Tranh chaên traâu, hieän coù ôû caùc chuøa thuoäc heä Baéc Toâng thöôøng coù treo. Song, ña soá ngöôøi tu nhìn thaáy maø khoâng bieát yù nghóa töôïng tröng qua tranh nhö theá naøo. Vaäy chuùng ta neân tìm hieåu cho thaáu ñaùo.

Ñaây laø baøi töïa cuûa Truùc Thieân noùi veà xuaát xöù cuaû möôøi muïc chaên traâu, töông ñoái khaù ñaày ñuû.

Muïc Ngöu Ñoà laø TRANH CHAÊN TRAÂU. Tranh ra ñôøi töø trieàu ñaïi naøo, döôùi ngoïn buùt loâng naøo, khoù maø tra cöùu cho ñích xaùc ñöôïc. Ñieàu chaéc chaén laø tranh coù töø xa xöa laém, ban ñaàu chæ coù saùu böùc, sau thaát laïc luoân. Maõi ñeán ñôøi Toáng, theá kyû thöù 12, nhieàu boä tranh môùi baét ñaàu xuaát hieän töø caùc Toøng laâm, Thieàn Vieän, phaûn aûnh nhieàu khuynh höôùng khaùc nhau trong söï tu taäp. Nhö vaäy laø khoâng chæ coù moät boä maø coù nhieàu boä Muïc Ngöu Ñoà khaùc nhau, taát caû ñeàu ñöôïm nhuaàn tinh thaàn Phaät giaùo Baéc Toâng. Trong soá aáy hieän nay ñöôïc truyeàn tuïng nhaát laø tranh cuûa hai hoïa só aùo naâu THANH CÖ vaø QUAÙCH AM.

Tuy coù nhieàu boä tranh, nhöng boä naøo cuõng nhö boä naøo, ñeàu coù möôøi böùc, moãi böùc coù moät baøi tuïng baèng thô töù tuyeät, vaø moät baøi chuù giaûi baèng vaên xuoâi. Ñoù laø veà phaàn hình thöùc. Coøn veà tinh thaàn thì tranh tuy coù nhieàu, nhöng coù theå xeáp thaønh hai loaïi: Loaïi tranh theo khuynh höôùng Ñaïi Thöøa vaø loaïi tranh theo khuynh höôùng Thieàn Toâng. Trong hai loaïi, tranh veõ sai khaùc nhau heát nhöng baøi tuïng vaø baøi chuù rieâng cho moãi loaïi vaãn khoâng thay ñoåi.

TRANH THIEÀN TOÂNG

Töïa cuûa Quaùch Am

Chôn nguyeân cuûa chö Phaät chuùng sanh cuõng saèn coù, nhôn meâ traàm luaân tam giôùi, nhôn ngoä choùng thoaùt sanh töï Do ñoù, coù Phaät ñeå thaønh, coù chuùng sanh ñeå taïo.

Theá neân caùc baäc Tieân Hieàn roäng noùi caùc ñöôøng. Lyù coù thieân vieân, giaùo chia ñoán tieäm. Töø thoâ ñeán teá, töø caïn ñeán saâu, roát sau chæ trong chôùp maét, Ngaøi Ca Dieáp thaáy hoa mieäng cöôøi chuùm chím. Töø ñaây Chaùnh Phaùp Nhaõn Taïng ñöôïc löu thoâng treân Trôøi, coõi ngöôøi, nôi naày choán khaùc. Ngöôøi ñaït lyù thì sieâu Toâng vieät caùch, nhö ñöôøng chim khoâng ñeå daáu veát. Ngöôøi nhaän nôi söï thì keït caâu nhö ruøa linh leâ ñuoâi.

Khoaûn naøy coù Thieàn Sö Thanh Cö xem nôi caên cô chuùng sanh hôïp bònh cho thuoác, laøm baûn ñoà möôøi muïc chaên traâu theo cô noùi giaùo. Ban ñaàu ñen daàn daàn traéng noùi leân söùc maïnh chöa ñuû. Keá ñeán thuaàn chôn tieâu bieåu caên cô töø töø soi saùng. Sau roát ngöôøi traâu chaúng thaáy, töôïng tröng taâm phaùp caû hai ñeàu heát, lyù aáy ñaõ toät coäi nguoàn, Phaùp kia vaãn coøn che ñaäy, khieán keû caên cô baäc trung haï nghi ngôø phaân vaân, rôi vaøo khoâng ngô hoaëc keït vaøo thöôøng kieán.

Nay Thieàn Sö Taéc Coâng nghó ñeán moâ phaïm cuûa baäc Tieân Hieàn, phaùt xuaát töø ñaùy loøng mình laøm nhöõng baøi tuïng hay, khieán aùnh saùng xen nhau, ban ñaàu töø choã maát traâu roát ñeán hoaøn nguyeân, kheùo öùng hôïp quaàn cô nhö cöùu ngöôøi ñoùi khaùt.

Roài Töø Vieãn nöông ñaây söu taàm dieäu nghóa, löôïm laët choã huyeàn vi, nhö con thuûy maãu muoán ñi aên phaûi nöông con toâm laøm maét daãn ñöôøng. Ban ñaàu töø tìm traâu, ñeán roát sau buoâng thoõng tay vaøo chôï.

Ñoù laø gaéng laøm daäy soùng ngang sanh ñaàu söøng, coøn khoâng taâm coù theå tìm naøo coù traâu ñeå coù theå kieám, ñeán buoâng tay vaøo chôï ma muoäi laøm sao; huoáng laø cha oâng chaúng roõ, hoïa ñeán chaùu con, chaúng ngaïi hoang ñöôøng thöû laøm ñeà xöôùng.

Giaûng Giaûi

Hoøa thöôïng Quaùch Am coù noùi: Nguoàn chôn cuûa chö Phaät, chuùng sanh ai ai cuõng coù saün, Phaät coù nguoàn chôn aáy, chuùng sanh cuõng coù nguoàn chôn aáy. Vì chuùng sanh queân (meâ) nguoàn chôn neân traàm luaân trong tam giôùi. Neáu ngoä, nhaän ñöôïc nguoàn chôn saün coù nôi mình thì choùng thoaùt sanh töû. Do ñoù, môùi coù Chö Phaät nhaän ñöôïc nguoàn chôn maø thaønh Phaät vaø chuùng sanh coøn taïo nghieäp neân ñi trong tam giôùi.

Bôûi vaäy caùc baäc tieàn hieàn thöông soùt chuùng sanh môùi roäng noùi caùc phöông tieän. Nhöõng phöông tieän ñoù, lyù thì coù thieân leäch hay troøn ñuû, giaùo thì coù chia ra ñoán tieäm, ñeå khieán cho chuùng sanh tu töø thoâ laàn ñeán teá, töø caïn tôùi saâu. Chuû yeáu roát sau laø choã: "Ñöùc Phaät ôû trong hoäi Linh Sôn ñöa caønh hoa leân, trong chôùp maét, Ngaøi Ca Dieáp thaáy hoa sen cöôøi chuùm chím". Chính vì ngaøi Ca Dieáp cöôøi chuùm chím neân Ñöùc Phaät môùi noùi: "Ta coù Chaùnh Phaùp Nhaõn Taïng Nieát Baøn Dieäu Taâm, Phaùp moân maàu nhieäm, chaúng laäp vaên töï, ngoaøi giaùo lyù truyeàn rieâng, nay giao phoù cho ngöôi, ngöôi kheùo gìn giöõ Chaùnh Phaùp naøy, truyeàn trao maõi ñöøng cho döùt, ñeán sau seõ truyeàn cho A Nan". Bôûi söï truyeàn trao aáy neân ngaøi Quaùch Am noùi: "Keå töø ñoù thieàn môùi ñöôïc löu thoâng, truyeàn ñi töø nôi naøy ñeán nôi khaùc, töø coõi ngöôøi ñeán coõi Trôøi. Ngöôøi ñaït lyù Thieàn thì sieâu vöôït caû hình thöùc toân giaùo, vöôït caû tö caùch thoâng thöôøng cuûa con ngöôøi, gioáng nhö chim bay trong hö khoâng, qua roài khoâng ñeå laïi daáu veát. Coøn ngöôøi chaáp söï thì keït caâu laàm lôøi, nhö ruøa boø keùo leâ caùi ñuoâi. Ví duï coù ngöôøi hoûi Toå Laâm Teá: " Theá naøo laø Phaät?". Ngaøi ñaùp: "Cuïc cöùt khoâ". Qua lôøi ñaùp naøy, ñoái vôùi ngöôøi thoâng thì bieát Toå duøng lôøi ñeå phaù chaáp danh töø ngoân ngöõ cuûa ngöôøi meâ, neân khoâng keït. Nhöng ñoái vôùi ngöôøi khoâng thoâng thì chaáp lôøi vaên, cho raèng Toå thoâ loã, baát kính Phaät. Cuõng gioáng nhö ruøa boø ôû choã ñaát sình ñuoâi noù keùo leát döôùi ñaát, ñi tôùi ñaâu cuõng keùo moät laèn, khoâng thoaùt khoûi daáu veát.

Luùc baáy giôø, thieàn sö Thanh Cö xem caên cô cuûa chuùng sanh môùi tuøy theo beänh maø cho thuoác, Ngaøi veõ ra tranh chaên traâu, ban ñaàu laø traâu ñen roài traéng daàn daàn ñeå noùi leân söùc huaân tu coøn yeáu chöa maïnh. Keá ñeán traâu traéng ñaõ thuaàn chôn laø tieâu bieåu cho caên cô töø töø ñaõ soi saùng. Vaø sau roát chæ laø: "Moät voøng traéng" töôïng tröng cho taâm vaø phaùp caû hai ñeàu heát, phaùp laø duï cho traâu, taâm laø duï ngöôøi chaên. Traâu vaø chaên khoâng coøn nöõa, ñoù laø toät choã coäi nguoàn roài. Nhöng maø, coøn caùi che ñaäy laø thaáy choã khoâng coøn ngöôøi, khoâng coøn traâu, thì ngöôøi ñôøi seõ daët caâu hoûi: "Tu ñeán choã roát raùo khoâng coøn gì heát, rôi vaøo khoâng ngô sao? Hoaëc maõi maõi laø khoâng thì rôi vaøo thöôøng kieán?. Ngaøi Thanh Cö chæ veõ tôùi "Voøng Troøn Traéng" khoâng coøn traâu, khoâng coøn ngöôøi chaên. Caùc baäc Hieàn Trí sôï haøng haï caên, trung caên sanh nghi ngôø neân Thieàn Sö Taéc Coâng hoïa muïc chín laø: "Phaûn boån hoaøn nguyeân", tranh veõ laù ruïng veà coäi, chim bay veà toå vaø laøm tuïng. "Phaûn boån hoaøn nguyeân" laø trôû veà nguoàn coäi saün coù cuûa mình, noùi leân yù nghóa ngöôøi tu ñaõ vaøo ñöôïc caûnh giôùi cuûa Phaät, ñeå giaûi nghi cho ngöôøi.

Sau, ngaøi Töø Vieãn dieãn ñaït thaáu suoát ñöôïc lyù Thieàn: Ngöôøi tu thieàn laø ngöôøi saün saøng lao mình ñeå cöùu ñoä chuùng sanh, chôù khoâng phaûi vaøo caûnh giôùi Phaät ñeå an nghæ, neân ñaõ hoïa ra muïc thöù möôøi laø "Buoâng thoõng tay vaøo chôï" ñeå tieâu bieåu coâng haïnh giaùo hoùa chuùng sanh cuûa ngöôøi vieân maõn.

Tranh chaên traâu töø muïc thöù nhöùt "Tìm traâu" tôùi muïc thöù taùm "Khoâng coøn traâu, khoâng coøn ngöôøi chaên" laø do thieàn sö Thanh Cö hoïa. Keá ñoù, ngaøi Taéc Coâng hoïa theâm muïc thöù chín "Phaûn boån hoaøn nguyeân" vaø laøm tuïng. Sau cuøng, ngaøi Töø Vieãn hoïa tieáp muïc thuù möôøi "Buoâng thoõng tay vaøo chôï".

Ngaøi Quaùch Am bình: Choã roát raùo khoâng hình tuôùng voán thanh tònh saün vaäy, maø gaéng taïo ra hình töôùng, ñoù laøm cho daäy soùng. Taâm voán thanh tònh boãng döng veõ ra hình töôùng, gioáng nhö ñaàu söøng moïc ra khoâng manh moái, laøm sao coù theå tìm ñöôïc, huoáng nöõa laø coù traâu ñeå tìm kieám? Cho tôùi "Buoâng thoõng tay vaøo chôï", ñoù laø vieäc laøm raát ma muoäi, gaït ngöôøi.

Ngaøi noùi hoïa ra hình töôùng con traâu, thaèng chaên, laø vieäc laøm ma muoäi gaït ngöôøi. Nhöng ngaøi laïi khen caùc baäc tieàn boái, vì quaù töø bi taïo ra phöông tieän, ñeå cho ngöôøi sau deã thaáy thöù töï maø tu haønh. Song ngöôøi sau khoâng hieåu, nhôn ñoù maø chaáp hình töôùng, neân noùi: "OÂng cha khoâng roõ hoïa ñeán chaùu con". Ngaøi noùi hoïa ra tranh aûnh laø chuyeän hoang ñöôøng, nhöng ngaøi khoâng ngaïi neân laøm ñeà xöôùng. Trong nhaø Thieàn thöôøng duøng caâu: "OÂng cha chaúng roõ hoïa ñeán chaùu con" ñeå khen ngôïi Toå Boà Ñeà Ñaït Ma. Vì ngaøi ñaõ ñem taâm tö, söùc löïc ñeå laøm lôïi cho chuùng sanh. Ngaøi daùm lieàu cheát vöôït bieån caû, ñi töø AÁn Ñoä sang Trung Hoa ñeå truyeàn Thieàn cho toå Hueä Khaû, laàn ñeán Luïc Toå Hueä Naêng... Ngaøi laø ngöôøi töø bi ñaùo ñeå, vì ñaïo vì chuùng sanh, khoâng ngaïi gian khoå hieåm nguy, ñaây noùi laø "OÂng cha khoâng roõ", khen Toå maø noùi nhö theá ñoù ! Nhôø ngaøi truyeàn Thieàn neân baây giôø chuùng ta môùi bieát ñeå tu maø noùi: "Hoïa ñeán chaùu con". Ñoù laø ngoân ngöõ ñaëc bieät cuûa nhaø Thieàn, neáu nghe maø chaáp thì khoâng hieåu gì heát.

Tranh soá 1: Tìm traâu Tranh soá 2:Thaáy daáu Tranh soá 3:Thaáy traâu Tranh soá 4: Ñöôïc traâu Tranh soá 5:Chaên traâu

Tranh soá 6:Côõi traâu veà nhaø Tranh soá 7: Queân traâu coøn ngöôøi Tranh soá 8: Ngöôøi traâu ñeàu queân Tranh soá 9: Trôû veà nguoàn coäi Tranh soá 10:Thoõng tay vaøo chôï

---

Source : BuddhaSasana
Chaân thaønh caùm ôn anh Döông Quí Thöôûng (Ottawa, Canada) ñaõ coù thieän taâm giuùp ñaùnh maùy vaø trình baøy quyeån saùch naày trong daïng HTML cuûa maïng Internet. (10/97)

---

 [ Trôû Veà ]