Ly do phan phai

Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]

Lyù do Phaân phaùi vaø tình hình Phaân phaùi trong ñaïo Phaät

Minh Chi

A- Tình hình chung
Söï phaân phaùi ñaõ töøng xaûy ra hai laàn trong thôøi kyø Phaät coøn taïi theá. Laàn phaân phaùi thöù nhaát ôû Kausambi ñöôïc giaûi quyeát nhanh choùng. Laàn phaân phaùi thöù hai, do Devadatta chuû xöôùng, daãn tôùi thaønh laäp moät boä phaùi rieâng reõ, maø ñeán theá kyû thöù VII, khi Huyeàn Trang qua AÁn Ñoä vaãn coøn ghi tieáng vang. Döôùi thôøi vua Asoka (300 tröôùc CN), Phaät giaùo tuy ñaïi thònh, nhöng noäi boä Phaät giaùo ñaõ coù söï chia reõ nghieâm troïng, maø Asoka coù noùi tôùi trong caùc truï ñaù ôû Kosambi, Sanchi vaø Sarnath. Trong caùc truï ñaù, Asoka ñe doïa seõ taån xuaát khoûi Taêng chuùng taát caû nhöõng ai chuû xöôùng chia reõ vaø phaân phaùi. Nhöng cuõng döôùi thôøi Asoka ñaõ xaûy ra laàn phaân phaùi nghieâm troïng vaø lôùn nhaát, khieán taùch ra boä phaùi Ñaïi chuùng boä (Mahasanghika) chieám soá ñoâng, taùn thaønh 5 ñieåm cuûa Mahadeva (Ñaïi Thieân), ñoái laäp vôùi Thöôïng toïa boä, thieåu soá vaø coù tö töôûng baûo thuû. Ngay ôû Sri Lanka, nôi truyeàn giaùo cuûa Mahinda cuõng khoâng traùnh ñöôïc söï phaân phaùi. Caùc Taêng só cuûa tu vieän lôùn Mahavihara, döôùi trieàu vua Dutthagamani taùch khoûi baïn ñoàng tu maø laäp ra ôû Abhayagira moät ñoà chuùng môùi, caét ñöùt moïi quan heä vôùi Taêng chuùng ngaøy tröôùc do chính Mahinda thaønh laäp.
Thôøi aáy, ngöôøi ta phaân bieät roõ hai khaùi nieäm: phaân phaùi (samghabheda) vaø chia reõ (samgharaji). Söï phaân phaùi xaûy ra khi coù ít nhaát laø 9 Tyû kheo, sinh hoaït trong moät hoäi chuùng taïi cuøng moät ñòa phöông, nhöng coù moät soá quan ñieåm khaùc bieät veà Luaät hay Phaùp, so vôùi quan ñieåm truyeàn thoáng cuûa hoäi chuùng, vaø sau moät cuoäc boû phieáu toå chöùc theo ñuùng Luaät, beøn taùch khoûi hoäi chuùng ñoù vaø tieán haønh rieâng reõ leã boá taùt vaø moät soá Phaät söï khaùc. Neáu soá Tyû kheo khoâng ñeán 9 ngöôøi, thì khoâng phaûi laø phaân phaùi maø laø chia reõ.
Chính theå theo moät cuoäc baàu phieáu ñuùng luaät maø Ñaïi chuùng boä hình thaønh vaø taùch khoûi Thöôïng toïa boä. Vaø sau moät thôøi gian, caû hai boä phaùi chính noùi treân laïi taùch ra nhieàu boä phaùi khaùc vôùi nhöõng quan ñieåm khaùc nhau veà moät hay moät vaøi ñieåm trong Luaät vaø Phaùp. Khoâng bao laâu, con soá boä phaùi leân ñeán 20, keå caû hai boä phaùi chính Ñaïi chuùng boä vaø Thöôïng toïa boä. Quaù trình phaân phaùi nhieàu khi xaûy ra moät caùch töï phaùt, do ñòa baøn Phaät giaùo môû roäng ra khaép ñaát nöôùc AÁn Ñoä, roài vöôït bieân giôùi AÁn Ñoä, lan roäng nhieàu vuøng khaùc nhau treân theá giôùi.
Coù theå noùi, phaân phaùi laø heä quaû khoâng theå traùnh cuûa söï phaùt trieån cuûa ñaïo Phaät trong khoâng gian vaø thôøi gian. Khoâng gian môùi, thôøi gian môùi khieán naûy sinh ra nhöõng nhu caàu môùi veà taâm linh, veà tri thöùc trong daân chuùng noùi chung cuõng nhö trong Phaät giaùo ñoà noùi rieâng. Söï phaân phaùi theå hieän yeâu caàu caäp nhaät hoùa vaø baûn ñòa hoùa cuûa Phaät giaùo. Ñeå khoûi bò laïc haäu so vôùi thôøi theá, ñaïo Phaät phaûi caäp nhaät hoùa, hieän ñaïi hoùa. Ñeå traùnh khoûi maâu thuaãn, xung ñoät vôùi truyeàn thoáng vaên hoùa, taäp tuïc vaø tín ngöôõng ñòa phöông, Phaät giaùo baét buoäc phaûi baûn ñòa hoùa. Hoaøn caûnh ñòa lyù, chính trò xaõ hoäi, kinh teá raát ña daïng cuûa caùc vuøng maø Phaät giaùo môùi du nhaäp vaøo ñaët ra cho nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo Taêng chuùng ôû caùc vuøng khaùc nhau haøng loaït vaán ñeà môùi phaûi giaûi quyeát. Thí duï coù nhöõng vuøng ñieàu kieän sinh hoaït deã daøng. Taêng chuùng coù theå raát ñoâng ñaûo vaø soáng döïa moät chieàu vaøo söï cuùng döôøng cuûa thaäp phöông; nhöng cuõng coù nhöõng vuøng ñieàu kieän sinh hoaït raát khoù khaên, Taêng chuùng phaûi töï taêng gia vaø nuoâi soáng mình, hoaëc moät phaàn hoaëc toaøn boä. Coù nhöõng vuøng vaø quoác gia, trong ñoù chính quyeàn uûng hoä Phaät giaùo. Nhöng coù nhöõng vuøng chính quyeàn coâng khai choáng ñoái Phaät giaùo. Cuõng coù nhöõng vuøng chính quyeàn giöõ thaùi ñoä trung laäp ñoái vôùi caùc toân giaùo vaø heä tín ngöôõng khaùc nhau. Coù nhöõng nöôùc, nhöõng vuøng voán laø caùi noâi cuûa moät neàn vaên minh vaø vaên hoùa laâu ñôøi, coù tieáng taêm, nhö Trung Quoác, v.v... Nhöng cuõng coù nhöõng vuøng, daân chuùng soáng raát laïc haäu, muø chöõ, coù theå noùi laø trong tình traïng daõ man, hay baùn khai. Coù nhöõng vuøng coù khí haäu raát khaéc nghieät, quanh naêm chæ laø baêng tuyeát, hay laø coù ñòa hình hieåm trôû, giao thoâng ñi laïi khoù khaên, hay chæ laø sa maïc caùt noùng v.v... Ñaïo Phaät muoán du nhaäp vaø toàn taïi, phaùt trieån taïi nhöõng vuøng khaùc nhau nhö theá, chaéc chaén laø khoâng theå giöõ nguyeân tình traïng vaø toå chöùc nhö khi coøn ôû vuøng truø phuù cuûa trung chaâu soâng Haèng.
ÔÛ AÁn Ñoä, thôøi baáy giôø, tuy coù tình traïng phaân phaùi, theá nhöng giöõa caùc boä phaùi, quan heä vaãn laø quan heä giöõa nhöõng ngöôøi ñoàng ñaïo, nhöõng ngöôøi con Phaät. Khi Huyeàn Trang qua AÁn Ñoä vaøo theá kyû VII Taây lòch, oâng coù nhaän xeùt laø caùc Taêng só Tieåu thöøa giaùo vaø Ñaïi thöøa giaùo coù theå ôû cuøng trong moät chuøa, moät tu vieän maø khoâng xaûy ra xích mích gì. Chæ coù ñieàu khaùc laø Taêng só Tieåu thöøa thì tuïng caùc kinh saùch Tieåu thöøa, coøn caùc Taêng só Ñaïi thöøa giaùo thì tuïng caùc kinh Ñaïi thöøa. Taêng só baát cöù thuoäc boä phaùi naøo, ñeàu ñöôïc caùc chuøa vaø tu vieän Phaät giaùo tieáp ñoùn töû teá lòch söï, theo ñuùng nghi thöùc cuûa Taêng ñoaøn.
Ngaøy nay, chuùng ta coù theå bieát caùc tình hình boä phaùi Phaät giaùo ôû AÁn Ñoä vaøo ñaàu Taây lòch qua caùc taùc phaåm lòch söû Phaät giaùo, ñaëc bieät laø cuoán "Samayabhado paracanacakra" (Dò boä toân luaän) cuûa Vasumitra, hay laø cuoán Kathavathu, ñoái vôùi moät thôøi kyø phaân phaùi sôùm hôn.
B- Veà nhöõng lyù do ñaët teân caùc boä phaùi
1. Döïa vaøo noäi dung cuûa quan ñieåm giaùo lyù:
nhö Sthaviravada - Thöôïng toïa boä - töùc laø boä phaùi cuûa caùc vò Tröôûng laõo, Thöôïng toïa. Lokottaravada - Thuyeát xuaát theá boä - laø boä phaùi thuyeát minh nhöõng phaùp sieâu theá, Ekavya vaharika - Nhaát thuyeát boä, Prajnaptivadin - Thuyeát giaû boä - phaân bieät giöõa thöïc giaùo vaø giaû danh, Sautrantika - Kinh löôïng boä - chæ thöøa nhaän giaùo lyù chính thoáng ghi trong kinh taïng.
2. Döïa vaøo cô caáu cuûa Hoäi chuùng thaønh laäp boä phaùi:
Mahasanghika - Ñaïi chuùng boä khaúng ñònh tính ñaïi chuùng cuûa hoäi chuùng thaønh laäp. Bahusratva (Ña vaên) laø boä phaùi maø hoäi chuùng thaønh laäp goàm toaøn nhöõng baäc hoïc roäng ña vaên. Dharmottarya - (Phaùp thöôïng boä) laø boä phaùi cuûa nhöõng ngöôøi ñeà cao giaùo phaùp. Bhadrayaniya - Hieàn vò boä, boä phaùi cuûa caùc baäc trí giaû v.v...
3. Döïa vaøo ñòa baøn hoaït ñoäng cuûa boä phaùi:
Haimavata (Tuyeát sôn boä) ñòa baøn hoaït ñoäng laø vuøng nuùi Tuyeát Sôn (Himalaya), Caityasaila (Cheá ña sôn boä) coù ñòa baøn hoaït ñoäng taïi vuøng nuùi Kaitya (ôû xöù Andhra) Aparasaila - Taây sôn truï boä, coù ñòa baøn hoaït ñoäng ôû phía Taây daõy nuùi (xöù Andhra).
4. Döïa vaøo teân vò cao taêng saùng laäp ra boä phaùi:
Vatsiputrya - (Ñoäc töû boä), döïa vaøo teân vò A la haùn coù teân nhö vaäy. Mahisasaka (Hoùa ñòa boä), teân moät ngöôøi Baø la moân saùng laäp coù teân nhö vaäy. Dharmaguptaka (Phaùp taïng boä) ñöôïc saùng laäp bôûi moät ñeä töû cuûa Maudgalyayana, teân laø Dharmapupta. Vaø Sammatiya (Chaùnh löôïng boä) do Sammita saùng laäp v.v...
C- Soá boä phaùi thaät söï coù bao nhieâu?
Lòch söû hình thaønh caùc boä phaùi ñaõ traûi qua nhieàu naêm, thì caùc söû gia AÁn Ñoä cuõng nhö Trung Hoa môùi baét ñaàu coâng vieäc thu thaäp taøi lieäu ñeå vieát veà lòch söû truyeàn thöøa caùc boä phaùi, cuõng nhö noäi dung chuû thuyeát cuûa caùc boä phaùi. Vì thieáu taøi lieäu, cho neân caùi goïi laø söû lieäu caùc boä phaùi, do caùc söû gia AÁn vaø Trung Hoa vieát khoâng traùnh khoûi coù nhöõng phaàn hö caáu. Caùc söû gia chuù troïng nhieàu tôùi lòch söû truyeàn thöøa cuûa caùc boä phaùi, lòch söû ñoù do chính ngöôøi cuûa caùc boä phaùi vieát, do ñoù maø tuøy theo boä phaùi, lòch söû truyeàn thöøa coù ñieåm khaùc nhau. Vì ai cuõng muoán noùi toát cho boä phaùi mình.
a/ Baûng hai boä phaùi chính cuûa söû gia Taây Taïng Taranatha:
Trong cuoán lòch söû Phaät giaùo AÁn Ñoä, xuaát baûn 1968, Taranatha coâng boá baûng hai boä phaùi chính, maø oâng cho laø do Thöôïng toïa boä soaïn:
A- Mahasanghika: phaân thaønh 8 boä:
1. Nulamahasanghika;
2. Ekavyavaharika;
3. Lokottaravadin (Thuyeát xuaát theá boä).
4. Bahusrutya (Ña vaên boä);
5. Prajnativadin (Thuyeát giaû boä);
6. Caitika (Cheá ña sôn boä);
7. Purvasaila (Ñoâng sôn truï boä);
8. Aparasaila (Taây sôn truï boä).
B- Sthavira: phaân thaønh 10 boä:
1. Mulasthavira;
2. Sarvastivada (Nhaát thieát höõu boä);
3. Vatsiputrya (Ñoäc töû boä);
4. Dharmottarya (Phaùp thöôïng boä);
5. Bhadrayaniya (Hieàn vò boä);
6. Sammatiya (Chaùnh löôïng boä);
7. Mahisasaka (Hoùa ñòa boä);
8. Dharmaguptaka (Phaùp taïng boä);
9. Suvarsaka (AÁm quang boä);
10. Uttariya (Maät laâm boä).
Baûng phaân phaùi treân ñaây maø Taranatha cho laø thuoäc boä phaùi Sthavira (hay Theravada), truøng hôïp vôùi caùc baûng cuûa Vasumitra ñöôïc La Thaäp vaø Chaân Ñeá (Paramartha) dòch ra chöõ Haùn, vôùi ñaàu ñeà Dò boä toân luaän. Boä luaän cuûa Vasumitra cuõng ñöôïc Huyeàn Trang dòch. Baûn Haùn dòch cuûa Huyeàn Trang ñöôïc Masuda dòch ra tieáng Anh: Origin and Doctrines of Buddhist Schools (Asia Major II 1925, p.I-78, cuõng ñöôïc A.Barreau dòch ra tieáng Phaùp Trois traiteùs sur les sectes bouddhiques. J.A 1954 P.235-266).
Ñeä töû cuûa Huyeàn Trang laø Khuy Cô coù vieát cuoán "Dò boä toân luaän thuaät kyù" laø baûn sôù giaûi veà baûn dòch cuûa Huyeàn Trang, ñöôïc vieát theo nhöõng chæ daãn cuûa Huyeàn Trang. Theo baûn dòch cuûa Huyeàn Trang thì Vadumitra phaân chia caùc boä phaùi nhö sau:
b/ Baûng Vadumitra:
A- Mahasanghika:
1. Ehavyavaharika (Nhaát thuyeát boä),
2. Lokottaravadin (Thuyeát xuaát theá boä),
3. Kaukutika (Keâ daãn boä),
4. Bahusrutya (Ña vaên boä),
5. Prajnativa (Thuyeát giaû boä),
6. Caityasala (Cheá ña sôn boä),
7. Aparasaila (Taây sôn truï boä),
8. Uttarasaila (Ñoâng sôn truï boä).
B- Sthaviravada:
1. Sarvastivada hay laø Hetuvada, phaân phaùi thaønh,
2. Vataiputrya (ñoäc töû boä),
3. Dharmottariya (Phaùp thöôïng boä),
4. Bhadrayaniya (Hieàn vò boä),
5.Channagarika (hay Sannagarika) (Maät laâm boä),
6. Mahisasaka (Hoùa ñòa boä),
7. Dharmaguptaka (Phaùp taïng boä),
8. Kasyapiya hay Sauvaraika (AÁm quang boä),
9. Sautrantika hay Samkrantivadin (Kinh löôïng boä),
10. Mulasanrvastivada hay Haimavata (Tuyeát sôn boä).
Cuõng theo Vasumitra, chính thuyeát naêm ñieåm do Mahadeva (Ñaïi thieân) ñeà xuaát vaøo naêm 116 sau Nieát baøn ñaõ daãn tôùi söï phaân phaùi giöõa Thöôïng toïa boä (Sthavira) vaø Ñaïi chuùng boä (Mahasanghika). Ñaïi chuùng boä ruùt veà phía Baéc thaønh Vöông xaù (Rajagrha), vaø ñeán theá kyû II sau Nieát baøn thì chia thaønh 4 boä phaùi: Ekavyavaharika (Nhaát thuyeát boä), Lokottaravadin (Thuyeát xuaát theá boä), Kaukuttika (Keâ daãn boä) vaø Bahusrutya (Ña vaên boä). Boán boä phaùi naøy ñeàu toân luaän chuû Yajnava kya laøm thaày. Ñeán theá kyû III sau Nieát baøn, moät cuoäc chia reõ môùi daãn tôùi thaønh laäp taïi vuøng nuùi Andhra boä phaùi Caityasaila (Cheá ña sôn boä), vaø boä phaùi naøy laïi chia laøm hai Taây sôn truï boä vaø Ñoâng sôn truï boä.
Trong thôøi gian hai theá kyû sau Nieát baøn, Thöôïng toïa boä vaãn giöõ ñöôïc söï thoáng nhaát noäi boä döôùi söï höôùng daãn cuûa caùc vò Thöôïng thuû tieáng taêm nhö caùc Ngaøi Kasyapa (Ca Dieáp) Ananda (Anan), Madhyantika, Sanavasin, Upagupta, Purna, Mecaka vaø Katyayaniputra. Sau khi Ngaøi Katyayaniputra tòch, vaøo ñaàu theá kyû III sau Nieát baøn, thì Thöôïng toïa boä phaân laøm hai nhaùnh:
1). Nhaùnh caùc vò tröôûng laõo, trung thaønh vôùi truyeàn thoáng Kinh taïng, ruùt veà vuøng daõy nuùi Tuyeát Sôn vaø laáy teân laø Tuyeát Sôn boä (Haimavata) vaø
2). laø nhoùm theo luaän chuû Katyayaniputra, chuû tröông phaùt trieån Luaän taïng Abhidharma, vaø coù nhöõng ñoåi môùi ñöôïc phaùi Thöôïng toïa boä chính thoáng xem laø nguy hieåm. Nhoùm naøy mang teân Sarvastivadin (Nhaát thieát höõu boä).
Trong theá kyû III vaø vaøo ñaàu theá kyû IV sau Nieát baøn, thì Höõu boä Sarvastivada sinh ra boán boä phaùi môùi laø Vatsiputrya (Ñoäc töû boä) Mahisasaka (Hoùa ñòa boä), Kasyapiya (AÁm quang boä) vaø Sautrantika (Kinh löôïng boä). Thaønh laäp boä phaùi Ñoäc töû boä laø moät Baø la moân teân laø Vataiputrya, hoïc troø cuûa Rabula. Chính Rahula ñaõ truyeàn boä luaän A Tyø Ñaøm cuûa Xaù lôïi Phaát (Sariputra abhdharma Vatsiputrya. Sau ñoù, töø Ñoäc töû boä laïi naûy sinh ra boán boä phaùi môùi laø Dharmottarya (Phaùp thöôïng boä), Bhadrayaniya (Hieàn vò boä), Sammatiya (Chaùnh löôïng boä) vaø Channagirika (Maät Laâm boä).
Boä phaùi Mahisasaka ñöôïc thaønh laäp bôûi moät Baø la moân, tröôùc khi xuaát gia coù laøm quan chöùc veà ñòa baï, ñòa chính, sau ñoù xuaát gia, chöùng quaû A la haùn. Moät boä phaùi môùi, Dharmaguptaka (Phaùp taïng boä) sinh ra töø boä phaùi Mahisasaka (Hoùa ñòa boä).
Coøn boä phaùi Kasyapiya hay Sauvarsaka (AÁm quang boä) laø do A la haùn Suvarsaka Kasyapiya thaønh laäp.
Boä phaùi Kinh löôïng boä (Sautrantika) theo teân goïi cuûa noù cho bieát, chæ coâng nhaän tính chính thoáng cuûa Kinh taïng, do Phaät ñích thaân thuyeát giaûng maø thoâi.
c/ Baûng phaân phaùi cuûa Ñaïi chuùng boä:
Baûng naøy thuoäc Ñaïi chuùng boä, nhöng khoâng roõ taùc giaû laø ai. Baûn naøy ñöôïc dòch ra chöõ Haùn, giöõa caùc naêm 317 vaø 420.
I. Ñaïi chuùng boä:
1.Ekavyavahara (Nhaát thuyeát boä)
2. Lokottara (Thuyeát xuaát theá boä)
3. Kukukklika (Keâ daãn boä)
4. Bahusrutaka (Ña vaên boä)
5. Prajnativadin (Thuyeát giaû boä)
6. Mahadeva - theá kyû III sau Nieát baøn.
7. Caitika (Caitra) (Cheá ña sôn boä)
8. Matara (Uttarasaila)
II. Thöôïng toïa boä:
1. Sarvastivada (Höõu boä)
2. Mahisasaka (Hoùa ñòa)
3. Dharmaguptaka (Phaùp taïng)
4. Suvarsa (AÁm quang)
5. Vatsiputrya (Ñoäc töû)
6. Dharmottarika (Phaùp thöôïng)
7. Shadrayanya (Hieàn vò)
8. Sammatiya (Chaùnh löôïng)
9. Sannagarika (laâm sôn boä)
10. Kasyapiya
11. Sutravadin
12. Samkrantika (Kinh löôïng boä)
d/ Baûng phaân phaùi, laäp ra töø caùc kinh saùch chöõ Paøli:
Trong tö lieäu daãn chöùng, coù theå keå: Dipavamsa (ñaûo söû), Mahavamsa, cuoán Kathavattu v.v...
I. Mahasanghikas:
1. Cokulika
2. Pannati
3. Bahussutaka hay Bahulika
4. Cetya
5. Bkavyoharika
II. Theravada:
1. Mahimsasaka
2. Sabbatthivada
3. Kassapiya
4. Samhantika
5. Suttavada
6. Dhammaguttika.
7. Vajjiputtaka
8. Dhammuttarya
9. Bhadrayanika
10. Chandagarika
11. Sammitya
Veà thôøi ñieåm phaân phaùi, caùc taøi lieäu Tích Lan cho bieát:
1. Trong theá kyû ñaàu tieân sau Nieát baøn (486-386), hieän töôïng phaân phaùi chöa xaûy ra.
2. Trong theá kyû II, töùc laø giöõa Ñaïi hoäi kieát taäp laàn thöù hai, (386 tröôùc CN hay laø 100 sau NB), vaø Ñaïi hoäi Kieát taäp laàn thöù ba (256 tröôùc CN hay 236 sau NB) coù 18 boä phaùi xuaát hieän.
3. Trong theá kyû III sau NB, töùc töø 286 ñeán 186 tröôùc CN, coù 6 boä phaùi môùi xuaát hieän vaø phaùt trieån ôû AÁn Ñoä: Hemavata, Rajagirya, Siddhatika, Pubbaseliya Aparaseliya vaø Vajiriya.
Coù theå ñaây laø saùu boä phaùi nhaùnh, taùch khoûi Ñaïi chuùng boä naêm 255 sau NB (236 tröôùc CN), roài sau ñoù taïo thaønh ba boä phaùi môùi laø: Vetulya, Andhaka vaø Anya-Mahasamghika.
4. Naêm 236 sau NB, töùc 250 tröôùc CN, Thöôïng toïa boä du nhaäp vaøo Xaây Lan, döôùi söï chæ ñaïo cuûa Mahinda. Ñaïi bieåu cuûa Thöôïng toïa boä ôû Xaây Lan laø caùc du só thuoäc tu vieän Mahavira, keå caû tu vieän môùi Mahameghavana, do vua Devanampiyatissa taëng hoï. Trong khuoân vieân cuûa tu vieän môùi naøy coù baûo thaùp Thuparama, do vua Devanampiyatissa xaây, vaø caây boà ñeà lôùn leân töø moät nhaùnh cuûa caây boà ñeà ôû Caya, do em gaùi cuûa Mahinda laø Sanghamitta ñem sang. Coù phoøng laøm leã boá taùt (Uposatha) do vua Dutthagamani xaây cuõng nhö baûo thaùp noåi tieáng Mahathupa hay laø Dagoba Ruvanveli cuõng do vua naøy taïo döïng. Hieän nay caùc tu só thuoäc tu vieän Mahavira cuõng töï xem mình laø ñaïi bieåu uy quyeàn nhaát cuûa Kinh vaø Luaät taïng Phaät giaùo nguyeân thuûy.
Theá nhöng, ngay ôû Xaây Lan, söï thoáng nhaát cuûa Thöôïng toïa boä cuõng khoâng giöõ vöõng ñöôïc.
Döôùi trieàu vua Vattagamani, töùc naêm 454 sau NB hay naêm 32 tröôùc CN, moät soá tu só taùch khoûi baïn ñoàng tu cuûa mình ôû tu vieän Mahavira vaø ñeán tu vieän Abhayagira, phía Baéc thuû ñoâ Anuradhapura, laäp ra boä phaùi Dhammarucika.
Döôùi trieàu vua Vcharikatissa, 746-768 sau NB, töùc 260-262 TL, moät nhaùnh Ñaïi thöøa goïi laø Vetullavada xuaát hieän ôû Xaây Lan, gaëp söï choáng ñoái cuûa Kapila, moät Thöôïng thö trong trieàu, nhaùnh Ñaïi thöøa naøy vaãn coøn moät soá Taêng só trung thaønh trong boä phaùi Dhammarucika.
Döôùi trieàu vua Gothakabhaaya (785-798 sau NB, töùc 299-317 TL) moät soá Taêng só thuoäc boä phaùi Dhamamrucika taùch ra sang ôû chuøa Dakhinavihara, laäp ra boä phaùi môùi goïi laø Sangaliya. Söï phaân phaùi naøy do Thöôïng toïa Sagala chuû xöôùng xaûy ra vaøo naêm 795 sau Nieát baøn.
Döôùi trieàu vua Mahasena (322-349 TL) boä phaùi môùi naøy chieám tu vieän môùi Jevatana ôû Anuradhapura. Töø ñoù, boä phaùi ñoåi teân laø Jetavaniya.
e/ Baûng cuûa Manjusriparipracchha:
Baûng phaân phaùi naøy ñöôïc dòch ra chöõ Haùn bôûi Sanghabhara, naêm 518.
I. Mahasanghika:
- Ekavyavaharika
- Lokottaravada
- Kaukulika
- Bahusrutya
- Caitika
- Purvasaila (Taây sôn truï)
- Uttarasaila
II. Sthavira:
- Sarvastivada
- Haimavata
- Vatsiputrya
- Dharmottariya
- Bhadrayarmya
- Sammatiya
- Sangdagatika
- Mahisasaka
- Dharmaguptaka
- Kasyapiya
- Sautrantika
g/ Baûng phaân phaùi cuûa Bhavya:
Shavya coù theå laø tu só kieâm nhaø vaên lôùn Bhavaviveka, soáng vaøo haäu baùn theá kyû VI, laø ngöôøi saùng laäp ra nhaùnh Svatantrika - Sautrantika cuûa tröôøng phaùi Trung quaùn. Baûng naøy môû ñaàu baèng lôøi ghi nhaän cuoäc phaân phaùi lôùn thöù nhaát xaûy ra döôùi trieàu vua Asoka, khoaûng 160 naêm sau Nieát baøn, daãn tôùi thaønh laäp hai boä phaùi chính laø Sthavira vaø Mahasanghika.
I. Mahasanghika:
- Malamahasanghika
- Ekavyavaharika
- Lokottaravadin
- Bahusrutya
- Prajnaptivadin
- Caitika
- Prvasaila
- Aparasaila
II. Sthavira:
- Mulasthavira hay laø Haimavata
- Sarvastivada hay laø Vibhajyavadin, Hetuvadin, Muruntaka.
- Vatsiputrya
- Dharmottariya
- Bhadrayaniya
- Sammatiya cuõng goïi laø Avantaka hay Kurukulla
- Mahisasaka
- Dharmaguptaka hay Kasyapiya
- Uttariya hay Samkrantivadin.
h/ Baûng cuûa boä phaùi Sammatiya:
I. Mahasanghika
- Ekavyavaharika
- Gokulika
- Bahusrutya
- Prajnaptivadin
- Caitika
II. Sthavira
- Malasthavira
- Sarvastivadin
- Vibhajyavadin
- Mahasisaka
- Dharmaguptaka
- Tamrasatiya
- Kasyapiya
- Samkrantivadin
- Vassiputrya
- Mahagirya
- Dharmattariya
- Bhadrayaniya
- Sannagarika
- Sammatiya
- Haimavata.
i/ Baûng phaân phaùi cuûa Ñaïi chuùng boä, theo söû gia Taây Taïng Taranatha:
I. Sthavira
- Sarvastivadin
- Mulasarvastivadin
- Sautrantika
- Vatsiputriya
- Sammatiya
- Dharmottariya
- Bhadrayaniya
- Sannagarika.
II. Mahasanghika:
- Mulamahassanghika
- Purvasaila
- Aparasaila
- Pajagirika
- Haimavata
- Siddharthika
- Cokulika
III. Vibhajyavadin:
- Mahisasaka
- Kasyakiya
- Dharmaguptaka
- Tamrasatiya.
Baûng phaân phaùi naøy chaéc laø ra ñôøi muoän, cho neân coù ghi theâm nhieàu boä phaùi môùi. Thí duï, boä phaùi Tamrasatiya, coøn goïi laø Tamrasarniya chính laø caùc tu só ôû vuøng Xaây Lan Taprobane, bao goàm nhieàu luaäaïn sö noåi tieáng vôùi caùc chuû thuyeát töøng ñöôïc caùc luaän sö Vasubandhu vaø Asanga baøn tôùi.
k/ Baûng naêm boä phaùi:
Khoâng roõ taùc giaû laäp ra baûng 5 boä phaùi. Nhöng hình nhö naêm boä phaùi naøy laø noåi tieáng nhaát vaø coøn toàn taïi khi Huyeàn Trang tôùi AÁn Ñoä vaøo theá kyû VII. Naêm 630, khi Huyeàn Trang tôùi Uddiyana, thì coù ñöôïc naêm boä Luaät, thuoäc naêm boä phaùi: Dharmaguptaka, Mahisasaka, Kasyapiya, Sarvastivada vaø Mahasanghika. ÔÛ Trung Quoác vaøo naêm 587, coù baûn dòch Haùn vaên cuûa 5 tieåu söû Phaät Thích Ca, nhöng khaùc bieät nhau vaø thuoäc veà naêm boä phaùi khaùc nhau: Mahasanghika, Sarvastivada, Kasyapiya, Dharmaguptaka vaø Mahisasaka.
Sau ñaây laø baûng naêm boä phaùi chính cuøng vôùi nhöõng boä phaùi nhaùnh:
I. - Sarvastivada
- Vatsiputriya
- Dharmottariya
- Bhadrayaniya
- Sannagarika.
II. - Mahisasaka
III. - Kasyapiya
- Samkrantika
- Sammatiya
IV. - Mahasanghika
- Ekavyavaharika
- Bahusrutya
- Prajnaptinvada
- Caitika
- Aparasaila
- Uttarasaila
V. - Dharmaguptaka.
l- Nhaän xeùt cuûa Huyeàn Trang khi ñeán AÁn Ñoä, veà tình traïng caùc boä phaùi:
Trong cuoán Taây du kyù, Huyeàn Trang moâ taû ôû AÁn Ñoä vaøo thôøi oâng ñeán, coù caùc loaïi Tyû kheo nhö sau:
1. Soá Tyû kheo khoâng thuoäc boä phaùi naøo nhaát ñònh. Hoï soáng thaønh nhöõng nhoùm nhoû.
2. Tyû kheo theo Tieåu thöøa giaùo, nhöng thuoäc boä phaùi naøo khoâng roõ.
3. Caùc Tyû kheo thuoäc Ñaïi chuùng boä vaø Thuyeát xuaát theá boä (Lokottavaradin).
4. Caùc Tyû kheo thuoäc Höõu boä (Sarvastivadin).
5. Caùc Tyû kheo Thöôïng toïa boä vaø nhöõng Tyû kheo Tröôûng laõo, chòu aûnh höôûng cuûa tö töôûng Ñaïi thöøa.
6. Tyû kheo thuoäc boä phaùi Sammitiya.
7. Nhöõng Tyû kheo thuoäc Ñaïi thöøa giaùo, soáng taäp trung ñoâng ñaûo ôû caùc vuøng Uddhiyana, Gharni, Magadha vaø mieàn Nam Kosala.
8. Soá Tyû kheo Ñaïi thöøa giaùo, nhöng soáng trong nhöõng tu vieän tröôùc ñaây thuoäc Tieåu thöøa, do ñoù, hoï cuõng nghieân cöùu Kinh vaø Luaät thuoäc Tieåu thöøa.
Theo caùc soá lieäu cuûa Huyeàn Trang, thì ôû AÁn Ñoä cuõng nhö ôû Trung AÙ, soá Tyû kheo theo Ñaïi thöøa vaø Tieåu thöøa xaáp xæ nhau, khoâng cheânh leäch maáy: khoaûng 134.000 Tyû kheo Tieåu thöøa ñoái laïi vôùi 119.430 Tyû kheo Ñaïi thöøa giaùo.
m/ Baûng boán boä phaùi chính cuûa Nghóa Tònh:
Moät theá kyû sau Huyeàn Trang, Phaùp sö Nghóa Tònh ñi thaêm AÁn Ñoä vaø caùc ñaûo vuøng Nam Haûi. OÂng cho bieát theâm nhöõng chi tieát sau veà tình hình caùc boä phaùi:
Noùi chung chæ coøn laïi boán boä phaùi chính:
1- Boä phaùi Ñaïi chuùng boä phaân thaønh naêm boä phaùi nhoû. Moãi taïng cuûa ba taïng cuûa boä phaùi naøy, goàm 100.000 caâu keä. Toång coäng ba taïng coù 300.000 caâu keä.
2- Boä phaùi Sthavira phaân thaønh ba boä phaùi nhaùnh.
3- Boä phaùi Höõu boä phaân thaønh boán boä phaùi nhaùnh: Dharmaguptaka, Mahisasaka, Kasyapiya...
4- Boä phaùi Sammitya chia thaønh boán boä phaùi nhaùnh.
n/ Baûng cuûa Vinitadeva thuoäc Höõu boä:
I. Mahasanghika:
- Purvasaila
- Aparasaila
- Haimavaita
- Lokottaravadin
- Prajnajtivadin.
II. Sarvastivadin:
- Mulasarvastivada
- Kasyapiya
- Mahisasaka
- Dharmaguptaka
- Bahusrutya
- Tamrasatiya
- Vibhagyavadin.
III. Sthavira:
- Jevataniya
- Abhayagirivasin
- Mahaviharavasin.
IV. Sammitiya:
- Kaurukullaka
- Avantaka
- Vatsiputrya.
Treân ñaây laø tình hình phaân phaùi qua caùc thôøi kyø. Trong moät baøi sau (*) chuùng ta seõ nghieân cöùu chuû thuyeát khaùc bieät cuûa caùc boä phaùi./.
(*) "Baøn veà chuû thuyeát caùc boä phaùi" . Minh Chi

Source : Phaät Hoïc Cô Baûn - Taäp Hai (Ban Hoaèng phaùp Trung öông, GHPGVN)
Phieân baûn ñieän töû : BuddhaSasana

[ Trôû Veà ]