"Vò Thaùnh ñeä töû coù loøng tin, ñaët loøng tin ôû söï giaùc ngoä cuûa Nhö Lai: "Ñaây laø Theá Toân, Nhö Lai, ng Cuùng, Chaùnh Bieán Tri, Minh Haïnh Tuùc, Thieän Theä, Theá Gian Giaûi, Voâ Thöôïng Só, Ñieàu Ngöï Tröôïng Phu, Thieân Nhaân Sö, Phaät". (Töông Öng V, Sñd. tr.211). Ñaây laø Tín caên.

- "Döïa vaøo Töù chaùnh caàn, thu nhaän tinh taán gì, naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø Taán caên".

- "Döïa vaøo Töù nieäm xöù, thu nhaän nieäm naøo, naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø Nieäm caên". (Sñd. tr. 211)

- "Vò Thaùnh ñeä töû sau khi töø boû phaùp sôû duyeân, ñöôïc ñònh, ñöôïc nhaát taâm. Ñaây goïi laø Ñònh caên". (Sñd. tr. 211) Ñònh caên töông ñöông vôùi Töù saéc ñònh.

- "Vò Thaùnh ñeä töû coù trí tueä, thaønh töïu trí tueä veà sanh dieät cuûa caùc phaùp, vôùi trí tueä, caùc baäc Thaùnh theå nhaäp caùc phaùp, ñöa ñeán ñoaïn taän khoå ñau". (Sñd. tr. 211) Ñaây goïi laø Tueä caên, töông ñöông vôùi tri kieán veà Töù ñeá.

Tu Taäp Nguõ Caên

Ñöùc Theá Toân daïy:

- "Caàn phaûi quaùn Tín caên trong boán Döï löu phaàn (tín cuûa baäc Thaùnh Tu-ñaø-hoaøn)".

- "Caàn phaûi quaùn Taán caên trong Töù chaùnh caàn".

- "Caàn phaûi quaùn Nieäm caên trong Töù nieäm xöù".

- "Caàn phaûi quaùn Ñònh caên trong Boán saéc Thieàn".

- "Caàn phaûi quaùn Tueä caên trong Töù Thaùnh ñeá". (Sñd. tr. 207)

Taïi ñaây, laïi moät laàn nöõa noùi leân ñieåm nhaát quaùn trong caùc giaùo lyù tu taäp cuûa Theá Toân: Taát caû ñeàu xaây döïng treân Giôùi uaån, Ñònh uaån vaø Tueä uaån; taát caû ñeàu nhaém ñeán ñoaïn taän tham aùi, ñoaïn taän khoå ñau.

Vôùi söï tu taäp Nguõ caên, nhö vöøa trình baøy, haønh giaû seõ ñi ñeán keát quaû nhö sau:

- "Vôùi söï toaøn dieän, naøy caùc Tyû-kheo, vôùi söï vieân maõn Naêm caên naøy, laø baäc A-la-haùn. Yeáu nheï hôn laø baäc Baát lai. Yeáu nheï hôn laø baäc Nhaát lai. Yeáu nheï hôn laø baäc Thaát lai (Nhaäp löu). Yeáu nheï hôn laø baäc Tuøy phaùp haønh. Yeáu nheï hôn nöõa laø baäc Tuøy tín haønh". (Sñd. tr. 212)

- "Sanh y laáy aùi laøm nhaân, laáy aùi laøm taäp khôûi, laáy aùi laøm taùi sinh, laáy aùi laøm hieän höõu. Do aùi khoâng coù maët, sanh y khoâng hieän höõu. Vò aáy bieát sanh y, sanh y taäp khôûi, sanh y ñoaïn dieät. Do thöïc haønh nhö vaäy, vò aáy ñöôïc goïi laø baäc Tuøy phaùp haønh".

Tuøy tín haønh laø vò hoïc hoûi roài sau môùi vaøo con ñöôøng thöïc haønh cuûa Tuøy phaùp haønh.

- "Ñoái vôùi ai, naøy caùc Tyû-kheo, naêm caên naøy toaøn boä vaø toaøn dieän khoâng coù, thì Ta noùi raèng ngöôøi aáy laø ngöôøi ñöùng phía ngoaøi, laø thuoäc thaønh phaàn phaøm phu". (Sñd. tr. 215)

- "Cho ñeán khi naøo, naøy caùc Tyû-kheo, Ta khoâng nhö thaät bieát roõ söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly cuûa naêm caên naøy, cho ñeán khi aáy, Ta khoâng coù bieát roõ veà yù nghóa veà söï chöùng ngoä Voâ Thöôïng Chaùnh Ñaúng Giaùc ñoái vôùi theá giôùi nhö Thieân giôùi, Ma giôùi, Phaïm thieân giôùi, cuøng vôùi chuùng Sa-moân, Baø-la-moân, chö Thieân vaø loaøi Ngöôøi". (Sñd. tr. 216)

- "Khi naøo vò ñeä töû bieát roõ söï taäp khôûi, söï ñoaïn dieät, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly cuûa naêm caên naøy, khi aáy, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû aáy ñöôïc goïi laø baäc Thaùnh Döï löu". (Sñd. tr. 148)

- "Khi naøo vò ñeä töû bieát roõ söï taäp khôûi (-nt-), giaûi thoaùt khoâng coù chaáp thuû, khi aáy vò Thaùnh ñeä töû aáy ñöôïc goïi laø A-la-haùn". (Sñd. tr. 218)

Qua caùc xaùc nhaän treân cuûa Theá Toân, Theá Toân ñöôïc hieåu nhö laø moät baäc A-la-haùn tu taäp hoaøn toaøn vieân maõn Nguõ caên.

Ñieåm ñaëc bieät cuûa phaùp moân Nguõ caên laø phaùp moân naøy coù theå tu taäp dung thoâng vôùi Töù nieäm xöù vaø Töù chaùnh caàn, coù theå ñi thaúng vaøo muïc tieâu ñoaïn dieät khoå, ñaéc Nieát-baøn ngay trong hieän taïi.

Taïi ñaây, cuõng nhö ôû Baùt Thaùnh ñaïo vaø Thaát giaùc chi, noùi leân thaät roõ raøng Ñaïo ñeá (hay 37 phaåm trôï ñaïo) laø phaùp tu daãn ñeán keát quaû chöùng ngoä quaû vò toái thöôïng. Töù Thaùnh ñeá laø phaùp toái thöôïng maø khoâng phaûi laø phaùp Thanh vaên, Tieåu thöøa nhö moät soá nhaø nghieân cöùu quan nieäm.

Söùc maïnh cuûa Nguõ caên ñöôïc goïi laø Nguõ löïc. Ñoù laø: Tín löïc, Taán löïc, Nieäm löïc, Ñònh löïc vaø Tueä löïc.

Hieåu roõ Nguõ caên ôû treân laø hieåu roõ Nguõ löïc.

Ñeà caäp ñeán Nguõ löïc, Theá Toân daïy:

"Ví nhö, naøy caùc Tyû-kheo, soâng Haèng thieân veà phöông Ñoâng, höôùng veà phöông Ñoâng, xuoâi veà phöông Ñoâng, cuõng vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, vò Tyû-kheo tu taäp Nguõ löïc, laøm cho sung maõn Nguõ löïc, thieân veà Nieát-baøn, höôùng veà Nieát-baøn, xuoâi veà Nieát-baøn (Sñd. tr. 195)

"Vò Tyû-kheo tu taäp Tín löïc lieân heä ñeán vieãn ly, ly tham, ñoaïn dieät, höôùng ñeán töø boû (töông töï ñoái vôùi taán, nieäm, ñònh vaø tueä löïc).

"Ñeå thaéng tri, lieãu tri, ñoaïn dieät, ñoaïn taän naêm thöôïng phaàn kieát söû naøy, naêm löïc naøy caàn phaûi tu taäp". (Sñd. tr. 196)

Nhö theá, Nguõ caên vaø Nguõ löïc laø phaùp moân maø moät baäc Thaùnh Baát lai caàn phaûi tu taäp vieân maõn ñeå ñoaïn taän nhöùt thieát hoaëc, hoaëc taän voâ minh. Tueä caên vaø Tueä löïc luoân luoân caàn ñeán söï hoã trôï cuûa Ñònh Caên vaø Ñònh löïc. Ñaây laø yù nghóa Ñònh uaån hoã trôï cho söï thaønh töïu vieân maõn cuûa Tueä uaån./.