Ngöôøi Cö Só [ Muïc luïc ] [Trang chính]
Si meâKhi chuùng ta coù taâm baát thieän caên tham hoaëc taâm baát thieän caên saân, chuùng ta coù theå bieát, nhöng chuùng ta bieát khi naøo chuùng ta coù taâm baát thieän caên si khoâng? Ñaëc tính cuûa si meâ laø gì? Chuùng ta coù theå nghó: moät ngöôøi naøo ñoù si meâ vì hoï khoâng coù nhieàu hoïc vaán, khoâng theå noùi caùc loaïi ngoaïi ngöõ, khoâng bieát ñieàu gì veà lòch söû vaø chaùnh trò. Chuùng ta goïi moät ngöôøi naøo ñoù si meâ vì hoï khoâng bieát nhöõng ñieàu xaûy ra treân theá gian. Ñoù laø loaïi si meâ coù caàn phaûi ñoaïn tröø khoâng? Neáu ñieàu ñoù ñuùng, coù nghóa laø trong ñôøi soáng seõ coù nhieàu thieän haïnh hôn neáu ngöôøi ta noùi ñöôïc nhieàu thöù tieáng hoaëc bieát veà lòch söû vaø chaùnh trò khoâng, chuùng ta coù theå khaúng ñònh raèng: ñieàu naày khoâng ñuùng. Ñeå hieåu roõ ñaëc tính cuûa si, chuùng ta neân bieát si laø gì vaø khi naøo coù si. Trong ñôøi soáng haèng ngaøy cuûa chuùng ta coù nhöõng ñieàu theá gian khaùi nieäm, ngoân ngöõ thoâng thöôøng ñöôïc baøy toû baúng nhöõng ngoân töø tuïc ñeá vaø coù nhöõng phaùp chaân ñeá. Khi chuùng ta suy nghó veà khaùi nieäm trong ngoân töø tuïc ñeá laø "theá gian", chuùng ta coù theå veõ con ngöôøi, sinh vaät vaø vaïn vaät vaø chuùng ta goïi chuùng baèng nhöõng teân goïi thích hôïp. Nhöng chuùng ta coù bieát nhöõng hieän töôïng xung quanh vaø chính chuùng ta roõ raøng: chuùng chæ laø danh vaø saéc, khoâng thöôøng haèng? Phaùp chaân ñeá laø söï thaät. Danh vaø saéc laø nhöõng phaùp chaân ñeá. Danh vaø saéc xuaát hieän trong ñôøi soáng haèng ngaøy maø chuùng ta coù theå caûm nhaän tröïc tieáp bôûi saùu caên, baát keå laø chuùng ta ñaët teân cho chuùng nhö theá naøo. Theá gian laø söï thaät. Khi chuùng ta thaáy caûnh saéc, nghe caûnh thinh, thaân xuùc chaïm. Caûnh saéc vaø söï thaáy laø chaân ñeá. Nhöõng ñaëc tính cuûa chuùng thì khoâng theå thay ñoåi vaø chuùng coù theå ñöôïc ngöôøi ta caûm nhaän tröïc tieáp; duø chuùng ta coù theå goïi laø "caûnh saéc" laø "söï thaáy", hay laø chuùng ta ñaët cho noù moät teân goïi khaùc nöõa, thì ñieàu ñoù cuõng khoâng thaønh vaán ñeà. Nhöng khi chuùng ta chaáp vaøo nhöõng yù nieäm ñöôïc bieåu thò do nhöõng danh töø cheá ñònh nhö "caây" hoaëc "baøn gheá", thì chuùng ta khoâng nhaän thöùc ñöôïc baát cöù ñaëc tính thaät söï naøo. Söï thaät laø gì khi chuùng ta nhìn caây coái? Chuùng ta caûm nhaän tröïc tieáp ñieàu gì? Caûnh saéc laø phaùp chaân ñeá; noù laø moät loaïi saéc phaùp maø ngöôøi ta coù theå bieát baèng maét. Ngöôøi ta coù theå caûm nhaän ñaëc tính cöùng qua söï xuùc chaïm; ñaây laø moät loaïi saéc phaùp maø con ngöôøi coù theå caûm nhaän tröïc tieáp qua thaân caên, ñoù laø söï thaät. "Caây coái" laø moät yù nieäm maø chuùng ta coù theå bieát, nhöng noù khoâng phaûi laø phaùp chaân ñeá, khoâng phaûi laø söï thaät maø noù coù ñaëc tính luoân thay ñoåi. Caûnh saéc vaø ñaëc tính cöùng laø phaùp chaân ñeá, chuùng coù töôùng traïng rieâng maø chuùng ta coù theå caûm nhaän tröïc tieáp, baát keå chuùng ñöôïc ñaët teân nhö theá naøo. Theá gian ñöôïc ngöôøi ta caûm nhaän qua saùu caên, ñoù laø söï thaät. Nhöng noù khoâng toàn taïi; chuùng thì voâ thöôøng. Khi chuùng ta thaáy caûnh saéc, nhöng noù dieät ngay laäp töùc. Khi chuùng ta nghe caûnh thinh, nhöng noù cuõng khoâng toàn taïi. Caûnh höông, caûnh vò, caûnh xuùc, caûnh phaùp cuõng töông töï nhö treân. Tuy nhieân thöôøng thöôøng chuùng ta chæ bieát theá gian baèng nhöõng khaùi nieäm, vì töø laâu chuùng ta ñaõ huaân taäp si meâ vaø taø kieán. Khoâng hieåu bieát veà phaùp chaân ñeá laø loaïi si meâ maø caàn phaûi ñöôïc ñoaïn tröø; noù daãn ñeán ñau khoå. Si meâ laøm duyeân cho ngaõ kieán vaø taát caû nhöõng loaïi phieàn naõo khaùc. Chöøng naøo coøn voâ minh thì chuùng ta vaãn coøn sai laàm, chuùng ta khoâng bieát nhöõng ñieàu thaät cuûa cuoäc ñôøi: phaùp höõu vi luoân luoân sinh vaø dieät. Theá gian theo nghóa chaân ñeá laø lôøi daïy cuûa caùc baäc thaùnh ñaõ söû duïng. Baäc thaùnh ñaõ phaùt huy trí tueä hieåu bieát vaïn phaùp roõ raõng; vò aáy thaät söï hieåu bieát "theá gian". Chuùng ta xem trong Töông Öng Boä Kinh (IV, Saôaøyatana-vagga, tuông öng xöù, naêm möôi kinh thöù hai, chöông IV, 84 bieán hoaïi). Ñaïi Ñöùc AØnanda baïch Phaät nhö sau: ‘Theá gian! Theá gian! ñöôïc noùi ñeán, baïch Theá Toân, theá gian ñöôïc noùi ñeán nhö theá naøo?’Coù ngöôøi nghó raèng, mình thaät söï hieåu ñöôïc chính mình maø khoâng caàn bieát theá gian khi noù xuaát hieän do saùu caên. Ngöôøi ñoù coù theå nghó raèng, mình bieát ñöôïc saân haän vaø loøng tham muoán cuûa mình, nhöng trong thöïc teá laø mình chöa coù caûm nhaän chuùng roõ raøng: chuùng laø nhöõng loaïi danh phaùp khaùc nhau vaø khoâng coù baûn ngaõ. Chöøng naøo ngöôøi ñoù coøn taø kieán thì chöa thöïc söï bieát ñöôïc chính mình vaø chöa ñoaïn tröø nhöõng phieán naõo. Ngöôøi aáy coá chaáp vaøo tö töôûng, yù nieäm veà baûn ngaõ; ngöôøi aáy chöa caûm nhaän tröïc tieáp baát kyø phaùp chaân ñeá naøo. Ñeå bieát khi coù tham saân si thì thaät laø khoù vaø ñeå nhaän bieát nhöõng möùc ñoä vi teá hôn cuûa baát thieän phaùp thì caøng khoù hôn. Khi chuùng ta khôûi söï tu taäp ‘tueä quaùn, hieåu bieát veà nhöõng söï thaät, chuùng ta caûm nhaän ñöôïc phöông phaùp maø ít khi chuùng ta bieát veà baûn thaân mình. Khi coù si meâ chuùng ta soáng trong söï toái taêm. Loøng töø bi bao la cuûa Ñöùc Phaät ñaõ thuùc ñaåy ngaøi hoaèng döông chaùnh phaùp cho chuùng sinh. Giaùo phaùp laø aùnh saùng coù theå xua tan boùng toái. Neáu chuùng ta khoâng bieát giaùo phaùp, chuùng ta khoâng bieát veà theá gian, veà baûn thaân cuûa mình; chuùng ta khoâng bieát veà nhöõng haønh ñoäng thieän aùc vaø nhöõng keát quaû cuûa chuùng; chuùng ta khoâng bieát con ñöôøng ñeå ñoaïn tröø nhöõng phieàn naõo. Hoïc Vi Dieäu Phaùp seõ giuùp chuùng ta hieåu bieát nhieàu hôn veà ñaëc tính cuûa si meâ. Chuù giaûi boä Phaùp Tuï (Atthasaølinì, taäp hai, phaàn IX, chöông moät, 249) ñeà caäp veà si meâ: "Si meâ" coù ñaëc tính môø aùm hoaëc töông phaûn vôùi tri kieán; baûn chaát thì khoâng thoâng suoát, chöùc naêng thì che phuû baûn chaát söï vaät; bieåu hieän cuûa noù traùi vôùi chaùnh haïnh; nguyeân nhaân chính laø khoâng kheùo taùc yù vaø noù ñöôïc xem nhö laø nguoàn goác cuûa taát caû baát thieän phaùp...Si meâ coù nhieàu möùc ñoä. Khi hoïc giaùo phaùp chuùng ta ít bò si meâ; chuùng ta hieåu nhieàu veà phaùp chaân ñeá, nghieäp, quaû hôn. Tuy nhieân, ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø chuùng ta ñoaïn tröø si meâ. Si meâ khoâng ñôn thuaàn ñoaïn tröø baèng caùch suy nghó veà chaân lyù; noù chæ coù theå ñoaïn tröø baèng caùch phaùt huy trí tueä vaø hieåu bieát "theá gian theo yù nghóa cuûa baäc thaùnh": nhaõn caên, caûnh saéc, nhaõn thöùc, nhæ caên, caûnh thinh, nhó thöùc vaø taát caû phaùp chaân ñeá xuaát hieän do saùu caên. Khi hoïc vi dieäu phaùp, chuùng ta thaáy raèng si meâ phaùt sinh vôùi taát caû taâm baát thieän. Taâm tham caên coù nguoàn goác si meâ vaø tham aùi; taâm saân caên coù nguoàn goác si meâ vaø saân haän. Coù hai loaïi taâm baát thieän maø chæ coù nguoàn goác si meâ, chuùng ñöôïc goïi laø taâm si caên. Moät laø taâm caên si caâu haønh vôùi hoaøi nghi (Vicikicchaø), hai laø taâm si caên caâu haønh vôùi traïo cöû (Uddhacca). Caûm thoï maø caâu haønh vôùi taâm si caên thì luoân luoân thoï xaû (Upekhaø). Khi taâm si caên phaùt sinh, ngöôøi ta khoâng coù caûm thoï vui hoaëc buoàn. Caû hai loaïi taâm si caên naøy thì khoâng caàn nhaéc baûo. Ñaëc tính cuûa si meâ chuùng ta khoâng neân laàm laãn vôùi ñaëc tính cuûa taø kieán, maø noù chæ phaùt sinh vôùi taâm tham caên. Khi taø kieán sinh khôûi, ví duï ñieàu gì voâ thöôøng hoï cho laø thöôøng haèng, hoaëc hoï tin raèng coù moät baûn ngaõ. Si meâ khoâng phaûi laø taø kieán, noù khoâng bieát roõ phaùp chaân ñeá. Si meâ laøm duyeân cho taø kieán, nhöng ñaëc tính cuûa si meâ thì khaùc bieät vôùi ñaëc tính cuûa taø kieán. Coù hai loaïi taâm si caên: - Caâu sanh thoï xaû, töông öng hoaøi nghi (Upekkhaø sahagatam, vicikicchaø sampayuttau).Khi chuùng ta coù loaïi taâm si caên maø noù töông öng vôùi hoaøi nghi, thì chuùng ta hoaøi nghi veà Phaät phaùp taêng [2]. Chuùng ta coù theå hoaøi nghi raèng Ñöùc Phaät coù thaät söï giaùc ngoä chaân lyù khoâng, hoaëc ngaøi coù daïy con ñöôøng chaám döùt sinh töû luaân hoài khoâng, hoaëc coù ai khaùc cuõng coù theå giaùc ngoä khoâng. Chuùng ta coù theå hoaøi nghi veà kieáp quaù khöù vaø töông lai, veà nghieäp quaû. Hoaøi nghi coù nhieàu möùc ñoä. Khi baét ñaàu tu taäp tueä quaùn, chuùng ta coù theå hoaøi nghi veà söï thaät cuûa khoaûnh khaéc hieän tieàn; chuùng ta coù theå hoaøi nghi coù danh hoaëc saéc khoâng. Ví duï, khi nghe aâm thanh chæ coù theå bieát moät söï thaät vaøo luùc ñoù, vì chæ coù moät caûnh do taâm nhaän bieát. Chuùng ta coù hoaøi nghi phaùp höõu vi phaùt sinh vaøo luùc hieän taïi laø danh phaùp (laø nghe) hoaëc saéc phaùp (laø aâm thanh) khoâng. Danh vaø saéc sinh dieät quaù nhanh vaø khi söï hieåu bieát ñuùng ñaén veà nhöõng ñaëc tính khaùc nhau cuûa chuùng maø ngöôøi khoâng tu taäp thì khoâng bieát phaùp höõu vi xuaát hieän vaøo luùc hieän taïi. Ngöôøi ta seõ hoaøi nghi veà phaùp chaân ñeá cho ñeán khi naøo trí tueä bieát roõ raøng nhöõng ñaëc tính cuûa danh vaø saéc khi chuùng xuaát hieän xuyeân qua saùu caên. Chuù giaûi boä Phaùp Tuï (cuoán II, phaàn IX, chöông III, 259) ñeà caäp ñeán hoaøi nghi: ÔÛ ñaây hoaøi nghi coù nghóa laø baát trò (Veà tri kieán). Hoaëc vì bò ñau nhöùc vaø meät moõi cho neân nghó khoâng ra leõ - nhö vaäy laø hoaøi nghi. Ñaëc tính cuûa noù laø nghi ngôø. Chöùc naêng cuûa noù laø taâm dao ñoäng. Söï bieåu hieän cuûa hoaøi nghi laø do döï hay khoâng coù laäp tröôøng, nhaân gaàn cuûa noù laø phi nhö lyù taùc yù, vaø noù ñöôïc xem nhö laø chöôùng ngaïi vaät.Hoaøi nghi thì khaùc vôùi taø kieán. Ví duï khi coù taø kieán ngöôøi ta chaáp phaùp höõu vi thì thöôøng haèng hoaëc chuùng coù baûn ngaõ. Khi hoaøi nghi phaùt sinh ngöôøi ta töï hoûi taâm thì khaùc vôùi thaân phaûi khoâng, hoaëc phaùp höõu vi thì thöôøng hay voâ thöôøng. Khoâng coù con ñöôøng naøo khaùc ñeå ñoaïn tröø hoaøi nghi, traùi laïi tu taäp trí tueä thì seõ ñöôïc. Ngöôøi ta hoaøi nghi veà Phaät vaø giaùo phaùp cuûa ngaøi hoï coù theå nghó raèng hoaøi nghi coù theå chaám döùt do bôûi vieäc nghieân cöùu nhöõng söï kieän lòch söû. Hoï muoán khaùm phaù nhieàu chi tieát hôn veà thôøi gian vaø ñòa ñieåm maø Ñöùc Phaät hoaèng phaùp. Hoï muoán bieát chính xaùc veà thôøi gian kinh ñieån ñöôïc ghi cheùp. Hoï khoâng theå ñoaïn tröø hoaøi nghi cuûa hoï baèng caùch nghieân cöùu nhöõng söï kieän lòch söû; ñieàu naøy khoâng daãn ñeán muïc ñích cuûa ñaïo Phaät maø muïc tieâu cuûa ñaïo Phaät laø phaûi ñoaïn tröø phieàn naõo. Ngöôøi soáng vaøo thôøi cuûa Ñöùc Phaät cuõng ñaõ suy nghó nhöõng ñieàu vôù vaån maø khoâng ñöa ñeán muïc ñích cuûa giaùo phaùp. Hoï töï hoûi theá gian laø höõu bieân hay voâ bieân, hoaëc theá gian laø thöôøng haèng hay voâ thöôøng, hoaëc Nhö Lai coù toàn taïi sau khi cheát hay khoâng. Chuùng ta xem trong tieåu kinh Maølunkyaø (Trung boä kinh, II, soá 63) Maølunkyaøputta khoâng haøi loøng veà Ñöùc Phaät khoâng giaûi thích veà nhöõng quan ñieåm lyù thuyeát. OÂng muoán hoûi Ñöùc Phaät veà nhöõng quan ñieåm naøy vaø neáu Ñöùc Phaät khoâng giaûi thích cho oâng ta veà nhöõng quan ñieåm naøy thì oâng ta seõ hoaøn tuïc. OÂng ta baïch vôùi Ñöùc Phaät veà vaán ñeà naøy vaø Ñöùc Phaät hoûi oâng ta. Coù bao giôø Nhö Lai noùi vôùi Maølunkyaøputta: Haõy ñeán ñaây, naøy Maølunkyaøputta soáng ñôøi phaïm haïnh [3] döôùi söï chæ daïy cuûa ta vaø ta seõ giaûi thích cho oâng laø theá gian coù thöôøng haèng hay khoâng thöôøng haèng...Nhö Lai coù toàn taïi sau khi cheát ... khoâng toàn taïi ... vöøa toàn taïi hoaëc khoâng toàn taïi...khoâng toàn taïi hoaëc khoâng khoâng toàn taïi sau khi cheát?Chuùng ta xem thaáy raèng Maølunkyaøputta traû lôøi: "b?ch Theá Toân khoâng". Theá Toân cuõng hoûi oâng ta, oâng coù noùi laø oâng seõ soáng ñôøi phaïm haïnh döôùi söï chæ daïy cuûa Nhö Lai neáu Nhö Lai seõ giaûi thích cho oâng veà nhöõng quan ñieåm naøy vaø moät laàn nöõa Maølunkyaøputta ñaõ traû lôøi: "baïch Theá Toân, khoâng". Roài sau ñoù Ñöùc Phaät so saùnh tröôøng hôïp cuûa oâng ta vôùi hoaøn caûnh cuûa moät ngöôøi bò truùng muõi teân ñoäc vaø anh ta khoâng chòu ruùt muõi teân ñoäc, cho ñeán luùc naøo anh ta bieát ñöôïc ngöôøi baén laø ai: hoï laø haïng Baø la moân, haïng ngöôøi cao quyù, moät thöông buoân hoaëc moät thöông nhaân; teân hoï vaø gia toäc, dung maïo cuûa ngöôøi baén; cho ñeán khi naøo anh ta bieát caây cung, daây cung, chaát lieäu laøm neân caây cung, vaø hoï söû duïng loaïi muõi teân naøo. Tuy nhieân anh ta seõ cheát tröôùc khi bieát nhöõng ñieàu naøy. Töông töï vôùi ngöôøi chæ muoán soáng ñôøi phaïm haïnh döôùi söï chæ daïy cuûa Theá Toân neáu Theá Toân giaûi thích nhöõng quan ñieåm vôù vaån naøy cho oâng ta. Chuùng ta xem Ñöùc Phaät daïy: Naøy Maølunkyaøputta, soáng ñôøi phaïm haïnh khoâng coù lieân quan gì ñeán theá gian laø thöôøng haèng. Naøy Maølunkyaøputta soáng ñôøi phaïm haïnh khoâng coù lieân quan gì ñeán theá gian laø voâ thöôøng. Naøy Maølunkyaøputta, duø coù quan ñieåm cho raèng theá gian laø thöôøng hay voâ thöôøng, thì vaãn coù sinh, giaø, cheát, saàu, bi, khoå, öu, naõo maø söï ñoaïn tröø ñaõ ñöôïc chæ daïy ngay trong hieän taïi .. .Hoaøi nghi khoâng theå ñöôïc ñoaïn tröø baèng caùch nghieân cöùu veà nhöõng vaán ñeà khoâng daãn ñeán muïc ñích; noù chæ coù theå ñöôïc ñoaïn tröø baèng caùch nhaän bieát chính danh vaø saéc hieän dieän trong hieän taïi. Thaäm chí khi coù hoaøi nghi, ngöôøi ta coù theå nhaän bieát hoaøi nghi nhö chæ laø moät loaïi danh phaùp phaùt sinh do nhaân duyeân vaø noù thì khoâng coù baûn ngaõ. Nhö vaäy söï thaät cuûa khoaûnh khaéc hieän taïi ngöôøi ta seõ bieát roõ raøng hôn. Loaïi taâm si caên thöù hai laø caâu haønh thoï xaû, töông öng traïo cöû. Traïo cöû phaùt sinh vôùi taát caû taâm baát thieän. Khi coù traïo cöû thì khoâng coù taâm chaùnh nieäm. Chaùnh nieäm phaùp sinh vôùi moãi taâm thieän; chaùnh nieäm thì ghi nhôù, khoâng queân veà ñieàu thieän. Chaùnh nieäm khoâng nhöõng coù trong thieàn quaùn maø coøn coù trong moãi loaïi taâm thieän. Khi coù chaùnh nieäm ngöôøi ta môùi boá thí, trì giôùi, tham thieàn, thuyeát phaùp, tu taäp thieàn chæ vaø thieàn quaùn. Chaùnh nieäm trong thieàn quaùn laø chuù taâm ñeán ñaëc tính cuûa danh vaø saéc. Khi coù traïo cöû, thì khoâng coù taâm thieän; luùc ñoù ngöôøi ta khoâng thöïc haønh boá thí, trì giôùi, hoaëc tham thieàn. Traïo cöû laøm xao laõng taâm thieän. Traïo cöû thì ñoái nghòch vôùi taâm thieän. Traïo cöû cuõng phaùt sinh vôùi taâm si caên töông öng hoaøi nghi, vì noù phaùt sinh vôùi moãi taâm baát thieän. Tuy nhieân, loaïi taâm si caên thöù hai ñöôïc goïi laø töông öng traïo cöû; noù thì khaùc bieät vôùi loaïi taâm si caên thöù nhaát maø noù ñöôïc goïi laø töông öng hoaøi nghi. Loaïi taâm si caên thöù hai thì töông öng vôùi traïo cöû phaùt sinh nhieàu laàn trong moät ngaøy, nhöng thaät laø khoù ñeå bieát ñaëc tính cuûa noù. Neáu ngöôøi khoâng tu taäp thieàn quaùn thì khoâng bieát ñöôïc loaïi taâm naøy. Khi chuùng ta thaát nieäm vaø "suy nghó vôù vaån", loaïi taâm naøy thì khoâng toát. Khi chuùng ta "suy nghó vôù vaån" khoâng chæ coù loaïi taâm si caên thöù hai (töông öng traïo cöû), maø cuõng coøn coù caû taâm tham caên vaø taâm saân caên. Taâm si caên coù theå phaùt sinh do nhöõng ñieàu maø chuùng ta bieát ñöôïc xuyeân qua saùu caên. Khi chuùng ta nghe aâm thanh, taâm si caên coù theå phaùt sinh. Khi loaïi taâm si caên thöù hai töông öng traïo cöû phaùt sinh thì coù voâ minh vaø söï thaát nieäm vôùi ñoái töôïng maø ñöôïc chuùng ta bieát ôû thôøi ñieåm ñoù. Chuùng ta khoâng theå thaáy söï nguy hieåm cuûa loaïi taâm naøy vì noù töông öng thoï xaû vaø nhö theá noù môø aùm. Tuy nhieân, taát caû nhöõng loaïi taâm baát thieän thì ñeàu nguy hieåm. Si meâ laø ñieàu nguy hieåm, noù laø goác reã cuûa taát caû taâm baát thieän. Khi chuùng ta bò si meâ, chuùng ta huaân taäp nhieàu taâm baát thieän. Si meâ laøm duyeân cho taâm tham; khi chuùng ta khoâng bieát phaùp chaân ñeá roõ raøng thì chuùng ta bò dính maéc vaøo nhöõng ñieàu maø chuùng ta bieát do caùc caên. Si meâ cuõng laøm duyeân cho taâm saân; khi bò si meâ, chuùng ta saân haän ñoái vôùi nhöõng hoaøn caûnh baát laïc. Si meâ töông öng vôùi moãi taâm baát thieän vaø noù trôï duyeân cho thaäp aùc nghieäp (saùt sinh, troäm caép, noùi doái . v. v....) maø do thaân, khaåu, yù taïo taùc [4]. Chæ khi naøo coù chaùnh nieäm veà nhöõng söï thaät do saùu caên phaùt sinh, ngöôøi ta tu taäp trí tueä môùi coù theå ñoaïn tröø ñöôïc si meâ. Baäc thaùnh Tu ñaø huôøn ñaõ ñoaïn tröø taâm si caên töông öng hoaøi nghi; vò aáy khoâng coøn hoaøi nghi veà phaùp chaân ñeá, vò aáy bieát theá gian theo yù nghóa cuûa baäc thaùnh. Vò aáy khoâng coøn hoaøi nghi veà ñöùc Phaät, Giaùo phaùp vaø Taêng giaø. Vò aáy khoâng coøn hoaøi nghi con ñöôøng daãn ñeán chaám döùt phieàn naõo. Baäc thaùnh Tu ñaø huôøn, Tö ñaø haøm vaø A na haøm vaãn coøn coù loaïi taâm si caên töông öng hoaøi nghi. Chæ coù baäc thaùnh A la haùn môùi ñoaïn tröø taát caû taâm baát thieän. Voâ minh laø khoâng thaáy ñaëc tính cuûa phaùp chaân ñeá, khoâng hieåu ñöôïc Töù thaùnh ñeá. Vì voâ minh chuùng ta khoâng thaáy ñöôïc khoå ñeá: chuùng ta khoâng caûm nhaän danh vaø saéc laø voâ thöôøng vaø do ñoù chuùng ta khoâng thaáy chuùng laø khoå naõo. Chuùng ta khoâng thaáy taäp ñeá laø nguyeân nhaân cuûa söï khoå. Vì chaáp thuû danh saéc cho neân coøn sinh töû luaân hoài. Vaø nhö vaäy coøn khoå naõo. Chuùng ta khoâng bieát ñöôïc dieät ñeá laø Níp baøn. Chuùng ta khoâng bieát ñöôïc ñaïo ñeá laø Baùt chaùnh ñaïo. Baùt chaùnh ñaïo ñöôïc tu taäp laø nhôø thieàn quaùn. Chuùng ta xem Töông Öng Boä Kinh (IV, Sanaøyatana- vagga, Töông öng veà Jambukhaødaka, 9) luùc ñoù Jambukhaødaka hoûi ngaøi Saøriputta (Xaù Lôïi Phaát): "Voâ minh, Voâ minh! Thöa Toân giaû Saøriputta, ñaõ ñöôïc ñeà caäp ñeán. Thöa Toân giaû, voâ minh laø gì?"CAÂU HOÛI: 1/- Voâ minh laø gì? Taïi sao phaûi ñoaïn tröø noù?Chuù thích: [1] Kinh vaên Paøli ñuôïc toùm taét,nhöng cuõng bao goàm: tai... muõi... thaân caên,taát caû nhöõng söï thaät naøy xuaát hieän do saùu caên. [2] Sangha laø ñoaøn theå caùc vò Tyø khöu, nhöng cuõng coù yù nghóa laø ‘Thaùnh taêng’, caùc vò thaùnh taêng ñaõ giaùc ngoä giaûi thoaùt. [3] Ñôøi soáng phaïm haïnh laø ñôøi soáng cao thöôïng cuûa vò Tyø khöu tu taäp Baùt chaùnh ñaïo ñeå trôû thaønh moät vò A la haùn. Noùi roäng hôn, taát caû nhöõng ngöôøi tu taäp Baùt chaùnh ñaïo ñeàu giaùc ngoä, khoâng phaân bieät ngöôøi cö só. [4] Xem chöông 5 -ooOoo- |
Chaân thaønh caùm ôn Tyø kheo Thieän Minh, Chuøa Kyø Vieân, Quaän 3, Saøi Goøn,
ñaõ göûi taëng phieân baûn vi tính. (Bình Anson, 05-2001)
update: 01-05-2001