- "Con ñöôøng naøo, ñaïo loä naøo ñöa ñeán chöùng ñöôïc Nhö yù, naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø Nhö yù tuùc". (Sñd. tr. 289)

Töù nhö yù tuùc laø duïc ñònh, tinh taán ñònh, taâm ñònh vaø tö duy ñònh.

Neáu haønh giaû nöông vaøo duïc maø ñöôïc ñònh, ñöôïc nhaát taâm thì goïi laø duïc ñònh. Neáu haønh giaû nöông vaøo tinh taán ñöôïc ñònh, ñöôïc nhaát taâm thì goïi laø tinh taán ñònh. Neáu haønh giaû nöông vaøo tö duy ñöôïc ñònh, ñöôïc nhaát taâm, ñaây goïi laø taâm ñònh, cuõng goïi laø tö duy ñònh. (Sñd. tr. 209-210)

Tu taäp Töù nhö yù tuùc

"Tu taäp Nhö yù tuùc cuøng vôùi duïc ñònh, tinh caàn haønh; tu taäp Nhö yù tuùc cuøng vôùi tinh taán ñònh, tinh caàn haønh; tu taäp Nhö yù tuùc cuøng vôùi taâm ñònh, tinh caàn haønh; tu taäp Nhö yù tuùc cuøng vôùi tö duy ñònh, tinh caàn haønh; ñaáy goïi laø tu taäp Nhö yù tuùc". (Sñd. tr. 280)

"ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, coù ngöôøi tu taäp Nhö yù tuùc cuøng vôùi duïc ñònh, tinh caàn haønh, vôùi yù nghó: nhö vaäy, yù muoán ta seõ khoâng quaù thuï ñoäng vaø khoâng quaù haêng say, khoâng co ruùt phía trong, seõ khoâng phaân taùn phía ngoaøi, an truù vôùi tröôùc sau ñoàng ñaúng, döôùi theá naøo thì treân nhö vaäy, treân theá naøo thì döôùi nhö vaäy, ban ngaøy theá naøo thì ban ñeâm nhö vaäy, ban ñeâm theá naøo thì ban ngaøy nhö vaäy". (Sñd. tr. 276)

Duïc (loøng ham muoán) thuï ñoäng laø duïc ñi ñoâi vôùi bieáng nhaùc; duïc quaù haêng say laø duïc töông öùng vôùi traïo cöû. Duïc co ruùt vaøo phía trong laø duïc töông öùng vôùi hoân traàm, thuïy mieân; duïc phaân taùn ôû phía ngoaøi laø duïc töông öng vôùi naêm duïc coâng ñöùc ôû ngoaøi (nguõ duïc laïc).

Töôûng tröôùc, sau ñoàng ñaúng laø töôûng tröôùc sau kheùo taùc yù, kheùo thoï trì, kheùo theå nhaäp vôùi trí tueä.

Döôùi, treân... quaùn töø loøng baøn chaân ñeán toùc ñeàu baát tònh.

Ñeâm, ngaøy... cuøng haønh moät haønh töôùng, nhaân töôùng.

Töông töï ñoái vôùi tinh taán ñònh, taâm ñònh vaø tö duy ñònh.

Veà Töù nhö yù tuùc, tu taäp nhö treân seõ daãn ñeán moät soá keát quaû ñaëc bieät:

- "... Vò Tyû-kheo chöùng ñöôïc nhieàu loaïi thaàn thoâng: moät thaân hieän ra nhieàu thaân...". (Sñd. tr. 277)

- "Coù theå chöùng thieân nhó thoâng, tha taâm thoâng, thieân nhaõn thoâng, tuùc meänh thoâng vaø laäu taän thoâng". (Sñd. tr. 277)

- "Do tu taäp laøm sung maõn Töù nhö yù tuùc naøy, tu taäp nhieàu laàn, thaät laõo luyeän, thaät chaéc chaén, thaät beàn vöõng, thieän xaûo, thôøi neáu muoán, ngöôøi aáy coù theå soáng ñeán moät kieáp, hay phaàn kieáp coøn laïi". (Sñd. tr. 272)

- "Do tu taäp sung maõn Töù nhö yù tuùc naøy, Nhö Lai ñöôïc goï laø baäc A-la-haùn, Chaùnh Ñaúng Giaùc". (Sñd. tr. 271)

- "Coù Töù nhö yù tuùc, naøy caùc Tyû-kheo, ñöôïc tu taäp, ñöôïc laøm cho sung maõn, trôû thaønh nhöõng Thaùnh laõnh ñaïo, daãn daét nhöõng ai thöïc hieän ñi ñeán chôn chaùnh ñoaïn dieät khoå ñau". (Sñd. tr. 269)

Moät soá nhaän ñònh veà Töù nhö yù tuùc

- Ñieåm ñaëc bieät thöù nhaát cuûa phaùp moân Töù nhö yù tuùc laø caùc baäc Thaùnh tu taäp nhuaàn nhuyeãn phaùp moân naøy thöôøng trôû thaønh caùc baäc Thaùnh laõnh ñaïo. Coù leõ sau khi ñoaïn taän laäu hoaëc, neáu ñieâu luyeän Töù nhö yù tuùc thì seõ theâm nhieàu khaû naêng giaùo hoùa, nhö tröôøng hôïp Toân giaû Muïc-kieàn-lieân laø vò ñeä nhöùt chöùng ngoä Töù nhö yù tuùc, Toân giaû trôû thaønh vò ñaïi ñeä töû thöù hai cuûa Theá Toân. Veà maët thaàn thoâng naøy thì chæ coù Toân giaû Muïc-kieàn-lieân laø baèng Theá Toân (töông töï, veà maët tueä giaûi thoaùt thì coù Toân giaû Xaù-lôïi-phaát baèng Theá Toân). Chö Theá Toân ñeàu thieän xaûo, ñieâu luyeän Töù nhö yù tuùc.

- Ñieåm ñaëc bieät thöù hai cuûa Töù nhö yù tuùc laø vò Thaùnh ñeä töû ñieâu luyeän phaùp moân naøy coù theå keùo daøi maïng soáng ñeán moät tieåu kieáp hay phaàn tieåu kieáp coøn laïi. Kinh Ñaïi Nieát-baøn ghi Theá Toân ñaõ gôïi yù ba laàn veà ñieåm naøy ñeå Toân giaû A-nan thænh Phaät truù theá nhöng Toân giaû khoâng roõ yù Theá Toân.

- Ñieåm ñaëc bieät thöù ba cuûa Töù nhö yù laø trong khi giaùo lyù Phaät giaùo chuû tröông ñoaïn tröø loøng duïc (nôi naøo coù loøng duïc thì nôi ñoù loøng duïc caàn ñöôïc ñoaïn tröø) nhöng ôû Töù nhö yù tuùc thì duïc ñònh ñöôïc tu taäp.

Moät laàn (ôû Töông ng V), Baø-la-moân Unnaøtha ñaõ thaéc maéc vaán ñeà duïc ñònh, sôï raèng khoâng phuø hôïp vôùi muïc tieâu cuûa Phaïm haïnh. Toân giaû A-nan ñaõ giaûi thích cho Unnaøtha raèng:

"Do tröôùc coù loøng duïc thuùc ñaåy OÂng ñeán ñaây...
Do tröôùc coù tinh taán thuùc ñaåy OÂng ñeán ñaây...
Do tröôùc coù taâm thuùc ñaåy OÂng ñeán ñaây...
Do tröôùc coù tö duy thuùc ñaåy OÂng ñeán ñaây...

Sau khi ñeán ñaây roài, duïc, tinh taán, taâm tö duy cuûa OÂng ñöôïc tònh chæ, cuõng vaäy, vò A-la-haùn thì loøng duïc, tinh taán, taâm, tö duy ñöôïc tònh chæ".

ÔÛ maët ngoân ngöõ, danh töø, duïc nhö yù tuùc nghe gaàn nhö baát oån. Trong khi haønh giaû phaûi ly duïc, ly aùi môùi vaøo Sô Thieàn, thì ôû Töù nhö yù tuùc laïi do duïc maø ñöa ñeán Ñònh. Ñi vaøo noäi dung cuï theå cuûa ly duïc vaø duïc ñònh, chuùng ta seõ thaáy khoâng coù maâu thuaãn naøo giöõa hai caùch dieãn ñaït aáy... Ly duïc ôû ñaây laø rôøi khoûi loøng ham muoán nguõ traàn (saéc, thanh, höông, vò vaø xuùc), laø nhöõng gì ngaên che Thieàn ñònh; duïc ñònh laø loøng mong muoán, laø nhieät tình, laø khaùt khao loaïi boû moïi thöù ngaên che Thieàn ñònh, moïi loøng duïc veà caùc traàn ñeå ñi vaøo Thieàn ñònh. Duïc ñöa ñeán Ñònh laø khaùt khao giaûi thoaùt ñöôïc soi saùng bôûi chaùnh kieán vaø chaùnh tö duy. Caàn phaûi ñi vaøo tu taäp môùi nhaän roõ ñieåm naøy. Thí nhö tieáng goõ baûng cuûa thaày giaùo, coâ giaùo, tuy cuõng laø moät loaïi aâm thanh gaây ñoäng, nhöng noù coù taùc duïng laøm im haún ñi nhöõng oàn aøo cuûa hoïc sinh vaø ñeå laïi söï yeân tónh cuûa lôùp hoïc. Tieáng goõ baûng khôûi leân ñeå daäp taét tieáng oàn cuûa hoïc sinh, khi tieáng oàn naøy im baët, thì tieáng goõ baûng cuõng laën theo.

Toùm laïi, Töù nhö yù tuùc cuõng laø moät ngoõ vaøo Thieàn ñònh, noù thuoäc Ñaïo ñeá, naâng goùt cuûa haønh giaû ñi vaøo giaûi thoaùt vaø tri kieán giaûi thoaùt./.