Ngöôøi Cö Só          [Muïc luïc]          [  Trang chính  ]                                                         [Chöông I]   [Chöông II]  [Chöông III]
Ngaû taâm linh

Coù nhieàu ngöôøi ñi chuøa nhöng hoï ñeán ñeå tìm moät caùi gì ñoù khoâng lieân quan ñeán vieäc tænh thöùc taâm linh.

Ngöôøi Taøu ñeán chuøa cuùng Phaät raát nhieàu, ñeå caàu buoân may baùn ñaét, laøm aên phaùt ñaït hoaëc xin xaâm xin queû, neáu ñöôïc queû toát thì möøng cuùng Phaät nhieàu, neáu gaëp queû xaáu thì buoàn baõ boû veà. Ñeán chuøa khaán vaùi xin xoû nhö theá thì chuøa coù khaùc gì ñình mieáu. Nhöng khoå noãi chính nhöõng haïng "Phaät töû" nhö theá môùi giuùp cho chuøa khaù giaû. Ngöôøi Vieät Nam hieåu Ñaïo hôn neân "Tu" cuõng khaù hôn, ñeán chuøa tuïng kinh leã Phaät, hoïc Ñaïo nghe phaùp, laøm coâng quaû.

Tuïng kinh nhieàu thì cho laø mình tu nhieàu, tu khaù, heát tuïng kinh boån ñeán tuïng kinh boä, heát boä naøy ñeán boä khaùc. Laïy Phaät thì laïy xong nguõ baùch danh, ñeán tam thieân roài vaïn Phaät, cho raèng laïy nhieàu chöøng naøo thì tieâu toäi chöøng naáy.

Hoïc Ñaïo nghe phaùp coát ñeå aùp duïng tu taâm söûa taùnh, nhöng khoâng nhö theá maø laïi duøng kieán thöùc ñeå phaân bieät Thaày naøy hay Thaày kia dôû.

Thay vì laøm coâng quaû ñeå hoïc haïnh xaû thí, laïi laøm coâng quaû ñeå kieám ñieåm vôùi Thaày truï trì.

Khaù hôn laø nhöõng baäc xuaát gia, töø boû nhaø cöûa vôï con ñi tu. Nhöng moät thôøi gian sau laïi baùm víu vaøo ngoâi vò ñaïo ñöùc cuûa mình. Noùi ñeán ñaây toâi nhôù laïi chuyeän cuûa Toå Hueä Khaû. Trong 33 vò Toå Thieàn Toâng, toâi thaùn phuïc nhaát vò Toå naøy, daùm xaû thí thaân maïng, chaët tay caàu Ñaïo. Laø ngöôøi keá thöøa Toå Ñaït Ma, sau cuøng daùm xaû luoân ngoâi chuøa, boû luoân chöùc Toå, chöùc Hoaø Thöôïng, laên xaû vaøo chôï, ñi vaøo cuoäc ñôøi ñeå töï thöû thaùch mình, töï chöùng nghieäm vaø ñoä moät taàng lôùp khaùc.

Ngöôøi tu khoâng kheùo thöôøng hay maéc phaûi beänh "ngaõ taâm linh" (eùgo spirituel). Môùi bieát tu moät chuùt cho laø mình ñaïo ñöùc. Tu haønh chaêm chæ, ñöôïc bao nhieâu coâng ñöùc ñeàu bò caùi ngaõ hoát heát.

Tuy laø moät tu só nhöng toâi khoâng öa chöõ tu chuùt naøo. Toâi ñaõ moät laàn baøy toû trong quyeån Boá thí ba la maät. Tu ñaâu phaûi laø laøm nhöõng ñieàu hình thöùc beân ngoaøi, ñaâu phaûi tính naêm coäng thaùng vaøo chuøa. Khoaùc aùo caø sa maø khoâng hieåu baøi hoïc thöông yeâu, giaûng noùi töø bi maø chæ bieát ích kyû cuûng coá ñòa vò ñaïo ñöùc cuûa mình. Ngaïn ngöõ coù caâu: "Chieác aùo khoâng laøm neân Thaày tu" kia maø! Ñoái vôùi toâi, tu laø taäp soáng vôùi taâm linh. Chöõ taâm linh (spirituel) khaùc vôùi vaät chaát (mateùriel). Taâm linh laø taùnh linh thieâng cuûa con ngöôøi, coù theå goïi ñoù laø Thöôïng Ñeá, Phaät taùnh hay Chaân ngaõ... ñieàu ñoù khoâng quan troïng. Ñieàu quan troïng ñaàu tieân laø ta coù bieát ñeán taâm linh cuûa mình hay khoâng? Bieát soáng thaät vôùi tình caûm, noäi keát cuûa mình hay khoâng? Hay laø chæ thích ñoùng kòch, möôïn danh nghóa chöõ tu ñeå khoe khoang mình laø ngöôøi ñaïo ñöùc.

Toâi tu vì toâi khoâng phaûi laø ngöôøi ñaïo ñöùc. Toâi tu vì toâi coøn nhieàu noäi keát chöa ñöôïc giaûi toûa, coøn nhieàu baøi hoïc ôû ñôøi maø toâi chöa hieåu. Toâi tu vì toâi haõy coøn phaân bieät toát xaáu, öa gheùt. Hôn nöõa baây giôø toâi khoâng chaéc laø toâi coøn tu theo yù nghóa phoå thoâng nöõa khoâng, nhöng toâi bieát laø toâi muoán soáng thaät. Soáng thaät vôùi chính mình, vôùi caû taâm hoàn vaø theå xaùc cuûa mình. Toâi khoâng muoán laøm Thaày ai caû, neáu muoán thì chæ laøm Thaày chính mình maø thoâi.

Coù nhieàu ngöôøi chæ thích ñoùng vai Thaày vaø muoán hoïc troø hay ñeä töû ñoùng maõi vai hoïc troø ñeä töû. Nhöng Thaày naøo troø naáy, cuõng coù ngöôøi thích ñi tìm moät vò Thaày, moät ñaáng toân sö beân ngoaøi ñeå thôø phuïng toân kính.

Theo toâi, moät vò Thaày thaät (chaân Sö) laø ngöôøi daïy cho ñeä töû nhaän ra oâng Thaày cuûa chính mình beân trong (le maître inteùrieur). Ñöùc Phaät laø moät chaân Sö, ngaøi thaønh Phaät vaø daïy cho chuùng ta khai trieån Phaät taùnh cuûa mình ñeå thaønh Phaät nhö ngaøi. Ñöùc Phaät ñaâu coù muoán bò ñuùc töôïng ngoài yeân treân baøn thôø cho chuùng ta hì huïp laïy ôû döôùi.

Nhaân Quaû

Luaät nhaân quaû laø moät thuyeát khaù quen thuoäc ñoái vôùi ngöôøi Vieät, nhöng ôû ñaây toâi muoán ñeà caäp ñeán moät caùi nhìn khaùc.

Tôùi baây giôø, nhaân quaû thöôøng ñöôïc hieåu nhö moät luaät thöôûng phaït coâng bình: "ÔÛ hieàn gaëp laønh, ôû aùc gaëp döõ" hoaëc "gieo gioù gaët baõo" v.v... Bôûi theá nhieàu ngöôøi ñaâm ra sôï luaät nhaân quaû vaø nhôø ñoù maø hoï khoâng daùm laøm aùc, vì laøm aùc seõ bò quaû baùo xaáu mai sau. Hoaëc ngöôïc laïi, coù ngöôøi cuùng döôøng boá thí thaät nhieàu ñeå mai sau thoï höôûng phöôùc baùo.

Luaät nhaân quaû ñuùng laø gieo nhaân naøo seõ gaët quaû naáy, nhöng theo toâi noù khoâng phaûi chæ laø luaät thöôûng phaït maø laø moät luaät caàn thieát cho söï tieán hoaù cuûa con ngöôøi.

Ñöùc Phaät coù noùi: Ta laø Phaät ñaõ thaønh, chuùng sinh laø Phaät seõ thaønh. Trong kinh Phaùp Hoa, ñöùc Phaät thoï kyù cho caùc ñeä töû sau naøy ai seõ thaønh Phaät hieäu laø gì, ôû coõi naøo v.v... Nhö vaäy ta thaáy khoâng nhöõng ñeä töû cuûa Phaät seõ thaønh Phaät maø taát caû chuùng sinh ñeàu seõ thaønh Phaät, duø phaûi traûi qua voâ löôïng soá kieáp.

Cuoäc ñôøi laø moät tröôøng hoïc lôùn (Ñaïi hoïc ñöôøng), goàm ñuû moïi lôùp töø thaáp leân lao, töø maãu giaùo, tieåu hoïc, trung hoïc leân ñeán ñaïi hoïc. Con ngöôøi cuõng ñuû moïi taàng lôùp: giaøu coù, ngheøo khoå, hieàn laønh, hung aùc, thoâng minh, ñaàn ñoän, v.v... Sinh ra ôû ñôøi töùc laø ñaõ ghi teân vaø ñöôïc nhaän vaøo Tröôøng Ñôøi roài. Boån phaän cuûa hoïc sinh laø phaûi hoïc gioûi, hieåu nhanh ñeå leân lôùp. Neáu löôøi hoïc, troán hoïc rong chôi, taâm trí u ñoän thì seõ bò ôû laïi lôùp, hoïc ñi hoïc laïi baøi cuõ nhieàu laàn ñeán khi naøo hieåu thì môùi ñöôïc leân lôùp.

Khi ñaõ hoïc heát taát caû lôùp cuûa Tröôøng Ñôøi roài thì khoâng caàn phaûi ghi teân hoïc laïi laøm gì nöõa. Ñoù laø tröôøng hôïp cuûa baäc thaùnh nhaân nhö Phaät, Chuùa vaø caùc vò Ñaïo Sö.

Muïc ñích chaân chính cuûa ngöôøi ñôøi laø phaûi hoïc hoûi ñeå hieåu vaø tieán hoaù ñeán möùc toaøn thieän. Baøi hoïc cao quyù nhaát caàn phaûi hieåu laø baøi hoïc "thöông yeâu". Thöông yeâu chính mình vaø keû khaùc. Danh töø trong Ñaïo goïi laø töø bi. Nhöng thöông yeâu cuõng phaûi bieát caùch, khoâng neân thöông yeâu theo kieåu aùi luyeán ích kyû thöôøng tình. Vì vaäy caàn phaûi hoïc theâm baøi hoïc "hieåu bieát" maø danh töø Ñaïo Phaät goïi laø trí hueä.

Hieåu bieát ñeå thöông yeâu, thöông yeâu ñeå coù haïnh phuùc. Hieåu bieát ôû ñaây khoâng phaûi laø loaïi trí khoân bieát veà chính trò, kinh teá, thöông maïi, kyõ thuaät, v.v... Coù nhieàu ngöôøi hoïc gioûi, ñaäu baèng caáp cao veà nhöõng boä moân treân, nhöng ñeå laøm gì chöù? Ñeå ñi laøm kieám aên, nuoâi gia ñình hay duøng noù vaøo vieäc ích kyû haïi nhaân.

ÔÛ ñôøi, duø giaøu hay ngheøo, khoân hay daïi, ai ai cuõng muoán sung söôùng haïnh phuùc. Quaû thì muoán maø nhaân thì khoâng bieát gieo. Hoaëc gieo nhaân aùc maø cöù muoán quaû laønh. Tìm haïnh phuùc maõi khoâng thaáy, chæ thaáy khoå ñau. Khoå quaù beøn tìm ñeán Ñaïo. Ñaïo daïy gì? Daïy luaät nhaân quaû: gieo nhaân naøo thì gaët quaû naáy.

Ta ñau khoå thaát tình vì bò ngöôøi yeâu ruoàng boû, ta ñaâu coù ngôø trong nhieàu kieáp tröôùc vì khoâng bieát thöông yeâu ta ñaõ ruoàng boû ngöôøi. Laø naïn nhaân cuûa chieán tranh, nhaø tan cöûa naùt, vôï con thaát laïc, ta haän ñoái phöông taøn aùc daõ man. Ta ñaâu coù nhôù trong nhieàu kieáp tröôùc vì khoâng bieát thöông yeâu ta ñaõ taøn saùt keû ñòch khoâng gôùm tay.

Trong kinh Phaùp Cuù, phaåm Song Yeáu, baøi keä thöù nhaát noùi:

Taâm daãn ñaàu caùc phaùp

Taâm laøm chuû, taùc taïo

Neáu vôùi taâm oâ nhieãm

Noùi leân hay haønh ñoäng

Khoå naõo böôùc theo sau

Nhö xe, chaân vaät keùo.

Nguyeân nhaân ñöa ñeán khoå ñau, khoâng phaûi hoaøn caûnh, khoâng phaûi ngöôøi khaùc, maø chính töï nôi mình. Vì maûi chaïy theo vaät chaát, boû queân taâm linh, khoâng bieát luaät nhaân quaû, khoâng hoïc soáng thöông yeâu. Do ñoù phaûi chìm noåi leânh ñeânh trong bieån khoå luaân hoài, trôû ñi trôû laïi Tröôøng Ñôøi ñeå hoïc ñi hoïc laïi baøi hoïc nhaân quaû, baøi hoïc thöông yeâu.

Coù nhieàu baäc cha meï thöông con nhöng khoâng bieát daïy con, nuoâng chieàu thaû loûng con caùi. Ñöa con ñeán tröôøng phoù maëc cho giaùo sö daïy doã. Nhöng ôû tröôøng hoïc thôøi nay, ngöôøi ta chæ daïy cho coù baèng caáp, coù ngheà trong tay ñeå ra ñi laøm kieám aên. Chæ trong Tröôøng Ñôøi vôùi nhöõng baøi hoïc soáng, baøi hoïc cay ñaéng, beänh hoaïn, tai naïn, khoå ñau môùi coù theå laøm con ngöôøi thöùc tænh veà luaät nhaân quaû.

Ngaøy nay trong giôùi trí thöùc khoa hoïc AÂu Myõ coù nhieàu ngöôøi ñeå taâm nghieân cöùu veà hieän töôïng luaân hoài taùi sinh. Noåi tieáng laø baùc só Ian Stevenson ôû Ñaïi Hoïc Charlottesville, tieåu bang Virginia. Qua nhieàu naêm khaûo cöùu, ñieàu tra nhieàu nöôùc treân theá giôùi, oâng ta ñaëc bieät ñeå yù ñeán nhöõng daáu veát baåm sinh treân thaân theå con ngöôøi. Thí duï tröôøng hôïp cuûa caäu beù Witjeratna Hami ôû Tích Lan, khi môùi sinh ra ñaõ coù moät baøn tay taøn taät. Vaøo tuoåi bieát noùi, caäu tieát loä: "Toâi ñaõ gieát vôï toâi vôùi baøn tay naøy tröôùc khi taùi sinh ôû ñaây".

Ngöôøi AÂu Myõ khoâng tin hoaëc khoù tin chuyeän luaân hoài neân nhöõng saùch nhö cuûa Stevenson thích hôïp vôùi hoï vì noù coù tính caùch khoa hoïc khaûo cöùu chöùng minh luaân hoài coù thaät. Nhöng ñoái vôùi ngöôøi AÙ Ñoâng thì thuyeát luaân hoài khoâng caàn phaûi ñöôïc chöùng minh nöõa, vaán ñeà caàn ñöôïc noùi tôùi laø luaân hoài hay taùi sinh giuùp ta hieåu ñöôïc caùi gì? Ruùt tæa ñöôïc baøi hoïc gì?

Baøi hoïc nhaân quaû daïy ta phaûi coù traùch nhieäm trong söï soáng cuûa mình qua haønh ñoäng, lôøi noùi vaø suy nghó. Neáu ta soáng voâ yù thöùc ,voâ traùch nhieäm, chæ bieát ích kyû haïi nhaân thì phaûi trôû laïi Tröôøng Ñôøi hoïc baøi hoïc luaân hoài.

Neáu noùi veà luaân hoài vôùi söï ích lôïi cuûa noù thì ta phaûi keå ñeán Edgar Cayce (1877-1956), sinh tröôûng ôû tieåu bang Kentucky. OÂng ta coù taøi soi kieáp cho beänh nhaân. Sau khi ñi vaøo giaác nguû thoâi mieân, oâng ñeán coõi Trung giôùi (monde astral) nôi ñoù coù moät choã ghi cheùp taát caû soá kieáp cuûa loaøi ngöôøi treân traùi ñaát (annales akashiques). Chæ caàn ñoïc trong ñoù, Cayce bieát ñöôïc vaø noùi cho beänh nhaân hieåu lyù do naøo trong quaù khöù ñaõ ñöa ñeán caên beänh hieän nay. Ñaây cuõng töông töïa nhö tuùc maïng thoâng trong Ñaïo Phaät. Khoâng nhöõng noùi roõ nguyeân nhaân caên beänh, Cayce coøn chæ cho beänh nhaân caùch chöõa trò vaø phaàn lôùn caùc beänh nhaân ñeàu laønh beänh. Nhöõng hoà sô beänh aùn cuûa Cayce, treân 14.000 tröôøng hôïp, ñöôïc toàn tröõ taïi ARE (Association for Research and Enlightenment) ôû Virginia Beach. Thí duï tröôøng hôïp cuûa moät phuï nöõ bò ñieác. Cayce cho hay trong kieáp quaù khöù, coâ ta ñaõ bòt tai laøm ngô tröôùc lôøi caàu cöùu cuûa keû khaùc. Do vaäy trong kieáp naøy, vôùi beänh ñieác, coâ phaûi taäp hieåu noãi khoå cuûa keû khaùc, khoâng coøn bòt tai ñoùng cöûa loøng vôùi nhöõng ai ñau khoå caàu cöùu. Baïn coù theå tìm ñoïc quyeån "Nhöõng bí aån cuûa cuoäc ñôøi" do Nguyeãn Höõu Kieät dòch, noùi roõ veà nhöõng loaïi nghieäp baùo.

Coù ñau raêng, ta môùi hieåu noãi khoå cuûa keû ñau raêng. Coù nhöõng ngöôøi maïnh khoûe, chöa bao giôø bò beänh neân thaáy ngöôøi khaùc beänh thì laøm ngô xem thöôøng. Nhöõng ngöôøi naøy trong töông lai seõ bò beänh taät ñeå caûm nghieäm noãi khoå cuûa ngöôøi beänh. Hieåu ñöôïc vaäy ñeå thöông mình vaø keû khaùc, nhôø ñoù nghieäp khoå ñöôïc tieâu tröø. Nhöng neáu khoâng hieåu nhö theá maø cöù ñi chuøa caàu an cho heát beänh thì baøi hoïc veà beänh khoå vaãn chöa hieåu vaø ñöông nhieân seõ phaûi hoïc laïi.

Beänh khoå laø moät baøi hoïc caàn phaûi hieåu. Khoâng phaûi chæ hieåu treân phöông dieän nghieäp baùo thoâi maø phaûi hoïc nghe nöõa. Con ngöôøi coù hai phaàn: theå xaùc vaø taâm hoàn. Do ñoù phaûi hoïc nghe tieáng noùi cuûa theå xaùc vaø cuûa taâm hoàn. Phaät töû thöôøng chuùc quyù Thaày phaùp theå khinh an, hoaëc töù ñaïi thöôøng hoøa. Thaân töù ñaïi (ñaát, nöôùc, gioù, löûa) ñaâu phaûi töï nhieân maø hoøa thuaän, phaàn naøo ít quaù hoaëc nhieàu quaù thì seõ sinh beänh.Tu laø taäp laøm chuû thaân taâm. Neáu khoâng bieát nghe tieáng noùi cuûa thaân laøm sao ñieàu hoøa töù ñaïi? Neáu khoâng bieát nghe tieáng noùi cuûa tim (taâm) thì laøm sao hoùa giaûi noäi keát? Töù ñaïi baát hoøa, noäi keát khoâng giaûi thì laøm sao phaùp theå khinh an, thaân taâm an laïc ñöôïc?

Ñoàng yù beänh khoå laø moät nghieäp baùo, nhöng ai ñaõ taïo ra nghieäp ñoù, neáu khoâng phaûi laø chính ta?

Tình thöông

Nhö ñaõ noùi ôû vaøi trang tröôùc, sau moät thôøi gian ñi tu, tim toâi hình nhö khoâ caèn laïi. Duø hai chöõ töø bi toâi vaãn thöôøng ñoïc, thöôøng nhôù nhöng noù chæ laø khaùi nieäm tri thöùc. Toâi ñaõ quaùn chieáu nhieàu veà tình thöông ngay töø luùc coøn ôû Trung hoïc. Toâi thaáy nhöõng ñoâi nam nöõ yeâu nhau ñaém ñuoái nhöng khoâng laâu beàn. Do ñoù maëc duø toâi cuõng coù baïn gaùi hoài coøn hoïc lôùp 10 (ñeä tam) nhöng khoâng daùm yeâu heát mình vì neáu yeâu thaät nhieàu maø lôõ ngöôøi kia boû mình thì sao? Chaéc chaén seõ khoå nhieàu. Thoâi thì ñaønh yeâu nöûa chöøng, lôõ ngöôøi kia coù boû thì mình cuõng chæ khoå phaân nöûa thoâi.

Leân Ñaïi Hoïc, toâi thaáy caùc coâ gaùi Vieät Nam con nhaø nho giaùo, thaám nhuaàn quan nieäm moân ñaêng hoä ñoái, ñi chôi vôùi baïn trai chæ tìm nhöõng ngöôøi coù baèng caáp baùc só, kyõ sö... Nhö theá ñaâu coøn tình nghóa gì nöõa! Neáu coá göôïng yeâu nhau thì ñoù laø moät thöù tình yeâu ñieàu kieän, tieáng Phaùp goïi laø amour conditionnel. Toâi yeâu anh vì anh coù baèng baùc só, kyõ sö, vì anh seõ thoûa maõn nhöõng öôùc muoán cuûa toâi. Theâm quan nieäm coå huû cuûa nho giaùo, cha meï ñaët ñaâu con ngoài ñoù, trai gaùi cöôùi nhau vì tieàn, vì danh, vì lôïi, ñaâu phaûi vì tình. Nhöõng cuoäc hoân nhaân nhö vaäy, duøng lyù trí tính toaùn hôn thieät, boùp cheát con tim ñaâu coøn cô hoäi cho tình thöông hoàn nhieân phaùt trieån.

Ngaãm thaáy tình thöông khoâng coù thaät, con ngöôøi soáng vôùi nhau chæ vì ích kyû lôïi mình, neân toâi khoâng thöông nöõa, neáu coù thì chæ coøn thöông haïi maø thoâi.

Ñeán khi vaøo Ñaïo toâi ñöôïc hoïc hai chöõ töø bi. Töø laø ban vui, bi laø cöùu khoå. Coù nhieàu Thaày muoán ñeà cao Ñaïo Phaät, daïy raèng töø bi bao la roäng lôùn hôn chöõ baùc aùi cuûa Ñaïo Chuùa, vì baùc aùi chæ laø loøng thöông ngöôøi thoâi, khoâng cöùu khoå roát raùo nhö Ñaïo Phaät.

Nhöng phaûi coù thöông thì môùi ban vui cöùu khoå ñöôïc chöù! Cha meï coù thöông con thì môùi mua ñoà chôi cho con vui, thaáy con buoàn khoùc thì aâu yeám doã daønh.

Neáu toâi khoâng thöông baïn maø bò baét phaûi ban vui cho baïn thì hôi khoù laøm. Neáu coù laøm chaêng nöõa thì ñoù laø söï ban vui cöôõng eùp, ñaâu phaûi phaùt xuaát töø taám loøng (quaû tim). Nhieàu luùc toâi raát gheùt baïn nhöng cuõng phaûi ñoái xöû töø bi, vì neáu khoâng ngöôøi ta seõ baûo raèng toâi khoâng phaûi laø ngöôøi tu haønh. Nhö theá laø töø bi baát ñaéc dó.

Dòch töø bi laø ban vui cöùu khoå nghe xuoâi tai vaø ñôn giaûn nhöng laøm maát yù nghóa cuûa tình thöông .

Töø bi thöôøng ñi cuøng vôùi hyû xaû. Töø bi hyû xaû laø boán ñöùc tính cao ñeïp maø danh töø Ñaïo Phaät goïi laø Töù Voâ Löôïng Taâm. Tieáng sanskrit laø Brahma-Vihara, coù nghóa laø nôi ôû cuûa Phaïm thieân, hoaëc Apramana laø voâ löôïng.

Töø (maitri): tình thöông yeâu.

Bi (karuna): loøng thöông xoùt.

Hyû (mudita): möøng laây vôùi caùi vui cuûa keû khaùc.

Xaû (upeksha): bình ñaúng ñoái vôùi moïi ngöôøi duø thaân hay thuø.

Taïi sao goïi laø voâ löôïng? Bôûi vì chuùng sinh voâ löôïng neân boán ñöùc tính naøy caàn phaûi toûa ñeán khaép chuùng sinh. Khoâng phaûi chæ thöông yeâu vaøi ngöôøi thaân trong gia ñình baïn beø quyeán thuoäc maø phaûi thöông yeâu taát caû chuùng sinh. Khoâng phaûi chæ thöông xoùt moät nhoùm ngöôøi hay moät quoác gia maø phaûi thöông xoùt taát caû moïi loaøi treân traùi ñaát.

Treân lyù thuyeát thì bao la nhö theá, nhöng thöïc teá nhieàu khi moät ngöôøi toâi coøn khoâng thöông noåi laøm sao thöông heát chuùng sinh. Ngöôøi ñaàu tieân maø toâi caàn thöông yeâu ñoù chính laø baûn thaân toâi. Neáu toâi khoâng bieát thöông yeâu toâi thì laøm sao toâi coù theå thöông yeâu keû khaùc ñöôïc? Thöông toâi ôû ñaây khoâng phaûi laø thöông caùi ngaõ (eùgo) cuûa toâi, maø laø thöông heát toaøn thaân taâm toâi (tout mon eâtre). Khoâng neân laàm laãn giöõa caùi ngaõ (eùgo) vaø con ngöôøi (eâtre). Thí duï toâi chæ cao 1m50, so vôùi ngöôøi khaùc thì hôi luøn thaáp neân toâi phaûi ñi giaày cao goùt ñeå ngöôøi ta khoûi thaáy toâi luøn. Caùi ngaõ cuûa toâi muoán thaáy toâi cao 1m60, nhöng con ngöôøi thaät cuûa toâi chæ cao 1m50. Khi mang goùt cao soi göông, toâi thaáy toâi ñeïp hôn vaø toâi yeâu toâi hôn, ñoù laø toâi ñang yeâu caùi ngaõ cuûa toâi. Khi boû giaày goùt ra, nhìn göông thaáy mình luøn neân toâi khoâng yeâu con ngöôøi cuûa toâi nöõa. Neáu toâi bieát thöông toâi thì toâi ñoùn nhaän taát caû cao thaáp, ñeïp xaáu, ñoù goïi laø bình ñaúng. Coù nhieàu ngöôøi chæ thích ngöôøi khaùc khen mình ñeïp toát, ñaïo ñöùc, khoâng thích nghe noùi ñeán tính hö taät xaáu cuûa mình. Ñoù laø aùi ngaõ, yeâu caùi ngaõ cuûa mình. Ngaõ laø moät khaùi nieäm, yù nieäm veà caùi ta khoâng ñuùng vôùi söï thaät.

Toâi laø moät Thaày tu, toâi cho raèng toâi ñaïo ñöùc, thoâng hieåu kinh ñieån, tu haønh thanh tònh, v.v... Ñoù laø toâi ñang ñuùc keát moät caùi Ta (ngaõ) veà toâi, caùi Ta naøy toâi chæ muoán thaáy noù ñeïp toát vaø toâi töø choái ngoaûnh maët laøm ngô vôùi nhöõng phaàn xaáu dôû trong toâi. Nhö vaäy toâi ñaâu coù bieát thöông toaøn theå con ngöôøi cuûa toâi. Neáu toâi chæ thaáy mình laø ngöôøi ñaïo ñöùc thoâng kinh ñieån thì toâi ñaâu caàn tu haønh laøm gì nöõa vaø caùi ngaõ cuûa toâi seõ thaáy toâi xöùng ñaùng laøm Thaày thieân haï. Neáu toâi khoâng thaáy khoâng thöông nhöõng phaàn xaáu dôû trong toâi thì toâi caàn gì phaûi tu nöõa vì tu laø söûa taùnh hö taät xaáu. Chính nhöõng phaàn xaáu dôû trong toâi, nieàm ñau noãi khoå cuûa toâi môùi caàn tình thöông, caàn ñöôïc chuyeån hoùa vaø cöùu ñoä. Neáu toâi khoâng bieát thöông yeâu nhöõng phaàn naøy maø chæ thích ngaém nghía yeâu meán caùi ngaõ toát ñeïp cuûa toâi thì coøn gì laø töø bi nöõa?

Tröôùc khi noùi ñeán töø bi cöùu ñoä chuùng sinh, ta caàn phaûi xeùt laïi xem ta ñaõ bieát thöông chính con ngöôøi cuûa ta chöa? Hay laø ta chæ bieát thöông caùi ngaõ, thöông nhöõng khaùi nieäm veà ngaõ. Caùi ngaõ cuûa toâi muoán toâi coù moät ngoâi chuøa to nhaát neân toâi phaûi haêng say vaän ñoäng, tích cöïc gom goùp taøi chaùnh, queân aên boû nguû ñeán khi naøo xong ngoâi chuøa môùi haøi loøng. Nhö theá toâi ñaâu coù bieát thöông thaân taâm cuûa toâi caàn aên nguû ñieàu ñoä, toâi chæ lo phuïc vuï cho caùi ngaõ cuûa toâi thoâi.

Trôû veà Töù Voâ Löôïng Taâm, tuy coù boán nhöng chæ caàn moät laø ñuû, ñoù laø tình thöông (maitri). Coù thöông thì ñöông nhieân seõ coù xoùt. Baïn thöông con baïn thì khi noù khoå chaéc chaén baïn seõ xoùt xa tìm caùch cöùu giuùp noù. Coù thöông thì môùi coù söï thoâng caûm, coù thoâng caûm thì môùi coù theå chia möøng ñöôïc vôùi ngöôøi khaùc. Baïn thöông con baïn, khi thaáy noù thi ñaäu baïn cuõng möøng laây. Coù thöông thì môùi coù theå ñoái xöû bình ñaúng ñöôïc. Bôûi vaäy chæ caàn laøm sao khôi daäy vaø laøm taêng tröôûng tình thöông thì ba ñöùc tính kia seõ ñaày ñuû.

Nhöng laøm sao khôi daäy tình thöông? Toân giaùo naøo cuõng rao giaûng tình thöông, nhöng sao con ngöôøi vaãn chöa bieát thöông yeâu nhau? Khoâng nhöõng theá maø laïi coøn nhaân danh toân giaùo ñeå cheùm gieát nhau.

Toân giaùo daïy ngöôøi ta tình thöông ñeå phuïc vuï toân giaùo, daïy tình thöông vôùi nhöõng giaùo ñieàu. Nhöõng vò giaùo chuû ra ñôøi ñeå phuïc vuï chuùng sinh, laáy tình thöông caûm hoùa con ngöôøi, nhöng ñeä töû noái tieáp ñôøi sau khoâng coù khaû naêng thöông yeâu roäng lôùn nhö caùc ngaøi neân baét buoäc phaûi heä thoáng hoùa giaùo lyù vaø voâ tình daàn daàn ñoùng khung tình thöông. Neáu thöông Phaät thöông Chuùa thì phaûi laøm theá naøy theá noï, phaûi hy sinh taùnh maïng baûo veä toân giaùo, nhieàu khi suøng tín quaù khích saün saøng cheùm gieát vì toân giaùo.

Toân giaùo ra ñôøi ñeå phuïc vuï tình thöông chöù khoâng phaûi laáy tình thöông ñeå phuïc vuï toân giaùo.

Tình thöông khoâng theå tìm thaáy trong nhöõng buoåi leã caàu kinh, trong söï nghieân cöùu kinh ñieån hay nghe giaûng giaùo lyù maø tìm thaáy ngay trong söï soáng, trong söï tieáp xuùc haèng ngaøy. Tình thöông caàn ñöôïc bieåu loä vaø theå nghieäm qua ba cöûa: thaân, khaåu, yù vaø phaùt xuaát töø taám loøng (quaû tim) chöù khoâng phaûi töø trí oùc.

Tình thöông maø toâi muoán noùi ôû ñaây khoâng phaûi laø thöù tình yeâu nam nöõ, tình baïn hoaëc tình thöông cha meï con caùi. Ñöông nhieân nhöõng thöù tình kia cuõng laø moät thöù tình khaù ñeïp, moät phaàn nhoû cuûa tình thöông vaø laø moät ñeà taøi baát taän cho nhöõng thi só, vaên só vaø nhaïc só.

Toâi coù theå noùi quanh noùi quaån veà tình thöông nhöng toát hôn heát baïn haõy theo toâi vaøo moät coâng vieân hoaëc moät khu röøng, moät caùnh ñoàng roài baïn haõy naèm uùp maët xuoáng ñaát, dang hai tay ra nhö ñang oâm quaû ñaát vaø noùi thaàm vôùi quaû ñaát raèng baïn thöông quaû ñaát, bieát ôn vaø caûm ôn quaû ñaát. Sau ñoù baïn ñöùng daäy ñi tìm moät caây naøo khaù to lôùn, caønh laù sum seâ, vaø baïn haõy dang hai tay oâm thaân caây vaøo loøng, hít thôû nheï nhaøng laéng nghe tieáng noùi cuûa caây. Neáu taâm baïn laéng vaø caây kia caûm nhaän ñöôïc tình thöông cuûa baïn noù seõ traû lôøi.

Neáu tim baïn ñang khoâ heùo vì bò loaøi ngöôøi voâ tình haát huûi töø khöôùc, baïn haõy höôùng tình thöông cuûa baïn ñeán thieân nhieân ñi. Thieân nhieân vaø vuõ truï raát caàn tình thöông cuûa baïn. Tình thöông voâ ñieàu kieän (amour inconditionnel). Baïn haõy thöông coû, thöông caây, thöông maây, thöông gioù ñi. Tình thöông laø moät naêng löôïng caàn ñöôïc löu chuyeån vaø trao ñoåi. Xin nhôù tình thöông khoâng phaûi laø moät khaùi nieäm maø laø moät kinh nghieäm.

Ñaïo Gì

Ñoïc ñeán ñaây baïn coù thaáy toâi coøn laø moät Thaày tu Phaät Giaùo chaùnh toâng nöõa khoâng hay laø ñaõ bò nhieãm nhieàu thöù "ngoaïi ñaïo"? Nhieãm nhö vaäy laø toát hay xaáu?

Toâi xuaát thaân töø Ñaïi Thöøa, tu taäp thieàn Tieåu Thöøa, sau theo Kim cang thöøa vaø baây giôø toâi ñang theo "Ñaïo gì". Ñaïo gì vì cho noù teân gì cuõng ñöôïc, caùi ñoù khoâng quan troïng. Quan troïng ôû choã toâi coù soáng thöïc ñöôïc vôùi chính mình hay khoâng, coù vöôït qua ñöôïc nhöõng khaùi nieäm chaáp tröôùc nhò bieân cuûa toân giaùo hay khoâng?

Theo "Ñaïo gì" thì khoâng coù gì toát hay xaáu, chæ coù nhöõng kinh nghieäm khoå ñau hay sung söôùng ñeå tieán hoùa. Coù ngöôøi caàn kinh nghieäm khoå ñau ñeå tröôûng thaønh, coù ngöôøi caàn kinh nghieäm sung söôùng ñeå nghæ xaû hôi treân quaõng ñöôøng luaân hoài baát taän.

Ñaïo Chuùa phaùt xuaát töø nöôùc Do Thaùi, nhöng ngaøy nay daân Do Thaùi ñaâu coù theo Ñaïo Chuùa maø theo Ñaïo Do Thaùi (Judaisme). Ñaïo Phaät baét nguoàn töø AÁn Ñoä nhöng hieän nay ña soá daân AÁn theo AÁn Ñoä Giaùo (Hindouisme) chæ coù khoaûng ba phaàn traêm theo Phaät Giaùo. Nhö vaäy Ñaïo naøo hay nhaát?

Nhieàu naêm veà tröôùc, khi môùi ra laøm giaûng sö toâi haêng say bieän luaän cho Ñaïo Phaät laø Ñaïo hay nhaát. Ñoù chæ vì toâi chöa ñöôïc hoïc veà nhöõng Ñaïo khaùc. Gaàn ñaây, sau khi ra thaát ñöôïc ñoïc quyeån "Haønh trình veà phöông Ñoâng" do Nguyeân Phong dòch, toâi nhö böøng tænh sung söôùng thaáy ñöôïc nhöõng chaân trôøi môùi. Thaáy chaân lyù khoâng phaûi laø sôû höõu cuûa rieâng moät toân giaùo naøo. Chaúng caàn tham voïng noùi ñeán chaân lyù, toâi chæ muoán taäp soáng vôùi thöông yeâu, hieåu bieát, thoâng caûm vaø tha thöù.

Sau ñaây toâi xin trích dòch moät baøi trong baùo Prema soá 28 noùi veà "Ñaïo hay nhaát" cuûa Sathya Sai Baba, moät ñaïo sö AÁn Ñoä hieän ñaïi.

Thuôû xöa coù moät oâng vua hieàn ñöùc, cai trò coâng baèng, daân chuùng trong nöôùc soáng thanh bình. Moät hoâm, döôùi söï ñeà nghò cuûa caän thaàn taû höõu, vua trieäu taäp taát caû tröôûng laõo toân tuùc cuûa caùc toân giaùo trong nöôùc. Khi taát caû coù maët ñaày ñuû, vua noùi:

- Thöa caùc vò giaùo chuû, hoâm nay ta môøi caùc vò tôùi ñaây baøn luaän vì ta muoán choïn moät Ñaïo trong caùc Ñaïo ñeå toân leân laøm quoác giaùo. Ta ñaët nieàm tin nôi caùc vò, vôùi söï minh trieát xin caùc vò hoäi thaûo baøn luaän vôùi nhau ñeå tìm cho ta moät Ñaïo naøo hay nhaát, ñaùng ñöôïc höôûng aân phuùc cuûa hoaøng gia. Ñaïo naøo cuõng ñöôïc mieãn sao moïi ngöôøi ñeàu ñoàng yù kính phuïc, khoâng ai coù theå baét beû hay choái caõi.

Traûi qua nhieàu naêm maø vua vaãn chöa ñöôïc traû lôøi, bôûi vì ai cuõng cho Ñaïo cuûa mình laø hay nhaát, nhöng ngöôøi khaùc laïi khoâng chòu. Cöù theá maø tranh luaän giaèng co töø naêm naøy sang naêm khaùc. Roài moät hoâm, coù moät hieàn giaû du phöông gheù qua nöôùc cuûa nhaø vua noï. Sau khi nghe chuyeän nhaø vua tìm moät Ñaïo hay nhaát maø chöa ra, beøn ñeán xin yeát kieán nhaø vua:

- Taâu beä haï, toâi coù theå chæ cho beä haï moät Ñaïo hay nhaát maø khoâng ai coù theå baét beû hay choái caõi ñöôïc.

Vua nghe qua raát ñoãi vui möøng vì hy voïng cuûa mình saép ñöôïc toaïi nguyeän sau bao naêm daøi troâng ñôïi.

- Thaät vaäy sao! Xin hieàn giaû haõy noùi cho ta nghe ngay laäp töùc. Ta ñaõ chôø giôø phuùt naøy quaù laâu roài!

- Xin beä haï kieân nhaãn moät chuùt. Toâi seõ tieát loä cho beä haï teân cuûa Ñaïo naøy ôû moät nôi thaät yeân tónh vaéng veû. Ñuùng tröa mai xin heïn beä haï ôû bôø soâng Haèng, chuùng ta seõ vöôït soâng qua bôø beân kia vaø ôû ñoù toâi seõ noùi cho beä haï bieát teân cuûa Ñaïo naøy.

Sang ngaøy mai, ñuùng heïn, vua vaø vò hieàn giaû gaëp nhau taïi bôø soâng Haèng. Vua ra leänh cho moät chieác thuyeàn ñeán gaàn ñeå chôû hai ngöôøi sang bôø beân kia. Khi chieác thuyeàn ñeán gaàn, vua söûa soaïn böôùc leân thì hieàn giaû chaën laïi, noùi raèng oâng ta muoán khaùm xeùt laïi chieác thuyeàn coi coù toát vaø baûo ñaûm khoâng.

- Chieác thuyeàn naøy khoâng ñöôïc vì coù moät mieáng vaùn bò nöùt ôû döôùi ñaùy, nöôùc coù theå traøn vaøo. Hieàn giaû thöa.

Vua laïi goïi chieác thuyeàn khaùc ñeán. Sau khi khaùm xeùt, vò hieàn giaû tìm thaáy vaøi mieáng vaùn beân hoâng thuyeàn hôi loûng vì thieáu ñinh. Nhaø vua laïi goïi moät chieác khaùc ñeán. Sau khi khaùm xeùt kyõ caøng, hieàn giaû laïi töø choái vì lyù do nöôùc sôn cuûa thuyeàn ñaõ bò troùc.

Cöù nhö theá, vua goïi heát chieác thuyeàn naøy ñeán chieác thuyeàn khaùc, chieác naøo hieàn giaû cuõng moi ra ñöôïc khuyeát ñieåm. Daàn daàn nhaø vua maát kieân nhaãn, chieàu ñaõ qua, hoaøng hoân saép ñeán. Sau cuøng vua khoâng nhòn ñöôïc nöõa:

- Thöa hieàn giaû! Töø tröa tôùi baây giôø, ta ñaõ goïi bieát bao nhieâu chieác thuyeàn, chieác naøo ngaøi cuõng töø choái heát. Xin hoûi ngaøi, thuyeàn troùc sôn moät chuùt hoaëc thieáu vaøi ba caùi ñinh thì ñaõ coù sao? Noù vaãn coù theå ñöa mình qua soâng ñöôïc kia maø! Sao ngaøi laïi ñeå yù ñeán nhöõng khuyeát ñieåm nhoû nhaët nhö vaäy.

Luùc baáy giôø vò hieàn giaû nhìn vua mæm cöôøi noùi:

- Beä haï ñaõ töï mình nhaän thaáy raèng duø coù vaøi ba khuyeát ñieåm nhöng taát caû nhöõng chieác thuyeàn kia ñeàu coù theå ñöa mình qua soâng ñöôïc. Cuõng theá, taát caû Ñaïo trong nöôùc cuûa beä haï ñeàu gioáng nhö nhöõng chieác thuyeàn kia. Ñaïo naøo cuõng coù theå ñöa beä haï ñeán söï theå nhaäp vôùi Thöôïng ñeá. Ñi tìm khuyeát ñieåm cuûa nhieàu Ñaïo khaùc nhau laø moät ñieàu voâ ích, thieáu saùng suoát. Beä haï haõy trôû veà lo vieäc trieàu ñình, tieáp tuïc laáy ñöùc trò daân vaø haõy bình ñaúng kính troïng caùc Ñaïo giaùo xem Ñaïo naøo cuõng nhö Ñaïo cuûa chính mình vaäy.

Nghe xong, vua lieàn phuïc xuoáng chaân vò hieàn giaû ñaûnh leã. Vaø khi ngaång leân, vua sung söôùng caûm thaáy mình thöïc söï thaám nhuaàn söï minh trieát.

[Muïc luïc]   [Chöông I]   [Chöông II]  [Chöông III]



 [ Trôû Veà         [  Trang chính  ]