Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page] Khoâng hieåu sao maáy hoâm nay toâi thöôøng nghó veà baø Chaéc - baø cuï soáng baèng ngheà caàm theá vaø cho vay laáy laõi queâ toâi.
Cuï Chaéc
Mieâng So vôùi ngöôøi Vieät Nam thì baø thuoäc loaïi cao lôùn, xöông xaåu vaø aên noùi thaúng thöøng ai cuõng neå - lôõ caàm caùi gì hay vay nôï baø thì caøng neå döõ nöõa! Maø troâng baø coù döõ daèn gì ñaâu, chæ caùi coù tieàn laøm baø taêng muoân phaàn uy theá.
Baø coù choàng Taøu. Nghe laø oâng Taøu naøy troâi daït tôùi Vieät Nam vaøo nhöõng naêm beân ñoù ngöôøi ta nhe raêng caïp ñaát. Trong nhoùm cuøng ñi vôùi oâng, coù ngöôøi vöøa tôùi Vieät Nam gaëp caùi aên möøng quaù, aên laáy aên ñeå roài laên ñuøng ra cheát. Choàng baø Chaéc thì khoâng hö aên ñeán vaäy, vaø kieám soáng ngay baèng ngheà taåm quaát. Ngaøy cuï thaân sinh baø ñau nhöùc, oâng Taøu xoa boùp theá naøo maø oâng cuï chòu gaû con gaùi cho. Roài oâng Taøu xin nhaän nôi naøy laøm queâ höông cho tôùi heát ñôøi. Ngaøy cöôùi, oâng saém cho baø chieác aùo vaûi ñieàu vaø chieác xuyeán vaøng - gia taøi trong hai naêm caøy saâu cuoác baãm treân thaân gaày Giao Chæ. OÂng baø coù ñöôïc taùm ngöôøi con, naêm trai ba gaùi. Nhöng oâng Taøu cho raèng naêm con trai lieàn tuø tì laø khoâng toát, laø nguõ quyû, neân oâng quyeát ñònh cho thaèng uùt veà Taøu cho chuù noù nuoâi, ngay caû khi noù chöa ñaày thaùng. Coøn laïi boán thaèng hoaù ra töù quùy. OÂng baø baét ñaàu aên neân laøm ra. OÂng boû ngheà xoa boùp vaø taäu cöûa haøng nguõ coác. Caùi ngoä laø thôøi ñoù ai laáy choàng Taøu lieàn coù bieät danh laø baø Naêm Taøu, baø Boán Taøu... Rieâng baø Chaéc thì vaãn coøn teân baø Hai Chaéc.
Vaøo nhöõng naêm Nhaät ñoát kho laãm cho daân mình cheát ñoùi, gia ñình ñoâng luùc nhuùc cuûa oâng baø töông ñoái vaãn coù khoai saén nhai caàm hôi. Coù daïo nghe bieån truùng ñoäc, khoâng ai daùm aên ñoà bieån neân giaù reû hôn beøo, oâng tha hoà thoûa maõn caùi maùu Taøu truyeàn kieáp cuûa mình vaø baø toøng phu, chaúng sôï cheát ñoäc maûy may. Caû gia ñình ai cuõng phaùt töôùng phaùt phì töø ñaáy. Nhöôøng cho caäu trai caû cöûa haøng nguõ coác, baø baét ñaàu caàm ñoà, cho vay.
Gia ñình laïi caøng phaùt leân. Ñeán naêm oâng Dieäm cheát baát ñaéc kyø töû thì oâng Taøu cuõng cheát - chaúng dính daùng gì nhau, nhöng ñoù laø ñieåm moác noùi veà naêm cheát cuûa oâng cho nhöõng ngöôøi thöôøng queân ngaøy thaùng. Vaø cuõng khoâng phaûi cheát vì chaát ñoäc ñoà bieån doàn laïi, maø cheát vì böôùu coå. Phu töû thì toøng töû maø baø Chaéc thì khoâng, phu töû thì baø toøng Phaät. Töø ñoù baø trôû neân baïn chí thieát cuûa Ñöùc Quan Theá AÂm vaø mieäng khoâng ngôùt keâu khaån baïn hieàn. Vaø cuõng töø ñoù baø baét ñaàu leûm beûm nhai traàu.
Baø tuïng kinh goû moõ moãi chieàu. Neáu khoâng ai tôùi vaøo luùc ñoù thì nhöõng baøi kinh keä cuûa baø haún laø lieân tuïc vaø thaønh khaån laém. Khoå caùi, thieân haï thöôøng caàn tieàn baát töû neân quyùnh quaùng chaïy tôùi baø - vaø duø ñang tuïng nieäm, baø coù caàn gì ñaâu maø phaûi quyùnh, neân bình tónh vöøa tuïng vöøa quay ñaàu ra phía cöûa :
- Nam moâ A Di Ñaø Phaät, ñoà raùch khoâng caàm, Nam moâ...
Xong baø nhìn leân baøn thôø vaø chæ coù Phaät môùi bieát laø baø coøn thaønh taâm trong khi tuïng tieáp hay khoâng.
Baø ít khi ra ñöôøng, chæ ôû nhaø lo tính toaùn tieàn nong. Chöõ nhöùt beû laøm hai cuõng khoâng ra, vaäy maø tính nhaåm thì baø daùm ñoá caû maáy oâng thaày toaùn, thaùch caû caùi baøn toaùn cuûa oâng lang thuoác baéc caïnh nhaø. Khi baø tính toaùn thì Phaät treân baøn thôø coù goïi baø cuõng khoâng nghe. Baø chaêm chuù tuyeät ñoái vaø nhöõng con soá nhö thu heát hoàn vía baø. Baø tính toaùn coù veû say söa, nhaát laø tieàn laõi, nhöõng luùc ñoù troâng baø vui veû töôi tænh hôn caû nhöõng khi laàm raàm khaán vaùi taâm söï vôùi "baïn hieàn".
Ít ra ñöôøng neân moãi laàn baø ra khoûi nhaø thì ai cuõng bieát.
Chaúng roõ ngaøy xöa vua chuùa ñi kinh lyù thì daân chuùng sôï haõi ñeán côõ naøo, chôù baø Chaéc ñi kinh lyù thì khoâng nhöõng daân chuùng khoâng daùm nhìn maø coøn troán nöõa kia. Thaáy boùng daùng baø töø xa, thieân haï ñaõ baét ñaàu lónh ñi choã khaùc, daën con caùi baø coù hoûi thì noùi ba maù khoâng coù nhaø nghe con. Daën vaäy laø treû nhoû töï nhieân bieát phaûi traû lôøi vôùi ai. Baø nghieãm nhieân trôû thaønh "baø" cuûa caû laøng. Lôùn leân toâi töï hoûi chaû leõ caû laøng toâi ñeàu thieáu nôï baø ? Chöa bao giôø thaáy baø gaây goã hay to tieáng. Vôùi ai baø cuõng nheách meùp moät chuùt, caùi cöôøi khoâng ra cöôøi, kieåu La Joconde, maø thieân haï ñuû troán roài thì ñuû hieåu laø tieàn laøm cho nuï cöôøi cuûa baø trôû neân voâ giaù ñeán ñoä naøo!
Moãi laàn chò em toâi tôùi dì Hai caùch nhaø baø moät raøo thöa, thöôøng gaëp coâ con daâu caû baø Chaéc. Coâ hay ñem ñaäu phoäng khoâ qua nhaø dì toâi, vöøa chuyeän gaãu vöøa coù ngöôøi loät phuï cho nhanh. Chaúng bieát ñaùm con nít voâ toäi chuùng toâi nôï naàn gì, cöù moãi laàn gaëp thì coâ con daâu baø thöôøng bòa ra chuyeän loät thi. Theá laø chuùng toâi... treû ngöôøi non daï, cöù goàng ngöôøi leân coá loät cho nhanh, chæ ñeå cuoái cuøng ñöôïc tieáng khen "loät gioûi" vaø ngoùn caùi vôùi ngoùn troû hai beân söng taáy leân!
Thænh thoaûng chuùng toâi cuõng qua nhaø baø Chaéc chôi. Baø coù veû thöông con nít. Saün ñaäu phoäng baøy baùn, baø rang vaøng phaùt cho chuùng toâi moãi ñöùa moät nhuùm. Chuùng toâi vöøa aên vöøa loät ñaäu phoäng vaø nghe baø keå chuyeän. Chuyeän Hoaøng töû ñi ñaùnh giaëc veà, thaáy caùi voû döa beøn teø vaøo ñaáy (khoâng bieát Hoaøng Töû nghòch hay vì laø Hoaøng Töû thì phaûi teø vaøo caùi gì chôù khoâng chòu cho nöôùc ra tröïc tieáp xuoáng ñaát ?). Naøng UÙt ñi ñöôøng ñoùi buïng, baét gaëp mieáng döa möøng quaù, aên. Sau ñoù Naøng UÙt coù baàu... Chuyeän oâng quan sai lính ñem daâng vua quaû mít, vôï anh ñang coù baàu troâng thaáy mít theøm quaù beøn laáy aên. OÂng vua phaït ñem moå buïng ngöôøi vôï lính, thaáy beân trong thai nhi ñang caàm muùi mít ñöa leân moâi, vaø qua laøn da buïng moûng manh cuûa noù ngöôøi ta thaáy laø cu caäu ñaõ xôùi taùi maáy muùi roài... Nhöõng chuyeän ly kyø nhö vaäy chuùng toâi bieát qua taøi keå chuyeän cuûa baø Chaéc. Baø coù caùi taät raát ñaëc bieät toå quoác cuûa choàng laø hay khaïc nhoå. Moãi laàn ñang keå chuyeän, baø ho vaø nhoå toeït baát kyø vaøo moät xoù naøo ñoù. Nhöng coù moät laàn toâi nghe baø nhôn nhôn trong mieäng roài nuoát caùi öïc. Töø ñoù moãi laàn baø ñang keå chuyeän, nghe baø ho, toâi thöôøng ruùm ngöôøi laïi.
- Coù anh kia coù ngaûi...
Caû ñaùm con nít nhao nhao :
- Ngaûi laø gì hôû baø ?
Moät ñöùa laøm lanh :
- Ngaûi laø nghóa, laø ngöôøi coù tình coù nghóa chôù laø gì.
- Khoâng phaûi, ngaûi laø...
Tôùi ñoù thì baø ho. Toâi nhaém maét nín thôû chæ sôï nghe baø nhai nuoát. Nhöng khoâng, laàn naøy haún cuïc ñaøm cöùng laém, baø ñöa tay boác goïn gaøng vaø vaát nghe ñaùnh boáp vaøo töôøng.
Ngaøy con daâu sinh laàn ba, baø aüm thaèng chaùu nhoû ngoâi ngoaøi heø chôø tin. Chöøng nghe baø muï noùi coøn ñöùa thöù hai, baø ñöùng vuït leân, boû chaùu döôùi ñaát. Baø muï laïi la leân coøn ñöùa thöù ba, baø cuï Chaéc chaïy tuoát ra vöôøn. Tôùi chieàu saãm khi moïi vieäc xong xuoâi, anh con trai ra vöôøn tìm meï. Anh keâu leân :
- Trôøi ôi, ngoài ñaâu khoâng ngoài laïi voâ chính giöõa buïi tre. Roài laøm sao ra ñaây meï ?
- Phaùc ruïi ñaùm gai cho meï ra. Tao khoâng bieát laøm sao tao voâ ñaây ñöôïc.
- Noù sinh ba meï aø.
Cuï la toaùng leân :
- Thoâi thoâi ñöøng noùi nöõa. Keùo tao ra cho tao xuoáng nhaø thaèng ba tao ôû.
Caû tuaàn sau cuï môùi veà nhaø. Gaëp cuï, baø muï cöôøi :
- Coù gì ñaâu maø sôï thím. Tuïi nhoû maïnh khoûe bình thöôøng maø. (Haï gioïng) Thím bieát khoâng, naêm ngoaùi chaùu ñi ñôõ ñeû cho nhaø kia ôû laøng döôùi. Moâ Phaät thím ôi, cuõng sinh ba maø khoâng ñöùa naøo coù ñaàu heát !
- Nhaø noùi gì ?
- Daï, Trôøi Phaät thöông thím aø. Vaäy maø chaùu lo choân caát töøng ñöùa töû teá ñaøng hoaøng bình tónh laém. Moâ Phaät, tôùi toái veà nhaø thì chaùu môùi sôï, sôï tôùi noãi oùi möûa maáy ngaøy. Chaùu nghæ caû ba thaùng, maø ôû nhaø thì laáy gì aên neân laïi phaûi ñi laøm.
Tôùi ñoù thì baø cuï Chaéc nhö môùi hieåu ra caâu chuyeän, cuï reù leân, khua tay baán loaïn roài chaïy voäi ra saân. Cuï gaäp ngöôøi laïi, hai tay oâm ngöïc. Baø muï hoaûng quaù chaïy theo ra ñôõ hai vai cuï, töï nhuû thaàm laø taâm söï göûi khoâng nhaèm choã, chæ töôûng noùi vaäy cho cuï möøng, ai ngôø. Cuï oùi tôùi maät xanh maät vaøng... Ñeâm ñoù cuï leân côn soát...
Thieân haï baøn taùn raèng maáy ñöùa chaùu môùi ra ñôøi tuoåi khoâng haïp vôùi baø noäi, raèng caàm tinh cuûa tuïi nhoû laø meøo maø cuï Chaéc laïi tuoåi chuoät. Thaûo naøo maø ba ñöùa heø nhau chuïp baø cuï dính ngay. Raèng nhaø naøy coù moáng maàm cuûa quyû, ñaõ hai ñöùa trai roài maø coøn sinh moät hôi ba thaèng nöõa. Raèng tröôùc kia cuï coøn khoûe maïnh vaø cho ngay thaèng naêm ñi nhöng caùi caên cô vaãn coøn ñoù neân baây giôø tuïi noù trôû laïi haïi cuï, neân cuï ra ñi baát ngôø quaù, chôù söùc cuï coøn dai, tinh thaàn coøn minh maãn laém maø ! Nguoàn tin khaùc thì noùi caøng veà giaø cuï caøng nghi ngôø heát con caùi neân khoâng cho ñöùa naøo bieát ai thieáu ñuû bao nhieâu, cuï noùi caùi cuûa ñoù cuï döôõng giaø vaø cuùng Phaät. Maø Phaät thì khoâng thích höôûng caùi cuûa thaát ñöùc phi nghóa ñoù neân cho cuï quy tieân ñeå khoûi ... mang tieáng dính vaøo nhöõng ñoàng tieàn khoâng laáy gì laøm Phaät caû.
Thoâi thì ai cuõng noùi nho nhoû, daën nhau laø ñöøng noùi ai nghe. Daën nhau tôùi noãi khoâng caàn daën nöõa vì caû laøng ñeàu bieát. Xaùc cuï coøn naèm ñoù maø lôøi ñoàn ñaïi thì ñi xa tôùi taän beân Taøu. Nghe ñaâu ngöôøi con trai uùt coù göûi tieàn veà cuùng, göûi qua taän ngaû Hoàng Koâng hay gì gì ñoù.
Daân laøng chuùng toâi baøn taùn tôùi caùi cheát cuûa baø cuï Chaéc nhieàu hôn caùi cheát cuûa oâng Dieäm vaø oâng Taøu. OÂng Dieäm cheát thì daân laøng khoâng coù gì thay ñoåi caû, nhöng baø cuï Chaéc cheát thì khoâng noùi ra chôù coù laém anh chò boãng döng heát thaønh con nôï. Baø cuï ñi thình lình, chaúng kòp troái traên gì. Haàu nhö caû laøng ai cuõng tôùi phuùng vieáng, chaéc tröôùc aùnh maét lung linh höông khoùi treân baøn thôø, coù khoái anh chò xin cuï tha thöù boû qua nôï naàn, vaø khoâng queân caàu khaån Ñöùc Phaät daãn thaúng baø cuï tôùi Nieát Baøn ñeå duø coù nhôù ñöôøng veà, cuõng khoâng coøn tha thieát chuyeän ñoøi nôï nöõa. Boãng döng caû laøng caûm ñoäng.
- Meï ôi, dì Hai noùi laï quaù, ñaùng leõ baø cuï Chaéc phaûi cheát ñöôøng cheát saù hay cheát nöûa treân giöôøng nöûa döôùi ñaát môùi phaûi.
- Sao laïi môùi phaûi ?
- Vì baø cho vay caét coå, nhö vaäy laø aùc.
Toâi vaãn coøn nhôù nuï cöôøi dòu daøng cuûa meï :
- Baø kinh keä nhieàu vaäy thì aùc sao ñöôïc ? Duø coù aùc maø thaønh taâm tuïng nieäm baáy laâu nay thì Phaät naøo maø khoâng ñoäng loøng.
Mieâng
Paris, 30 Sept. 1998
[ Trôû Veà ]