Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Laøng toâi coù ba aáp, moãi aáp coù moät ngoâi chuøa. Toâi ôû aáp Quaûng Ñöùc, leân naêm tuoåi ñaõ bieát teân chuøa laø Chaâu Laâm, ñaõ thaáy oâng thaày chuøa ñaàu tieân trong ñôøi, thænh thoaûng ñi veà treân con ñöôøng xuyeân qua xoùm. Ba toâi daën :
Maùi chuøa xöa
Voõ Hoàng - Khoâng ñöôïc keâu laø : "OÂng thaày chuøa" nghe chöa ? Hoãn.
Nhöng laïi khoâng baøy toâi moät caùch keâu khaùc. Trong caâu chuyeän, khi nhaéc tôùi oâng thaày... ñoù thì ba toâi duøng ba chöõ "Thaày Chaâu Laâm". Gioïng kính caån coù pha chuùt thaân tình, Nhöõng ngöôøi trong xoùm khi nhaéc ñeán teân thaày ñeàu coù chung moät gioïng nhö theá.
Ñi treân ñöôøng, thaày cöù nhìn thaúng, neùt maët dòu daøng khoâng vui khoâng buoàn. Toâi chòu khoâng ñoaùn ñöôïc tuoåi. Toùc vaø raâu laø hai boä phaän ñeå caên cöù maø ñònh tuoåi thì thaày ñeàu khoâng coù. Maët laïi khoâng neáp nhaên. Mieäng laïi khoâng cöôøi. Ñi giöõa chuùng toâi maø khoâng gaây neân tieáng ñoäng.
Chuøa Chaâu Laâm ôû caùch bieät nôi chaân nuùi, xa xoùm côø caây soá röôõi nhöng ñoái vôùi tuoåi aáu thô cuûa toâi nhö vaäy ñaõ laø xa hun huùt. Bôûi vì muoán ñi tôùi chuøa, chuùng toâi phaûi ñi boïc voøng chaân nuùi, ñi theo moät con ñöôøng quanh co coù nhieàu buïi gai baøn chaûi moïc ñaày. Caûnh vaät khaùc haún vôùi caûnh vaät treân xoùm, töôûng nhö laø hai theá giôùi rieâng bieät. Buïi caây aâm u raát nhieàu. Chim hoùt töù phía. Raén moái vaø kyø nhoâng boø reøn reït moãi laàn coù böôùc chaân tôùi gaàn. ÔÛ treân mieáng gai baøn chaûi chôm chôûm, ôû treân caønh caây moïc chìa ra ñöôøng, thænh thoaûng coù con kyø ñaø naèm yeân laëng ngheách caùi ñaàu maøu ñoû leân nhìn. Nhöõng ñoaïn ñöôøng quanh co voäi vaõ. Khoâng daùm chaïy thaúng moät maïch, khoâng muoán laøm phieàn loøng nhöõng bôø duoái bôø saäy, khoâng muoán ñoäng chaïm ñeán caû söï quaây quaån yeân laëng vaø khieâm toán cuûa luõ coû gaáu, con ñöôøng nhöôøng nhòn, len loûi neù traùnh.
Ngoâi chuøa troâng thaáy tröôùc maét nhöng phaûi ñi voøng qua nhöõng thöûa ruoäng thaáp, ñi löôïn qua maáy ngoâi thaùp cao, ñi boïc theo khu vöôøn nhoû roài môùi tôùi cöûa Tam quan. Ñaù lôûm chôûm döôùi chaân, ñaù chaát goà gheà laøm bôø thaønh bôø daäu. Taát caû laø coâng trình cuûa baøn tay caàn cuø, laø chöùng tích cuûa söï ngheøo khoù. Chaéc thaày truï trì vaø chuù Ñieäu phaûi töï tay vaàn ñaù, keâ choàng leân nhau, cheøn gheùp vaøo nhau trong nhöõng buoåi mai coøn ñaày söông, trong nhöõng buoåi chieàu coù tieáng sôn ca lanh laõnh hay trong ñeâm traêng thôm muøi hoa daïi. Khoâng coù daáu veát cuûa chieác bay thôï neà treân nhöõng keû ñaù, nôi dung thaân cuûa luõ raén moái, caéc keø.
AÁp toâi daân ít laïi ngheøo neân chuøa khoâng theå naøo giaøu ñöôïc. Hình nhö taøi saûn cuûa chuøa chæ coù hai mieáng ñaát thoâ, vaø ñeå coù luùa aên, nhaø chuøa phaûi laøm reõ baûy gia goáng ruoäng. Bôûi hoa lôïi ít oûi neân thaày truï trì chæ nuoâi noåi moät ñoà ñeä.
Ngöôøi ñoà ñeä naøy laø baïn chôi cuøng löùa vôùi chuù Ba toâi neân chuù toâi cöù tha hoà xöng hoâ baèng "thaèng", baèng "maøy" trong khi nhöõng ñaïo höõu cao tuoåi goïi baèng "chuù Ñieäu". Toâi thì baét chöôùc theo luõ nhoû, keâu baèng "oâng Ñieäu" duø OÂng chæ môùi khoaûng 16-17 tuoåi. OÂng Ñieäu lo saï luùa, laøm coû, taùt nöôùc ruoäng. Moät hoâm bò baïn beø ruû reâ, trong ñoù coù chuù Ba toâi, haùi troäm luoân moät traùi döa haáu cuûa ñaùm raãy caïnh vöôøn chuøa roài baïch ra aên vôùi nhau. Thaày truï trì baét gaëp. Thaày luøa caû boïn voâ chuøa ñeå tra hoûi, sau ñoù thaày sai OÂng Ñieäu ra lieâu laáy caùi roi maây. OÂng böôùc ñi raát chaäm, töôûng nhö baøn chaân ñang baän suy nghó. Thaày bình tænh ñôïi. Khi caàm roi treân tay, thaày baét oâng naèm xuoáng.
Troùt ! Troùt ! Troùt ! OÂng Ñieäu laên qua laên laïi, khoùc oà leân, vöøa "Laïy thaày con lôõ daïi ! Laïy thaày con xin chöøa". Sau naêm roi, thaày ra lònh cho ngoài daäy. OÂng Ñieäu vaâng leänh ngoài daäy nhöng khoâng böôùc ra hieân laáy gaùo muùc nöôùc röûa maët nhö toâi töôûng. Maø oâng laïi ñöùng ngay ngaén tröôùc maët thaày roài boång oâng quì xuoáng laïy luoân ba laïy. Toâi ngaïc nhieân heát ñoåi. ÔÛ nhaø, moãi laàn bò cha toâi baét naèm xuoáng ñaùnh xong cho ngoài daäy laø toâi vöøa khoùc hu hu vöøa ra hieân muùc nöôùc röûa maët. Laàn naøo cuõng vaäy, y nhö moät nghi thöùc khoâng thay ñoåi. Laàn ñaàu tieân thaáy moät ngöôøi bò ñaùnh laïy taï ngöôøi vöøa ñaùnh mình, loøng toâi chôït naûy sinh moät caûm giaùc laï. Moät söï kính troïng boài hoài. Nhöng chöa heát. Thaày truï trì ung dung noùi :
- Ñi voâ laøm leã saùm hoái.
OÂng Ñieäu "daï", laïi keït cöûa laáy caùi aùo traøng maøu xaùm choaøng leân ngöôøi. OÂng chaâm moät neùn höông roài teû ra caém ôû maáy baøn thôø Phaät. OÂng laïi caàm duøi ñaùnh nhieàu hoài vaøo caùi troáng saám. Roài sau ñoù oâng quì tuïng nieäm eâ a moät laùt laâu. Luùc nhoû khi chöa ñi hoïc, toâi hay theo chuù Ba toâi ñi chôi lang thang neân caùi caûnh OÂng Ñieäu bò ñoøn, toâi chöùng kieán töø ñaàu ñeán cuoái. Toâi giöõ moät aán töôïng toát veà nhaø chuøa laø bôûi söï kieän ñoù. Coù laàn chuù toâi leùn chæ cho toâi coi moät caùi chum ñaát nung leân men ñaët ôû saân chuøa.
Chuù noùi :
- Caùi chum töông ñoù.
Toâi hoûi :
- Sao em ñeå ngoaøi naéng vaäy ?
- Ñem dang cho töông noù ngon. Maøy töôûng chuøa goït voû bí voû baàu roài böng ñoå ñoù haû ? Khoâng coù. Ñem boû voâ chum töông, ñeå laâu noù thaønh töông.
Chuù toâi khoâng coù oùc khoa hoïc, hay tin lôøi ngöôøi khaùc maø khoâng chòu phoái kieåm vôùi thöïc teá, thænh thoaûng laïi hay noùi aåu neân toâi khoâng bieát söï thöïc coù phaûi ñoù laø moät caùch laøm töông ñôn giaûn hay khoâng. Nhöng cho daàu khoâng cho bieát chaéc, toâi cuõng coù theå quaû quyeát raèng caùch laøm töông ôû chuøa naøy phaûi laø caùch ñôn giaûn thoâ sô hôn heát. Cöù nhìn loái soáng cuûa thaày truï trì vaø cuûa oâng Ñieäu laø bieát ngay. Ngoaïi tröø caùi aùo naâu daøi maëc ñi ra ñöôøng laø töôm taát, coøn khi ôû chuøa thì thaày maëc aùo vaûi thoâ vaït hoø maøu xaùm coù nhieàu muïn vaù nôi vai hoaëc nôi cuøi choû. Caùi vaït aùo nhoïn laøm cho daùng thaày töø maûnh mai trôû neân gaày goø. Thuoác laù thaày huùt laø thöù thuoác töï tay thaày troàng. Vaøi chuïc caây thuoác moïc ôû moät vaït ñaát nhoû ñaày soûi ñaù nôi cöûa soå nhaø Ñoâng, coù nhöõng laù giaø ôû gaàn goác ñaõ ñöôïc töôùt ñi. Ñi ra ñöôøng thì thaày mang guoác sôn, coøn ôû chuøa thì mang guoác baèng goã caây saàu ñoâng töï thaày ñeõo laáy. Quai guoác laø moät maûnh da traâu cöùng.
Moät caûnh chuøa ngheøo naøn nhö vaäy khoâng theå ban phaùt lôïi loäc vaät chaát cho ai heát, nhöng nhôø ñoù maø noù trôû neân thaân maät vôùi moïi ngöôøi. Ai muoán gheù chôi chuøa cuõng ñöôïc, gheù vaøo giôø naøo cuõng ñöôïc, cuûa Tam quan gaàn nhö khoâng bao giôø ñoùng. Nhaø chuøa khoâng phaûi coi chöøng keû troäm caép vì chaúng coù chi ñaùng ñeå troäm caép. Coù maáy buïi chuoái moác ñuùng ôû maùi chuøa laø hay coù traùi höôøm treân nhöõng buoàng chuoái naëng. Luõ chim chaøo maøo toïc maïch bao giôø cuõng thaáy tröôùc vaø leùn moå troäm. Ngöôøi töø xoùm laïi phaûi ñi baêng qua moät quaõng ñoàng troáng, ai coâng ñaâu xaùch moät buoàng chuoái treân tay. Quaû raèng chæ coù luõ chim laø chuyeân moân aên troäm quaû chuøa. Maáy traùi maõng caàu chín queân haùi ngoaøi vöôøn, chuøm ôùt ñoû, nôi buïi ôùt ôû vaïi nöôùc ruû reâ luõ chim ñoäi muõ, chim chìa voâi tuï hoäi laïi vöøa aên vöøa noùi chuyeän rinh raû. Buïi thôm, caây mít ôû sau löng chuøa thì coù luõ soùc ranh maõnh doøm chöøng.
Ngöôøi tìm ñeán chuøa thöôøng ñeå xin nghæ maùt hay ñeå tìm nöôùc uoáng. Ñoù laø tröôøng hôïp nhöõng ngöôøi caáy luùa, cuoác coû mía ôû nhöõng ñaùm ruoäng ñaùm thoå gaàn ñoù. Buoåi tröa nghæ tay, veà trong xoùm thì xa, ngoài döôùi goác caây thì hanh naéng, saün coù chuøa gaàn xin vaøo nghó ôû chaùi sau. Nöôùc uoáng thì saün ôû chum, duøng bao nhieâu cuõng coù, tha hoà. Tuy nhieân, duøng chæ heát möôi gaùo nhöng hoï baûo nhau ra gieáng xaùch chaâm vaøo cho ñaày ñuû ñaày lu, ñôõ tay chuù Ñieäu moät böõa. Hoâm naøo mo côm goùi theo maø thieáu ñoà aên thì chuù Ñieäu muùc cho cheùn nöôùc.
Maáy ñöùa chaên boø, luõ nhoû haùi cuûi hay gheù xuoáng chuøa xin muoái. Boø luøa thaû aên ôû chaân nuùi coøn chuùng thì tuï hoäi laïi ñaùnh ñaùo ñaùnh troáng hoaëc suïc saïo vaøo caùc buïi caây ñeå haùi oåi, haùi sim, muùi deû, nhaõn chaøy... Khi khoâng nhaèm muøa traùi caây thì böùt ñôõ laù dang laù me roài xuoáng chuøa xin muoái leân chaám aên. Böôùc qua vaïi nöôùc thaáy coù ôùt chín thì leùn haùi moät hai traùi ñeå leân giaõ chung vôùi muoái. Neáu thaày truï trì hay chuù Ñieäu baét gaëp thì cuõng chæ "EÂ ! EÂ !" vaøi tieáng vaø ngöôøi phaïm loãi ruùt tay ram beõn leõn cöôøi roài ñi luoân. Khoâng ai nôõ nghó raèng ñoù laø moät söï aên caép. Caùi khoâng khí tòch mòch bao dung nuoâi döôõng hæ xaû.
Leân baûy tuoåi toâi ñi hoïc ôû tröôøng Thieân Ñöùc, caùch nhaø moät con ñoø vaø hai caây soá ñöôøng boä. Tröôøng naèm ôû treân choûm nuùi. Do maáy ngöôøi baïn lôùn daãn daét, moät hoâm ñang giöõa giôø hoïc toâi cuõng "xin pheùp thaày cho ra ngoaøi". Thaät tình toâi khoâng hieåu "ñi ra ngoaøi" laø ñi ñaâu maø cöù thaáy maáy chò lôùn hay giô ngoùn tay leân xin. Gaïn hoûi maõi moät chò teân laø Khoan, - sau naøy leân lôùp Tö toâi cöù keâu laø chò Löu Khoan bôûi ngaãu nhieân toâi ñoïc ñöôïc trong moät cuoán saùch taäp ñoïc cuõ cuûa cha toâi keå söï tích oâng Löu Khoan coù ngöôøi thò nöõ böng baùt chaùo leân haàu, lôõ tay ñaùnh ñoå chaùo ra aùo chaàu vaân vaân, - giaûng cho toâi nghe :
- Ñi ra buïi duoái ngoài maùt.
Toâi noùi :
- Ngoài trong lôùp ñaâu coù nöïc ? Maùt buoàn nguû luoân.
- Nhöng ñaâu baèng ôû ngoaøi nuùi ? Saün traùi duoái chín haùi aên luoân.
- Nhaèm truùng caây duoái ngoït thì traùi duoái chín aên nhö ñöôøng pheøn, - toâi ñang nghó tieáp. Nhaèm caây duoái traùi ñaéng thì boû ñi, löïa cho ñöôïc caây duoái ngoït. Kieán vaøng ñít böï öa traùi duoái laém, boø töøng ñaøn...
- Ñoâi hoài chaïy tuoät doác xuoáng luoân chuøa Caûnh Phöôùc, - chò Khoan tieáp. Xin vaøi traùi chanh chaám aên vôùi muoái.
Theá laø toâi laäp taâm muoán ñi hoang moät böõa. Toâi ñôïi giôø chöõ Nho cuûa thaày Leâ Ngu Taân. Thaày hieàn, khoâng ñöùa naøo sôï. Chò Khoan ñôïi toâi ôû ngoaøi cöûa lôùp. Thaáy toâi ra, chò khen lieàn :
- Ñöôïc ñoù. Maøy phaûi daïn leân moät chuùt. Thoâi böõa nay khoûi aên duoái ñi. Tao cho maøy xuoáng chuøa Caûnh Phöôùc.
Khoâng caàn hoûi toâi coù ñoàng yù khoâng, chò cöù xoå doác luoân. Trôøi ôi ! Trieàn doác thì ñöùng maø chò cöù chaïy baêng aøo, chaïy quaù ñaø phaûi oâm luoân moät nhaùnh caây môùi haõm bôùt toác löïc. Nhieàu laàn nhö vaäy. Cuoái cuøng chuùng toâi loït vaøo saân chuøa.
Keøm vôùi söï bôõ ngôõ, caùi caûm töôûng ñaàu tieân cuûa toâi laø chuøa Caûnh Phöôùc giaøu hôn chuøa Chaâu Laâm. Coù nhieàu maøu traéng cuûa voâi môùi nôi truï hieân, nôi vaùch. Coù söï baèng phaúng roäng raõi nôi saân, caùc loái ñi ñöôïc vieàn baèng coû toùc tieân. Hoa ñöôïc troàng thaønh boàn. Coù moät daõy nhöõng caùi hoà lôùn ñaép baèng xi maêng trong thaû beøo hay troàng sen. Vöôøn chuøa keá tieáp theo saân. Moät caây saøn voït nöôùc caát tieáng keõo keït. Nhieàu caây chanh laù xanh um ñöùng keà theâm gieáng. Kheá, oåi, buïi moân baïc haø, caây böôûi, vaït baép, vaït cuû mì, vaø xa hôn, nhöõng caây cao coù hoa maøu ñoû ñöùng caïnh nhöõng ngoâi thaùp. Nhieàu laàn sau toâi laïi coù dòp xoå doác ñeå xuoáng thaêm chuøa Caûnh Phöôùc vaø moãi laàn nhö vaäy giuùp toâi khaùm phaù theâm moät neùt phong löu cuûa chuøa. Thaày truï trì vui veû nhìn chuùng toâi, ngaét cho nhöõng traùi chanh vöøa voø ñaàu aâu yeám. Nhöõng luùc aáy toâi boãng nhôù ñeán khuoân maët traàm ngaâm cuûa thaày Chaâu Laâm vaø khoâng hieåu taïi sao toâi chôït thaáy thöông thaày. Toâi thöông ngoâi chuøa ngheøo, coù nhieàu maøu xaùm nôi cöûa nôi vaùch, coù moät caùi saân khoâng ñuû söùc ñeå baèng phaúng vaø vuoâng vöùc, coù nhieàu soûi ñaù ñeán noãi caây kheá cuõng khoâng troã ñöôïc maøu xanh.
Chuøa Chaâu Laâm coù moät caùi teân noâm laø "Chuøa Ñoáng Ma". Teân ñoù daønh cho nhöõng ngöôøi bình daân trong xoùm goïi. Chuøa Caûnh Phöôùc khoâng coù teân noâm. Trong tuoåi aáu thô, toâi ñaõ nghó raèng ñoù laø moät söï thieät thoøi cuûa keû giaøu. Lôùn leân, toâi bieát raèng coù nhieàu ngoâi chuøa vöøa giaøu coù vöøa coù ñuû hai teân. Nhö Chuøa Ñaù Traéng vôùi teân "Saéc Töù Töø Quang Töï", Chuøa Toå vôùi teân laø "Saéc Töù Baùt Nhaõ Töï". Saéc töï töùc laø ñöôïc nhaø vua coâng nhaän vaø ban cho caùi teân. Nhö laø nhöõng con ngöôøi ôû ngoaøi ñôøi vöøa giaøu vöøa sang. ÔÛ Phong Thaêng coù moät ngoâi chuøa giaøu maø khoâng ñöôïc "saéc töù". Nhöng coù teân laø chuøa Baûo Sôn. Baûo Sôn, Linh Sôn, Phöôùc Sôn... nhöõng caùi teân khi ñoïc leân coù aâm duïng ñeán caû aâm ba, moùn trang söùc khoâng ñoøi hoûi phaûi coù nhieàu tieàn môùi saém ñöôïc. Coù moät moùn quaø chuøa saün loøng taëng cho ai caàn : ñoù laø nhöõng caønh boâng ñieäp.
Khoâng bieát tuïc leä xuaát phaùt töø ñaâu maø caû laøng toâi moãi laàn coù vieäc cuùng kî laø chæ chaêm chaêm ñi haùi boâng ñieäp ñeå caém leân baøn thôø. Neáu nhaèm ngaøy Teát thaùng Gieâng thì coù theå caém theâm boâng vaïn thoï, boâng trang ñoû. Nhöõng loaïi khaùc nhö cuùc, thöôïc döôïc, hueä, hoàng... daàu ñeïp nhöng laø moùn caém chôi giöõa ngöôøi traàn vôùi nhau. Tuïc leä ñoù chaéc ñaõ nhaém moät muïc ñích kinh teá roõ reät : caây boâng ñieäp troàng moät laàn maø ra boâng caû vaøi chuïc naêm bôûi noù laø thaân moäc lôùn côõ baèng caây taùo nhôn. Hoa coù hai loaïi, maøu ñoû vaø maøu vaøng moïc thaønh chuøm neân chæ caàn beû ba nhaùnh nhoû laø ñuû gheùp thaønh moät bình. Chuøa troàng ba, boán caây ôû treân loái ñi vaø nhö vaäy laø ñuû cho nhu caàu cuûa moät xoùm.
Söï lieân heä giöõa daân xoùm vaø nhaø chuøa laø moät lieân heä tinh thaàn, daàu khoâng saâu ñaäm thieát tha nhöng maø luùc naøo cuõng saün saøng hieän dieän. Khi coù nieàm ñau noãi buoàn quaù söùc giaûi quyeát cuûa ngöôøi thì veà chuøa ñeå tìm söï an uûi vaø hy voïng. Nhaø coù tang môøi thaày tuïng kinh sieâu ñoä, nhaø coù ngöôøi ñau oám traàm kha môùi thaày tuïng kinh caàu an. Möôøi naêm moät laàn, ban trò söï AÁp toå chöùc ñaøn traøng môøi thaày haønh leã, laøm chay muùa luïc cuùng suoát ba ngaøy ñeâm ñeå caàu an cho daân chuùng caû AÁp. Ngöôøi lôùn treû con, thanh nieân thieáu nöõ daäp dìu tôùi döï, aùo quaàn töôm taát taét maët maøy töôi vui khieán toâi nghó raèng ñaây vöøa laø leã Taï Ôn cho möôøi naêm ñaõ qua vöøa laø Leã Caàu An cho möôøi naêm seõ tôùi. Coã baøn doïn ra, ai coù maët cuõng ñöôïc môøi ngoài vaø caàm ñuûa thoï trai, khoâng phaân bieät keû lôùn ngöôøi nhoû keû sang ngöôøi heøn. Y nhö trong nhöõng ngaøy leã lôùn laøm chay ôû chuøa.
Trong nhöõng ngaøy ñoù, ngöôøi coù caàm tôùi bao ñeøn bao ñang hay buoàng cau naûi chuoái, ngöôøi coù goùp phaàn coâng ñöùc naêm caéc moät ñoàng hay goùi traø phong baùnh ñeàu ñöôïc môøi döï böõa côm chay ngang haøng vôùi keû chæ tôùi toø moø ñöùng coi. Coù ngöôøi quaù ngheøo thì tôùi laõnh phaàn goït voû bí voû khai hay vo gaïo ñaõi ñaäu. Coù ngöôøi toái maët toái maøy trong beáp.
Moät laàn toâi theo oâng toâi tôùi döï leã Raèm thaùng Baûy ôû chuøa. Thaày truï trì ngoài noùi chuyeän bình thaûn vôùi khaùc trong khi caùc ngöôøi naáu coã doïn baøn cöù töï ñoäng lo lieäu laáy. Hoï töï sai phaùi, phaân coâng laøm nhö chuyeän chuøa laø chuyeän cuûa nhaø hoï. Nhöõng tieáng keâu goïi, hoûi han, daën doø ñan cheùo vaøo nhau :
- Ñöa ñaây chai daàu phoäng !
- Ra vaùc theâm boù cuûi, em em. Laõy boù goäc ôû choã goác taùo ñoù.
- Lu gaïo ñeå ôû ñaâu ? Chôù tin naøy veùt heát roài.
- Hoûi chuù Ñieäu. Chuù Ñieäu ôi ! UÛa, maø cöù xuùc thuùng gaïo luùa Goøn cuûa coâ Naêm môùi ñoäi tôùi ñoù cuõng ñöôïc maø.
- Bí saùp naøy chaéc laáy gioáng ôû Ñôø-raêng [ Ñôn Döông ]. Traùi to maø daøi nhö con heo. ÔÛ trong chuøa Toå, naáu chay coù la-ghim Ñôø-raêng vaø Traø Laïch [ Ñaø Laït ] chôû xuoáng. Phaûi, chuøa Toå laø chuøa noåi tieáng nhaát cuûa caû tænh, coù nhieàu ñaïo höõu giaøu ôû caùc tænh khaùc cuõng xin quy y laøm ñeä töû. Moät soá caùc ñeä töû goác ôû Dran, Ñaø Laït. Moãi kyø leã lôùn, hoï gôûi theo xe haøng xuoáng töøng gioû caàn xeù to nhöõng baép su, caø roát, khoai taây, ñaäu Hoøa Lan, cuû caûi... Ngöôøi ra taû raèng, - coù leõ phaàn lôùn theo töôûng töôïng - caùc baø ñeä töû ñeàu maäp maïp, aùo daøi kim tuyeán loùng laùnh vaø vaøng ñeo ñaøy coå tay, ngoùn ñeo ñaøy caø raù hoät xoaøn. Khi ngoài nghó ñeán moät coã chay thònh soaïn ôû Chuøa Toå, caùc baø Lyù Baø Höông chaéc coù öôùc ao ñöôïc thöôûng thöùc coi noù ngon ra laøm sao nhöng toâi tin raèng ñoàng thôøi hoï laïi cuõng ñang theâm yeâu thöông ngoâi chuøa ngheøo cuûa hoï vaø cuoäc ñôøi taàm thöôøng cuûa chính hoï. Ngheøo naøn laø moät sôïi daây thaân aùi raøng buoäc moïi ngöôøi. Khi coùñoàng tieàn dính döï vaøo thì ñoàng tieàn gaây maàm chia reõ.
- Khoâng khí cuûa moät böõa coã chay khaùc xa vôùi moät böõa coã maën. Khoâng coù söï naùo nöùc cuûa ngöôøi döït leã coã. Khoâng ai tham aên, haùu aên, moïi ngöôøi ñeàu höôøn ñaõi môøi moïc nhau. Chæ vì moùn chay cuûa nhaø queâ hoài ñoù khoâng coù nhöõng myõ vò ñam meâ. Xaøo thì ñaäu ñuõa xaøo daàu, möôùp xaøo daàu, khoai lang xaøo daàu. Ñaïi khaùi laø moät moùn rau traùi ñöôïc laên qua trong daàu phoäng roài naèm trong chaûo ñaäy vung haàm hôi cho chín. Moùn canh thì nhôø ñaäu phoäng maø ngoït, khaùc nhau chæ coù baùt naøy laø bí ñoû, baùt kia laø baàu, baùt noï laø rau caûi.
Trong böõa aên coù baøy luoân caû caùc moùn traùng mieäng. Vaø möôøi laàn nhö moät, theá naøo cuõng coù moät ngöôøi ñöa ra yù kieán:
- AÊn chay thì gaëp boû nhieàu moùn voâ chung moät baùt roài aên môùi ngon.
Laàn naøo döï böõa aên chay toâi cuõng coù yù ñôïi chôø xem ai seõ ñaàu tieân noùi leân caâu ñoù. ÔÛ nhaø toâi thì y nhö coâ Baûy toâi laõnh phaàn noùi tröôùc. Vaø chuù Ba toâi thöïc haønh lieàn. Chuù laáy moät baùt canh, beû baùnh traùng nöôùng boû voâ, gaép xaøo ñaäu xaøo khoai, noäm ñu ñuû boû voâ vaø chuù chuaån bò bieåu dieãn. Coâ toâi ñaûy ñóa coám vaø baùnh in laïi gaàn (ôû mieàn Trung, coám laø thöù baùnh laøm baèng boät neáp rang troän ñöôøng ñoùng khuoân) :
- Boû luoân mieáng coám voâ.
Chuù Ba cöôøi lieàn :
- Phaûi ñoù, nhö vaäy môùi ñuùng ñieäu aên chay.
- Khi toâi lôùn leân ñi ñaây ñi ñoù, toâi ñöôïc dòp gheù thaêm nhieàu ngoâi chuøa sang troïng, ñöôïc döï nhieàu böõa tieäc chay thònh soaïn ngon laønh. Moãi laàn nhö vaäy laø loøng toâi laïi buøi nguøi nhôù ñeán ngoâi chuøa queâ cuûa toâi, ñeán nhöõng böõa coã chay thanh ñaïm ngheøo naøn, thanh ñaïm ñeán möùc "coù theå troän nhieàu moùn vaøo nhau" maø khoâng sôï maát höông vò. Bôûi leõ, than oâi, coù höông vò gì ñaâu maø goïi baèng maát ?
Nhöõng kyû nieäm ngaøy thô aáu daàu coù thôøi gian caùch trôû nhöng baây giôø ñaây moãi laàn nhôù laïi laø toâi thaáy hieän leân roõ raøng tröôùc maët. Toâi coù theå nghe caû gioïng noùi vôùi aâm thanh rieâng bieät cuûa töøng ngöôøi. Baø Boä, buoân traàu cau ôû Chôï Chieàu, moãi laàn leã xong tôùi muïc thieâu vaøng laø kheä neä laõnh böng caùi nia lôùn treân xeáp ñaày nhöõng tôø giaáy tieàn, thanh y, giaáy vaøng baïc ra tröôùc saân chuøa. Baø chaâm löûa ñoát töøng xaáp roài chaép tay nhìn ngoïn löûa moät caùch cung kính. Nhöõng taøn tro giaáy vôõ ra, bò hôi noùng cuoán huùt bay leân, löôïn löõng lôø. Baø xuyùt xoa vaùi boán phía roài noùi vôùi nhöõng baø con ñöùng nhìn chung quanh :
- Caùc Ñaúng tôùi nhaän aùo vaø vaøng baïc ñoù. Caùc Ngaøi ñöùng ôû treân cao.
Khoâng ai baøy toû yù kieán. Baø ñaønh noùi tieáp, nhö ñeå thuyeát phuïc moät keû hoaøi nghi, töôûng töôïng naøo ñoù, caùi lyù luaän baø ñaõ chuaån bò saün ôû nhaø, coù leõ ñaõ noùi nhieàu laàn ôû nhieàu nôi roài :
- Chôù trôøi ñaâu coù gioù maø taøn tro cöù nhaém treân cao maø bay ?
Moïi ngöôøi voäi vaõ nghieâm chænh vaø kính caån. Caû caùi khoâng gian aâm u cuûa buoåi chieàu nôi saân chuøa nhö ñaày nhöõng vong linh, nhöõng coâ hoàn tuï hoäi. Baø Boä thaät xöùng ñaùng ñöôïc caùc Ñaúng ban thöôûng. Toâi chöa thaáy moät khuoân maët naøo raïng rôõ nhö khuoân maët baø luùc aáy.
Traûi qua cuoäc chieán giaèng co, aáp Quaûng Ñöùc cuûa toâi ñaõ thaønh baõi chieán tröôøng. Ñoàng baøo boû nhaø cöûa ruoäng vöôøn luõ löôït goøng gaùnh ra ñi. Ngoâi chuøa xöa chaéc coøn tòch lieâu taøn pheá hôn xöa, nhöõng con chim chaøo maøo chìa voâi chaéc cöù ngang nhieân laøm toå ngay ôû chaùi sau, hieân tröôùc./.
Voõ Hoàng
Source : Trang nhaø Quaûng Ñöùc
Computer typesetting: Haûi Haïnh
[ Trôû Veà ]