöôïc toân söng laø Nhö Lai, ngöôøi ñaõ hoaøn toaøn giaùc ngoä. 

Giaùc ngoä laø ñöôïc giaûi thoaùt khoûi nhöõng tri chöôùng, thoaùt khoûi caùch nhìn sai laàm ñoái vôùi söï vaät. Neáu ta chæ bieát tieáp tuïc coá chaáp hoaëc tìm caùch thoaùt khoûi nhöõng söï vaät thì seõ maõi maõi ôû trong voøng luaån quaån. Ñieàu caàn laø phaûi söûa ñoåi caùch nhìn sai laàm ñoái vôùi söï vaät. Caùc baïn coù theå ngoài thieàn, hoïc kinh vaân vaân, ñeàu laø toát caû. Nhöng Thieàn toâng thì laïi khaùc, duøng thanh göôm beùn cuûa ngoä ñaïo ñeå tröø ngay taän goác söï meâ laàm. Cuõng nhö khi muoán böùng caây naøo thì chaët ngay taän goác chöù khoâng chaët laù, caønh töø ngoïn tröôùc roài tôùi goác sau. 

Ñoù laø chaùnh ñaïo vaø cuõng laø phaùp ñoäc nhaát maø toâi coù theå truyeàn laïi cho caùc baïn. Hoaøng Baù coù noùi: "Taâm naøy luùc naøo cuõng trong saùng röïc rôõ, vì vaäy chæ caàn caét boû maøn voâ minh cuûa nhöõng voïng töôûng cuõ. Haõy döùt heát taát caû." Chaéc coù baïn baét ñaàu nghó: "Tröôùc heát toâi coù caùi xe nhoû vaø cuõ, nhö vaäy toâi töø boû döï ñònh mua caùi xe môùi ..." Ñoù chính laø loãi laàm maø toâi môùi noùi, chuùng ta öa laøm nhöõng chuyeän nhö chaët caây töø laù caønh tröôùc roài môùi chaët tôùi goác. Muoán giaûi quyeát cho ñeán cuøng thì phaûi thaáy goác cuûa vaán ñeà, ñoù laø caùi ngaõ cuûa chính mình. "Ngaõ" laø nguyeân nhaân cuûa tam ñoäc "tham, saân, si". Caàn phaûi döùt khoaùt vôùi caùi "ngaõ" ñeå theå nhaäp vôùi baûn theå cuûa Taâm mình. Khoâng coù con ñöôøng naøo khaùc. Haõy tænh nguû ñi, ñöøng coù baùm níu vaøo khuoân maãu cuûa nhöõng thaønh kieán coá ñònh, nhöõng quan nieäm veà xaõ hoäi, luaân lyù, vaø ñöøng coù xeùt ñoaùn phaûi/traùi, ñuùng/sai. Haõy ñeå moïi söï "nhö theá". 

Ñoù laø caû moät söï thöû thaùch, Thieàn toâng khoâng baét caùc baïn phaûi laøm gì, hoaëc ngaên caám ñieàu gì, chæ caàn ñeå moïi söï "nhö vaäy". Buoâng xaû ñöôïc heát thì baûn theå töï hieän. Caùi ôû ngay tröôùc maét caùc baïn laø Moät Taâm voâ bieân, toaøn haûo. Taát caû, khoâng tröø moät caùi gì, ñeàu laø Moät Taâm. Caùc baïn khoâng thaáy raèng vaïn vaät ñeàu do söï nhaän thöùc cuûa taâm mình taïo ra. Caùc baïn gaùn söï suy luaän cuûa mình leân söï vaät vaø cho ñoù laø thöïc taïi, nhöng thaät ra ñoù chæ laø söï phoùng töôûng cuûa caùc baïn thoâi. Caùi "baûn lai dieän muïc" môùi laø thöïc taïi vaø luùc naøo cuõng ôû ngay tröôùc maét. Toâi coù noùi nhöõng giai ñoaïn tu taäp thì ñoù chaúng qua chæ laø nhöõng khaùi nieäm trình baøy. Thöïc ra Phaät ñaïo khoâng coù thöù lôùp nhö vaäy. Ñieàu caên baûn laø xa lìa caùi "ngaõ" vaø theå nhaäp hoaøn toaøn vôùi baûn theå cuûa Taâm. Khi ñaõ giaùc ngoä thì thaáy raèng Phaät taùnh ñaâu coù luùc naøo rôøi mình ñaâu. 

Caùc baïn muoán laøm gì thì laøm. Nghieân cöùu caùc lyù thuyeát, nghieàn ngaãm caùc ngöõ luïc Thieàn toâng, coâng aùn, baøi giaûng. Hoïc hoûi vaø thuoäc heát caùc kinh, luaän. Nhöng luùc ngoä ñaïo môùi thaáy raèng nhöõng thöù ñoù chæ laø voû beân ngoaøi, khoâng coù giaù trò. Taát caû nhöõng thöù ñoù chæ laø hình töôùng roãng khoâng, khoâng dính daùng gì ñeán thöïc taïi. Haõy buoâng heát ñi. 

(Ghi chuù: Trích "Uyeån Laêng Luïc" cuûa Hoaøng Baù: "Ngoä taïi taâm khoâng quan heä gì luïc ñoä vaïn haïnh. Luïc ñoä vaïn haïnh ñeàu laø cöûa hoùa ñaïo, laø vieäc beân tieáp vaät ñoä sanh. Giaû söû boà deà, chôn nhö, thaät teá, giaûi thoaùt, phaùp thaân thaúng ñeán thaäp ñòa, boán quaû vò thaùnh ñeàu laø cöûa hoùa ñoä, khoâng quan heä Phaät taâm. Taâm töùc laø Phaät, neân noùi "taát caû trong cöûa tieáp ñoä, Phaät taâm laø baäc nhaát". )

Baøi phaùp: Haõy töï tin. 

Chuû ñeà: "Hoâm nay ngöôøi hoïc caàn yeáu laø phaûi töï tin, chôù nöông beân ngoaøi maø tìm. Neáu tieáp tuïc troâng caäy vaøo caùc phaùp cuûa coå nhaân thì khoâng bao giôø bieän ñöôïc taø hay chaùnh." Thieàn sö Laâm Teá (Zen Master Lin Chi) 

(Ghi chuù: Trích Laâm Teá ngöõ luïc: "Hoâm nay ngöôøi hoïc caàn yeáu laø phaûi töï tin, chôù nöông beân ngoaøi maø tìm, roát laïi chæ tìm caàu treân traàn caûnh, neân ñeàu chaúng bieän ñöôïc taø hay chaùnh. Chæ nhö coù Phaät coù Toå ñeàu laø vieäc trong kinh ñieån."

Caùc baïn ñöøng queân raèng thöïc taïi maø caùc baïn tìm trong kinh ñieån, trong ngöõ luïc cuûa caùc Toå, chính laø caùi baûn thaân cuûa caùc baïn. Caùc baïn caát coâng ñi tìm caùi maø chính laø caùc baïn, caùi maø caùc baïn khoâng bao giôø rôøi noù. Thieàn sö Trung Hoa Fen-yang (theá kyû thöù 11) coù noùi: "Raát ít ngöôøi tin raèng taâm mình laø Phaät. Phaàn ñoâng chæ ñaém mình trong aûo töôûng, ham muoán, vaø caùc tình chaáp khaùc, chæ vì hoï ham ôû trong haàm saâu voâ minh." 

Moãi ngöôøi coù rieâng nhöõng yù nieäm, nhöõng hieåu bieát ñaõ nghe vaø ñoïc ñöôïc, khoâng bieát raèng ñoù chæ laø nhöõng quan nieäm giôùi haïn. Nhöõng trieát lyù vaø toân giaùo cuõng vaäy. Cuõng gioáng nhö caâu chuyeän xöa cuûa AÁn Ñoä veà chuyeän naêm ngöôøi muø sôø voi. Moãi ngöôøi muø ñeàu cho raèng mình ñaõ thaáy ñöôïc con voi thieät. 

Chæ khi naøo caùc baïn ñaït ñöôïc trí hueä cuûa Moät Taâm thì caùc baïn môùi coù theå thaáy ñöôïc söï thaät.  Muoán bieát ñöôïc nöôùc  laø gì, thì phaûi uoáng ñi, hoaëc nhaåy xuoáng nöôùc thì môùi thöïc söï bieát. Ñoù laø con ñöôøng cuûa Thieàn toâng. Thieàn toâng khoâng coù ñöa ra nhöõng giaûi thích trieát lyù daøi doøng. Thieàn toâng noùi: "Neáu muoán bieát vò traø thì uoáng ñi. Neáu muoán bieát vò traùi taùo thì caén traùi taùo ñi." Ñoù laø Thieàn toâng. 

Thieàn toâng ñi thaúng vaøo troïng taâm cuûa vaán ñeà, khoâng maát thì giôø vôùi nhöõng lôøi leõ hoa myõ, boùng baåy hoaëc bieän luaän nghieâng ngaû. Laáy thí duï lôøi noùi cuûa Hoaøng Baù: "Chö Phaät cuøng taát caû chuùng sanh chæ laø moät taâm, ngoaøi ra khoâng coù phaùp naøo khaùc." Moät Taâm ñoù bao truøm taát caû muoân phaùp. Taát caû nhöõng ñôït soùng treân bieån cuõng chính laø bieån. Duø nhöõng ñôït soùng ñoù coù hình thöùc naøo, nhö lôùn, nhoû, laên taên, suûi boït thì cuõng chæ laø bieån. 

Moãi nhaän thöùc veà muoân hình vaïn traïng laø do nhaän thöùc sai laàm cuûa söï phaân bieät ñoái ñaõi. Nhaän thöùc sai laàm ñoù taïo ra aûo töôûng laø coù moät caù tính. Caù tính giaû hieäu ñoù laø caùi "ngaõ" khoâng coù thöïc chaát, khoâng coù töï theå. Ñoù chæ laø tieán trình cuûa kyù öùc quaù khöù, caùch cö xöû vaø quan nieäm. Ñieàu maø caùc baïn nhaän thöùc qua caùc caên vaø cho ñoù laø traàn caûnh, thöïc ra chæ laø phoùng aûnh cuûa thöùc bieát cuûa caùc baïn. Cho neân moãi nhaän thöùc veà traàn caûnh chæ laø moät tieán trình cuûa noäi taâm. 

Taát caû chæ laø noäi taâm. Nhöng cuõng ñöøng nghó "noäi" laø ñoái vôùi "ngoaïi". Caùi maø caùc baïn nhaän thöùc ñoù laø kích thöôùc vöôït ngoaøi khoâng gian vaø thôøi gian cuûa Taâm, nhöng caùc baïn khoâng nhaän ra ñöôïc vì noù bò bao phuû bôûi nghieäp löïc. Nghieäp löïc laø tieán trình toaøn dieän cuûa söï chaáp thuû vaø phaân bieät. Caùc baïn bò vöôùng chaët bôûi caùi löôùi huyeãn aûo. 

Taát caû chæ laø moät taám löôùi cuûa yù töôûng, muoán thoaùt khoûi chæ coù caùch laø duøng göôm giaùc ngoä ñeå chaët ñöùt noù. Coù vaäy thì vaán ñeà môùi ñöôïc giaûi quyeát. Nhöng thöïc ra chaúng coù vaán ñeà gì ñeå giaûi quyeát vì noùi cho cuøng laø khoâng coù vaán ñeà, taát caû chæ laø moäng huyeãn. 

Caùc baïn coù thieáu thoán ñieàu gì? Chæ thieáu coù moät ñieàu laø caùc baïn thieáu loøng töï tin. Loøng tin ñoù laø söï tin töôûng vöõng chaéc vaøo thöïc taïi huyeàn dieäu, noäi taïi cuûa chính mình. 

Lôøi daäy cuûa caùc baäc giaùc ngoä chæ laø ngoùn tay chæ maët traêng. Maët traêng môùi laø thöïc taïi, ngoùn tay laø coät chæ ñöôøng thoâi. Nhöng caùc baïn chæ ham hoïc hoûi veà ngoùn tay. Caùc baïn chæ ham hoïc hoûi veà caùc phaùp, caùc trieát lyù, toân giaùo vaø cho ñoù laø söï thaät. Maët traêng môùi laø söï thaät. Ñöøng bao giôø queân vaäy. Caùi Töï Taâm saùng laïn, vöôït ngoaøi moïi suy xeùt, nhaän thöùc môùi laø thöïc taïi maø caùc baïn tìm kieám. 

Vì vaäy caàn phaûi xaû boû taát caû. Chæ coù moät con ñöôøng ñoù thoâi. Thieàn sö Laâm Teá coù noùi: "keû ñaïi tröôïng phu, chôù baøn chuû baøn tôù, luaän phaûi luaän quaáy, luaän saéc luaän taøi, cöù baøn luaän suoát ngaøy". Cöù ñeå moïi phaùp töï noù nhö vaäy, moïi ñieàu khoâng coù yù nghóa gì heát, taát caû chæ laø söï theå hieän cuûa taâm ñaày tham, saân. si. Laøm sao thoaùt khoûi noù. Khoâng phaûi baèng caùch tìm kieám choã naøy choã kia. Maø taát caû hieän taïi ôû ngay ñaây. Neáu bieát roõ raøng veà caùi "hieän tieàn" thì seõ thaáy "baûn lai dieän muïc" baát sanh baát dieät cuûa mình tröôùc khi sanh ra coõi ñôøi naøy.