Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Chuyeän Coû Caây Nguyeân Khaùnh
______________
"May I a small house and large garden have,
And a few friends and many books both true
Both wise, and both delightful too!"
Abraham Cowley
Hieän töôïng El Nino ñaõ ñem muøa Xuaân laïi vôùi Thuû ñoâ Washington sôùm hôn moät tuaàn vaø ñaùnh löøa du khaùch: ngaøy April Fool 1998 chæ coøn hoa ñaøo cuoái muøa tôi taû. Daân thuû ñoâ naêm nay troán ñöôïc muøa tuyeát vaø khoâng queân chia xeû nieàm baát haïnh vôùi caùc tieåu bang bò baõo luït taøn phaù, vaø caû queâ höông beân kia baùn caàu bò thieät haïi naëng neà do baõo Linda.Cöù ñeán thaùng tö laø nhöõng keû quan taâm ñeán coû caây laïi lo kieåm ñieåm hoa laù trong nhaø, trong vöôøn, söûa soaïn öôm haït trong nhaø, ñem caây ra vöôøn ñeå kieám chuùt khoâng khí vaø naéng trôøi sau ba boán thaùng phaûi troán traùnh nhöõng côn laïnh ñoät xuaát, haøn thöû bieåu xuoáng thaáp döôùi 0 ñoä C. Baét ñaàu nhöõng nieàm vui môùi, pha vôùi lo laéng chôø ñôïi... Cuõng coù ganh tò vôùi baø con ôû mieàn Taây, muøa xuaân beân aáy ñeán sôùm hôn vaø muøa ñoâng khoâng da dieát laém. Thaät laø baát coâng: Taïi sao hoa Traø My (Camellia) beân ñoù troàng haøng raøo, maø beân naøy phaûi naâng niu töøng ñoùa moät? Coøn Impatiens cao ñeán 5, 6 feet vaø moïc naêm naøy qua naêm noï, ñaâu coù phaûi troàng haøng naêm nhö ôû ñaây! Hoa Cyclamen thì tha hoà phôi söông phôi naéng, ñaâu coù khoù tính, phaûi choïn choã trong nhaø nhö beân naøy! Hoa hoàng thì khoâng bò baày thoå phæ Japanese Beetle phaù phaùch, laøm toå vaø sinh saûn, taøn nhaãn ñuïc khoeùt tan naùt bao caùnh hoa. Khí haäu oân hoøa nhö theá maø coøn ñöôïc caùc loaïi hoa xöông roàng röïc rôõ toâ ñieåm ñaây ñoù! Vaø caû lan ñuû loaïi ngoaøi vöôøn, trong nhaø. Caùc loaïi hoa traùi nhieät ñôùi cuõng thích nghi deã daøng, hoa giaáy, huyønh anh, thoâng thieân, truùc ñaøo moïc ñaày, ñaâu coù moãi ñoä cuoái thu laø phaûi kheä neä khieâng vaøo nhaø troán laïnh. Heøn chi di daân Ñoâng Nam AÙ ña soá taäp trung veà California. Noùi vaäy chöù daân mieàn Ñoâng mình coù thaät taâm muoán doïn qua mieàn Taây khoâng? Ñi roài thì laøm sao hoài hoäp khaùm phaù caùnh hoa xuyeân tuyeát (Crocus) ñaàu muøa, vaø ñeám töøng ngaøy cho ñeán moät saùng thöùc daäy boãng thaáy hoa anh ñaøo nôû roä? Ñi maø ñeå nhôù hoa Dogwood hoàng töôi thaém trong vöôøn; nhôù nhöõng neùt chaám phaù cuûa hoa Dogwood traéng daïi, giöõa röøng laù maàu luïc noõn thaät neân thô? Nhôù nhöõng chuù chim coå ñoû ñi troán laïnh, töø mieàn Nam trôû veà, xa laï ngay vôùi toå cuõ cuûa chính mình ñang naèm trô treân caønh truïi laù! Nhôù nhöõng tröùng saùo maàu xanh lô do chim meï ham vui lô ñeãnh ñaùnh rôi treân coû. Vaø nhôù nhaát laø nhöõng buoåi giao muøa, xuaân haï thu ñoâng roõ reät.
Gaàn hai thaäp nieân ñònh cö ôû mieàn Ñoâng Baéc naøy, ñöôïc chöùng nghieäm bao nhieâu laàn ñoåi ñôøi cuûa moïi ngöôøi vaø cuûa chính baûn thaân mình; moät trong nhöõng ñieàu thuù vò nhaát laø bieát theâm veà thaûo moäc cuûa xöù oân ñôùi, vôùi bieát bao khaùm phaù môùi cho daân mieàn nhieät ñôùi. Laøm vöôøn ñaõ trôû thaønh kyõ ngheä lôùn thu huùt bao nhieâu thaønh phaàn duø giaàu duø ngheøo. Ngoaøi ra laøm vöôøn coøn laø moät moân theå thao, moät thöù giaûi trí, hay laø moät loaïi thuoác an thaàn, moät caùch thöïc taäp Thieàn caàn thieát trong cuoäc soáng caêng thaúng ôû caùc nöôùc kyõ ngheä tieân tieán... Vaø ngheä thuaät laøm vöôøn coù khi trôû thaønh trieát lyù soáng, cho ta bao baøi hoïc khoâng khaùc tröôøng ñôøi!
Böôùc ra vöôøn laø nhö thaáy hình aûnh cuoäc ñôøi thu nhoû laïi, cuõng thieân hình vaïn traïng. Nhu caàu vaø ñieàu kieän taêng tröôûng duø trong cuøng moâi tröôøng soáng nhöng vaãn coù nhieàu ñieåm dò bieät. Cuõng ñònh luaät "Maïnh ñöôïc yeáu thua" muoân thuôû. Cöù thöû boû ñi vaøi tuaàn khoâng chaêm soùc thì vöôøn seõ trôû thaønh khu röøng nho nhoû, vôùi caây hoang, coû daïi laán aùt heát caùc loaøi hoa thôm coû laï. Phaûi boû coâng söùc töøng ngaøy môùi loaïi tröø heát caùc loaïi thaûo khaáu laãn saâu boï chæ chöïc xaâm laán vaø phaù hoaïi. Cuõng chaúng khaùc toå chöùc xaõ hoäi; nôi naøo maø "saâu boï leân laøm ngöôøi" thì ñuùng laø beå khoå.
Caâu caùch ngoân moäc maïc töø nghìn xöa vaãn maõi maõi laø khuoân vaøng thöôùc ngoïc cho nhaân loaïi. Nhaø noâng coù boán moùn chính laø Nöôùc, Phaân, Caàn, Gioáng, caû boán moùn chöù khoâng rieâng gì gioáng, taïo ñieàu kieän cho caây ñôm quaû. OÂng baø VN ngaøy xöa coù caâu: "Coù phöôùc thì troàng lau leân luùa, maø voâ phöôùc thì troàng luùa hoùa lau". Thaät ra caùc gioáng caây vaø hoa traùi ñeïp quí phaàn lôùn ñeàu ñöôïc con ngöôøi vun troàng vaø laøm lai gioáng töø caùc gioáng hoang töø ngaøn vaïn naêm kinh nghieäm vaø caøy saâu cuoác baãm. Con chaùu ñöôïc phaùt ñaït laø do phöôùc ñöùc oâng baø toå tieân ñeå laïi. Theá heä chuùng ta saép böôùc sang theá kyû 21 khoâng theå queân ôn bao ñôøi tieàn nhaân ñaõ daøy coâng taïo döïng neân cuoäc soáng tieän nghi vaø thoaûi maùi ngaøy hoâm nay... Nhöõng phong traøo troàng caây xanh, baûo veä moâi tröôøng (environment), taùi xöû duïng nguyeân lieäu (recycling), nhaéc nhôû cho theá giôùi tieâu thuï nhôù daønh duïm cho theá heä mai sau!AÊn traùi nhôù keû troàng caây Caên baûn cuûa söï soáng laø ñieàu ñoä vaø nhôø ñoù maø coù ñöôïc quaân bình. Nhieàu naéng, phaân hoaëc nöôùc quaù chaúng coù lôïi, maø coù khi coøn laøm haïi caây coái.Trung ñaïo Vieäc xeùn tæa ñuùng möùc cuõng raát caàn thieát cho thu hoaïch. Nhôù laø toát laù thì khoâng toát hoa; nhieàu phaân quaù seõ laøm chaùy luoân baõi coû. Khoâng neân tham lam oâm ñoàm maø queân maát troïng taâm cuûa ñôøi soáng maø mình caàn chaêm boùn. Quan nieäm veà TRI TUÙC (bieát ñuû) ñem aùp duïng thaät laø khoù: Bieát theá naøo laø vöøa ñuû? Cho mình, cho moïi ngöôøi. Nhôø giaùo duïc vaø phöông tieän truyeàn thoâng toái taân, con ngöôøi ñaõ bieát quaù nhanh vaø quaù nhieàu, nhöng caàn bao nhieâu cho ñôøi soáng ñöôïc quaân bình, thoaûi maùi, thì vaãn coøn moø maãm. Cho vaø nhaän bao nhieâu laø ñuû? Coù theå baèng caùch kieåm ñieåm nhöõng gì ñaõ xaûy ñeán, baèng tónh taâm, baèng thieàn quaùn...?
ÔÛ mieàn Ñoâng Baéc naøy, neáu kieân nhaãn theo doõi vaø kheùo choïn thì haàu nhö cöù moãi tuaàn laø vöôøn nhaø baïn coù theå coù moät vaøi loaïi hoa môùi, moãi loaïi nôû chöøng 3 tuaàn. Baét ñaàu töø hoa Xuyeân tuyeát (Crocus), ñeán Moäc lan (Magnolia), ñeán Thuûy tieân (Daffodils), Anh ñaøo (Cherry) roài Tulip... baùo hieäu cho muøa xuaân. AÁm hôn moät chuùt laø Bích ñaøo (Peach) vaø Red Butt (töïa nhö hoa kheá beân mình)... ñua nôû. Nhöõng chuøm Tuyeát caàu (Snowball) traéng xoùa laø moät dö aûnh cuûa muøa ñoâng. Cuoái thaùng tö laø muøa cuûa Dogwood (khoâng laøm sao dòch teân naøy nguyeân vaên cho hay ñöôïc!) hoàng vaø traéng vôùi daùng caây nhö trong tranh thuûy maïc. Roài thaùng 5 röïc rôõ, thaät xöùng ñaùng vôùi coâng cuûa "April shower" ñaõ ñem laïi caû röøng "May flower" hoa Ñoã quyeân (Azalea) muoân maàu. Beân caïnh ñoù laø nhöõng buïi Ngoïc tuù caàu (Hydrangea) vaø Rhododendron... Ngaøy leã Mother's day (chuû nhaät thöù nhì cuûa thaùng 5) thöôøng ñöôïc choïn laøm moác ñeå ñem caây ra vöôøn, naøo baàu, bí, möôùp, naøo ôùt ñuû loaïi; vaø troàng hoa muøa heø muoân hoàng ngaøn tía: Begonia, Petunia, Verbena, Impatiens... coù loaïi nôû suoát 5 thaùng. Neáu khoâng kieân nhaãn vaø voäi vaøng mang caây ra sôùm hôn vaøi tuaàn thì nhöõng côn laïnh ñoät ngoät döôùi 0 ñoä (frost) seõ khoâng tha. "The right thing, the right person, in the right place, at the right time", hieåu ñöôïc vaø bieát kieân nhaãn chôø ñôïi thì vöôøn hoa cuoäc ñôøi tha hoà ñaâm choài naåy loäc. Nhôù laïi moät chò baïn ñaët teân cho tình yeâu cuûa tuoåi Teenage treân xöù Myõ naøy laø "Tình 3 tuaàn" choùng nôû, choùng taøn. Coù phaûi phong caûnh vaø thuûy thoå cuõng aûnh höôûng phaàn naøo leân taâm tö, tình caûm cuûa con ngöôøi?Thôøi ñieåm Caây coû caàn ñöôïc naâng niu vaø coù caù tính caàn ñöôïc toân troïng ñeå naåy nôû khoâng khaùc chi ngöôøi. Nhôù ñeán chuù Hoaøng töû Beù cuûa vaên haøo St Exupeùry raùng baûo veä cho caây hoa hoàng treân tinh caàu tí hon cuûa mình vôùi caâu baát huû: "Je suis responsable de ma rose". Coù nhieàu ngöôøi ñaõ kinh nghieäm laø caây coái cuõng coù tình caûm. Moät loaïi thaàn giao caùch caûm naøo ñoù ñaõ laøm caây uû ruõ hoaëc cheát ñöùng khi trong gia ñình coù tang. Hoaëc neáu mình chaët caây böøa baõi coù theå ñöa ñeán ñieàm xui xeûo cho ngöôøi thaân. Ai maø khoâng caûm thaáy nhoùi tim khi voâ tình laøm gaãy moät choài hoa mình töøng naâng niu vaø chôø cho hoa nôû moãi ngaøy.Thöông yeâu, naâng ñôõ, baûo veä Caém coät, döïng giaøn, giuùp cho caây ñöùng vöõng chaúng khaùc naøo taäp cho con bieát ñöùng, bieát ñi nhöõng böôùc ñaàu chaäp chöõng; hoaëc ñöa tay ra ñôõ ngöôøi thaân hoaëc beø baïn ñang rôi vaøo hoaøn caûnh nghieät ngaõ. Laïi coøn caùi beänh dò öùng (allergy) laøm khoå caùc ngöôøi khoâng yeâu hoa ñaõ ñaønh, maø haønh haï nhöõng ngöôøi yeâu hoa môùi laø baát coâng. Ñuùng laø haïnh phuùc coù khi phaûi traû giaù ñaét! Moät loaïi "thuù ñau thöông", vöøa ngaém hoa vöøa suït suøi, chaûy nöôùc maét! Ngöôøi ta baïc ñaõi, haét huûi maø mình vaãn khoâng muoán rôøi. "Hoa cuùc vaøng nhö noãi nhôù daây döa" cuûa Teá Hanh ñaâu coù ngôø cuõng laø noãi khoå cho moät soá ngöôøi.
Ñaõ coù bao nhieâu loaøi thaûo moäc ñaõ bò dieät chuûng treân quaù trình tieán hoùa cuûa vuõ truï theo luaät sinh toàn. Coù theå than "EÙp daàu eùp môõ, ai nôõ eùp hoa" vôùi maáy coâng ty caây caûnh cöù muoán thay ñoåi thuûy thoå cuûa bao nhieâu gioáng caây, chæ vì muïc ñích phuïc vuï thò hieáu cuûa con ngöôøi. Hoï ñaõ thaønh coâng vôùi kyõ ngheä caây kieång "Bonsai", khoâng ai bieát caây coù Ñau Khoå vì phaûi soáng chaät vaät trong caû traêm naêm! Trôû laïi vaán ñeà cuûa chuùng ta: Trong quaù trình di taûn cuûa daân VN, vaán ñeà thích nghi vôùi cuoäc soáng ñeå vöôn leân ñaõ khoâng khoù khaên ñoái vôùi giôùi treû, dó nhieân laø phaûi chaáp nhaän "Nhaäp gia tuøy tuïc", coù khi phaûi thay ñoåi theo kieåu quay 180 ñoä. Nhöng ñoái vôùi caùc cuï giaø thì chaúng khaùc naøo böùng caây coå thuï sang troàng ñaát môùi. Vì muïc ñích Ñoaøn tuï gia ñình, hay ñuùng hôn ñeå Löông taâm ñöôïc yeân oån, ñeå ñöôïc lo troøn chöõ Hieáu, chuùng ta ñaõ ñem cha meï giaø sang soáng cho heát cuoäc ñôøi ôû xöù ngöôøi. Laøm sao böùng heát goác reã caây coå thuï? Theá naøo roài cuõng coù ít nhieàu thieät thoøi vaø hy sinh, theo luaät choïn loïc vaø ñaøo thaûi töï nhieân (seùlection naturelle). Vaø coù phaûi theá heä "baùnh keïp" ôû tuoåi trung nieân maø Myõ goïi laø "Sandwich generation" laø khoù xöû nhaát, vì ngoaøi vieäc chính baûn thaân mình phaûi lo thích nghi hoaøn caûnh môùi trong luùc vaát vaû lo sinh keá, laïi coøn phaûi ñöông ñaàu vaø tìm caùch giaûi quyeát nhieàu vaán ñeà cho theá heä cha anh raát khoù thay ñoåi, vaø theá heä con em thay ñoåi quaù nhanh!Thích öùng moâi tröôøng Ai ñaõ noùi caâu: "Tous les changements, meâme les plus souhaiteùs, ont leur meùlancolie"...?
*
Laù phong ñoû nhö moái tình ñöôïm löûa,
Hoa cuùc vaøng nhö noãi nhôù daây döa
(Thô Teá Hanh)
Gioù heo may ñaõ veà... Coû caây ôû mieàn Ñoâng Baéc chuaån bò cho nhieàu thay ñoåi lôùn, ñeå baét ñaàu chu kyø môùi, theo luaät tuaàn hoaøn cuûa vuõ truï. Dieäp luïc toá töø töø nhöôøng choã cho caùc saéc toá vaøng vaø ñoû, toâ maàu röïc rôõ nhöõng röøng phong, röøng soài noåi baät treân neàn trôøi trong xanh. Vôùi trôøi naøy, ñaát naøy, nhaø vaên Thanh Tònh chaéc seõ caûm höùng nhieàu hôn laø "Haøng naêm cöù vaøo cuoái thu, laù ngoaøi ñöôøng ruïng nhieàu...". Vaø khoâng bieát coù ai cuøng chia xeû noãi nieàm nhung nhôù vôùi thi só Teá Hanh, vôùi Laù phong ñoû vaø Hoa cuùc vaøng trong "Thô Tình Haøng Chaâu".Anh xa nöôùc neân anh yeâu theâm nöôùc,Coøn nhöõng ngöôøi yeâu thô vaên laõng maïn Phaùp, seõ deã tìm thaáy ñaâu ñaây hình aûnh quen thuoäc cuûa caäu beù Anatole France ñang ñi qua vöôøn Luxembourg, ngaém laù rôi rôi treân töôïng ñaù traéng, vaøo muøa töïu tröôøng.
Anh xa em neân anh nhôù em theâm...Ñoái vôùi daân troàng troït, muøa thu töùc laø muøa thu hoaïch, vaø phaûi lo voäi vaõ gaët haùi sao cho nhöõng côn laïnh ñoät xuaát khoâng ñuoåi baét kòp. Nhöng theá naøo roài cuõng coù hoâm thöùc daäy thaáy hoa laù, coû caây uû ruõ vì traûi qua moät deâm giaù baêng, baùo hieäu muøa ñoâng saép tôùi.Gaët haùi vaø san seû Ñeán thaùng 9, thaùng 10 laø nhöõng keû yeâu hoa coû coù theâm thuù vui trao ñoåi cho nhau caùc "hoa lôïi", vaø caùc gioáng caây môùi, baèng caùch chia caây hay xeû cuû, hoaëc taëng nhau caùc loaïi haït gioáng. Roài ñeán thaùng 11 vôùi leã Thanksgiving, laø ngaøy leã noùi leân loøng bieát ôn caùc baäc tieàn nhaân. Cuõng ñöøng queân nhöõng quaû bí, quaû ngoâ, cuû khoai, haït ñaäu, tuy ñaïm baïc nhöng laø moùn mieáng aên chính cuûa nhöõng ngaøy ñaàu laäp quoác. Ñaây cuõng laø ngaøy con chaùu khaép boán phöông quay veà sum hoïp ñaïi gia ñình, vaø san seû thaønh quaû cuûa moät naêm trôøi boân ba vaát vaû.
Theá heä thöù nhaát di daân sang Myõ hoïc ñöôïc moät chöõ raát hay laø Sharing (san seû). Vôùi lôïi töùc raát thaáp luùc ban ñaàu, nhieàu ngöôøi ñaõ "share" phoøng cho ñôõ toán tieàn nhaø, duøng "car pool" cho ñôõ toán tieàn xe coä, xaêng nhôùt, vaø coøn chia xeû nhieàu thöù khaùc nöõa. Caû moät theá heä treû, thöôøng ñöôïc goïi laø YUPee (Young Urban Professional) ngöôøi Myõ goác Vieät, ñaït ñöôïc thaønh quaû röïc rôõ treân nhieàu laõnh vöïc, ñaõ böôùc vaøo "mainstream" cuûa nöôùc naøy, ñaùng cho cha anh haõnh dieän nhö ngaøy hoâm nay, cuõng laø nhôø bieát chia xeû vui buoàn, söôùng khoå trong nhöõng naêm ñaàu tò naïn. Vaán ñeà laø laøm sao tieáp noái truyeàn thoáng toát ñeïp, ñeå cho theá heä con em veà sau khoâng chæ bieát chaïy theo caù nhaân chuû nghóa, nhö nhieàu baäc cha meï ñang baét ñaàu than phieàn.
Ña soá caây coû chæ nôû ñöôïc 4, 5 thaùng muøa heø, phaûi troàng laïi haøng naêm (annual). Caùm ôn caùc vöôøn öôm caây ôû xöù naøy, trong suoát muøa ñoâng ñaõ giuùp taùi taïo caû röøng caây con trong caùc nhaø kính, saün saøng ñoùn chaøo muøa xuaân môùi. Coøn caùc loaïi caây löu nieân (perennial) duø khoâ caønh truïi laù, nhöng chöùa ñöïng söùc soáng tieàm taøng, chòu ñöïng coù khi caû nöûa thöôùc tuyeát. Caùc loaïi naøy ñaâm reã nhaùnh hoaëc cuû vaø tieáp tuïc sinh soâi naåy nôû döôùi loøng ñaát, chôø ñeán muøa xuaân laø tuoân traøo nhöïa soáng coøn maïnh hôn naêm tröôùc. Giaác nguû ñoâng mieân (hibernation) raát caàn thieát cho nhieàu loaïi thaûo moäc. Cuõng laø baøi hoïc quí cho nhöõng ai maûi thích boân ba, khoâng chòu ngöng nghæ. Moät weekend tónh taâm; moät tuaàn xa laùnh buïi traàn cuõng laø moät caùch ñeå taùi taïo naêng löïc (recharge). Daân xöù tuyeát duø muoán duø khoâng, cuõng ñöôïc trôøi baét böôùc chaäm laïi, khi muøa ñoâng tôùi.Tieàm naêng taùi taïo Ñôït soùng di daân cuûa nhöõng thaäp nieân 70-80 ñaõ cho ngöôøi AÂu Myõ laøm quen vôùi caây caûnh AÙ Ñoâng, ñaëc bieät hoà sen, hoà suùng vaø caùc vöôøn Nhaät Baûn, v.v... song song vôùi phong traøo nghieân cöùu trieát lyù Ñoâng phöông vaø Thieàn hoïc ngaøy caøng phoå bieán, vaø toû ra coù ích lôïi thieát thöïc trong cuoäc soáng thöøa tieän nghi vaät chaát nhöng quaù "ñoäng", neân nhieàu khi beá taéc veà maët taâm linh.
Baøi hoïc sô caáp veà Sinh hoïc thaät deã hieåu ñoái vôùi caùc loaøi thaûo moäc coù ñôøi soáng ngaén nguûi, ña soá chæ coù hoa laù vaøo muøa xuaân vaø muøa heø. Sau vaøi ba ñôït giaù baêng, caây coû heùo taøn ñeå cho caùc chu kyø Carbon vaø Nitrogen baét ñaàu, vôùi söï goùp söùc cuûa caùc coân truøng vaø vi sinh vaät trong loøng ñaát, taïo thaønh chaát nuoâi döôõng cho theá heä keá tieáp. Chæ loaïi tröø caùc loaïi caây Tröôøng xuaân (Evergreen), nhö caùc gioáng tuøng vaø thoâng, laø coøn ñöùng vöõng, laù vaãn xanh, maëc cho baêng tuyeát. Coù hình aûnh naøo thô moäng hôn tuyeát traéng vaét veûo treân maáy nhaùnh thoâng? Coù leõ vì vaäy maø anh huøng thaát theá Nguyeãn Coâng Tröù chæ xin kieáp sau ñöôïc laøm "Caây thoâng ñöùng giöõa trôøi maø reo!"Chu kyø sinh dieät Neáu nhìn döôùi laêng kính Sinh hoïc phaân töû (molecular biology) thì ñuùng laø "caùt buïi laïi trôû veà vôùi caùt buïi". Loaøi ngöôøi ñaõ sinh soâi naåy nôû, qua bao quaù trình tan raõ roài taùi hôïp (vôùi trieäu trieäu phaûn öùng sinh hoùa) cuûa boán nguyeân toá chính laø C, H, O, N; cuõng phaàn naøo töông ñöông vôùi Thaân Töù Ñaïi, do ñaát, nöôùc, gioù, löûa taïo thaønh theo quan nieäm Ñoâng phöông. Chu kyø Luaân hoài Sinh töû cuõng khoâng ra ngoaøi ñònh luaät Baûo toàn Vaät chaát vaø Naêng löôïng, hay noùi caùch khaùc laø: "Baát taêng, baát giaûm, baát sanh, baát dieät!" (Loi de Conservation: Rien ne se perd, rien ne se creùe).
Cuõng vôùi töøng aáy C,H,O,N vaø caùc nguyeân toá khaùc treân baûn tuaàn hoaøn Mendeleiev, con ngöôøi ñaõ töø khaùm phaù naøy sang saùng kieán khaùc, töø theá giôùi vi moâ (micro) sang theá giôùi vó moâ (macro) vaø vôùi coá gaéng khoâng ngöøng, töø thôøi kyø ñoà ñaù ñeán kyû nguyeân ñieän töû, taïo döïng moät hoaøn vuõ nhö ngaøy hoâm nay, maø chaéc chaén neáu thuûy toå chuùng ta neáu soáng laïi seõ khieáp sôï. Nhöng cuõng mæa mai thay, ñieàu maø moät soá ngöôøi cuoái theá kyû 20 ñang lo ngaïi laø: Vôùi döï tröõ nguyeân töû quaù thöøa thaõi; vôùi xung ñoät giöõa caùc daân toäc haõy coøn traàm troïng; vôùi thieân tai vaãn vöôït quaù söùc ngöôøi... coù phaûi Nhaân loaïi saép baét ñaàu moät chu kyø Sinh dieät môùi? Nhö coû caây mieàn Ñoâng Baéc saép böôùc vaøo muøa ñoâng?
Moãi chuùng ta chæ laø haït caùt trong vuõ truï, nhöng cuõng laø caây saäy bieát suy nghó (Pascal), neân maõi coøn nhieàu baên khoaên thaéc maéc veà nguoàn goác con ngöôøi, veà haïnh phuùc vaø khoå ñau, veà kieáp naøy, kieáp sau... Caâu hoûi lôùn vaãn laø: "Cheát roài seõ ñi veà ñaâu?" Neáu chæ suy nghó ñôn giaûn, xem mình cuõng nhö coû caây, thì ñôøi soáng daøi ngaén cuõng chæ laø töông ñoái. Coù quan troïng chaêng laø laøm sao trong chu kyø soáng, mình ñaõ goùp phaàn höõu ích cho ñoàng loaïi, cho moâi sinh. Coù phaûi vaäy khoâng?
Haõy baét chöôùc Krishnamurti (trong "His last journal"), ngaém chieác laù vaøng vöøa lìa caønh. Caùc ñöôøng gaân nhoû treân phieán laù ñaõ mang hình aûnh söï soáng cuûa caû thaân caây. Laù ñaõ xanh töôi suoát muøa xuaân vaø muøa heø, chuyeån sang maàu vaøng thaém luùc sang thu. Laù vaãn coøn töôi thaém vaø sau khi lìa caønh, ñeå thaûn nhieân tieáp tuïc chu kyø sinh dieät, theo leõ töï nhieân cuûa Trôøi Ñaát.
Nguyeân Khaùnh
Thu 1998
[ Trôû Veà ]