|
|
|
Nöôùc Vieät coù ñieåm may maén laø naèm giöõa hai caùi noâi phaùt trieån Phaät Giaùo, ñaõ moät thôøi cöïc thònh laø Trung Hoa vaø Hoaøng Ñòa. Ngaøy xöa AÁn Ñoä laø trung taâm vaên hoùa cuûa Hoaøng Ñòa (SuvannabhÅ«mi) naày. Neáu caùi noâi Trung Hoa ñöôïc goïi laø "troïng ñieåm" cuûa Phaät Giaùo Baéc Truyeàn, thì caùi noâi Hoaøng Ñòa phaûi ñöôïc goïi laø "meänh maïch" cuûa toaøn theå Phaät Giaùo noùi chung, vaø cuûa Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy noùi rieâng.
Vaø neáu khoâng muoán taïo hieåu laàm hay gaây khích ñoäng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi quaù quan troïng töø ngöõ, danh nghóa, caùi teân "Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy" cuõng coù theå goïi laø Phaät Giaùo Nam Truyeàn.
Vaäy chuùng ta thöû tìm hieåu hai "caùi noâi" phaùt trieån Phaät Giaùo vöøa noùi :
Phaät Giaùo Baéc Truyeàn thì ñaõ ñöôïc nhieàu saùch vôû Haùn-Vieät, hay ngoaïi ngöõ noùi ñeán. Nhöng Phaät Giaùo Hoaøng Ñòa (hay dòch ñuùng laø "Phaät GiaùoÑaát Vaøng"), thì chöa ñöôïc nhieàu nhaø hoïc Phaät, duøng quoác ngöõ Vieät Nam söu taàm, phoå bieán. (Hoaøng Ñòa laø dòch nghóa ra Haùn-Vieät) cuûa danh töø Nam Phaïn SuvannabhÅ«mi, döïa theo kinh ñieån Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy
"Phaät Giaùo Hoaøng Ñòa", bao goàm moät vuøng vaên hoùa roäng lôùn, vôùi vaên minh Gandhara, keùo daøi töø ñaát Löôõng Haø (Meùsopatamie), cöïu nöôùc Ba Tö (Perse), qua A Phuù Haõn, Hoài Quoác, AÁn Ñoä, Tích lan, Mieán Ñieän, Xieâm la, Cao Mieân, coå Thuûy Chaân Laïp (töùc cöïu Phuø Nam), Chieâm Thaønh... ra ñeán caùc quaàn ñaûo Maõ Lai vaø Nam Döông.
Phía Phaät Giaùo Baéc Truyeàn thì duyeân theo con ñöôøng Tô Luïa (route de la Soie), ôû nguoàn xa töø coå AÁn Ñoä (Bharatta), naèm phía Taây Baéc Vieät Nam, xuyeân qua Taây Taïng, maø Phaät Giaùo goïi laø goác "Thieân Truùc", caùch sau Phaät tòch khoaûng hôn boán traêm naêm, môùi laàn löôït truyeàn sang Trung Hoa, Moâng Coå, Cao Ly, Nhaät Baûn, roài vaøo Baéc Vieät Nam, do nhöõng du taêng AÁn Ñoä goác Baø La Moân giaùo, ñaõ ñeå laïi cho caùc quoác gia naày nhieàu neùt vaên hoùa sieâu hình, duy thöùc, khaù hôïp vôùi nieàm tin thuôû tröôùc, maø ñeán nay aûnh höôûng vaãn coøn aên saâu, laøm cho theá giôùi chuù yù.
Nhöng nhìn vaøo thöïc teá, chuùng ta thaáy heä thoáng Phaät Giaùo Baéc Truyeàn, hay heä thoáng Phaät Giaùo laáy Trung Hoa laøm giao löu chính, (vôùi caùc doøng toå, tröôùc töø AÁn Ñoä sang, sau keá thöøa töï baûn xöù), chaúng nhöõng ñaõ bò aûnh höôûng naëng neà bôõi nhieàu tín ñieàu Baø la Moân, -nhö phaân chia giai taàng tín ñoà, döôùi daïng xeáp loaïi thöôïng caên, trung caên, haï caên, -nhö taïi VN ñaët ra caùc giaùo phaåm boán naêm caáp, töø Hoøa Thöôïng thöôïng thuû, Hoøa Thöôïng tröôûng laõo, roài Hoaø Thöôïng vöøa "taán phong", xuoáng ñeán Thöôïng Toïa, Ñaïi Ñöùc, taêng ni, cho chí chuù tieåu.v.v... maø traàm troïng hôn heát, laø heä thoáng Phaät Giaùo Baéc Truyeàn coøn bò ñòa phöông hoùa theo chieàu thaàn thoaïi, baèng laém leã nghi, hình thöùc phöùc taïp, ñaët naëng tính tha löïc, meâ tín, hôn laø duøng phöông tieän daãn daét, laáy cuï theå ñeå soi saùng tröøu töôïng taâm linh, xuyeân qua doøng thôøi gian, vaø ñöôïc goïi vôùi moät caùi teân khaù xöng tuïng laø Phaät Giaùo "ñaïi thöøa".
Tín ngöôõng "Ñaïi Phaïm Thieân" (MahÄ Brahmanisme) trong Baø-la-Moân giaùo coù theå lieân quan raát nhieàu ñeán heä thoáng "Phaät Giaùo Baéc Truyeàn". Tieâu bieåu nhaát laø "Phaät Chuaån Ñeà" trong Phaät Giaùo Baéc Truyeàn, goác laø moät vò thaàn cuûa ñaïo Baø-la-Moân. Ñoù laø chöa keå nhöõng hình töôïng thôø phöôïng trong caùc coå töï "ñaïi thöøa" taïi Vieät Nam tröôùc ñaây hôn 50 naêm, coù theå noùi laø ñeám töø soá 10 trôû leân, töông ñöông vôùi toaøn boä linh töôïng cuûa AÁn Ñoä ña thaàn giaùo.
"Ñaïi thöøa Phaät Giaùo" ñaõ chæ baét ñaàu laøm gioáng Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy (maø hoï goïi laø "tieåu thöøa"), chöøng boán naêm chuïc naêm nay maø thoâi. Nghóa laø hieän taïi phaàn ñoâng (chöù khoâng phaûi taát caû) caùc chuøa Baéc toâng VN ñaõ baét ñaàu thôø duy nhaát moät Phaät Toå Thích Ca Maâu Ni, ôû trung öông Phaät ñaøi trong chính ñieän. Coøn chö Boà-Taùt thì hoï chöa töôïng tröng baèng Hoa Sen nhö "tieåu thöøa".
Rieâng ngaøy chaøo ñôøi cuûa Phaät Toå Thích Ca Maâu Ni, maø hoï goïi laø leã "Phaät Ñaûn" muøng taùm thaùng tö, "ñaïi thöøa Phaät Giaùo" cuõng ñaõ daàn daàn "ñieàu chænh" thaønh raèm thaùng Tö, cho "thoáng nhaát" vôùi ñaïi leã "Tam Hôïp", cuûa truyeàn thoáng quoác teá Phaät Giaùo "Nguyeân Thuûy".
Taát nhieân, ñieàu ñaùng khích leä trong hieän taïi, laø haèng naêm toaøn theå tín ñoà Phaät giaùo VN (baát keå Nam hay Baéc toâng) ñeàu ñoùn möøng ngaøy Ñaïi Leã Tam Hôïp (Ñaûn Sinh, Thaønh Ñaïo, vaø Nhaäp Nieát Baøn) cuûa Phaät Toå Thích Ca Maâu Ni vaøo raèm thaùng Tö AÂm Lòch, cuøng luùc vôùi caùc daân toäc tin Phaät khaùc treân theá giôùi.
Laïi nöõa, laù côø Phaät Giaùo vôùi naêm maøu raát töôi ñeïp vaø phoå bieán ngaøy nay, cuõng phaùt nguoàn töø kinh ñieån Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy (tieåu thöøa), döïa treân caùc haïnh toái thöôïng Ba La Maät, maø tieàn thaân Phaät Toå Thích Ca Maâu Ni, ñaõ muoân kieáp thöïc hieän vieân troøn. Laù côø aáy coøn töôïng tröng cho haøo quang nguõ saéc cuûa ñöùc Phaät. Ngöôøi ñuùc keát ra laù côø Phaät giaùo laø moät hoïc giaû goác ngöôøi Nga, ñaõ tu hoïc taïi Tích Lan, vaøo ñaàu theá kyû 20.
Baèng thaùi ñoä nghieân cöùu Phaät Giaùo khaùch quan vaø trong tinh thaàn luïc hoøa, khoù ai coù theå phuû nhaän raèng : Tam Taïng Kinh Ñieån chöõ Phaïn cuûa Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy ñaõ, ñang, vaø seõ laø neàn taûng cuûa toaøn theå Phaät Giaùo noùi chung, vaø cuûa Phaät Giaùo Nam Truyeàn noùi rieâng, chuùng toâi khoâng hieåu taïi sao ngöôøi ta laïi tieáp tuïc "chia cheû" meänh maïch cuûa ñaïo Phaät, thaønh "tieåu thöøa", "ñaïi thöøa", hay gì gì theâm nöõa, nhö theá ?
Maët khaùc, truyeàn thoáng Baéc Truyeàn voán "thöøa höôûng" nhöõng kinh ñieån, khi Phaät Giaùo taïi AÁn Ñoä bò phaân kyø, chia reõ, vaø khuynh höôùng ñaïo haïnh nghieân theo phoå thoâng theá tuïc ñöôïc thaéng theá (?). Söï thaät, chæ coù moät phaàn kinh ñieån Phaät giaùo ñöôïc dòch ra Haùn vaên, naèm trong Phaät hoïc cuûa Phaät Giaùo "ñaïi thöøa", phaàn coøn laïi khoâng dieãn nghóa, chæ "chuù töï" chöõ Sanskrit (Baéc Phaïn) ra gioïng Haùn, voán coù moät soá dò aâm, nghe raát thaàn bí, khoù hieåu. (Tieâu bieåu laø caùc baøi "chuù", tuïng theo tieáng moõ).
Neáu noùi veà thôøi gian, thì haàu heát kinh ñieån Phaät Giaùo Baéc Truyeàn, xuaát hieän töø tröôùc laãn sau hoïc giaû Huyeàn Trang, ñôøi nhaø Ñöôøng beân Taøu, khoaûng theá kyû thöù 7 sau Taây lòch, töùc laø caùch ñöùc Phaät khaù xa (treân döôùi 1000 naêm), neân cô sôû luaän cöù cuûa hoï khoâng traùnh khoûi bò pha troän.
Noùi roõ hôn, laø tröôùc Huyeàn Trang cuõng coù moät ít du taêng Trung Hoa sang AÁn Ñoä "hoïc Phaät" roài mang Giaùo Lyù veà nöôùc, chaúng haïng nhö Phoå Hieàn vaøo theá kyû thöù 4 sau TL. Nhöng nhöõng thu thaäp cuûa hoï, chæ laø taøi lieäu nghieân cöùu caù bieät cuûa daät só, taêng nhaân, chöa ñöôïc chính thöùc heä thoáng hoùa, nhö töø Huyeàn Trang veà sau.
Phía Phaät Giaùo Hoaøng Ñòa (SuvannabhÅ«mi BuddhasÄsana), hay "Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy", cuõng moät thôøi höng thònh, huy hoaøng khoâng keùm. Nhaát laø döôùi caùc trieàu ñaïi, töø Maurijan ñeán Asoka (A Duïc), baét ñaàu vaøo theá kyû thöù ba tröôùc taây lòch. Thôøi aáy ñaõ coù raát nhieàu taêng ñoaøn truyeàn giaùo ñaïo Phaät (ngöôøi AÁn), goïi laø "Nhö Lai Söù Giaû"(Dhammaduta), theo thöông thuyeàn ñöôøng bieån Ñoâng Baéc, ñem Phaät Giaùo gieo raéc taïi nhöõng ñòa phöông giao thoâng vôùi caùc beán taøu doïc duyeân haûi caùc nöôùc Mieán Ñieän, Xieâm La, Cao Mieân, Phuø Nam, Chieâm Thaønh, nhaát laø Giao Chaâu, tröôùc khi thaáu ñeán Trung Hoa, Nhaät Baûn.
Trong ñoù phaûi keå tröôùc nhaát laø Luy Laâu, gaàn kinh ñoâ Hoa Lö, thôøi Ñinh Tieân Hoaøng (Baéc Vieät Nam ngaøy nay), laø moät trong nhöõng "trung taâm" Phaät Giaùo ñaàu tieân, taïi nöôùc ta. Vaø thôøi gian du nhaäp döôùi daïng thuûy ñaïo sô khôûi aáy keùo daøi ñeán khoaûng theá kyû thöù hai, thöù ba sau Taây lòch.
Dó nhieân, heä thoáng Giaùo Ñieån Hoaøng Ñòa naày ñaõ ñöôïc ghi laïi baèng chöû Nam Phaïn (PÄli) hay Baéc Phaïn (Sanskrit),maø ngaøy nay nhieàu nhaø nghieân cöùu Phaät Giaùo coøn goïi moät caùch ñôn giaûn heä thoáng naày laø Phaät Giaùo Nam Truyeàn, ñeå aùm chæ caùc nöôùc Phaät Giaùo Tích Lan, AÁn Ñoä, Mieán Ñieän, Thaùi Lan, Cao Mieân, Ai Lao vaø moät phaàn Taây Nam mieàn Nam Vieät Nam, nhö caùc tænh Traø Vinh, Vónh Bình, Sa Ñeùc, Soùc Traêng .v.v... (Chieâm Thaønh khoâng keå vaøo ñaây vì hieän taïi ñaõ hoaøn toaøn laø laõnh thoå Vieät Nam).
Tuy nhieân, caû hai höôùng phoå bieán Phaät Giaùo laø Baéc Truyeàn vaø Nam Truyeàn, cuõng ñaõ khoâng traùnh khoûi luaät thaêng traàm. Neáu Baéc Truyeàn Phaät Giaùo khi thaát theá bò caùc trieàu ñaïi cuoàng Nho ngöôïc ñaõi, hay bò caùc baïo chuùa nhö Taàn Thuûy Hoaøng ñoát saùch, gieát sö..., thì Nam Truyeàn Phaät Giaùo cuõng töøng bò moät cuoäc xaâm laêng qui moâ cuûa Hoài Giaùo, laøm cho ñoå naùt, hoang taøn khoâng keùm.
Bieát bao di saûn voâ giaù cuûa neàn vaên minh Phaät Giaùo Nam Truyeàn ñaõ bò phaù huûy, choân vuøi döôùi lôùp buïi voâ thöôøng, roài "ñoåi chuû" moät caùch tang thöông, maát maùt trong khaép vuøng SuvannabhÅ«mi (Hoaøng Ñòa). Chöùng tích cuûa neàn vaên minh haïn höõu aáy coøn laïi ngaøy nay, laø taïi vuøng Bamiyan thuoäc nöôùc A Phuù Haõn (Afghan) hieän coù nhieàu töôïng Phaät vôùi tö theá thieàn ñònh, khaéc saâu trong nhöõng hoác ñaù treân vaùch nuùi, maø caùc nhaø khaûo coå khaép theá giôùi ñaõ khoâng ngöøng noùi ñeán.
Trong soá ñoù coù hai töôïng Phaät khoång loà vôùi tö theá ñöùng raát ñeïp, cao ñeán haøng traêm thöôùc, ñaõ bò phe tu só cuoàng tín Hoài Giaùo Talibans, caàm quyeàn taïi Kaboul giaät saäp caùch nay maáy naêm, tröôùc khi bò Lieân Minh Hoa Kyø choáng khuûng boá quoác teá ñaùng baïi.
Theo ñaëc phaùi vieân Bernard Henri Leùvy, tieát loä treân nhaät baùo Le Monde ngaøy 7-3-2002, thì hieän nay taïi trung taâm Bamiyan, coøn moät töôïng Phaät khoång loà thöù ba khaùc, vôùi tö theá naèm, choân saâu trong loøng ñaát, maø nhieàu theá kyû truôùc ñaõ coù nhöõng hieän töôïng linh thieâng, khieán cho caùc ñoaøn haønh höông Trung Hoa, haèng naêm ñeán chieâm baùi. Cuõng may laø töôïng Phaät naèm naày ñaõ chöa bò nhoùm Talibans, khi caàm quyeàn heïp hoøi phaûn öùng, neân môùi coøn nguyeân veïn.
Theo söû lieäu thì sau cuoäc xaâm laêng cuûa Hoài Giaùo, nhieàu di saûn voâ giaù thuoäc vaên minh Phaät Gíaùo Nguyeân Thuûy (Gandhara) trong vuøng Hoaøng Ñòa, ñaõ bò Hoài Giaùo (Islamisme) laãn AÁn Ñoä Giaùo (Hindouisme) sau ñoù thöøa cô hoäi Phaät Giaùo yeáu theá, ñuïc ñeõo, bieán daïng thaønh nhöõng kieán truùc ñieâu khaéc theo hình töôïng cuûa hoï. Duy nhaát chæ coù Mieán Ñieän vaø quoác ñaûo Tích Lan (Sri Lanka hay Ceylan) thì may maén ít bò taàm phaù hoaïi naày.
Do ñoù, veà
sau ngöôøi ta vaãn noùi "coå kinh
chöõ Phaïn (PÄli) cuûa Phaät Giaùo
Mieán Ñieän vaø Tích Lan laø nguoàn
thaùnh ñieån gaàn vôùi Phaät
Giaùo thôøi ñöùc Phaät nhaát".
Ñieàu aáy cuõng khoâng laáy gì
laøm quaù ñaùng, vaø cuõng ñeå
gôïi yù treân khía caïnh ñoù,
moät soá nhaø vieát saùch Phaät Giaùo
voâ tö caän ñaïi ñaõ goïi
2 neàn Phaät Giaùo Mieán Ñieän vaø
Tích Lan laø truyeàn thöøa cuûa
Phaät
Giaùo thôøi Phaät, hay Phaät Giaùo
Nguyeân Thuûy cuûa hai nöôùc naày,
gaàn guûi vôùi nguoàn goác
hôn caùc nöôùc Phaät Giaùo Nam
Truyeàn khaùc, nhö Cao Mieân, Thaùi Lan,
vaø Laøo..v.v...
|
|
Rieâng trong laàn keát taäp Tam Taïng laàn thöù ba (Tatiya SangÄ«ti), taïi Tyø-Xaù-Ly (VesÄlÄ«), khoaûng non 200 n?m sau Phaät nhaäp dieät, töùc laø hôn 300 naêm tröôùc Thieân Chuùa giaùng sinh, danh töø TheravÄda ñaõ ñöôïc ñaëc bieät chuù yù, vì coù söï xuaát hieän cuûa danh töø ÄcariyavÄda, ñeå khi nghieân cöùu Phaät Giaùo, ngöôøi ta khoâng bò laãn loän giöõa noäi dung hai caùch keát taäp Phaät Giaùo töø ñoù veà sau.
Soá laø, thôøi aáy coù söï baát ñoàng tö töôûng giöõa hai taêng ñoaøn noøng coát trong Phaät Giaùo. Taêng ñoaøn thöù nhaát ít ngöôøi hôn, tieáng Phaïn goïi laø HÄ«navagga : Nhoùm nhoû. (HÄ«na laø nhoû, ít ngöôøi. Vagga laø nhoùm, hoäi, boïn), goàm nhöõng vò toân tuùc hay tröôûng laõo (thera), haàu heát laø thaùnh taêng. Khi keát taäp tam taïng (hay thuaät laïi nhöõng lôøi Phaät day), caùc Ngaøi chuû tröông laáy haønh ñoäng nghieâm trì giôùi luaät vaø söï tu chöùng cuûa sa moân ñeå laøm göông ñoä sinh, löu truyeàn Phaät Giaùo. Caùc Ngaøi chaúng laáy hôïp thôøi vaên töï laøm tieâu chuaån truyeàn baù, neân caùc Ngaøi ñoàng loøng taâm nguyeän giöõ nguyeân lôøi Phaät daïy, khoâng voâ tình hay coá yù vieän leõ canh caûi Phaät ngoân.
Taêng ñoaøn thöù hai ñoâng ngöôøi hôn, Phaïn ngöõ goïi laø MahÄvagga, töùc laø nhoùm, hoäi, lôùn. (MahÄ : lôùn, vagga : nhoùm, boïn). Taêng ñoaøn naày tích cöïc vieän daãn raèng : "Caùc Nhö Lai söù giaû (Dhammaduta), hay coøn goïi laø "du taêng giaûng sö" (Äcariya), phaûi boân ba ñaây ñoù ñeå truyeàn baù Phaät Giaùo. Hoï khoâng theå khoâng giöõ tieàn baïc vaø moät soá vaät duïng, nhu yeáu phaåm nhö ñöôøng, söõa, muoái, y phuïc.v.v...ñeå tuøy thaân vaø "baûo veä söùc khoûe" (?), neân hoï chuû tröông söûa ñoåi moät soá ñieàu Phaät daïy thuoäc caùc phaàn luaät Öng Xaû Ñoái Trò, vaø "deã daõi hoùa" nhöõng ñieàu Phaät caám maø hoï xem laø "ít quan troïng", ñeå laøm phöông tieän (?), goïi laø thích hôïp (?) vôùi thôøi gian vaø ñòa phöông, haàu deã daøng trong vieäc truyeàn baù giaùo lyù nhaø Phaät.
Laïi nöõa, caùc trieàu ñaïi A Duïc ñôõ ñaàu cho coâng cuoäc Keát Taäp Tam Taïng ñoù thôøi baáy giôø laø nhöõng trieàu ñaïi hoä trì Phaät Giaùo, khi nghe ñoâi beân phaùt bieåu yù kieán, Hoaøng gia Hoä Phaùp ñeàu cho laø "hôïp lyù", neân doác loøng hoä trì caû hai taêng ñoaøn trong vieäc keát taäp tam taïng laàn thöù ba aáy.
Keát quaû, Tam Taïng Kinh Ñieån (Tipitaka) do caùc vò tröôûng laõo tuïng laïi ñöôïc meänh danh laø TheravÄda (Toân Tuùc Thuyeát). Vaø toaøn theå Kinh Ñieån kia ñöôïc Taêng ñoaøn soá ñoâng chuû tröông "canh caûi" laäp thaønh, ñöôïc goïi laø ÄcariyavÄda (Giaùo Só Thuyeát). (Chöõ vÄda coù nghóa laø thuyeát, chöõ Thera aùm chæ caùc baäc toân tuùc, tröôûng laõo, vaø chöõ Äcariya coù nghóa laø giaùo só, giaùo thoï hay giaûng sö).
Neáu dòch saùt nghóa thì danh töø TheravÄda phaûi ñöôïc dòch ra Vieät ngöõ laø Toân Tuùc Thuyeát, (=Thöôïng Toïa Thuyeát) hay Toân Tuùc Boä, (=Thöôïng Toïa Boä). Vaø töông töï nhö theá, danh töø ÄcariyavÄda cuõng ñöôïc dòch ñuùng laø Giaùo Thoï Thuyeát hay Giaùo Thoï Boä. Rieâng chöõ Äcariya coøn ñöôïc ngöôøi Taøu phieân aâm laø A Xaø Leâ, neân danh töø ÄcariyavÄda cuõng ñöôïc chuyeån ra Haùn Vieät laø A Xaø Leâ thuyeát hay A Xaø Leâ Boä nöõa.
Töôûng cuõng
neân noùi theâm raèng chöõ "v"
(daïng Roman), trong 2 danh tö? HÄ«na-vagga"
(coù nghóa ñoaøn nhoû, ít ngöôøi)
vaø "MahÄ-vagga (hay ñoaøn lôùn,
ñoâng ngöôøi), ngaøy xöa AÁn
Ñoä ñaõ duøng maãu chöõ
DevanÄgarÄ« ("thaùnh töï" cuûa
ñaïo Baø-La-Moân) ñeå vieát,
thì caû hai chöõ aáy troâng khaù
gioáng vôùi chöõ "y". Chuùng
chæ khaùc ôû choã hai neùt phía
treân cuûa phuï aâm "
"
(=v) thì kheùp gaàn laïi, coøn hai neùt
töông töï aáy cuûa phuï aâm
"
" (=y) thì hôû
ra.
Neáu hai chöõ "v" vaø "y" (daïng Baø La Moân töï) kia ñöôïc khaéc treân goã hay ñaù, vaø thôøi gian haøng ngaøn naêm troâi qua, thaêng traàm bieán hoaïi, vaät ñoåi sao dôøi, chuùng phaûi lu môø, vaø chaéc chaén coù theå bò ñôøi sau ñoïc nhaàm chöõ naày ra chöõ khaùc. Nhaát laø "söï ñoïc nhaàm" aáy chæ coù haïi cho Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy trong luùc suy yeáu taïi AÁn Ñoä, chöù chaúng thieät thoøi gì ñeán ai. Khoâng kheùo noù coøn giuùp "ích" cho nhöõng keû chuû tröông tieâu dieät tinh thaàn ñoäc laäp (ñaëc tính cuûa Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy), chia reõ vaên hoùa cuûa moät ñoái löïc chính trò naøo ñoù, hay thuaän lôïi cho vieäc xöng tuïng moät daïng Phaät Giaùo môùi, do caùc luaän sö goác Baø La Moân ñoäi loáp "thinh vaên", "boà taùt" keá tieáp khai thaùc ñaïo Phaät, ñang thöøa dòp baønh tröôùng uy theá.
Truøng hôïp hôn nöõa, laø phuï aâm "V" trong töø "Vagga", laïi ñöôïc theo sau bôõi nguyeân aâm ngaén "a", vaø nhò truøng phuï aâm "gg+a", neân hình thöùc cuûa noù döôùi daïng DevanÄgarÄ«, trông gioáng nhö chöõ "yana", coù nghóa laø "thöøa", "thaëng", hay "coå xe".
Noùi toùm laïi, maãu töï DevanÄgarÄ« (Ba?-La-Moân) neáu ñem khaéc chöõ "MahÄvagga" (voán coù nghóa laø ñoaøn lôùn hay nhoùm ñoâng) khi ñaõ lu môø, coù theå bò ñoïc laàm laø "MahÄyana", coù nghóa laø xe to, ñaïi thaëng, hay ñaïi thöøa. Töông töï nhö theá : Cuõng maãu töï Baø La Moân aáy, neáu duøng khaéc chöõ "HÄ«navagga" (ñoaøn nhoû hay nhoùm nhoû) khi ñaõ lu môø, cuõng coù theå bò ñoïc laàm laø HÄ«nayana, nghóa laø xe nhoû, tieåu thaëng, hay tieåu thöøa.
Töø nhöõng doøng söu taàm nghieâm chænh treân ñaây, chuùng toâi thieát nghó : Caùc danh töø "ñaïi thöøa", ñaïi thaëng, hay coå xe lôùn, vaø "tieåu thöøa", tieåu thaëng, hay coå xe nhoû, haún chæ laø dòch nghóa laàm laãn cuûa caëp chöõ Phaïn : "HÄ«navagga" vaø "MahÄvagga", ñoïc nhaàm ra "HÄ«nayana" vaø "MahÄyana".
Coâng taùc soi saùng danh xöng ôû ñaây, chæ ñeå traùnh cho chuùng ta söï nghieân cöùu phieán dieän, taét traùch, quen döïa theo nhöõng gì ñaõ roài, chöù khoâng phaûi ñeå thieân leäch, bieän hoä cho moät toâng phaùi bò xem laø "tieåu", phaûn ñoái moät toâng phaùi khaùc, töï xöng tuïng laø "ñaïi". Vì tieåu hay ñaïi, nhoû hay lôùn ñoái vôùi Phaät Giaùo ñeàu voâ nghóa, vaø chaáp vaøo ñoù thì khoâng coøn xöùng ñaùng laø Phaät Giaùo nöõa.
Maët khaùc, hai danh xöng taäp theå "tieåu thöøa" vaø "ñaïi thöøa", xöa nay caøng duøng caøng xa lìa toân chæ ñaïo Phaät. Hai danh töø aáy cuõng khoâng xöùng ñaùng vôùi tinh thaàn cuûa hai khuynh höôùng keát taäp Tam Taïng Kinh Ñieån Phaät Giaùo laàn thöù ba nöõa. Vì Thöôïng Toïa Thuyeát hay Giaùo Thoï Thuyeát (=A-Xaø-Leâ Thuyeát) thuôû xöa, tuy coù baát ñoàng moät soá "ñieåm phuï", nhöng nhöõng giaùo lyù chính vaãn toân nguyeân, khoâng coù ñaëc tính taïo ra hai loaïi Phaät Giaùo khinh troïng, moät ñaøng töï kieâu cho laø mình "thöôïng caên", quaûng ñaïi, thuaän thôøi, vaø ñaøng kia bò xem laø ñoùng khung, baûo thuû, heïp hoøi, chaáp cuõ. Neân chuùng ta coù theå noùi : Taät xöng tuïng vaø phaân bieät trong taêng só töø nhieàu theá kyû nay, ñaõ gaây haøng loaït maâu thuaãn voâ lyù, phôi baøy khoâng ít nhöôïc ñieåm, heïp hoøi trong caùc sinh hoaït goïi laø "xieång döông" giaùo lyù nhaø Phaät, ñeå gieo raéc "aùnh saùng" ñoä sinh, deïp boû ranh giôùi.
"Thöôïng Toïa Thuyeát" hay "Giaùo Thoï Boä" ghi treân ñaây, chæ ñeå noùi roõ raèng kinh ñieån ñaõ ñöôïc thuaät laïi "bôûi ai". Vaø trong hoaøn caûnh naøo nhöõng lôøi Phaät daïy ñöôïc keát taäp. Vaø töø ñoù, coù söï canh caûi ñaàu tieân, ñeå cho toaøn theå caùc theá heä Phaät töû veà sau bieát söï thaät maø nghieân cöùu, haàu thích öùng vôùi khaû naêng tu taäp cuûa mình.
Chuùng toâi thieát nghó nhöõng döõ kieän aáy caøng khoâng phaûi laø nguyeân nhaân ñeå hôïp thöùc hoùa vieäc phaân bieät toâng phaùi sau naày. Vì theo tinh thaàn Phaät Giaùo, phaân bieät laø chaáp tröôùc vaø chia reõ. Maø chaáp tröôùc vaø chia reõ, chính laø taïo duyeân cho nhieàu aùc phaùp phaùt sinh, seõ ñöa ñeán maéc dính vaø ñoá kî, khôûi ñaàu cuûa moïi heïp hoøi töï taâm linh vaø suy ñoài trong ñaïo Phaät.
Vaû laïi, giaùo lyù troïn laønh cuûa Phaät toå Thích Ca Maâu Ni, laø moät giaùo lyù "sieâu" (hay bao truøm khoa hoïc), phi thôøi gian, phi khoâng gian. Giaùo lyù aáy duøng duy tueä thò nghieäp vaø voâ bieân hyû xaû laøm caên baûn. Neân ôû thôøi kyø naøo, ôû moâi tröôøng naøo, noù cuõng dung thoâng, khaû hôïp, khoâng caàn phaûi "kheá lyù", "kheá cô" ñeå thay ñoåi chi caû. Caøng khoâng caàn phaûi canh caûi cho xöùng vôùi caùi khung theá söï naày, hay cho tieän vôùi caùi khung theá söï khaùc, ñeå thuaän vôùi traøo löu nhaân taâm, vì Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy töï noù chính laø nguoàn "cam loä" höôùng veà taát caû chuùng sinh, trong ñoù nhaân loaïi laø thaønh phaàn ñöôïc höôûng ôn ích nhieàu nhaát.
Noùi caùch khaùc, coi troïng caùi goïi laø "phöông tieän hoaèng phaùp", döïa treân vaên töï, tö töôûng öôùc ñònh, ñeå canh caûi Phaät ngoân, thì sao baèng haønh trì ñuùng lôøi Phaät daïy, vaø chöùng ñaéc ñöôïc quaû laønh, roài sau ñoù soáng baèng tinh thaàn bình ñaúng, hy sinh phuïc vuï, khoâng caâu chaáp, thì ñoù chính laø "phöông tieän" höõu hieäu nhaát.
Phöông tieän höõu hieäu naày voán coù theå hoäi nhaäp vôùi taát caû, khoâng thaáy mình laø taân tieán hay baûo thuû, khoâng thaáy mình laø xa ñôøi hay gaàn ñôøi, khoâng thaáy mình laø naèm trong hay ngoaøi xaõ hoäi, thì thieát nghó coøn phöông tieän hoaèng phaùp naøo cao thöôïng, thích öùng, laâu daøi hôn ? Ñoù chính laø söùc maïnh trieàn mieân cuûa Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy, ñeå duy trì vaø hoaèng döông ñaïo dieät khoå. Vì vaäy, thieân veà "taâm lyù thôøi ñaïi", vaø chuû tröông tu chính kinh ñieån, laø voâ tình hay coá yù laøm giaûm phaåm haïnh cuûa ñaïo Phaät.
Danh töø Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy vì vaäy, chæ coù nghóa laø y cöù lôøi Phaät daïy, khoâng canh caûi, chöù chaúng phaûi ñeå töï toân, hay gaây chia reõ chi caû. Nam Toâng hay Baéc Toâng maø haønh ñuùng theo lôøi Phaät daïy, thì hoï chính laø tín ñoà Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy. Coøn ai khoâng tu haønh vò tha nhö theá, laø keû phaù hoaïi, lai caên, duø hoï coù töï ñeà cao, xöng mình laø gì ñi nöõa.
Cuõng nhôø coøn Tröôûng Laõo Thuyeát hay Tröôûng Laõo Boä (goïi laø "tieåu thöøa") ñöôïc duy trì cho ñeán ngaøy nay, maø Phaät Giaùo ñoà treân theá giôùi ñaõ coù moät nguoàn tö lieäu ñaùng giaù ñeå truy cöùu. Neáu khoâng, coù leõ Phaät Giaùo treân theá giôùi hieän giôø, khoâng bieát nhaän ngaøy naøo coù caên cöù, gaàn vôùi nguoàn goác, ñeå toå chöùc kyû nieäm ba bieán coá lòch söû trong nhaân loaïi, laø Ñaûn Sinh, Thaønh Ñaïo, vaø Nhaäp Nieát Baøn cuûa Phaät Toå Thích Ca Maâu Ni.
Nhö treân ñaõ noùi, Vieät Nam coù caùi may maén laø naèm giöõa hai "caùi noâi" Phaät Giaùo Baéc Truyeàn vaø Nam Truyeàn. Nhöng söï may maén naày chæ coù giaù trò, neáu neàn Phaät hoïc Vieät Nam bieát côûi môû, saùng suoát thu thaäp nhöõng caùi hay do thôøi gian boå tuùc cuûa Baéc Truyeàn, laãn gìn giöõ nhöõng giaù trò phi thôøi gian cuûa Nam Truyeàn. Vaø nhaát laø can ñaõm loaïi boû nhöõng giaùo ñieàu hay tin töôûng sai laïc, lai caên, xaâm nhaäp töø baát cöù duïng taâm ñòa phöông, hay theá löïc tham voïng naøo, coù theå ñöa ñeán nhaàm laãn hay meâ tín dò ñoan cho daân toäc mình. Duø nhöõng giaùo ñieàu hay tin töôûng aáy ñaõ coù maët trong taäp tuïc chuùng ta töø laâu, vì lyù do naày hay vì lyù do khaùc.
Vaû laïi, moät trong nhöõng phaùp hoïc haøng ñaàu cuûa ngöôøi Phaät töû Vieät Nam, laø xaùc nhaän aân ñöùc Tam Baûo, töùc Phaät Baûo, Phaùp Baûo, vaø Taêng Baûo, trong ñoù ñöùng ñaàu laø Phaät Baûo. Baát cöù moät ñöùc tính naøo qui veà ñöùc Phaät, duø thaäm thaâm vi dieäu, hay thöïc teá deã hieåu, deã thaáy ñeán ñaâu, ñoái vôùi Phaät Giaùo cuõng phaûi chính ñaùng, hôïp leõ, vaø coù khaû naêng veït taän maøng voâ minh, khai saùng tueä giaùc cho con ngöôøi. Bôûi ñaïo Phaät laø con ñöôøng daãn ñeán trí tueä giaùc ngoä, vaø ngöôøi Phaät töû chæ coù ñöùc tin trong giôùi ñöùc chaân chaùnh, chöù khoâng tin töôûng vaøo nhöõng thaàn linh, nghi leã naøo khaùc, duø cho nhöõng thöù ñoù ñang coù quyeàn löïc hay ñang ñöôïc cao traøo theá gian ca tuïng.
Chính ñöùc Phaät khi chöa nhaäp Nieát Baøn cuõng ñaõ nhieàu laàn khuyeân nhuû nhöõng ngöôøi höõu duyeân ñeán nghe Ngaøi thuyeát phaùp nhö sau : "Chôù tin nhöõng ñieàu khoâng hôïp leõ ñaïo, nhöõng ñöùc haïnh tuyeân truyeàn, nhöõng pheùp laï thuaät laïi, duø cho nhöõng ñieàu aáy ñöôïc phaùt ra töø cöûa mieäng cuûa moät nhaân vaät coù raát nhieàu uy quyeàn, coù raát nhieàu tieàn baïc, coù raát nhieàu danh tieáng, nhieàu baèng caáp, hay nhieàu ngöôøi theo".
Nghóa laø moät
söï vieäc chôït nghe qua coù veõ
loäng laãy, ñeïp ñeõ nhöng trong
chieàu saâu haøm chöùa nhieàu maâu
thuaãn, nghòch leõ ñaïo, ngu daân,
duø nhaát thôøi coù ñöôïc
haøng ngaøn, haøng vaïn ngöôøi
xu phuï, coå voõ moät chieàu ñi nöõa,
ngöôøi theo Phaät cuõng khoâng vì
vaäy maø tuøy thuoäc vaøo soá ñoâng,
nhaém maét tin caøn, chæ vì nghó
raèng "neáu coù laém ngöôøi
taùn trôï thì noù phaûi ñuùng".
|
|
Theo Kinh ñieån Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy (TheravÄda) thì Phaät Baûo coù ba quaû vò, laø :
1/Toaøn Giaùc hay Chaùnh Ñaúng Chaùnh Giaùc (SammÄ Sambuddha),
2/Ñoäc Giaùc hay Bích Chi Giaùc (Pacceka Buddha), vaø
3/Thinh VaênGiaùc hay Duyeân Giaùc(SÄvaka Buddha).
Phaät Toaøn Giaùc laø baäc ñaõ töï tu, töï ñoä, chöùng ñöôïc phaåm voâ löôïng thanh tònh, tuyeät ñoái trong saïch vaø giaùc ngoä, thaáu trieät taát caû caùc phaùp haønh trong vuõ truï, töø vi teá ñeán thoâ keäch, töø höõu vi ñeán voâ vi. Phaät Toaøn giaùc ñaõ töï giaûi thoaùt hoaøn toaøn, ra khoûi voøng sinh töû luaân hoài, tieâu dieät haún ba nguoàn goác vöôùng maéc toäi loãi, laø tham lam, saân haän, vaø si meâ. Roài Ngaøi ñem giaùo lyù cöùu khoå aáy ra phoå caäp ñeán muoân loaøi chuùng sinh, chæ ñöôøng thoaùt ly ra tam giôùi. Thaân phaùp cuûa moät vò Phaät Toaøn Giaùc cao sieâu voâ löôïng, trôøi vaø ngöôøi khoâng theå saùnh baèng, vaø khoâng ai coù theå dieãn taû ñöôïc phaåm Phaät.
Phaät Ñoäc Giaùc cuõng ñaày thaùnh ñöùc nhö Phaät Toaøn Giaùc, nhöng Ngaøi khoâng coù nguyeän löïc boân ba thuyeát phaùp ñoä sinh trong tam giôùi. Treân con ñöôøng ñaéc thaønh quaû Phaät vaø tröôùc khi nhaäp Nieát Baøn, Phaät Ñoäc Giaùc cuõng saün saøng töø bi cöùu ñoä moïi chuùng sinh, nhöng do nguyeän löïc, Ngaøi chæ noùi Phaùp ñeán nhöõng ai höõu duyeân ñeán gaëp Ngaøi.
Coøn chö Thinh Vaên Giaùc laø nhöõng baäc ñaõ vieân maõn thaùnh ñöùc, nhöng qua kieáp choùt, caùc Ngaøi phaûi hôïp ñeán chu kyø coù duyeân laønh gaëp Phaät Toaøn Giaùc tieáp ñoä, môùi chöùng ñöôïc quaû vò voâ thöôïng giaûi thoaùt. Hai chöõ "duyeân laønh" treân ñaây cuõng laø lyù do caùc Ngaøi coøn ñöôïc goïi laø "Thinh Vaên Duyeân Giaùc". Caùc Ngaøi sau ñoù laïi theo Phaät, noi göông ñaáng Toaøn Giaùc, maø thuyeát phaùp ñoä sinh.
Nhö vaäy, nghieân cöùu veà coâng phu cuûa moät vò Phaät, hay moät baäc Chaùnh Ñaúng Chaùnh Giaùc, chuùng ta khoâng nhöõng ñang söu taàm ôn ích cuûa toaøn theå Phaät Baûo, maø chuùng ta coøn nhaân dòp naày, höôùng daãn taâm linh mình, quay veà uyeân nguyeân thaùnh thieän cuûa nhöõng ñöùc haïnh voâ song, ñeå töø ñoù chuùng ta may ra coù theå nhaän chaân ñöôïc phaàn naøo giaù trò cöùu khoå cuûa Phaùp Baûo, vaø haïnh kieåm tuyeät vôøi cuûa Taêng Baûo, khi ñaõ haønh ñuùng theo lôøi Phaät daïy.
Ñaây chính laø lyù do maø chuùng toâi khoâng ngaïi trình ñoä coøn thieáu soùt, coá gaéng söu taàm trong Buddhavamsa (Phaät Toâng), vieát ra phaàn nghieân cöùu tieáp theo ñaây :
Do vieân maõn coâng phu naøo, maø moät Boà Taùt trôû thaønh Phaät.
Nhö treân ñaõ vöøa nhaán maïnh, thaønh quaû cuûa moät vò Phaät noùi chung, vaø thaønh quaû cuûa moät Phaät Toaøn Giaùc noùi rieâng, tuy giôùi thieäu sô qua thì nhö theá, nhöng khi nghieân cöùu vaøo chieàu saâu, thì coâng phuvoâ löôïng aáy quaû thaät tuyeät vôøi, vaø chöùa ñaày tueä giaùc.
Neáu keå töø khi moät Boà Taùt hay "Thieän só", coù Phaät taùnh huøng haäu, phaùt nguyeän trong taâm khoâng xa lìa ñaïo haïnh, cho ñeán luùc thaønh Phaät, "thôøi gian" phaûi traûi qua bao laâu ñeå thöïc haønh vieân maõn coâng haïnh toaøn giaùc aáy, chuùng ta duø coù duøng tuoåi thoï cuûa ñòa caàu khoù töôûng töôïng noåi, hay chuùng ta duø chaúng daùm tính baèng ñôn vò thôøi gian ngaén nguûi cuûa kieáp ngöôøi, chuùng ta cuõng khoâng theå toång keát ra thôøi gian tu ñöùc daøi voâ tyû aáy.
Tuy nhieân, ñeå coù phöông tieän dieãn taû taïm ñuû ñieàu ñoù, trong kinh Phaät cuõng coù nhöõng thuaät ngöõ so saùnh, hay ví duï, döïa theo öôùc leä, giuùp chuùng ta taïm hieåu thaáu, caùi thôøi gian haønh ñaïo daøi kinh khuûng kia.
Kính ñieån Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy goïi raát hieám caùc "Thieän Só Ñaïi Nguyeän" aáy laø Bodhisatta (Nam Phaïn : PÄli), hay BodhisatvÄ (Baéc Phaïn : Sanskrit). Coøn danh töø Boà-Taùt maø Phaät Giaùo Baéc Truyeàn (hay "ñaïi thöøa") thöôøng duøng, laø caùi teân ñöôïc phieân aâm ra Haùn töï cuûa "Phaïn töø" BodhisatvÄ naày. Thöïc ra, BodhisatvÄ khi phieân aâm ñaày ñuû, thì phaûi goàm ñeán boán chöõ, laø "Boà Ñeà Taùt Ñoûa", vaø dòch Haùn Vieät laø "chuùng höõu tình", töùc laø "sinh linh ñaày thieän taâm". Boà-Taùt laø baäc chaéc chaén seõ thaønh Phaät nhöng chöa phaûi laø Phaät.
Boà-Taùt coù ba ñaïi haïnh laø :
1/Boà-Taùt
trí tueä (PaññÄdhika),
2/Boà-Taùt
ñöùc tin (SaddhÄdhika), vaø
3/Boà-Taùt
tinh taán (ViriyÄdhika).
Voâ soá tieàn thaân cuûa Phaät Thích Ca Maâu Ni (Sakyamunibuddha) laø bieåu töôïng troïn veïn cuûa Boà Taùt haïnh trí tueä. Neân hieän taïi theo Phaät Giaùo Nam Truyeàn (hay Nguyeân Thuûy), trong giaùo lyù ñöùc Phaät Thích Ca, Kinh Chaùnh Kieán, töùc kinh noùi veà söï thaáy vaø hieåu chaân chaùnh, hoaëc caùc phaùp nhaèm daãn ñeán tin töôûng saùng suoát (SammÄditthi Sutta) raát laø quan troïng.
Vaø töông töï nhö theá, theo Phaät Giaùo Baéc Truyeàn, kinh "Baùc Nhaõ Ba La Maät Ña" (Trí Ñoä), cuõng laø kinh raát noøng coát. Nghóa laø trong caû hai neàn vaên hoùa ñaïo Phaät, Nam Truyeàn vaø Baéc Truyeàn, neáu chuùng ta khoâng coá chaáp, chuùng ta seõ tìm thaáy coù moät ñieåm chung, laø trí tueä ñoùng vai chính, lieân heä maät thieát ñeán caùc kinh khaùc.
Theo Vi Dieäu Taïng (Abhidhammapitaka, Taøu aâm : A Tyø Ñaøm), thì caû ba haïnh Boà Taùt vöøa neâu, khi hoï caøng tôùi gaàn muïc tieâu, treân loä trình tieán ñeán quaû Phaät, thì boán loaïi taâm ñaïi haïnh (mahÄggatÄcitta), laø töø (mettÄ), bi (karunÄ), hyû (muditÄ), vaø xaû (upekkhÄ) seõ daàn daàn trôû thaønh voâ cuøng huøng haäu vaø toûa ra khoâng bieân giôùi. Töø, bi, hy?, xaû aáy voán luoân luoân ñaët neàn taûng treân trí tueä, neân coù choã coøn goïi laø Bi-Trí-Duõng.
Do ñoù, söï xuaát hieän ñoä ñôøi cuûa chö Boà taùt khoâng bao giôø thieáu töø maãn, heïp hoøi, lo sôï, vaø toái taêm. Ñaây laø lyù do caùc coäng ñoàng Phaät töû theo truyeàn heä Baéc Toâng, nhaát laø ngöôøi Trung Hoa haèng tin töôûng raèng : "Boà Taùt coù loøng töø bi voâ löôïng, saün saøng thò hieän, xaû thaân (duõng) cöùu giuùp muoân loaøi chuùng sinh, nhaát laø nhöõng ai baát haïnh, hay bò oan öùc. Boà Taùt töï taïi cöùu ñoä, khoâng bao giôø bieát sôï seät (voâ uùy)". Nieàm tin raát phoå thoâng naày cuõng ñaõ laøm noåi baät hieän töôïng moät Quaùn Theá AÂm Boà Taùt ñaõ thænh thoaûng ñöa ngöôøi voâ toäi qua khoûi tai aùch moät caùch raát ung dung, ôû baát cöù hoaøn caûnh naøo.
Tuy nhieân, trong Tam Taïng Kinh Ñieån chöõ Phaïn, thuoäc heä thoáng caùc nöôùc Phaät Giaùo Nam Truyeàn, hay Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy, chuùng toâi khoâng tìm thaáy ñoaïn naøo noùi ñeán Boà Taùt Quaùn Theá AÂm, maø chæ coù choã ñeà caäp ñeán Boà Taùt Di Laïc (Metreyya Bodhisatta) maø thoâi. Vaø cuõng theo nguoàn kinh naày, thì Boà Taùt Di Laïc, ñaõ töø voâ löôïng kieáp tröôùc tu haïnh tinh taán (ViriyÄdhika).
Ñeán luùc maõn giaùo phaùp do Phaät Toå Thích Ca Maâu Ni (Sakyamuni SammÄsambuddha) löu laïi (coøn nhöõng non 2500 nöõa), thì Boà Taùt Di Laïc seõ giaùng traàn kieáp choùt, vaø seõ ñaéc quaû Phaät, ñeå cöùu ñoä chuùng sinh trong töông lai, sau khi giaùo phaùp cuûa ñöùc Phaät Thích Ca vieân maõn vaø bieán maát.
Kinh Abhidhammasangaha (taïm dòch laø Vi Dieäu Phaùp phaân loaïi taâm thöùc) coøn lieät keâ 4 taâm ñaïi haïnh laø töø bi hyû xaû noùi treân, vaøo nhoùm nhöõng taâm sôû thieän (kusalacetasikÄ). Hai taâm ñaàu töø vaø bi cuûa 4 taâm sôû thieän aáy, cuõng coù theå xem laø moät loaïi phieàn naõo, nhöng laø phieàn naõo thieän. Ñoù laø loaïi phieàn naõo khi haønh giaû chöa ñaït tôùi toaøn xaû, voâ nhieãm. Chö thaùnh nhaân môùi nhaäp löu (nhö Tu Ñaø Hoaøn Ñaïo chaúng haïng), loøng coù ñaày ñöùc töø bi loaïi naày. Tuy noù khoâng thuùc ñaåy caùc Ngaøi gaây nghieäp aùc, nhöng ñoäng löïc cuûa noù vaãn laøm cho caùc Ngaøi "baän" taâm khoâng ít.
Coøn noùi qua coâng phu vaø "thôøi gian" thì töø khi moät Thieän Só (hay Boà Taùt) phaïm haïnh chính thöùc phaùt nguyeän höôùng ñeán hoaøn toaøn giaûi thoaùt, cho ñeán khi chöùng ñaït quaû Phaät, phaûi traûi qua moät lòch trình tu taäp "bao laâu" chuùng toâi xin maïn pheùp, ruùt töø kinh ñieån PÄli, ghi laïi nhö sau :
1/ Haïnh trí tueä
:
* Thôøi gian nguyeän
trong taâm vaø aâm thaàm thöïc haønh
laø 7 A Taêng Kyø.
* Phaùt nguyeän ra
lôøi vaø chính thöùc thöïc
haønh laø 9 A Taêng Kyø, thì gaëp
Phaät thoï kyù.
* Sau khi ñöôïc
Phaät thoï kyù roài phaûi tinh taán
thöïc haønh theâm 4 A Taêng Kyø
vaø moät traêm ngaøn ñaïi kieáp
nöõa.
(Theá naøo laø
moät A Taêng Kyø, hay moät ñaïi kieáp,
seõ trình baøy ñoaïn sau)
2/ Haïnh ñöùc
tin :
* Thôøi gian
nguyeän trong taâm vaø aâm thaàm thöïc
haønh laø 14 A Taêng Kyø.
* Phaùt nguyeän ra
lôøi vaø chính thöùc thöïc
haønh laø 18 A Taêng Kyø, thì
gaëp Phaät thoï kyù.
* Sau khi ñöôïc
Phaät thoï kyù roài phaûi tinh taán
thöïc haønh theâm 8 A Taêng Kyø
vaø moät traêm ngaøn ñaïi kieáp
nöõa.
3/ Haïnh tinh taán
:
* Thôøi gian nguyeän
trong taâm vaø aâm thaàm thöïc haønh
laø 28 A Taêng Kyø.
* Phaùt ra lôøi
nguyeän vaø chính thöùc thöïc
haønh laø 36 A Taêng Kyø, thì
gaëp Phaät thoï kyù.
* Sau khi ñöôïc
Phaät thoï kyù roài phaûi tinh taán
thöïc haønh theâm 16 A Taêng Kyø
vaø moät traêm ngaøn ñaïi kieáp
nöõa.
Giaûi veà "A Taêng Kyø" trong kinh cuõng coù söï so saùnh ñeå moâ taû theá naøo laø moät A Taêng Kyø nhö sau : AÁy laø moät thôøi gian laâu thaêm thaúm, ví nhö moät taûng ñaù lôùn vuoâng vöùc moåi chieàu 16 ngaøn thöôùc. Cöù moät traêm naêm coù vò tieân nöõ ñeán, mang moät giaûi luïa queùt leân moät laàn. Laøm nhö vaäy cho ñeán khi naøo caû taûng ñaù kia moøn nhaün, bieán maát, thì thôøi gian aáy laø moät A Taêng Kyø.
Coøn theá naøo laø moät Ñaïi Kieáp ? Phaïn ngöõ "MahÄkappa", dòch laø "ñaïi kieáp", trong kinh ghi goàm coù 4 giai ñoaïn laø Thaønh, truï, hoaïi, vaø khoâng.
Giai ñoaïn "thaønh" laø töø khi baét ñaàu caáu taïo quaû ñòa caàu sô khai, u-minh nhö baàu buïi khoång loà, voâ bieân, lô löûng, khoâng vöõng chaéc nhö hoa tuyeát, nhö boït nöôùc. Sau ñoù "noù" keát tinh thaønh boät, roài cöùng nhö ñaát, nhö ñaù, laên troøn theo söùc huùt, treân moät quyû ñaïo thaät laâu, khoù ñònh ñöôïc laø bao nhieâu naêm. Thoaït tieân noù chæ coù 2 tính noùng vaø laïnh, chöa coù sinh vaät naøo xuaát hieän, thì ñoù laø giai ñoaïn thaønh.
Giai ñoaïn"truï" baét ñaàu töø khi noùng laïnh giao thoa, cuûng coá, naûy ra vi khuaån, sinh thaùi nguyeân thuûy, töôïng thaønh rong reâu vaø caây coû. Ñoù laø nhöõng teá baøo voâ cô, roài trôû neân höõu cô, ñeå bieán hoùa, sinh nôû ñoäng vaät, cao nhaát laø loaøi ngöôøi. Roài nhaân loaïi tieán hoùa, ñöùng ñaàu toaøn theå khoaùng, thöïc, vaø ñoäng vaät, baét ñaàu hieän roõ daàn daàn caùc hình thöùc soáng theo baûn naêng, vaø theo taäp theå, caùc neàn vaên minh thaêng ñoïa theo chu kyø. Nhöng sau ñoù vì tham saân si, loaøi ngöôøi taøn saùt laãn nhau, coá chaáp döôùi chieâu baøi naày hay chieâu baøi khaùc, khoâng theå ngöøng kieáp naïn cho mình vaø muoân loaøi ñöôïc. Nhaân loaïi caøng ñeo ñuoåi "vaên minh", coá chaáp muø quaùng, khao khaùt thoûa maõn toái ña tham voïng, caøng tranh giaønh nhau, gieát choùc toaøn theå cho ñeán cuøng.
Giai ñoaïn "hoaïi" keå töø khi quaû ñòa caàu hoaøn toaøn oâ nhieãm, khoâng coøn moät ñoäng vaät naøo nöõa, cho ñeán khi taát caû nöôùc trong boán beå khoâ heát, coû caây laøm moài cho söùc noùng maët trôøi, roài quaû ñaát boác chaùy toaøn dieän nhö moät hoøn löûa khoång loà, laøm noå tung haønh tinh thaønh muoân trieäu maûnh...Ñoù cuõng laø haäu quaû cuûa "vaên minh" sieâu ñaúng, do tham lam, saân haän, vaø si meâ toät ñænh thuùc ñaåy.
Giai ñoaïn "khoâng" keå töø khi quaû ñiaï caàu khoâng coøn nöõa, chæ coù khí u minh voâ cöïc, khoâng cuøng, khoâng taän. Vaø ñoù laø giai ñoaïn cuoái cuøng.
Boán giai ñoaïn treân töï noù hôïp thaønh moät ñaïi kieáp, maø moät Boà Taùt, ngoaøi nhöõng A Taêng Kyø phaûi thöïc hieän vieân maõn 10 phaùp Ba La Maät. Ba La Maät laø Taøu aâm cuûa danh töø Phaïn ngöõ "PÄramitÄ", dòch laø "Ñaùo Bæ Ngaïn" hay tôùi bôø thoaùt khoå, thì caùc Boà Taùt coøn phaûi haønh thieän ñeán chöøng aáy ñaïi kieáp nöõa. Soá ñaïi kieáp naày nhieàu hay ít, tuøy theo moät trong ba haïnh Boà Taùt, nhö ñaõ vöøa neâu.
Nhö vaäy, moät vò Boà Taùt tröôùc khi thaønh Phaät, ñaõ luaân hoài cöùu ñoä ñeán voâ tyû chuùng sinh roài. Vaø cuoái cuøng, trong thôøi gian thaønh Phaät taïi tieàn, nhö Phaät toå Thích Ca Maâu Ni chaúng haïng, laïi theâm suoát 45 naêm tröôøng ñoä ñôøi khoâng nghæ, Ngaøi ñaõ soáng trong phaåm caùch "höõu dö Nieát Baøn" (ParinibbÄna), ñeå ban boá phuùc laønh khaép tam giôùi chuùng sinh, cho chí giôø nhaäp dieät ... laø moät vieân maõn chaân lyù tuyeät ñoái, thì khoâng coøn gì goïi laø ñoä sinh chöa ñuû caû.
Do ñoù, neáu coù thuyeát naøo cho raèng : "Ñöùc Phaät vì loøng töø voâ bôø beán, ñeán khi nhaäp dieät, Ngaøi "khoâng nôõ" an nghæ Nieát Baøn, phaûi töï ñaàu thai luaân hoài trong tam giôùi trôû laïi, döôùi hình thöùc "Boà Taùt", ñeå ñoä taän chuùng sinh", laø moät ñieàu chæ ñuùng vôùi taâm lyù phaøm tuïc, caàn coù "cöùu tinh" ñeå van caàu, "lo loùt" baèng leã loäc theá gian maø thoâi, chöù khoâng hôïp vôùi giaùo lyù ñích thaät cuûa ñaïo Phaät !
Chuùng toâi daùm noùi khoâng hôïp vôùi giaùo lyù ñaïo Phaät, vì döïa treân nhöõng cô sôû tìm thaáy trong kinh ñieån nhö sau :
Theo Abhidhammapitaka (A Tyø Ñaøm), töùc Vi Dieäu Phaùp Taïng (cuõng goïi laø Taïng Luaän), phaàn Abhidhammasangaha (taïm dòch laø Vi Dieäu Phaùp thoáng keâ taâm thöùc), thì moät vò Phaät khi ôû Höõu Dö Nieát Baøn, töùc laø luùc Ngaøi coøn thaân theå khoûe maïnh ñeå thuyeát phaùp ñoä ñôøi,nhuïc thaân cuûa Phaät luoân luoân sinh hoaït döôùi moät trong hai loaïi "taâm thöùc" sau ñaây :
Loaïi thöù nhaát : Ngaøi soáng vôùi nhöõng tònh quang taâm sôû thieän (Sobhana Kusala CetasikÄ). Taâm sôû coù 52 taát caû, trong ñoù töù voâ löôïng taâm (töø, bi, hyû, xaû), vaø nhöõng taâm ñaïi haïnh (MahÄggatÄ) laø nhöõng taâm sôû thieän. Taâm sôû coù saùch goïi laø "sôû höõu taâm". Vôùi loaïi sinh hoaït cuûa loaïi taâm naøy, Phaät thöôøng xuyeân môû roängthaànthoâng, thaáu bieát heát moïi khoå ñau cuûa tam giôùi chuùng sinh, ñeå tuøy duyeân cöùu ñoä.
Moãi ngaøy ñeâm (toång coäng 24 giôø), thaân Phaät luùc naøo cuõng thuaàn thuïc trong Nhö Lai Thieàn Töù Nieäm Xöù (CatusatipatthÄna). Boán ñöùc taùnh töø, bi, hyû, xaû, cuûa ñöùc Phaät luoân luoân töï phoái hôïp moät caùch thanh tònh, ñeå trôû thaønh "tieáp ñoä phaùp voâ bieân, voâ cöïc", töùc laø chaúng dính maéc vaøo moät ñoái töôïng naøo caû.
Khoâng nhö phaøm nhaân chuùng ta töôûng laàm, quan nieäm raèng : Phaät thöông xoùt chuùng sanh (theo caùi nghóa heïp hoøi), roài taâm thöùc Ngaøi "chia seû" caùi ñau khoå cuûa taát caû chuùng sinh lieân mieân baát taän. Phaät "xoùt thöông" tam giôùi chuùng sanh ñeán noãi Ngaøi "xoán xang", "thao thöùc", nhaäp dieät khoâng ñaønh (?). Roài Ngaøi phaûi tieáp tuïc taùi sinh ñeå cöùu giuùp muoân loaøi, cho ñeán khi khoâng coøn moät sinh linh naøo luaân hoài trong bieån khoå nöõa, nhö chuùng ta töôûng töôïng, laø moät ñieàu hoaøn toaøn khoâng ñuùng vôùi quaû vò vieân maõn thaäpñoä cuûa ñöùc Phaät.
Loaïi thöù hai : Taâm thöùc cuûa Phaät soáng baèng "thanh tònh kim cöông phaùp" qua caùc baäc thieàn (jhÄna). Ñaây laø luùc xaùc thaân töù ñaïi cuûa Phaät ñang ôû thôøi ñieåm taøn uùa, hö hoaïi sau cuøng, theo luaät töï nhieân cuûa moïi hình thöùc höõu vi, tan hôïp, xoay vaàn. Ñoù laø luùc Phaät saép nhaäp Nieát Baøn, vì xaùc thaân cuûa Ngaøi khoâng coøn treû trung, khoûe maïnh nhö tröôùc nöõa.
Phaøm nhaân trong tröôøng hôïp naày thì hoaûng hoát, ñau ñôùn, laãn loän, chôùi vôùi, nhöng Phaät luùc aáy laïi laø luùc linh quang thanh tònh nhaát. Ngaøi nhaäp ñònh, thaâu thaàn vaøo caùc baäc thieàn, töø höõu saéc ñeán voâ saéc, töø duïc giôùi leân saéc giôùi, roài voâ saéc giôùi, vaø tuaàn töï ñeán caùc phaåm thieàn nhö khoâng voâ bieân, thöùc voâ bieân, voâ sôû höõu xöù, phi töôûng, phi phi töôûng v.v..., sau cuøng laø Dieät Thoï Töôûng Ñònh, maø chuùng ta chæ duøng nhoùm töø "thanh tònh kim cöông" môùi coù theã taïm so saùnh, hieåu ñöôïc.
Thöùc taùi sinh trong nguõ uaån, hay "taâm thieân veà söï soáng" nöông vaøo danh saéc cuûa Phaät ñaâu coøn nöõa. Noù ñaõ tieâu tröø laâu roài, töø luùc Ngaøi coøn laøm nhöõng kieáp Boà Taùt, phaïm haïnh cao nhaát saép vieân maõn. Vaøo kieáp choùt thaønh Phaät, nhaát laø vaøo giaây phuùt nhaäp Nieát Baøn, thì thöùc taùi sinhaáy trong Phaät ñaõ hoaøn toaøn tieâu tröø, thì laøm sao Phaät coù theå ñi "phuïc sinh", vì baát cöù lyù do gì, duø cho ñoù laø lyù do "cöùu theá" ?!
Caøng nhaàm laãn hôn nöõa, laø so saùnh cho raèng : Boà Taùt "cao hôn" Phaät, vì Phaät nhaäp Nieát Baøn laø "ích kyû", chæ lo giaûi thoaùt cho rieâng mình, coøn Boà Taùt "daùm" quay laïi tam giôùi ñeå ñoä taän chuùng sinh, töùc laø ñaïi töø, ñaïi bi hôn (?).Thöïc ra, lyù do Boà Taùt coù theå taùi sinh, ñeå vun boài Ba La Maät phaùp, chæ vì Boà Taùt chöa thaønh Phaät, chöa vieân dung coâng haïnh vöôït bôø soáng cheát. Nhöng Boà Taùt voán quyeát chí thaønh Phaät, giaûi thoaùt, neân Ngaøi phaûi nhaäp theá vôùi nhöõng ñöùc haïnh hy sinh, cao quí nhaát.
Chuùng toâi maïn pheùp döïa vaøo kinh ñieån Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy, noùi thaúng ra nhö vaäy. Vì chuùng toâi chæ vôùi thieän taâm, muoán ñöa Phaät hoïc Vieät Nam ñeán choå chaân thaät, bình ñaúng, tuyeät vôøi, ñuùng vôùi nhöõng gì ñöùc Phaät ñaõ duøng tueä löïc soi saùng, tröôùc khi Ngaøi môû lôøi daïy.
Vaû laïi, phaùp cheá ñònh trong theá gian (tuïc ñeá), thì coù theå tuøy duyeân, tuøy thôøi, uyeån chuyeån, canh caûi cho thích hôïp vôùi tö duy thôøi ñaïi cuûa con ngöôøi, nhöng Phaùp xuaát theá gian (chaân ñeá) laø phaùp khoâng raøng buoäc, baát bieán, vaø haèng ñuùng cuûa vuõ truï. Noù ñuùng khoâng phaûi vì kinh nghieäm, töông ñoái, haê?ng ñoåi thay, maø noù ñuùng chæ vì tieán trình cuûa vaïn vaät uyeân nguyeân laø nhö theá.
Noùi caùch khaùc, tuïc ñeá (hay phaùp cheá ñònh do con ngöôøi ñaët ra) thì coù theå boùp meùo, canh caûi, cheá taïo ra sao cuõng ñöôïc, tuøy tröôøng hôïp. Nhöng phaùp chaân ñeá neáu ñem bieán caûi, cho hôïp vôùi nhaõn quan phaøm tình hay taâm lyù mong ñôïi, yû laïi tha löïc vì loøng tham vaø bieáng tu cuûa ngöôøi ñôøi, thì ñoù laø voâ tình laøm haïi Phaät Giaùo, vaø daãn nhaân loaïi ñi vaøo choå meâ tín, xem thöôøng toäi loãi, tin töôûng vaøo tha löïc sieâu ñoä hoang ñöôøng maø thoâi.
Noùi nhö theá khoâng coù nghóa laø chuùng toâi daùm xaâm phaïm ñeán aân ñöùc ñoä ñôøi cuûa chö vò Boà Taùt, vì Boà Taùt laø nhöõng göông saùng, hôïp laïi thaønh phaåm haïnh tuyeät vôøi cuûa chö Phaät.
Vaø ñeå chöùng minh, cuõng nhö ñeà cao aân ñöùc aáy, sau ñaây chuùng toâi xin trình baøy sô qua 10 tuyeät haïnh Ba La Maät, hay coøn goïi laø Thaäp Ñoä Ba La Maät, cuûa chö Boà Taùt, tröôùc khi thaønh Phaät, theo kinh ñieån Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy. Chuùng ta thöû cuøng nghieân cöùu, haàu noi göông trong muoân moät.
Möôøi haïnh Ba La Maät (Dasa PÄramitÄ), dòch laø 10 phaùp Ñaùo Bæ Ngaïn, hay (10 phaùp sieâu ñoä qua bôø khoå), maø moät vò Boà Taùt caàn thöïc haønh troøn ñuû, ñeå thaønh Phaät laø :
1-Boá thí Ba La Maät (DÄna PÄramÄ«)
2-Trì giôùi Ba La Maät (SÄ«la PÄramÄ«)
3-Xuaát gia Ba La Maät (Nekkhamma PÄramÄ«)
4-Trí tueä Ba La Maät (PañnÌƒÄ PÄramÄ«)
5-Tinh taán Ba La Maät (Viriya PÄramÄ«)
6-Nhaãn nhuïc Ba La Maät (Khanti PÄramÄ«)
7-Chaân thaät Ba La Maät (Sacca PÄramÄ«)
8-Nguyeän voïng Ba La Maät (AdhitthÄna PÄramÄ«)
9-Töø bi Ba La Maät (MettÄ PÄramÄ«)
10-Hyû xaû Ba La Maät (UpekkhÄ PÄramÄ«)
Hai chöõ "troøn ñuû" maø chuùng toâi coá yù gaïch ñaäm treân ñaây, laø ñeå aùm chæ söï vieân maõn taän cuøng, khoâng coøn haïnh naøo ñeå tu thieän cao hôn nöõa, treân con ñöôøng thöïc hieän 10 phaåm Ba La Maät cuûa chö vò Boà Taùt, tröôùc khi ñaéc quaû Toaøn Giaùc giaûi thoaùt.
Neâu ñuû chi tieát ra cho deã hieåu nhö theá, vì ñoù laø thaùnh ñaïo sieâu ñoä qua bôø khoå, goàm 3 baäc laø baäc kia, baäc treân vaø baäc voâ thöôïng. (Chöû "ngaïn" trong nhoùm töø "Ñaùo bæ ngaïn" ôû ñaây tuy coù nghóa laø "bôø" nhöng chuùng toâi ñeà nghò neân hieåu nhö "baäc" ñeå deã dieãn ñaït hôn).
Neáu laáy 10 phaùp sieâu ñoä Ba La Maät aáy maø nhaân cho 3 baäc, thì taát caû troøn ñuû phaûi laø 30 phaåm haïnh xuaát theá. Xuaát theá baèng caùch troøn ñuû nhaäp theá, cöùu ñoä voâ löôïng chuùng sinh tröôùc khi giaûi thoaùt nhaäp Nieát Baøn.
Baây giôø thöû neâu phaùp Ba La Maät ñaàu tieân laø boá thí ba la maät, ñeå dieãn taû laøm ñieån hình nhö sau :
Moät Boà Taùt thaáy caûnh khoán cuøng cuûa sinh linh xung quanh, maø boá thí heát cuûa caûi laãn vôï con, thì ñoù môùi chæ thöïc hieän ñöôïc boá thí ñeán baäc kia maø thoâi. Nhöng neáu Boà Taùt aáy thaáy keû khaùc caàn duy trì söï soáng, maø bi maãn phaùt taâm hoan hæ boá thí ñeán caû nhöõng boä phaän trong thaân theå cuûa mình, nhö maét, tai, muõi, tay, chaân, da, thòt, gan, phoåi, thaän, gaân, v.v... Nghóa laø söï boá thí chi theå, chöa ñe doïa ñeán maïng soáng, thì boá thí aáy chæ môùi ñaït ñeán haïnh boá thí baäc treân. Coøn baäc sau cuøng laø boá thí maø keát thuùc maïng soáng hieän taïi, ñeå sang kieáp khaùc tieáp tuïc phaïm haïnh hy sinh nöõa, thì ñoù laø boá thí baäc voâ thöôïng.
Ñeä nhò Ba La Maät phaùp laø Trì giôùi cuõng vaäy. Neáu Boà Taùt trì giôùi (nghóa laø giöõ gìn ñieàu caám, traùnh laøm vieäc aùc), maø phaûi maát heát taøi saûn, vôï con, Boà Taùt vaãn trì giôùi, thì aáy môùi chæ laø trì giôùi ñeán baäc kia. Vaø neáu Boà Taùt trì giôùi maø phaûi chaáp nhaän keû aùc haønh haï, ñaøn aùp ñeán thaân theå, nhö seõ bò chaët heát chaân tay, loùc tai, xeûo muõi, v.v... Ngaøi cuõng nhaát ñònh trì giôùi, thì goïi laø trì giôùi ñeán baäc treân. Coøn toät cuøng laø khi Boà Taùt trì giôùi maø phaûi maát maïng, vaãn töï taïi, thaûn nhieân, vui veû trì giôùi, thì aáy laø trì giôùi baäc voâ thöôïng.
Treân ñaây, chuùng toâi chæ maïn pheùp trình baøy ñeä nhaát vaø ñeä nhò phaùp Ba La Maät, laø boá thí vaø trì giôùi, moãi phaùp (hay moãi haïnh) coù 3 baäc nhö theá, hy voïng quí vò coù theå döïa vaøo ñoù, suy dieãn ra 8 phaùp Ba La Maät coøn laïi, moãi phaùp theo 3 baäc..., thì quí vò seõ coù ñaày ñuû 30 phaùp Ba La Maät, cuûa moät Boà Taùt ñaõ, ñang, vaø seõ thöïc haønh ñeå vieân maõn thaønh Phaät.
Ñoái vôùi khaû naêng phaøm nhaân nhö chuùng ta, dó nhieân nhaát thôøi khoûi phaûi noùi ñeán taát caû 30 phaùp Ba La Maät, chæ caàn moät Ba La Maät naøo "deã nhaát" thoâi, chuùng ta cuõng ñaõ caûm thaáy thieân nan vaïn nan, khoâng bieát ñeán kieáp naøo môùi laøm troøn noåi roài. Chöa keå yeáu toá thôøi gian raát nhieàu A-Taêng-Kyø vaø traêm ngaøn ñaïi kieáp, ñeå tu haønh vieân maõn, ñoái vôùi ngöôøi thöôøng laïi thaät laø daøi thaêm thaúm, coù theå noùi laø voâ taän. Nhöng ñoái vôùi chö Boà Taùt, aáy môùi chæ laø thôøi gian taïm ñuû, ñeå caùc Ngaøi vöøa tu haønh tieán hoùa, vöøa cöùu ñoä taát caû nhöõng chuùng sanh naøo höõu duyeân.
Giaùo lyù nhaø Phaät laø moät neàn trieát hoïc thöïc tieãn, vaø laø moät khoa hoïc höôùng daãn taâm linh höôùng thieän, ñeå aùp duïng vaøo ñôøi soáng nhaân loaïi haèng ngaøy. Moãi phaùp moân cuûa ñöùc Phaät Thích Ca laø moät chìa khoùa, môû cöûa ñi vaøo thaùnh vöùc thanh tònh, daãn ñeán nguoàn aùnh saùng trí tueä, tieàm taøng naèm saün trong thöùc taùnh cuûa moãi sinh linh, haàu moãi haønh giaû coù theå töï phaù tung maøng löôùi voâ minh, thaáy roõ ñaâu laø bôø thoaùt khoå.
Neáu kho taøng kinh ñieån coù 84.000 phaùp moân, thì 30 Ba La Maät phaùp naèm trong soá nhöõng phaùp moân thöïc tieãn chính. Noù xöùng ñaùng ñaïi dieän cho phaåm haïnh vieân maõn cuûa chö Phaät, nhöng noù khoâng phaûi laø lyù do ñeå chaáp tröôùc, nhö moät soá ngöôøi laàm laãn baûo raèng "Tu phaùp moân naày thì cao hôn tu phaùp moân kia", hay "Kinh naøo Phaät thuyeát cho caùc haøng trí thöùc, thì seõ giuùp ích thaønh Phaät giaûi thoaùt, nhanh choùng, roát raùo hôn, kinh Ngaøi thuyeát cho lôùp bình daân", v.v...
Thöïc ra, chính kieán chaáp cuûa moät soá keû chuû quan, xem mình quan troïng, töï phong laø "thöôïng caên", caûm thaáy mình thuoäc loaïi cao, phaûi tu theo nhöõng giaùo lyù sieâu ñaúng, "ñaïi thöøa", duø hoï coù thuaän duyeân böôùc vaøo nhaø Phaät, vôùi daêm ba baøi giaùo lyù "tinh tuùy" ñi nöõa, thì kieán chaáp aáy töï noù vaãn coù theå laøm cho hoï nhoû laïi, thaáp xuoáng, vaø maéc dính, sa ñoïa.
Traùi laïi, khoâng phaûi vì moät ngöôøi, haèng ngaøy chæ nghe nhöõng phaùp Phaät bình thöôøng, deã hieåu, chöa "may maén" nghe ñöôïc nhöõng Phaät phaùp saâu xa, maø hoï seõ khoâng höôûng ñöôïc caùi giaù trò tuyeät vôøi, roát raùo cuûa Phaät Phaùp giaûi thoaùt.
Hoaëc giaû cuõng coù keû hieám ñuû "nhaân duyeân", ñöôïc nghe nhöõng phaùp Phaät saâu saéc, do caùc haøng toân sö danh tieáng thuyeát laïi, nhöng giôø phuùt naøo caù nhaân aáy coøn ngaõ chaáp vaøo söï "cao sieâu" ñoù, roài xöng tuïng nieàm tin cuûa mình laø "thöôïng caên", laø "ñaïi thaëng", thì giôø phuùt aáy, hoï haèng khoâng traùnh khoûi trôû thaønh chaät heïp, vöôùng maéc, si meâ.
Nhöõng nhaø nghieân cöùu Phaät giaùo khieâm nhöôïng, nghieâm chænh, hoaøn toaøn khoâng ñoàng yù vôùi söï phaân bieät toâng phaùi, danh xöng thaáp cao trong ñaïo Phaät, qua laêng kính hoïc thöùc, giai caáp, tieåu ñaïi, hay qua giai taàng xaõ hoäi, huyeát thoáng.
Haõy nhìn vaøo söû tích Phaät giaùo goïi laø "ñaïi thöøa" : Luïc toå Hueä Naêng laø ngöôøi chaúng bieát ñoïc, bieát vieát laø gì ? Ngaøi ñaõ chæ laø moät tieàu phu gaùnh cuûi, khoâng laø daân khoa baûng, hay trieát gia thöøa taøi bieän lyù chi caû. Nhöng nhôø keát quaû coâng phu tu haønh naøo, maø Ngaøi ñaõ tænh ngoä sau khi chæ nghe moät caâu trong kinh Kim Cöông "Öng voâ sôû truù nhi sinh kyø taâm" ?
Söï lieãu ñaïo trong choác laùc cuûa Hueä Naêng chaéc chaén khoâng phaûi laø "tu nhaát luùc, ngoä nhaát thôøi", maø phaûi laø keát quaû cuûa thaät nhieàu quaù khöù vieân troøn Ba La Maät. Gioït nöôùc cuoái cuøng trong nhaùy maét laøm ñaày caùi cheùn giaùc ngoä, khoâng coù nghóa laø trong cheùn chæ coù moät gioït nöôùc thanh tònh. Vaø gioït nöôùc aáy ñuû khaû naêng laøm ñaày caùi cheùn. Xin chôù hieåu laàm söï thaät naày veà ñaïo quaû Phaät giaùo !!!
Ngoaøi ra, Phaät ngoân cuõng ñaõ noùi : Neáu bieån laø nôi taát caû soâng suoái treân maët ñaát chaûy vaøo, nhöng ôû ñoù chæ coù moät vò maën duy nhaát, thì giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät, tuy ñöôïc dieãn taû trong nhieàu tröôøng hôïp khaùc nhau, cuõng chæ coù moät vò duy nhaát laø vò giaûi thoaùt.
Ai xöng mình laø ngöôøi hoïc Phaät maø nghó raèng : Coù Phaät Giaùo loaïi "thöôïng caên" naày giuùp cho ngöôøi hoïc thöùc, hieåu mau, vaø ñöôïc sieâu ñoä veà cöïc laïc, giaûi thoaùt, "cao caû hôn" Phaät Giaùo loaïi "haï caên" kia, thì ñoù laø moät ñieàu laàm laãn, xöng tuïng töï ngaõ voâ cuøng tai haïi.
Traùi laïi, caøng "hoïc thöùc", caøng nhieàu khaû naêng bieän thuyeát "saâu xa", phöùc taïp, taïo ñöôïc "kính phuïc" cuûa ñoâng ngöôøi bao nhieâu, thì chaáp kieán, hay sôû tri chöôùng cuûa hoï caøng naëng neà, sa ñoïa baáy nhieâu. Thöïc ra, caùi goïi laø "hieåu thaáu giaùo phaùp" cuûa "hoïc thöùc trieát lyù" aáy voán chuû quan bieän luaän, döïa treân caàu kyø phaân tích taâm cô, daãn ñeán vöôùng maéc tö duy, nhieàu hôn laø phaùp hoïc cuûa nhöõng taâm hoàn giaûn dò, chuoäng thöïc haønh, ñaéc ñöôïc Thaùnh Phaùp qua tueä giaùc tröïc tieáp, chæ nhôø haïnh thaûn nhieân haønh ñaïo.
Neáu döïa vaøo kinh ñieån maø noùi, thì chæ coù luaân hoài trong luïc ñaïo tam giôùi, thì môùi coù caûnh thaáp cao, lôùn nhoû, vì tham saân si vaãn coøn, vaø bò ngaõ maïng, voâ minh daãn daét. Chöù khi ñaõ thanh tònh giaùc ngoä, vöôït ra khoûi coá chaáp luaân hoài roài, thì quaû Phaät giaûi thoaùt chæ coù moät phaåm duy nhaát laø baát sinh dieät, vaø tuyeät ñoái khoâng coøn so vôùi saùnh, cao vôùi thaáp, tieåu vôùi ñaïi, hôïp vôùi tan, noái lieàn vôùi nhöõng maïn löôùi voâ minh, chöùa ñaày voïng töôûng, töông duyeân phieàn naõo !
Moät laàn nöõa, chuùng toâi xin chaân thaønh löu yù quí vò : Duø chuùng ta coù thaän troïng dieãn ñaït ñeán ñaâu, ngoân ngöõ voán raát deã sai laïc vaø haïn cheá. Noù chæ ñeå truyeàn thoâng töông ñoái giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi maø thoâi. Daãu caùch haønh vaên cuûa moät ngoøi buùt coù saéc beùn, kheùo leùo nhö theá naøo, cuõng chæ ñeå trình baøy moät soá vaán ñeà, trong moät hoaøn caûnh, hay thôøi gian, khoâng gian naøo ñoù. Sai laïc qua ngoân ngöõ phaûi haèng xem laø moät ñieàu khoù coù theå traùnh. Nhöng chuùng ta coá gaéng ñeå neáu bò sai laïc thì kòp thôøi bieát, haàu phuïc thieän ñuùng luùc.
Sau cuøng chuùng toâi phaûi taïm duøng nhoùm töø sau ñaây ñeå bieåu loä söï môû toang tri kieán, trong caùc tö töôûng toân kính, ñoái vôùi caùc ñaáng Boà Taùt tieán leân Toaøn Giaùc, sieâu xuaát tam giôùi raèng :
- Phaät vaø Boà Taùt laø nhöõng ñaáng voâ song nhö theá.Xin chôù hieåu laàm, vaø xin chôù laøm cho theá gian meâ tín, hieåu laàm, xem caùc Ngaøi laø nhöõng thaàn linh, ngoài nhaän leã vaät ñeå ban phöôùc xaù toäi !
[ Trôû Veà ]