Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Trang chuû ]
KHAÚNG ÑÒNH TÍNH :
-
CON ÑÖÔØNG GIAÙC NGOÄ GIAÛI THOAÙT
CUÛA PHAÄT GIAÙO
-
Phoå Nguyeät
LÔØI TÖÏA Töôûng ñeán theá giôùi beân kia hay coõi voâ hình, con ngöôøi thöôøng coù nhöõng suy nghó moâng lung, aûo töôûng vaø ngôø vöïc ñaén ño khoâng bieát Coù hay Khoâng?
Giaác moäng ngaøn ñôøi cuûa con ngöôøi laø tìm veà coõi soáng vónh haèng, Thieân Ñaøng hay Cöïc Laïc. Ñoù laø giaác mô moäng aûo, laø nhöõng voïng töôûng trieàn mieân, maø Phaät goïi laø nhöõng ñieàu giaû voïng cuûa moät theá giôùi hieän töôïng voâ thöôøng; vaäy thì theá giôùi thöôøng haèng ôû ñaâu?
Thaät vaäy, neáu coù theá giôùi voâ thöôøng maø chuùng ta, vôùi thaân töù ñaïi, ñang soáng aét phaûi coù theá giôùi thöôøng haèng maø nhöõng ngöôøi, khoâng coù thaân töù ñaïi, ñang hieän höõu. Noùi theo lyù luaän trong theá giôùi tyû löôïng cuûa sinh linh khoâng giaùc ngoä maø xeùt thì coù boùng aét coù hình; töø boùng chuùng ta tìm hình laø ñieàu raát laø hôïp lyù. Coøn Phaät, laø chuùng sinh ñaõ giaùc ngoä, caùi thaáy nhö thaät, vöôït khoûi lyù luaän maø vaãn bao truøm luaän lyù, thì theá giôùi chôn khoâng dieäu höõu aét khoâng theå khoâng coù.
Nhö khi ta thaáy bieát moät con voi thì ñoù laø moät tri thöùc, ñöôïc nhaän laïi caùi thöùc (hình boùng) cuûa con voi trong kyù öùc (Maït Na Thöùc hay A Laïi Da Thöùc). Nhö theá, ngay baây giôø vaø taïi ñaây, maét ta (nguõ giaùc quan) thaáy con voi ñi nöõa, suy nghó kyõ thì söï thaáy aáy vaån sai laàm, vì leõ maét chæ thaáy aûnh cuûa con voi ôû voõng maïc chuùng ta maø thoâi. Tuy caùi Thaáy sai laàm, nhöng caùi Bieát nhaän ñöôïc caùi Thaáy aáy laø Thaät laø ñuùng. Con voi laø Giaû Danh, moät ñoái töôïng ñöôïc goïi teân, nhöng caùi Bieát con voi laø Thaät, thì caùi Bieát ñang hieän höõu vaø thöôøng haèng, laø caùi Trí, coøn con voi (Giaû Danh) laø caùi Thöùc. Thöùc laø caùi boùng, khoâng thaät, caùi Bieát môùi laø thaät.
Ñöùc Phaät ñaõ töøng tö duy saâu saéc veà chính caùi tö duy aáy vaø ñaõ ñaït ñöôïc Giaùc Ngoä töùc laø ñaõ töø caùi Giaû caùi Voïng maø Gaëp Bieát ñöôïc caùi Thaät caùi Chôn; ñoù laø nhöõng phöông phaùp tö duy giuùp Ngaøi Giaûi Thoaùt khoûi theá giôùi giaû voïng voâ thöôøng maø ñaït ñeán theá giôùi chôn thaät thöôøng haèng.
Giaùc Ngoä laø Giaûi Thoaùt. Ñoù laø con ñöôøng maø Ñöùc Phaât muoán phoå ñoä chuùng sinh thoaùt khoûi beå khoå beán meâ ñeán bôø cöïc laïc nieát baøn. Cuõng laø nhöõng phaùp moân trong giaùo lyù cuûa Ngaøi giuùp chuùng sinh ñaït ñeán muïc ñích toái haäu laø Giaùc Ngoä Giaûi Thoaùt khoûi doøng boäc löu sanh töû.
Tuy nhieân, veà maët tri kieán theá gian thì ña daïng, con ngöôøi baù nhaân baù taùnh neân tö duy coù söï phaân bieät vaø coù nhieàu toân giaùo vôùi nhöõng giaùo lyù khaùc nhau. Duø vaäy, treân maët hình thöùc ngoân ngöõ cuûa cuøng moät xöù sôû hay cuøng dòa phöông hay ñoaïn ñöôøng ñi (moät phaàn khoâng gian hay hình thöùc giaùo lyù) coù theå truøng hôïp, khoâng theå traùnh khoûi, nhöng cöùu caùnh khoâng theå naøo gioáng nhau.
Thôøi gian laøm phaùt trieån, thay cuõ ñoåi môùi, khoâng gian bieán chuyeån söï kieän, thay ñoåi ngoân ngöõ, ñoù laø lòch trình huyeãn hoùa söï vaät; nhöõng ñieàu ñoù ñöôïc lòch söû ghi laïi.
Hình thöùc, thôøi khoâng, lòch söû cuûa moät con ngöôøi duø coù truøng hôïp, nhöng moãi ngöôøi ñeàu coù ñaëc ñieåm rieâng cuûa nhaân vò cuûa moãi ngöôøi khoâng ai gioáng ai. OÂng A coù töôùng gioáng OÂ. B veà göông maët, töôùng ñi, aên maëc v.v... nhöng OÂ. A vaãn laø OÂ. A, OÂ. B laø OÂ. B, thì phaûi khaùc nhau veà khía caïnh Danh, ngay caû Saéc nöõa.
Giaùo lyù cuûa caùc toân giaùo töï noù laø nhöõng maãu möïc ñeå giuùp con ngöôøi noi göông haàu thöïc haønh maø ñaït ñeán muïc ñích cuûa ñaïo, chæ coù con ngöôøi vôùi trí phaân bieät neân sanh ra nhieàu kieán chaáp ñeå roài gaây xung ñoät hieàm khích xuyeân taïc toân giaùo ngoaøi maø queân maát chính ñöùc tính toát trong giôùi luaät cuûa ñaïo mình.
Ñeå khaúng ñònh giaùo lyù cuûa Phaät hoaøn toaøn khaùc vôùi caùc giaùo lyù cuûa caùc toân giaùo khaùc, nhaát laø söï laàm laãn giöõa Baø La Moân Giaùo vaø Phaät Giaùo, chuùng toâi maïo muoäi xin coù nhöõng nhaän ñònh phaàn coát tuûy cöùu caùnh cuûa Phaät giaùo ñeå toû roõ caùc söï khaùc bieät aáy.
Muøa Thu 2003
Phoå Nguyeät* * * Tröôùc khi nhaän thöùc ñöôïc cöùu caùnh giaùo lyù cuûa Phaät Ñaø, ñieàu caên baûn laø phaûi tìm hieåu, nhaän dieän roõ raøng ñuùng ñaén Caùi Taâm, vì leõ 'Töùc Taâm Töùc Phaät' laø moät noã löïc lôùn trong vaán ñeà tu hoïc ñeå hieån loä ñöôïc caùi 'Chaân Taâm' maø bieát bao nhaø ñaïo hoïc trí giaû khoâng ngöøng nghieân cöùu thöïc haønh vaø coù nhöõng thaønh quaû theå nghieäm khaùc nhau. Duø Nguyeân Thuûy hay Ñaïi Thöøa cuõng ñeàu coù nhöõng ñoùng goùp to lôùn trong söï trieån khai, thöïc haønh höõu hieäu ñeå laïi kinh nghieäm quyù baùu cho haäu hoïc. Tuy nhieân, nhöõng yù kieán khaùc bieät chuû quan cuûa nhöõng kyø thò vaø khoâng thaâm saâu cuûa con ngöôøi laøm chia reû phaân bieät, neân xa lìa muïc ñích toái thöôïng cuûa giaùo lyù Phaät laø Giaùc Ngoä Giaûi Thoaùt khoûi doøng boäc löu sanh töû.
Söï quyù giaù cuûa giaùo lyù vaø kinh nghieäm cuûa nhöõng baäc tröôûng thöôïng laø aùnh ñuoác daãn ñöôøng chuùng ta ñeán chí ñaïo. Tröôùc khi thöôûng thöùc ñaïo vò Giaûi Thoaùt, taát nhieân chuùng ta caàn hieåu thaáu phaùp hoïc vaø phaùp haønh maø chuaån bò haønh trang cho troïn ñôøi tu hoïc. Hoïc hoûi giaùo lyù, kinh nghieäm vaø thaáu hieåu 'Caùi Taâm', thöïc haønh caån maät laø söï thaønh coâng troïn veïn, ñoù cuõng laø muïc ñích toái cao cho nhöõng ai muoán ñi treân con ñöôøng Giaûi Thoaùt. Sau ñaây laø nhöõng toùm löôït nhaéc nhôû phaàn phaùp hoïc veà Taâm haàu coù caùi nhìn chính xaùc Coát Tuûy giaùo lyù cuûa Phaät Ñaø ñeå phaân bieät roõ raøng vôùi caùc toân giaùo khaùc.
I. THEÁ GIÔÙI HIEÄN TÖÔ ÏNG vaø TAÂM 1.- Taùnh Khoâng & Duyeân Khôûi hay Thöïc Taïi Giaû Laäp
Doøng Taâm thöùc luoân löu chuyeån töø ñôøi naày sang ñôøi khaùc khoâng luùc naøo ngöøng nghæ. Noù khoâng coù khôûi ñaàu cuõng khoâng coù chaám döùt vì söï nhaän thöùc (do Caùi Trí) khoâng ñeán töø söï baát ñoäng hay khoâng coù nguyeân nhaân.
Taâm thöùc khoâng coù thaät. Moãi laàn nhìn moät traàn caûnh laø coù moät thöùc qua söï ghi nhaän cuûa taâm. Hieän thöùc aáy xuaát hieän luùc aáy vaø döùt lieàn ngay, aáy laø chôn thöùc; qua 1 saùt na thöùc aáy laäp laïi, ñoù laø voïng thöùc chöù khoâng phaûi laø caùi thöùc ñaàu tieân. Thaáy moät hình aûnh chieác deùp quaêng treân cao rôi xuoáng, sau nhôù laïi, aûnh thöùc (deùp) sau laø voïng laø giaû. Neáu caùi hieän höõu aáy khi môùi thaáy lieàn bieán maát ngay, noù seõ hieän höõu (trong taøng thöùc) khoâng bao giôø chaám döùt. Hieän töôïng voâ thöôøng khoâng phaûi ñoät bieán, noù noái lieàn nhieàu ñieåm li ti cuûa saùt na bieán dieät lieân tuïc. Nhöõng ñieàu maø Phaät goïi laø voïng chaáp meâ laàm, vôùi thuyeát taùnh khoâng, chuùng chæ laø hieän töôïng nhö huyeãn nhö moäng. Ñoái töôïng cuûa Tri Giaùc khoâng laø gì khaùc hôn laø giaû töôïng. Baûn chaát cuûa Tri Giaùc ñaõ ñöôïc caáu taïo baèng nhieàu giaû töôïng nhö theá; chæ khi nhöõng giaû töôïng naày bò huûy dieät, baûn chaát tri giaùc môùi trôû thaønh Chaân Trí. Luùc aáy söï theå xuaát hieän nhö laø ñoái töôïng hieän quaùn. Do vaäy keát caáu cuûa Tri Giaùc (Perception) ñöôïc hình thaønh baèng nhöõng Caûm Giaùc (Sensation), kinh nghieäm hay quan nieäm con ngöôøi vaø va chaïm cuûa Y Ù Thöùc theo thôøi gian laäp ñi laäp laïi, chuùng ta môùi coù Tri Giaùc roõ raøng. Caùi Trí nhaän thöùc veà Tri Giaùc goïi laø Tri Thöùc (Cognition); ñoù laø theo danh töø Taâm Lyù Hoïc. Trong Phaät giaùo, coù theå xem Thöùc laø Caûm Giaùc, Taâm Thöùc hay Giaùc Thöùc laø Tri Giaùc, Taâm Trí hay Giaùc Trí laø Tri Thöùc. Con ñöôøng ñeå thöïc hieän Taùnh Bieát laø qua caùc Caên nhö Nhaõn, Nhó, Tó, Thieät vaø Thaân, tuy caùc caên coù khaùc nhau veà cô caáu sinh hoïc, nhöng töïu trung cuõng ñeàu ñöôïc caùc daây thaàn kinh chuyeån caùc hình aûnh, chaán ñoäng löïc, khoâng khí hay chaát hôi hay aán töôïng kích thích, sau cuøng ñeàu chuyeån ñeán chaát xaùm ôû voû naõo ñeå saûn sinh nhöõng Caûm Giaùc töông öùng vôùi caùc caên. Chaúng haïn nhö:
- Thaáy moät vaät laø Thaáy hình aûnh cuûa vaät aáy oû voõng maïc cuûa maét;
- Nghe moät aâm thanh laø nghe ñoä rung (chaán ñoäng löïc) hay aán töôïng cuûa aâm thanh do laøn soùng aâm thanh va chaïm vaøo maøng nhó (Tai);
- Ngöûi muøi höông laø caûm nhaän aán töôïng cuûa muøi höông, laø khoâng khí (töùc laø chaát hoùa hoïc hoøa tan trong khoâng khí) ôû maøng muõi;
- Neám moät vò laø caûm nhaän chaát hoùa hoïc (aán töôïng do kích thích giöõa vò toan vaø nöôùc mieáng taïo neân) ôû löôõi;
- Xuùc giaùc moät vaät laø tieáp giaùp aán töôïng nhöõng kích thích cuûa da (hay cô theå).
(Xem Thöïc Taïi vaø Chí Ñaïo hoaëc Nhaát Nguyeân Luaän, giaûi thích roõ chi tieát)
2.- Söï vaät cuõng khoâng coù thöïc theå
Hieän töôïng voâ thöôøng cuûa söï vaät hieän höõu do nhaân duyeân keát hôïp, do ñoù chuùng khoâng coù luùc naøo töï mình ñoäc laäp toàn taïi. Roõ raøng chuùng coù sanh ra thì coù luùc phaûi huûy dieät vì leõ coù söï trao ñoåi vaät chaát vaø naêng löôïng vôùi moâi tröôøng chung quanh. Trong vaät lyù hoïc, vieäc baûo toàn naêng löôïng cho bieát naêng löôïng khoâng sanh ra vaø khoâng bieán ñi maø chæ coù theå thay ñoåi. Khi söï giao löu naêng löôïng vaø vaät chaát cuûa moãi höõu theå vôùi beân ngoaøi, höõu theå ñoù taïm thôøi oån ñònh caân baèng vì phaûi tieâu taùn naêng löôïng vaø vaät chaát, neân thay cuõ ñoåi môùi ñeå toàn taïi. Söï trao ñoåi vaät chaát vaø naêng löôïng cuûa höõu theå trong khoâng gian laø lòch trình sanh truï hoaïi dieät. Söï giao löu vaät chaát vaø naêng löôïng cuûa xaùc thaân con ngöôøi vôùi beân ngoaøi ñöôïc taïm thôøi hieän höõu laø lòch trình sanh laõo bònh töû. Söï vaät hieän höõu do duyeân hoïp, khi duyeân tan thì hoaïi khoâng, theo lyù Duyeân Khôûi cuûa Ngaøi Long Thoï. Coøn söï vaät taïm thôøi hieän höõu goïi laø Thöïc Taïi Giaû Laäp theo Duy Thöùc Hoïc cuûa Ngaøi Voâ Tröôùc.
3.- Duyeân khôûi töø vaät chaát ñeán phi vaät chaát
Söï giao löu naêng löôïng vaø vaät chaát vôùi beân ngoaøi neân baûn thaân söï vaät khoâng nhöõng leä thuoäc vaøo nhaân duyeân noäi taïi maø phaûi bò aûnh höôûng nhieàu bôûi moâi tröôøng ngoaïi giôùi. Nhö aûnh höôûng vaät chaát (thöùc aên) ñeán sinh lyù con ngöôøi, maø sinh lyù aûnh höôûng ñeán tö töôûng tình caûm vaø haønh ñoäng. Heä thoáng caân baèng sinh lyù cuûa con ngöôøi ñöôïc taïm thôøi oån ñònh laø lòch trình tieâu taùn cuûa traïng thaùi ñau khoå vaø khoaùi laïc. Lyù Duyeân Khôûi ñöôïc nhaän thöùc saâu saéc qua Töù Ñeá:Taäp (nhaân) Khoå (quaû), Ñaïo (nhaân) Dieät (quaû), vaø Thaäp Nhò Nhaân duyeân. Ngay Luïc Caên trong Saéc Thaân cuûa Nguõ Uaån cuõng caàn ñöôïc phaân tích theo Taâm lyù hoïc ñeå laøm saùng toû lyù Duyeân Khôûi, laø Thöïc Taïi giaû laäp, laø Taùnh Khoâng hay laø söï vaät ñeàu khoâng coù Töï Taùnh.
B. Taùnh Khoâng & Giaû Danh hay Thöïc Taïi Tuøy Thuoäc
Caùi trôû neân ñöôïc kieán laäp do nhaân duyeân (caên traàn) laø caùi Thöùc, laø boùng daùng cuûa ñoái töôïng maø chuû theå nhaän bieát.Nhaän thöùc söï vaät goïi laø cuï theå, ñöôïc ñi ñoâi vôùi moät teân goïi naøo ñoù, khoâng coù teân goïi thì ñoái töôïng khoâng laø gì caû. Söï vaät ñöôïc ñaët teân khoâng phaûi laø ñoái töôïng tröïc quaùn cuûa chaân trí. Nhö theá ñoái töôïng cuûa tri thöùc khoâng laø gì khaùc hôn laø giaû töôïng. Do ñoù, söï vaät maø ta tri giaùc do caûm giaùc (Caên traàn, nhaân duyeân keát hôïp) theâm kinh nghieäm (Thöùc) maø coù teân goïi. Teân goïi cuûa söï vaät maø ta nhaän bieát chæ laø giaû danh. Söï vaät giaû danh laø do duyeân khôûi qua nhaän thöùc cuûa chuû khaùch. Ñaõ Giaû Danh (theo Ngaøi Long Thoï), duyeân khôûi thì söï vaät nhaän thöùc ñoù khoâng coù töï tính hay laø Thöïc Taïi Tuøy Thuoäc (theo Ngaøi Voâ Tröôùc) hay laø Taùnh Khoâng.
Töø söï vaät ñöôïc troâng thaáy bôûi nhaõn caên, ñoù chæ laø hình aûnh cuûa söï vaät, laø Töôùng Khoâng cuûa hình aûnh ñoù tuøy thuoäc vaøo söï vaät duyeân hôïp (khoâng hieän höõu töï nhieân).Söï vaät ñöôïc kieán laäp tuøy thuoäc vaøo nhaân duyeân hay thay ñoåi (sanh dieät) thì töï taùnh cuûa chuùng cuõng laø Khoâng. Boùng daùng cuûa söï vaät thay ñoåi bôûi quan nieäm keát tuï do thoï töôûng haønh thöùc (luïc duïc thaát tình) neân caù nhaân nhaän thöùc toát xaáu, thieän aùc, maøu saéc, saïch nhô v.v...
Caùi Trôû Neân laø caùi khoâng thaät coù, cuõng khoâng thaät khoâng. Töï taùnh tuøy thuoäc cuõng naèm trong phaïm truø Taùnh khoâng. Töï taùnh tuøy thuoäc ñöôïc theå hieän töôùng sanh dieät do taùc ñoäng thôøi gian thì coù sanh coù dieät, vaø quan nieäm caù nhaân chi phoái. Thôøi gian ngöng chuyeån, töùc thì töï taùnh tuøy thuoäc cuõng tuyeät tích, vì nhaân duyeân khoâng theå phaùt trieån. Chuû theå (Y Ù) nhaän thöùc ñöôïc töôùng khoâng cuûa söï vaät tuøy thuoäc vaøo nhaân duyeân tìm aån trong taøng thöùc. Chuû theå vaø söï vaät tuøy thuoäc vaøo nhaân duyeân maø tri nhaän, neân söï tri nhaän ñoù cuõng khoâng thaät vaø chaéc chaén. Töï Tính tuøy thuoäc cuûa söï vaät cuõng laø voâ töï tính hay Taùnh Khoâng. Söï vaät bieán ñoåi (sanh dieät) laøm cho hình aûnh cuûa chuùng maø con ngöôøi troâng thaáy Saïch Nhô v.v.. tuøy theo quan nieäm caù nhaân. Töï taùnh tuøy thuoäc coøn goïi laø Hoùa Thaân.
C. Taùnh Khoâng & Trung Ñaïo hay Thöïc Taïi Tuyeät Ñoái
Töï Tính Tuyeät Ñoái laø thöïc taùnh hay chôn nhö cuûa söï vaät. Söï vaät tuøy thuoäc vaøo töï thaân chuùng, nghóa laø khoâng coù töï tính giaû laäp hay tuøy thuoäc aùp ñaët leân chuùng. Xeùt veà Taùnh, Töï Tính Tuyeät Ñoái laø caùi Thaät Coù, laø Chôn Nhö, Nieát Baøn, noù chính laø noù. Xeùt veà Töôùng, Töï Tính Tuyeät Ñoái laø CAÙI CH· COÙ THAÄT, khoâng coù gì ngoaøi noù, laø CHÔN KHOÂNG: chæ coù chôn khoâng coù voïng, Caùi Baát Bieán Thöôøng Haèng.
+ Töø quan ñieåm KHOÂNG GIAN, söï vaät chieám cöù Khoâng Gian vaø Khoâng Gian dung chöùa söï vaät laø Moät, noù chính laø noù, khoâng gì ngoaøi noù, khoâng coù gì aùp ñaët leân noù: VOÂ+ KHOÂNG GIAN.
Ñöùng treân nhaän thöùc töø chuû theå, caùi nhìn ngay nôi thöïc taïi ñieåm cuûa giaùc thöùc thì ñaõ vöôït khoûi khoâng gian roài. Ñieåm thì khoâng coù ba chieàu; khi taäp trung vaøo moät ñieåm laø ñaõ phaûi phuû ñònh tha tính (beân ngoaøi) cuûa noù, chæ coøn duy nhaát moät ñieåm maø thoâi, vaø coøn phaûi phuû ñònh luoân nhaän thöùc thöïc taïi ñieåm giaùc thöùc ñoù nöûa môùi mong vöôït khoûi khoâng gian.
+Töø quan ñieåm THÔØI GIAN,söï vaät tuøy thuoäc vaøo chính noù Taïi Ñoù vaø Luùc Ñoù hay trong khoaûnh khaéc hieän taïi: VOÂ THÔØI GIAN.
Khoâng gian döïa treân baùnh xe Thôøi gian ñeå baønh tröôùng chính mình vaøo khoaûng khoâng voâ taän, neân khi khoâng gian co ruùt ñeán cöïc tieåu, töùc chæ coøn duy nhaát coù söï vaät hieän höõu maø thoâi, luùc aáy thôøi gian seõ giaûm thieåu ñeán cöïc ñieåm tuyeät ñoái (soá khoâng). Cho neân ta coù theå noùi raèng Töï Tính Tuyeät Ñoái cuûa söï vaät laø hình thöùc cuûa söï vaät vöôït khoûi thôøi khoâng. Noùi caùch khaùc, khi chuû theå nhaän thöùc, vaø söï vaät bò nhaän thöùc ñöôïc tri nhaän moät caùch tuyeät ñoái vöôït khoûi nhò nguyeân tính (chuû khaùch). Hình thöùc Tính Khoâng (Khoâng Thôøi Khoâng, khoâng Chuû Khaùch) laø Hö Khoâng.; maø Thieät Hö Khoâng laø Taùnh Giaùc vaäy. Ñaây laø tieán trình TRI THÖÙC ÑUÙNG Caùi Thöïc Taïi Giaû Laäp hay Caùi Thöïc Taïi Bò Tri Nhaän Sai Laàm. Tri Thöùc veà Caùi Tri Thöùc Sai laàm laø Trôû veà CHAÂN NGUYEÂN, Thöïc Tính cuûa Tri Thöùc hay Trung Ñaïo, hay Taùnh Bieát. Taùnh Bieát giaûi thoaùt moïi söï hieåu bieát thöôøng tình töùc laø hieåu bieát sai laàm veà thöïc tính cuûa söï vaät. Nhaéc laïi, Taùnh Giaùc ñöùc Phaät giaûi thích: A Nan! Ngöôi phaûi bieát trong Taïng Nhö Lai, Taùnh Giaùc töùc laø Thieät Hö Khoâng, Hö Khoâng töùc laø Thieät Taùnh Giaùc thanh tònh baûn nhieân, ñaày khaép phaùp giôùi.
Caû Vaät laãn Taâm ñeàu coù TAÙNH KHOÂNG.
Töï Tính Giaû Laäp hay Tuøy Thuoäc cuûa söï vaät laø khoâng thaät.
Töï Tính Töông Ñoái cuûa Taâm (Phaøm Taâm) cuõng khoâng thaät.
Chæ Töï Tính Tuyeät Ñoái cuûa söï vaät laø chôn thaät, laø Thieät Hö Khoâng.
Töï Tính cuûa CHÔN TAÂM laø Thieät Hö Khoâng.
Theo saùch Töû Thö Taây Taïng noùi veà moät khía caïnh cuûa Hö Khoâng vieát nhö sau: "Chaân Ngaõ ôû bình dieän toái cao, noù gioángnhö thöïc taïi, nghóa laø y heät hö khoâng, khoâng theå naém baét ñöôïc moãi hieän töôïng..."(tr105).
Töï taùnh cuûa Taâm hay Vaät, Chuû Theå hay Khaùch theå ñöùng treân bình dieän Voâ Thôøi Khoâng ñeàu laø Thieät Hö Khoâng; Thieät Hö Khoâng laø Chôn Nhö cuûa Taâm hay Vaät, laø Thöïc Taïi Tính, laø Nieát Baøn. Chaân tính cuûa Taâm hay Chaân Ngaõ vaø Chaân Tính cuûa Söï Vaät ñeàu laø Thieät Hö Khoâng, maø Thieät Hö Khoâng laø Taùnh Giaùc maø Taùnh Giaùc laø caùi Duïng cuûa Chôn Taâm. Chôn Taâm laø Töï Tính Tuyeät Ñoái, laø Thöïc Taïi Tính Voâ Thôøi Khoâng laø vöôït khoûi nhaân duyeân, nhò nguyeân ñoái ñaõi chuû khaùch. Vaäy tröïc nhaän baûn taùnh töï nhieân cuûa Taâm cuõng chính laø tröïc nhaän baûn tính töï nhieân cuûa söï vaät. Taâm vaø Vaät luùc baáy giôø laø ñoàng Taùnh Khoâng.
Chuû theå nhaän thöùc Khaùch theå giaû laäp sai laàm hay laø nhaän thöùc sai laàm veà töï taùnh khaùch theå, chæ laø nhaän thöùc cuûa phaøm trí maø thoâi. Nhaän thöùc naêng sôû cuõng laø nhaän thöùc khoâng thaät ñuùng, cuõng sai laàm, ñoù laø nhaän thöùc bò raøng buoäc cuûa nhaân duyeân, vaø söï giaû laäp cuûa söï vaät. Ñoù laø maáu choát cuûa luaân hoài, khoå ñau.
Cho neân Tri Thöùc Ñuùng laø tieán trình nhaän thöùc ñuùng ñöôïc thöïc theå vaø giaûi thoaùt khoûi khoå ñau raøng buoäc bôûi nhaân duyeân chaèng chòt, sanh töû luaân hoài.
-Toùm taét, Töï Taùnh Giaû Laäp laø töï taùnh khoâng thaät coù trong theá giôùi meâ voïng cuûa Hö Khoâng (TAÙNH KHOÂNG).
-Töï Taùnh Tuøy Thuoäc laø töï taùnh khoâng thaät khoâng, cuõng ôû trong theá giôùi meâ voïng cuûa Hö Khoâng (TAÙNH KHOÂNG).
Töï taùnh giaû laäp vaø töï taùnh tuøy thuoäc laø khi söï vaät ñoù töï vöôït ra khoûi chính chuùng noù ñeå vaïch ra boùng daùng trong khoâng gian. Ñaõ vöôït ra khoûi söï vaät, laø nhöõng boùng daùng chuùng khoâng coøn laø chuùng nöõa, laø giaû voïng maø thoâi.
- Töï Taùnh Tuyeät Ñoái laø töï tính thöïc coù trong theá giôùi chôn thaät cuûa Hö Khoâng (TAÙNH KHOÂNG).
Töï taùnh tuyeät ñoái laø töï tính ñoù vöôït khoûi Thôøi Khoâng, nghóa laø khoâng vöôït ra khoûi chính noù, laø Thöïc Taïi Ñieåm cuûa Giaùc Thöùc, töùc laøTrung Ñaïo.
Trung Ñaïo laø nhaän thöùc ñaàu nguoàn cuûa giaùc trí hay tri thöùc nguyeân thuûy. Thöïc taïi ñieåm khoâng coù trong khoâng gian vaø thôøi gian, maø noù coù trong trí trong nhaän thöùc cuûa taâm. Nhaän thöùc ñöôïc ñoái töôïng do taâm neân goïi laø taâm thöùc hay giaùc thöùc. Khi giaùc thöùc trôû veà giaùc trí hay taâm trí laø nguoàn goác phaùt sanh nhaän thöùc (Thöùc trôû veà nguoàn), thì Thöùc vaø Trí sum hoïp moät nhaø, khoâng coøn laø hai nöõa (naêng sôû song vong), khoâng coù gì ngoaøi taâm. Thöïc taïi ñieåm khoâng coù khôûi ñieåm cuõng khoâng coù keát thuùc.
Trung Ñaïo laø nhaän thöùc tha tính khoâng töùc phuû ñònh nhaän thöùc beân ngoaøi söï vaät, vaø töï tính khoâng töùc laø phuû ñònh luoân chính söï hieän höõu cuûa söï vaät. Vaäy caùi coøn laïi laø gì? laø caùi khaúng ñònh Taâm Khoâng laø trung taâm ñieåm cuûa Hö Khoâng.
Trung ñaïo, töï tính tuyeät ñoái hay thöïc töôùng cuûa vaïn phaùp ñeàu coù Töôùng Khoâng laø khoâng sanh khoâng dieät, khoâng taêng khoâng giaûm, khoâng saïch khoâng nhô. Vì baûn tính coá ñònh cuûa caùc phaùp, chuùng thuoäc vaøo töï thaân cuûa chuùng, khoâng coù töï tính giaû laäp hay tuøy thuoäc aùp ñaët leân chuùng, neân chuùng chính laø chuùng khoâng gì ngoaøi chuùng. Dung theå Khoâng cuûa vaïn phaùp vaø vaïn phaùp laø moät. Taùnh khoâng (hö khoâng) töùc nhieân khoâng sanh khoâng dieät. Töôùng Khoâng (Dung theå Khoâng luoân luoân khaéng khít vôùi vaïn phaùp neân khoâng thay ñoåi) thì khoâng taêng khoâng giaûm. Chaát theå Khoâng (Hö Khoâng) thì khoâng toát khoâng xaáu, khoâng thieän khoâng aùc, vaø khoâng saïch khoâng nhô. Töï Tính Tuyeät Ñoái coøn goïi laø Phaùp Thaân.
Ñöùng treân Duy Thöùc maø luaän thì Nhaän Thöùc moät ñoái töôïng laø do Y Ù taùc ñoäng cuûa Taâm, neân goïi Taâm thöùc, neáu chuyeån Taâm thöùc naày thaønh Taâm Trí laø Y Ù Taùc Naêng cuõng cuûa Taâm, vaäy thì Nhaän Thöùc vaïn phaùp moät caùch tuyeät ñoái chæ laø Taâm Khoâng. Söï Nhaän Thöùc chæ laø söï trao ñoåi hieän töôïng do baûn chaát vaän haønh cuûa taâm luoân luoân laø nhö theá, khoâng thay ñoåi haycoá ñònh. Cho neân hieän töôïng hay thay ñoåi theo duyeân khôûi, giaû danh vaø huyeån hoùa trong khi chöùc naêng cuûa taâm thì vaãn nhö theá, nghóa laø cô phaän Y Ù Taùc Ñoäng coù nhieäm vuï taùc ñoäng vôùi ñoái töôïng, vaø cô phaän Y Ù Taùc Naêng coù nhieäm vuï laø cung caáp tín hieäu, hai cô phaän naày cuûa taâm Y Ù Nieäm Hoùa ñoái töôïng thaønh Taâm Thöùc vaø hoaït ñoäng theo doøng löu chuyeån luoân luoân nhö theá. Ñoù laø chöùc naêng khoâng thay ñoåi cuûa Taâm. Gioáng nhö moät caùi maùy laøm ra saûn phaåm, chöùc naêng boä maùy hoaït ñoäng theo chu trình khoâng thay ñoåi, chæ coù saûn phaåm ñöôïc laøm ra thay ñoåi tuøy theo caùc loaïi vaät duïng ñeå laøm saûn phaåm. Ñieàu ñoù chöùng toû raèng Taâm (caùi maùy) vôùi hai cô phaän (yù taùc ñoäng vaø yù taùc naêng) hoaït ñoäng tröôøng kyø khoâng bao giôø thay ñoåi; chæ coù taâm thöùc (saûn phaåm) luoân luoân thay ñoåi theo ñoái töôïng (vaät duïng) maø thoâi.
BA HÌNH THÖÙC TÖÏ TÍNH (Ba Chaân Lyù):
Töï Taùnh Gæa Laäp: Khoâng Thaät Coù;
Töï Taùnh Tuøy Thuoäc: Khoâng Thaät Khoâng;
Töï Taùnh Tuyeät Ñoái: Thaät Coù, caùi Tuyeät Ñoái.
Caû ba ñeàu laø Taùnh Khoâng. Khoâng ñi theo con Ñöôøng Beân Naày: Khoâng Thaät Coù (Giaû Laäp) , vaø Khoâng Thaät Khoâng (Duyeân Khôûi), maø ñi theo con Ñöôøng Beân Kia: Thaät Coù, Chôn Khoâng, Nieát Baøn töùc laø TRUNG ÑAO: Con Ñöôøng cuûa TAÙNH KHOÂNG, hay con ñöôøng GIAÛI THOAÙT, GIAÙC NGOÂ.
II. CHUYEÅN TAÂM THÖÙC THAØNH TAÂM TRÍ Chuû theå goàm coù luïc caên: nhaõn nhó tó thieät thaân vaø yù. Luïc caên laø caên ñeå chuû yeáu tieáp xuùc ñoái töôïng ngoaøi vaø trong taâm, laø nguoàn goác, laø nhaân khi coù ñieàu kieän gaëp ñoái töôïng, sinh ra caûm giaùc. Luïc caên keát hôïp vôùi luïc traàn, laø ñoái töôïng, laø duyeân ñeå taïo ra caûm giaùc hay laø Thöùc. Thöùc naày do caên Y Ù Taùc Ñoäng vôùi ñoái töôïng vöøa sinh ra chôn Thöùc hay Caûm giaùc thì ñoàng thôøi Y Ù Taùc Naêng yù nieäm hoùa neân ta lieàn coù Tri giaùc hay goïi laø Giaùc Thöùc. Thí duï, khi ta thaáy coâ gaùi, ñaàu tieân maét ta thaáy moät hình aûnh, chæ thuaàn laø moät hình theå ñöôïc hoäi tuï trong voõng maïc cuûa maét maø thoâi, sau ñoù ñöôïc daây thaàn kinh truyeàn ñeán naõo boä vaø yù thöùc (hay bieát ñöôïc hay Tri Giaùc) ñöôïc coâ gaùi. Sôû dó Tri giaùc ñöôïc coâ gaùi laø vì Caên Y Ù Taùc Ñoäng tieáp xuùc vôùi coâ gaùi chæ nhaän ñöôïc hình aûnh thuaàn tuùy maø chöa bieát ñöôïc coâ gaùi. Y Ù Taùc Ñoäng chæ ghi nhaän, Y Ù Taùc Naêng hay Taâm baét ñaàu choïn loïc ñeå coù yù nieäm veà ñoái töôïng ghi nhaän caàn ñöôïc bieát naày. Y Ù Taùc Naêng coù saún trong Taøng Thöùc vaø Kyù ÂÖc (Kinh nghieäm) neân noù coù theå nhaän ra hình theå caûm giaùc ghi nhaän laø coâ gaùi. Vaäy Thöùc(Caûm giaùc) vaø Giaùc Thöùc (Tri giaùc) coù chöùc naêng yù nieäm hoùa ñoái töôïng, nhaän ra teân ñoái töôïng qua kinh nghieäm cuøng nhöõng ñaëc tính cuûa chuùng theo quan nieäm con ngöôøi.
Vaäy, Chuû Theå(Luïc Caên), Ñoái Töôïng (Luïc Traàn) keát hôïp nhôø Caên Y Ù (thöôøng goïi laø Y Ù Thöùc) môùi sanh ra Luïc Thöùc. Thöùc vaø Giaùc Thöùc coøn goïi laø Taâm Thöùc. Taâm thöùc naày ñöôïc hình thaønh bôûi Nhò Nguyeân Tính cuûa Chuû Theå vaø Khaùch Theå.
Doøng taâm thöùc luoân troâi chaûy khoâng ngöøng nghæ voâ thuûy voâ chung chaïy daøi theo thôøi gian vaø laên troâi trong khoâng gian voâ taän. Doøng taâm thöùc aáy hieän dieän trong quaù khöù, ngay caû hieän taïi vaø caû töông lai khoâng luùc naøo noù vaéng maët. ÔÛ ngoaïi giôùi (khoâng gian) hay trong noäi taâm (taâm khaûm) khoâng nôi naøo maø doøng taâm thöùc khoâng bò aûnh höôûng. Saùu Thöùc ra vaøo saùu Caên, nhaân ñoù coù tham tröôùc muoân caûnh taïo thaønh Nghieäp döõ (Voâ minh), che khuaát Boån theå Chôn nhö. Do ba ñoäc (Tham Saân Si) saùu giaëc (Luïc Thöùc hay Luïc Taëc), neân chuùng ta bò meâ hoaëc vaø roái loaïn thaân taâm, troâi giaït trong sanh töû luaân hoài, laên loùc trong saùu ñöôøng (Luïc ñaïo: Thieân, Nhôn, A Tu La, Suùc Sanh, Ngaï Quyû vaø Ñòa Nguïc), chòu caûnh khoå ñau. Nghieäp Thöùc nhö coù haáp löïc, loâi keùo Thaân Khaåu Y Ù chaïy theo Taâm vieân Y Ù maõ cuûa mình. Taâm thöùc theo Thôøi Gian keát tuï. Doøng Taâm Thöùc bò chi phoái bôûi Nhò Nguyeân Tính hay laø söï laên troâi cuûa Giaùc Thöùc. Giaùc Thöùc laø Voâ Minh laø Taâm Baát An. Muoán ra khoûi voøng kieàm toûa cuûa Voâ Minh ta phaûi coù Giaùc Trí cuõng nhö ta muoán ra khoûi boùng toái (Voâ Minh) thì phaûi coù aùnh saùng (Giaùc Trí). Laøm sao ñaït ñöôïc Giaùc Trí ?
Doøng Giaùc Thöùc (Taâm Thöùc) troâi laên töøng saùt na lieân tuïc. Trong Hieän Taïi naày ta khoâng theå naém baét ñöôïc. Duø cho ta naém baét ñöôïc moät ñieåm naøo treân doøng Taâm Thöùc ñang troâi chaûy, thì chæ laø moät ñieåm cuûa Taâm Thöùc. Duø moät ñieåm khoâng coù kích thöôùc khoâng coù ba chieàu ñi nöõa thì Giaùc Thöùc ñoù trôû thaønh Nhaát Nieäm cuõng coøn naèm trong Nhò Nguyeân Tính maø thoâi (Chuû Khaùch, Caên Traàn). Thaáy coâ gaùi duø thaáy coâ gaùi trong moät saùt na thôøi gian roài ta duyeân qua ñoái töôïng khaùc, thì Giaùc Thöùc aáy cöõng löu laïi trong Kyù ÂÖc (Maït Na thöùc vaø Taøng Thöùc). Vaäy thì phaûi duøng Giaùc Trí (Y Ù Taùc Naêng) tri nhaän Giaùc Thöùc nguyeân sô taïi thöïc taïi ñieåm cuûa Giaùc Thöùc Ñang Laø. Vì leõ neáu khoâng naém ngay khôûi ñieåm cuûa Giaùc Thöùc Nguyeân Sô thì Giaùc Thöùc cuûa ñoái töôïng maø ta ghi nhaän ñaõ huyeãn hoaù roài qua moät saùt na. Neân khoâng theå naém moät ñieåm khaùc hôn laø ñaàu nguoàn. Nhò Nguyeân bieán thaønh Nhaát Nguyeân khi Chuû Theå vaø Ñoái Töôïng hieäp laïi laøm moät; nghóa laø Giaùc Thöùc ñaõ ñöôïc Taâm yù nieäm hoùa ñoái töôïng laø Caùi Bieát cuûa Caên. Caùi Bieát aáy laø do Taâm Bieát neân goïi laø Taâm Thöùc. Caùi Bieát cuûa Trí do Y Ù Taùc Naêng, noù ôû saün trong Taâm (Taøng Thöùc) vaø Caùi Bieát cuûa Thöùc cuøng moät Taâm, cuøng ôû trong moät nhaø,cuøng ôû trong Khoâng Gian cuûa Taâm (Taâm Khaûm), khoâng coøn hai beân, ñoái töôïng vaø chuû theå, khoâng coøn khoaûng khoâng gian ngoaøi naøo xen vaøo Giaùc Trí), cuøng moät coäi nguoàn, neân Giaùc Trí xoùa heát doøng Taâm Thöùc, Voâ Minh. Ñoù laø theå caùch CHUYEÅN THÖÙC THaàNH TRÍ.Tuy vaäy Giaùc Trí naày cuõng seõ huyeãn hoùa theo Thôøi Gian. Do ñoù Giaùc Trí Ñang Laø löu chuyeån maõi thaønh ra Tö Töôûng, hayTrí Thöùc cuõng coøn bò raøng buoäc cuûa voïng töôûng theo Thôøi Gian. Giaùc Trí laø ñaïo lyù Nhaát Nguyeân Töông Ñoái.
Caên Y Ù coù hai phaàn, moät phaàn höôùng ra ngoaøi laø Y Ù Taùc Ñoäng vôùi ñoái töôïng thaønh Y Ù Thöùc hay Taâm Thöùc, phaàn höôùng saâu vaøo trong coù saún trong Taâm laø Y Ù Taùc Naêng, khi yù nieäm hoùa Y Ù Thöùc hay Taâm Thöùc thaønh Y Ù Trí hay Taâm Trí. Luùc Y Ù Thöùc ôû cuøng chung moät nhaø vôùi Y Ù Trí, thì Naêng Sôû ñaõ song vong, caên traàn ñaõ phuû ñònh, laø Thöùc ñöôïc chuyeån thaønh Trí roài, töùc Nhaát Nguyeân Tính Töông ñoái. Ñoù cuõng laø Phaùp Moân Khoâng Hai.
III. TÖ Ø NHAÁT NGUYEÂN LUAÄN TÔÙI THÖÏC TAÏI TUYEÄT ÑOÁI LUAÄN Khi ñaõ ñaït ñöôïc nguyeân lyù Nhaát Nguyeân Töông Ñoái hay Voâ Khoâng Gian, Caùi coøn laïi laø phaûi tieán haønh laøm cho Giaùc Trí Ñang Laø ñoù khoâng theå sanh Tö Töôûng vaån vô trong Taâm laøm cho Taâm vaån ñuïc. Quaù khöù, ñaõ qua,baát khaû ñaéc vì tieàn nguõ caên khoâng theå naém baét; töông lai chöa ñeán neân tieàn nguõ caên cuõng khoâng naém baét ñöôïc; coøn hieän taïi laø Caùi Ñang Laø, noù noái tieáp baèng nhöõng saùt na sanh dieät, cuõng khoâng naém baét ñöôïc; chæ coù Caùi Hieän Tieàn hay Saùt Na Hieän Tieàn, laø moät Thöïc Taïi Ñieåm coù theå naém baét ñöôïc. Laøm sao naém baét ngay caùi ÑieåmThöïc Taïi ñoù?
Dieãn tieán Nhaän thöùc Giaùc Trí Tueä hay Theå caùch Tri nhaän Töï Tính Tuyeät Ñoái
Nhaát nieäm hay caùi Thöùc nguyeân sô laø Thöïc Taïi Ñieåm trong tieán trình nhaän thöùc khôûi ñaàu cuûa Giaùc Thöùc Ñang Laø, cuõng laø Nhò Nguyeân tính cuûa Naêng Sôû, Chuû Khaùch, Caên Traàn;
Giaùc Trí laø tieán trình tri nhaän ñaàu nguoàn cuûa Giaùc Thöùc Ñang Laø, cuõng laø Nhaát Nguyeân Tính Töông Ñoái cuûa Trí Thöùc hay Tö Töôûng. Nhaát Nguyeân laø vì khi Y Ù Taùc Ñoäng cuûa Caên (Y Ù thöùc) tieáp xuùc vôùi ñoái töôïng (thöïc taïi giaû laäp), thaønh Giaùc Thöùc (hay Taâm Thöùc), laäp töùc ñöôïc Y Ù Taùc Naêng (Y Ù Trí) yù nieäm hoùa Giaùc Thöùc thaønh Giaùc Trí (hay Taâm Trí). Taâm Thöùc vaø Taâm Trí cuøng moät Taâm. Thöùc chuyeån thaønh Trí. Giaùc Trí Ñang Laø (hieän taïi), duø naèm trong ñaïo lyù nhaát nguyeân, nhöng noù cuõng huyeãn hoùa theo thôøi gian. Caùi Ñang Laø laø söï noái tieáp nhöõng ñieåm saùt na sanh dieät lieân tuïc. Doøng Giaùc Trí aáy troâi chaûy laøm cho Trí vaø Thöùc lieân hôïp sanh ra Tö Töôûng. Coøn tö töôûng laø coøn coù söï thay ñoåi, neân chöa phaûi laø chaân lyù. Chaân lyù thì thöôøng haèng baát bieán. Do doù Giaùc Trí Ñang Laø thuoäc dieän töông ñoái;
Chaân Trí hay Giaùc Trí Tueä hay caùi Trí Nguyeân Sô ñöôïc nhaän thöùc ngay nôi thöïc taïi ñieåm khôûi ñaàu tieán trình cuûa ñoäng taùc Giaùc Trí Ñang Laø, cuõng laø Nhaát Nguyeân Tính Tuyeät Ñoái cuûa Naêng Sôû song vong vaø voâ Thôøi Khoâng. Vaäy Chaân lyù toái haäu hay Töï tính tuyeät ñoái, hay ñaïo lyù Nhaát nguyeân tuyeät ñoái laø Nhaän thöùc vöôït Thôøi Khoâng, laø Taùnh Giaùc hay Taùnh Khoâng. Khoâng duøng Tö Töôûng suy nghó baøn luaän maø duøng phaùp moân khoâng hai, hay noùi khaùc ñi laøTheå hieän, laø im laëng khoâng duøng ngoân ngöõ maø laø Haønh laø Thieàn. Ñoù laø phaùp "Baát Khaû Tö Nghò", laø Trung Ñaïo.
Toùm Taét:
+ Phuû ñònh nhaän thöùc thöïc taïi ñieåm cuûa giaùc thöùc nguyeân sô laø ñaït ñeán giaùc trí;
+ Phuû ñònh nhaän thöùc thöïc taïi ñieåm cuûa giaùc trí nguyeân sô laø ñaït ñeán Giaùc Trí Tueä;
+ Nhò Boäi Phuû Ñònh nhaän thöùc Giaùc Thöùc Nguyeân Sô cuûa söï vaät ñeå Khaúng Ñònh nhaän thöùcTaùnh Khoâng cuûa chuùng, ñoù laø Nhaát Nguyeân Tính Tuyeät Ñoái, Chaân Lyù Toái Haäu, hay Trung Ñaïo, laø hai giai trình Haøng Phuïc Voïng Taâm vaø An Truï Taâm.
B) Thöïc Taïi Tuyeät Ñoái hay Chaân Lyù Toái Haäu: Voâ Thôøi Khoâng
Ñöùng treân phöông dieän chaân lyù toái haäu , thì töï tính tuyeät ñoái cuûa söï vaät ñeàu coù taùnh khoâng. Nhaéc laïi, taùnh Hö Khoâng, ñöùc Phaät giaûi thích:" A Nan ! Ngöôi phaûi bieát trong Taïng Nhö Lai, "Taùnh giaùc" töùc laø thieät hö khoâng, "Hö Khoâng"töùc laø "Thieät Taùnh giaùc", thanh tònh baûn nhieân, ñaày khaép theá giôùi..." Vaäy Thieät Taùnh giaùc hay Töï Tính Tuyeät Ñoái ñöôïc xeùt theo hai khía caïnh sau ñaây:
1.- Khoâng Gian
Caùi khoâng gian dung chöùa söï vaät vaø söï vaät chieám cöù khoâng gian laø moät.Noùi goïn laø söï vaät vaø dung theå khoâng cuûa noù laø moät. Chuyeån Thöùc Thaønh Trí neân Thöùc vaø Trí laø moät. "Saéc khoâng khaùc khoâng, vaø khoâng khoâng khaùc saéc." Caùi chaân lyù thì noù chính laø noù, khoâng coù töï tính naøo aùp ñaët leân noù, khoâng theå duøng ngoân ngöõ,coâng öôùc ñeå cöôõng eùp leân taùnh chaát cuûa noù. Noù laø noù khoâng coù gì ngoaøi noù. Noù laø dung theå khoâng cuûa söï vaät neân noù khoâng vöôït ra khoûi söï vaät. Theo Töû Thö Taây Taïng goïi laø chaân lyù töï noù troáng roãng vaø traàn truïi nhö Hö Khoâng voâ bieân vaø khoâng coù tyø veát. Ñoù cuõng goïi laø Chôn Khoâng. Do ñoù Taùnh giaùc laø Thieät Hö Khoâng hay Hö Khoâng laø Thieät Taùnh giaùc. Taùnh Giaùc laø Chaân Trí hay laø caùi duïng cuûa Chôn Taâm. Vaäy laøm sao naém baét ñöôïc Chôn Taâm? Phöông phaùp naøo ? Trong kinh Kim Cang, ñöùc Phaät daïy caùch haøng phuïc voïng taâm:
-"Ñoä taát caû chuùng sanh vaøo voâ dö nieát baøn, maø khoâng thaáy chuùng sanh naøo ñöôïc ñoä."
Ñoä: laø laøm cho giaùc ngoä, giaûi thoaùt moïi voïng töôûng giaû laäp ñeå ñaït thöïc tính.
Chuùng Sanh: Taát caû caùc loaøi, söï vaø vaät coù tri giaùc hoaëc khoâng coù tri giaùc ; laø nhöõng thöïc taïi giaû laâp hay tuøy thuoäc, laø Giaùc Thöùc.
Voâ Dö Nieát Baøn: Nieát baøn tuyeät ñoái hay töï tính tuyeät ñoái, laø chôn khoâng hay thieät hö khoâng.
Vaäy caâu treân coù nghóa laø:" Ñöa taát caû caùc caùc thöïc taïi giaû laäp vaøo thöïc taïi tuyeät ñoái maø khoâng coøn thaáy caùc thöïc taïi giaû laäp ñoù nöõa." Ñöa taát caû chuùng sanh ( Giaùc Thöùc) vaøo Voâ Dö Nieát Baøn (Giaùc Trí) maø khoâng coøn thaáy chuùng sanh ñoù nöõa (ñaõ phuû ñònh Giaùc Thöùc ). Vaäy muoán haøng phuïc voïng taâm, haønh giaû neân (Taâm) tröïc nhaän theå khoâng cuûa söï vaät vaø ngay ñoù lìa töôùng giaû laäp.(Ly boán töôùng:Ngaû, Nhôn, Chuùng Sanh, Thoï giaû ).
2-Thôøi Gian
Ngay khi theå nhaän thöïc töôùng cuûa söï vaät lieàn lìa ngay töôùng khoâng cuûa söï vaät. Cho neân trong kinh Kim Cang, Phaät baûo Tu Boà Ñeà caùch thöùc an truï taâm nhö sau: Khi chôn taâm ñöôïc hieån baøy (haøng phuïc ñöôïc voïng taâm), thì phaûi gìn giöõ chôn taâm baèng caùch:" Boà Taùt khoâng coù choã truï maø boá thí, töùc laø khoâng truï vaøo Saéc, thinh, höông, vò, xuùc, phaùp maø boá thí."
Truï: laø baùm vaøo, döïa vaøo
Boá Thí: laø ban boá, cho caùi mình coù, caùi mình bieát, xaû boû. Muoán an truï taâm "Boà Taùt khoâng baùm vaøo taát caû choã maø phaûi xaû boû xa lìa chuùng ñi; nghóa laø khoâng döïa vaøo caùc thöïc taïi giaû laäp ( Saéc, thinh,höông, vò, xuùc,phaùp ) maø phaûi xaû boû caùi mình bieát laø giaû laäp ñoù." Phaät ñaõ chæ roõ veà thaân töôùng khoâng. "Neáu haønh giaû khoâng nöông töïa vaøo ñaâu maø xa lìa caùi mình bieát thì phöôùc ñöùc cuõng nhö hö khoâng. Cho neân thaân töôùng laø thöïc taïi giaû laäp (hay töï tính giaû laäp). Nôi naøo coù thaân töôùng laø nôi ñoù coøn coù löôøng gaït (khoâng thaät). Neáu thaáy ñöôïc tính caùch khoâng töôùng cuûa caùc töôùng töùc laø thaáy ñöôïc Nhö Lai." Ñoù töùc laø nhaän ngay thöïc töôùng hay theå khoâng cuûa thaân töôùng. Maø muoán an truï taâm thì phaûi "voâ sôû truï" töùc laø khoâng baùm vaøo saéc, thinh... maø phaûi xaû boû ngay khi mình bieát thöïc theå cuûa saéc vì neáu truï vaøo noù moät saùt na thì noù khoâng coøn laø thaät nöõa."Saéc töùc thò khoâng, khoâng töùc thò saéc ". Saéc töùc thì bieán thaønh khoâng..., thôøi gian huyeãn hoùa söï vaät. Chaân Trí (hay Chaân Taâm) ñöôïc hieån loä ngay nôi ñoái töôïng hieän quaùn. Boà Ñeà Ñaït Ma noùi,"Hieän taïi laø boà ñeà",vì khoâng coù quaù khöù ñaày ñau khoå vaø khoâng coù töông lai ñeå gaây theâm toäi loãi ; thì ngay baây giôø haù khoâng phaûi laø boà ñeà sao ! Trong khoaûnh khaéc hieän taïi, chaân lyù xuaát hieän taïi ñoù (khoâng gian) vaø luùc ñoù (thôøi gian) maø thoâi. Thöïc töôùng ñöôïc hieän baøy ôû traïng thaùi voâ thôøi khoâng, vì coù thôøi gian chaïy daøi trong khoâng gian thì moïi söï vaät ñeàu trôû neân huyeãn hoùa. Vaäy muoán ñaït ñöôïc giaùc ngoä hay chaân taâm thì phaûi theo hai caùch: Haøng phuïc taâm vaø An truï taâm.Ñoù laø ñeå ñaït ñöôïc chaân lyù toái haäu,laø töï tính tuyeät ñoái, laø chaân taâm, laø thieät taùnh giaùc hay laø hö khoâng vv... Nhaân:"Öng voâ sôû truï" thì quaû: "Voâ sôû baát taïi."
IV. CAÙC LOAÏI TRÍ Qua khoâng gian, nhìn töø trí phaân tích, söï vaät hay hieän töôïng, hay thöïc taïi kieán laäp chæ laø quaû cuûa nhöõng chuûng töû sinh ra, hoaëc giaû duøng thöïc nghieäm (thí nghieäm) baèng kyû thuaät khoa hoïc, hoaëc do suy luaän maø phaân tích caùc thaønh phaàn keát hôïp thaønh söï vaät hay hieän töôïng. Nhö nöôùc, phaân tích thaønh ra Hydroâ vaø Oxy, caùi baøn thì do caây, ñinh, sôn...hôïp thaønh.
Duøng Trí phaân tích phaûi traûi qua nhieàu giai ñoaïn suy luaän, qua phaân tích, qua thí nghieäm,hoaëc qua töôûng töôïng maø nhaän dieän ñöôïc söï vaät laø khoâng coù thöïc theå maø do caùc thaønh phaàn khaùc taïo ra noù. Kyø thöïc, treân maët lyù thuyeát ta thaáy caùi baøn, nöôùc ngay tröôùc maët thì caùi gì khoâng thaät laø chuùng noù?Ta chæ töôûng töôïng raèng caùi baøn, nöôùc chæ laø giaû laäp vì döïa treân söï phaân tích thì ñuùng nhö theá. Phaân tích söï vaät laø tieán trình trôû veà quaù khöù cuûa chuû khaùch. Thôøi gian baát khaû ñaéc.
Caùi nhìn töø Trí Phaân Bieät qua Thôøi tính, ta thaáy ngay vaø roõ raøng tính chaát cuûa söï vaät.
Thí duï: ÔÛ T1 (thôøi gian) ta thaáy oâng A1, ÔÛ T2 ta thaáy oâng A 2 khoâng phaûi laø A 1 nöõa. Neáu ta nhìn oâng A töø thôøi ñieåm T 1 ñeán T 2 thì oâng A ñaõ bieán ñoåi theo thôøi ñieåm ( T 2 - T 1 ) ; oâng A ñaõ theâm ( T2-T1 ) tuoåi roài.
Vaäy oâng A 2 khoâng thaät laø A 1, vaø A 3 khoâng thaät laø oâng A 2, cöù nhö theá tieäm tieán thaønh ra huyeån hoaù söï vaät theo thôøi gian.
Duøng Trí Phaân Bieät thì nhìn haáy söï vaät chæ laø thöïc taïi giaû laäp, huyeån hoùa hay töôùng hoa ñoám theo thôøi gian maø thoâi. Ñoù laø lòch trình huyeån hoùa söï vaät qua Trí Phaân Bieät. Phaân bieät döõ kieän ôû töông lai laø thaáy töôùng giaû laäp cuûa noù maø thoâi, cuõng laø quaù trình tri nhaän cuûa chuû khaùch. Thôøi gian baát khaû ñaéc.
(Trí Voâ Phaân Bieät hay Voâ Thôøi Khoâng): Vöôït qua chuû khaùch, Taùnh Giaùc (Hö khoâng) hay Taâm tröïc nhaän theå khoâng cuûa söï vaät. Taùnh khoâng cuûa Taùnh Giaùc theå nhaäp hay ñoàng nhöùt vôùi theå khoâng cuûa söï vaät, maø khoâng qua tieàn nguõ caên.
Nhìn moät vaät trong khoâng gian, thaät ra nhìn aûnh cuûa noù ôû nhaõn caên, töùc laø thaáy hieän töôïng giaû laäp, vì phaân bieät ñöôïc yù thöùc (bieát) vaät ñoù qua caûm quan (chuû tri). Caùi bieát cuûa caûm quan thì coøn sai laàm, vì nhaän hình aûnh cuûa söï vaät cho laø söï vaät. Coøn nhö duøng Taâm tröïc giaùc ( khoâng do caûm quan ) maø theå nhaän ngay taùnh khoâng hay theå khoâng cuûa söï vaät chieám cöù khoâng gian - thì taùnh khoâng cuûa (Taâm) tröïc giaùc vaø taùnh khoâng cuûa vaät laø ñoàng moät theå, thì coù gì phaân bieät nöõa. Luùc ñoù Taùnh khoâng (Hö khoâng) laø thieät taùnh giaùc vì thieät taùnh giaùc laø Hö khoâng.Sôû dó noùi Thieät Hö khoâng laø noùi ñeán ñoàng theå cuûa Töôùng khoâng cuûa söï vaät. Theå khoâng cuûa Tröïc giaùc, Taùnh giaùc hay Chôn taâm hay söï vaät ñeàu thaät laø Hö khoâng. Coøn theå khoâng cuûa hình aûnh cuûa söï vaät trong voõng maïc maø ta thaáy laø khoâng thaät laø boùng daùng söï vaät. Cho neân Phaät ñaõ noùi, Taùnh Giaùc laø Thieät Hö khoâng vaø Hö khoâng laø Thieät Taùnh giaùc laø yù ñoù. Ñoù laø Taùnh Toaøn Giaùc vì Taùnh Giaùc coù nhieàu böïc nhö Taùnh Giaùc töøng phaàn... Taùnh Giaùc toaøn dieän laø Töï Tính Tuyeät Ñoái cuûa Taâm, laø Chôn Trí hay Chôn Taâm vaäy.
V. GIAÙC NGOÄ GIAÛI THOAÙT A. Giaùc Ngoä laø Bieát Gaëp Thöïc Töôùng Vaïn Höõu
1. Chôn Khoâng Dieäu Höõu
Chôn khoâng dieäu höõu laø hình traïng haèng höõu cuûa khoâng töôùng caùc phaùp, laø töï tính söï vaät, ñaày ñuû tính, muoân hình vaïn traïng, bieán hoùa khoân löôøng, hay sanh, truøng truøng duyeân khôûi trong hö khoâng, trong taøng thöùc cuûa chuùng sinh.
Nhìn moät traàn caûnh, laø duøng caên maét ñeå thaáy ñoái töôïng. Taát caû söï vaät trong theá giôùi hieän töôïng ñeàu hieän höõu do nguõ giaùc quan nhaän dieän trong thôøi ñieåm hieän taïi. Chæ trong hieän taïi tieàn nguõ caên môùi caûm nhaän ñöôïc maø thoâi. Coøn thôøi quaù khöù vaø vò lai thì hoaøn toaøn tuøy thuoäc vaøo yù trí thöôøng goïi laø yù thöùc môùi nhaän thöùc ñöôïc ñoái töôïng khieám dieän. Thí duï:
Baây giôø, laàn ñaàu tieân ñöùa treû nhìn thaáy con boø ñang aên coû,noù chæ bieát caûm nhaän hình aûnh con boø (caûm giaùc), roài ñöôïc cho bieát teân hình aûnh ñoù laø con boø, noù môùi bieát ñöôïc laø con boø (coù kinh nghieäm hay quan nieäm) töùc laø tri giaùc.
Neáu sau naày, noù thaáy con boø hieän ñang ñi, noù bieát ñöôïc con vaät ñoù laø con boø. Thaät vaäy, noù Bieát Thöïc Coù con boø. Moät hoâm, coù ngöôøi hoûi noù ôû moät nôi khaùc khoâng coù con boø, noù seõ traû lôøi raèng khoâng coù con boø. Taïi sao vaäy? Khi ñoái töôïng hieän höõu maø tieàn nguõ caên nhaän thöùc ñöôïc thì Bieát Thöïc Coù ñoái töôïng, khi ñoái töôïng khoâng hieän höõu, thì Bieát Thöïc Khoâng Coù ñoái töôïng. Vaäy thì khi thaáy con boø, Bieát Thöïc (Coù Con boø), khi khoâng coù con boø thì Bieát Thöïc (Khoâng Coù con boø). Bieát Thöïc Coù laø Chôn Höõu do tieàn nguõ caên. Coøn Bieát Thöïc Khoâng laø Chôn Khoâng. Caùi Bieát thaáy coù ñoái töôïng thì thaät: khaúng ñònh, khoâng choái caûi ñöôïc, vì cuï theå qua tieàn nguõ caên. Coù hieän dieän con boø hay khoâng coù hieän dieän con boø chæ laø ñoái töôïng voâ thöôøng, nhöng caùi Bieát vaãn haèng höõu. Ñoái töôïng thì luoân phuû ñònh, vaø taùnh Bieát vaãn khaúng ñònh.
Taïi sao caùi Bieát nhaän thöùc ñöôïc phuû ñònh tính cuûa ñoái töôïng?
Ñoái töôïng maø ta nhaän thaáy thaät ra chæ laø thaáy boùng daùng cuûa ñoái töôïng maø thoâi. Nhö thaáy con boø laø thaáy boùng daùng con boø ôû voõng maïc cuûa maét. Caùi Bieát cuûa Taâm laø phi vaät chaát; caùi Thaáy boùng daùng cuûa ñoái töôïng cuõng phi vaät chaát ñoàng theå vôùi taâm neân taâm môùi nhaän thöùc ñöôïc.
Hình aûnh ñoái töôïng trong voõng maïc maét laø baøo aûnh cuûa noù. Baøo- AÛnh hay Nhö-Laø-Tính-Theå cuûa söï vaät laø ñoái töôïng nhaän thöùc cuûa Taâm. Tính- Theå cuûa Taâm vaø Nhö-Laø-Tính-Theå cuûa söï vaät ñeàu ñoàng theå, neân söï nhaän thöùc môùi thaønh hình. Söï vaät coù theå xem laø saûn phaåm cuûa Taâm. Neáu söï vaät khoâng ñöôïc tính-theå hoùa coøn goïi Nhö-Laø-Tính-Theå ñeå ñoàng Tính-Theå cuûa Taâm thì söï nhaän thöùc khoâng theå hieän ñöôïc. Ñoù laø quy luaät: Ñoàng thanh töông öùng, ñoàng khí töông caàu, ñoàng theå töông thoâng.
Baøo theå cuûa söï vaät hay Nhö-Laø-Tính Theå laø phaûn aùnh Tính-Theå cuûa Taâm. Ñaëc tính Baøo Theå chính laø Ñaëc tính cuûa Taâm. Nhö-Laø-Tinh-Theå vaø Tinh-Theå laø Moät.
Nhaéc laïi, Caùi Bieát Thöïc Khoâng (Coù con boø). Con boø laø Höõu. Khoâng coù con boø maø vaãn Bieát laø Dieäu Höõu. Vaäy Thöïc Khoâng laø Chôn Khoâng, khoâng coù con boø laø Dieäu Höõu. Chôn Khoâng Dieäu Höõu laø caùi Bieát muoân hình vaïn traïng cuûa caùc thöùc ñaõ töøng chöùa trong Maïc Na Thöùc hay Alaïi Da Thöùc nhieàu ñôøi nhieàu kieáp.
Duø khoâng coù hieän dieän cuï theå maø baây giôø tieàn nguõ caên khoâng caûm nhaän ñöôïc, nhöng caùc Thöùc vaãn bao truøm trong hö khoâng nhö Caùi Bieát vaäy. Caùi Bieát vaø Thöùc thì bình ñaúng vaø töï do nhö nhau. Caùi Bieát do Trí (Y Ù taùc naêng) vaø caùi Thöùc (yù taùc ñoäng) qua tieàn nguõ caên ñeàu bình ñaúng vì cuøng theå khoâng cuûa Taâm, vaø coù lieân heä chaët cheû vôùi nhau. Thaáy Bieát tuy Hai maø Moät.
Tri giaùc moät ñoái töôïng bình thöôøng theo tieàn nguõ caên laø moät nhaän thöùc sai laàm vì tri giaùc ñoù coøn naèm trong phaïm vi thôøi khoâng. Bieát gaëp Thöïc Töôùng cuûa vaïn höõu laø nhaän thöùc vöôït khoûi thôøi khoâng nhö ñaõ trình baøy ôû phaàn Thöïc Taïi Tuyeät Ñoái & Chaân Lyù Toái Haäu. Nhö vaäy Tri Thöùc Ñuùng caùi Tri Thöùc sai laàm cuûa tieàn nguõ caên laø Giaùc Ngoä (Bieát Gaëp) Thöïc Töôùng cuûa söï vaät. Chôn Khoâng Dieäu Höõu nghóa laø Bieát Thaät trong Hö Khoâng caùc phaùp hieän höõu moät caùch maàu dieäu. Vì caùc phaùp khoâng coù thaät töôùng neân khoâng sanh khoâng dieät, khoâng saïch khoâng nhô, khoâng taêng khoâng giaûm.
B. Gaëp Bieát ñöôïc Thöïc Tính cuûa vaïn höõu laø Giaûi Thoaùt khoûi nhaän thöùc sai laàm veà Töï Tính Giaû Laäp hay Tuøy Thuoäc cuûa chuùng
Giaùc Ngoä töùc laø Giaûi Thoaùt, chính laø Tri Nhaän Thöïc Taïi moät caùch Toaøn Dieän khoâng theâm khoâng bôùt, laø vöôït khoûi Thôøi Khoâng, laø theå nhaäp Coõi Voâ cuøng Haèng Höõu, vì Hö Khoâng aûo töôûng vaø Thôøi Gian huyeãn hoùa laøm ngaên caùch theá giôùi Hieän Töôïng vôùi Coõi Voâ Cuøng.
Sau khi nhaän thöùc ñöôïc raèng caùc ñoái töôïng laø nhöõng thöïc taïi giaû laäp hay tuøy thuoäc, baäc trí giaû theå nhaäp vaøo chaân taâm, coøn goïi laø tri thöùc nguyeân thuûy, hay laø thöïc taïi toaøn dieän. Luùc aáy ngöôøi ta tröïc tieáp nhaän thöùc raèng chaân lyù voán vöôït ngoaøi nhò nguyeân tính, hay vöôït khoûi thôøi khoâng. Nhö ñaõ trình baøy, nhöõng söï vaät trong theá giôùi hieän töôïng khoâng nhöõng do duyeân khôûi maø coøn ñöôïc nhaän thöùc baèng nhò nguyeân tính vaø ñöôïc xem laø giaû laäp huyeãn hoùa, phieàn naõo hay laø taïp nhieãm ngoaïi lai ñaõ che môø caùi taâm voán thanh tònh töï baûn tính. Caùc thöïc taïi töông ñoái ñöôïc kieán laäp theo nhò nguyeân tính khoâng thaät theo quan ñieåm cöùu caùnh coù theå tieâu tröø baèng tu taâm moät caùch chính ñaùng. Sau khi nhöõng taïp nhieãm ñöôïc taåy saïch, baûn tính thanh tònh trong saùng cuûa taâm ñöôïc phuïc hoài.
Chaân Taâm ñöôïc theå hieän baéng Taùnh Giaùc hay Trí Voâ Phaân Bieät, Voâ Giôùi Haïn, Baát Bieán trong Coõi Voâ Cuøng Haèng Höõu, Thanh Tònh töï Baûn Tính töùc laø Thöïc Taïi Toaøn Dieän Tuyeät Ñoái,Tri Thöùc Nguyeân Thuûy hay Chaân Lyù Toái Haäu. Taâm Thöùc ñöôïc kieán taïo baèng Nhò Nguyeân Tính, Trí Phaân Bieät, Giôùi Haïn bôûi caùc Caên laø Tri Kieán cuûa chuùng sinh voán mang nhieàu heä luïy Nhaân Quaû,Taïp Nhieãm. Phieàn Naõo Khoå Ñau, Sanh Töû Luaân Hoài maø Nguyeân UÛy laø Voâ Minh.
Coõi voâ cuøng cuûa thöïc taïi toaøn dieän hay tri thöùc nguyeân thuûy naèm trong khoaûnh khaéc tónh giaùc voâ thôøi khoâng. Vieäc phaân chia thieän vaø aùc, khoå ñau vaø haïnh phuùc (Nhò nguyeân tính) chæ laø aûo töôûng, giaû laäp vaø huyeãn hoùa nhöng tri thöùc vuïn vaët naày vaãn ñöôïc ghi laïi trong doøng taâm thöùc nhöõng chuoãi nghieäp duyeân nhaân quaû maõi laên troâi theo thôøi khoâng.
Giaûi Thoaùt Tri Kieán coù nghóa laø Khoâi Phöïc laïi caùi Thöïc Tính cuûa Tri Kieán, töùc laø söï Hieåu Bieát Chaân Thaät hay laø Chaân Lyù Toái Haäu. Vöôït khoûi ñoái töôïng tìm ñeán töï tính cuûa noù laø ñöôøng veà Chaân Nguyeân. Loät xaùc tri kieán giaû laäp ñeå theå hieän Tri Thöùc Thöïc Söï töùc laø Tri Thöùc Ñuùng hay Hieåu Bieát Chaân Thaät. Vaêy Tri Kieán nhö laû phöông thöùc thöïc hieän. Nhö ngoùn tay chæ maët traêng. Nhaän thaáy ñöôïc maët traêng phaûi vöôït thoaùt khoûi ngoùn tay; cuõng nhö vaäy, vöôït khoûi Tri Kieán môùi naém baét ñöôïc Thöïc Taïi.
Thöïc taïi laø thöïc tính cuûa söï vaät. Nhöõng hình aûnh cuûa söï vaät (Thöùc) theo thôøi gian keát töïu (Taøng Thöùc). Thôøi gian ñi töø töï tính cuûa söï vaät: Chôn khoâng, Thöïc taïi, Thöïc höõu. Thöïc chaát laø chaân lyù thì khoâng bieán ñoåi. Ñaõ laø chaân lyù thì phaûi thöôøng haèng, baát bieán. Vì leõ ñoù, cho neân ta coù theå thaáy laïi trong thöïc taïi beân ngoaøi caùi yù nieäm thôøi gian maø ta bieát moät caùch tuyeät ñoái. Ñoù laø yù nieäm laïi caùi thöïc taïi thì khoâng coøn laø thöïc taïi. Duø traûi qua 1 saùt na, noù chæ laø moät quaù khöù. Tri kieán laø taâm quaù khöù. Chaân theå laø söï trôû luøi cuûa Söû tính Thôøi tính. AÁn töôïng tri giaùc vaän chuyeån noái tieáp nhö moät doøng soâng chaûy xieát. Doøng nöôùc troâi chaûy lieân mieân, nhöõng gioït nöôùc khoâng bao giôø laäp laïi, nhöng nhöõng gioït nöôùc ñeàu coù hình aûnh gioáng nhau; do ñoù duø töï theå cuûa chuùng luoân luoân sai bieät, nhöng hình aûnh cuûa chuùng khoâng sai bieät.
Muoán deïp boû taâm quaù khöù ñeå trôû veà gioït nöôùc ban ñaàu cuûa nhöõng gioït nöôùc trieàn mieân löu chaûy maø ta ñang thaáy, laø moät giaû voïng trong quaù trình tö duy maø thoâi. Trôû veà nguoàn cuûa thöïc höõu, caùi hieän ñang laø ñoù, töùc laø khoâng coù taâm quaù khöù voán mang nhieàu tri kieán naëng neà, laøm cho taâm hoàn vaån ñuïc, voïng töôûng duyeân khôûi laên troâi trong töông lai khoâng döùt. Ñoù laø ta môùi giaûm tröø thôøi gian. Coøn ñieåm trôû ngaïi nöõa, caùi taâm khoâng thì khoâng coøn trung gian cuûa caùc caên nöõa (Chuû khaùch). Vöôït khoûi nguõ giaùc quan cuûa mình ñeå nguyeân veïn caùi taâm khoâng tröïc nhaän thöïc höõu. Laø ta ñaõ giaûm tröø khoâng gian vaø thôøi gian, laø hai yeáu toá laøm chöôùng ngaïi caùi taâm töï taïi vaäy. Taâm luùc baáy giôø theå nhaäp choán tòch tónh y nhieân. Thöïc taïi thöïc höõu chính noù laø noù maø taâm theå nhaäp ngay luùc ñoù vaø taïi ñoù hieän tieàn. Khi duøng vaên ngoân ñeå dieãn taû caùi yù chæ thì thöïc höõu aáy khoâng coøn laø hieän höõu nöõa. Giaûi Thoaùt Tri Kieán laø tieán trình Tri Thöùc Ñuùng veà Nhaän Thöùc Sai Laàm Tri Kieán Giaû Laäp, vaø Giaûi Thoaùt noù, ñeå trôû veà Thöïc Theå töùc laø Töï Tính Tuyeät Ñoái cuûa Tri Kieán hay laø Con Ñöôøng Giaùc Ngoä. Con ñöôøng trôû veà Chaân Nguyeân töùc laø con ñöôøng cuûa Coõi Voâ Cuøng Haèng Höõu vaø Theá GiôùI Hieän Töôïng khoâng coøn phaân caùch.
Coõi Voâ Cuøng Haèng Höõu laø: coõi cuûa Chôn Khoâng Dieäu Höõu, coõi cuûa A Laïi Da Thöùc, coõi töï ñaày ñuû, khoâng sanh khoâng dieät, baát bieán, thanh tònh, khoâng dao ñoäng, nhöng hay sanh muoân phaùp, khoâng phaûi laø coõi cuûa theá giôùi hieän töôïng nhöng keát hôïp vôùi theá giôùi hieän töôïng môùi sanh muoân phaùp. Coõi Voâ Cuøng laø coõi cuûa Trí Giaùc hay Taâm Trí, coøn coõi cuûa Theá Giôùi Hieän Töôïng laø coõi cuûa Thöùc Giaùc hayTaâm Thöùc coõi cuûa Caûm Giaùc. Duø cho thöùc giaùc vaø trí giaùc bình ñaúng, nhöng thöùc giaùc thì phaân bieät vaø giôùi haïn ôû caùc caên trong theá giôùi hieän töôïng (khoâng gian) vaø chæ ôû hieän taïi, coøn trí giaùc thì voâ phaân bieät voâ giôùi haïn trong coõi voâ cuøng haèng höõu. Trí giaùc meânh moâng bao truøm khoâng nhöõng theá giôùi hieän töôïng laø hieån loä trong moïi caên maø coøn caû khaép moïi nôi (khoâng gian) vaø caû ba thôøi.
Khi nhaän thöùc moät ñoái töôïng moät caùch toaøn dieän (thí duï veà thò giaùc) nghóa laø caûm giaùc troïn veïn söï vaät, töùc laø nhaän thöùc taïi hình aûnh söï vaät ñöôïc hoäi tuï ôû voõng maïc maét, hình aûnh aáy laø Nhö-Laø-Tính-Theå cuûa Thöùc Giaùc, cuõng laø luùc Taâm tröïc nhaän ñaày ñuû Thöùc Giaùc aáy. Luùc baáy giôø Tính-Theå cuûa Taâm vaø Nhö-Laø-Tình-Theå cuûa söï vaät ñoàng ñaúng vaø ñoàng nhaát theå. Noùi roõ hôn, hình aûnh ñoái töôïng (thöùc giaùc hay dung theå khoâng cuûa ñoái töôïng) in treân voõng maïc cuûa maét, cuõng laø luùc nhaän thöùc cuûa trí giaùc ñöôïc hieån loä tröïc tieáp khaén khít vôùi thöùc giaùc nhö moät. Thöïc taïi toaøn dieän ñöôïc nhaän thöùc troïn veïn trong traïng thaùi hôïp nhaát giöõa theá giôùi hieän töôïng vaø coõi voâ cuøng (khoâng phaân caùch). Thöïc taïi toaøn dieän naèm troïn veïn trong chính noù khoâng gì ngoaøi noù, coù nghóa laø khoâng theâm khoâng bôùt. Khoâng theâm, vì ngoaøi thöïc taïi khoâng coù gì nöõa, töùc laø tha tính khoâng ñeå ñöôïc nhaän thöùc ñaày ñuû hoaøn toaøn dung theå khoâng cuûa noù. Khoâng bôùt, vì khoâng theå thieáu moät phaàn naøo cuûa thöïc taïi (nhö khoâng coù thieáu thöùc giaùc) thì môùi ñöôïc toaøn dieän coù teân rieâng.
Naém baét ñöôïc thöïc töôùng cuûa vaïn höõu laø söï vöôït khoûi thôøi khoâng laøm cho taâm trôû neân trong saùng thanh thaûn, töùc laø giaûi thoaùt khoå ñau, nhaân quaû, luaân hoài.
Vaäy thì, Tri Thöùc ñuùng (Giaùc Ngoä) caùi Tri Giaùc sai laàm cuûa Chuû Khaùch (Nhò Nguyeân) laø Giaûi Thoaùt moïi phieàn naõo, nhaân duyeân chaèng chòt, cuõng laø Töï Giaùc vaø Giaùc Tha. Naém baét ñöôïc thöïc taïi toaøn dieän laø theå nhaän ñoái töôïng moät caùch troïn veïn. Khi Nhö-Laø-Tính-Theå cuûa ñoái töôïng ñöôïc Taâm tröïc nhaän laø luùc Tính-Theå cuûa Taâm vaø Nhö-Laø-Tính-Theå cuûa ñoái töôïng ñoàng ñaúng hoäi nhaäp thaûnh Moät. Thöïc taïi ñöôïc toaøn dieän laø nhaän thöùc ñoái töôïng ñaày ñuû khoâng theâm khoâng bôùt. Khoâng bôùt vì phaûi theå nhaän troïn veïn khoâng gian dung chöùa ñoái töôïng, maø dung theå khoâng cuûa ñoái töôïng vaø ñoái töôïng laø moät. Khoâng theâm vì khoâng caàn coù thôøi gian (phaûi vöôït khoûi thôøi gian), bôûi thôøi gian laøm huyeãn hoùa ñoái töôïng. Thöïc Taïi Toaøn Dieän laø theå nhaän ñoái töôïng moät caùch troïn veïn ñaày ñuû khoâng theâm khoâng bôùt cuõng laø luùc Giaûi Thoaùt moïi huyeãn hoùa, nhaân duyeân, sanh dieät, quan nieäm voán laø saûn phaåm cuûa doøng Taâm Thöùc laø Maàm Moáng cuûa phieàn naõo khoå ñau laên troâi trong sanh töû luaân hoài. Giaûi Thoaùt töùc laø Giaùc Ngoä moïi söï sai laàm cuûa Nhaän Thöùc thieáu Tónh Giaùc trong sinh hoaït haøng ngaøy cuûa Thaân Khaåu Y Ù. Hieän höõu soáng, giaûi thoaùt moïi nhaân duyeân raøng buoäc thì töông lai laøm gì coù daây nhaân quaû buoäc raøng sanh töû loâi keùo!
Khaúng ñònh tính laø chaân lyù toái haäu, coøn goïi laø tri thöùc nguyeân thuûy, laø trung ñaïo töùc laø thöïc taïi ñieåm hieän höõu trong doøng duyeân khôûi cuûa taâm thöùc, cuõng laø thöïc taïi tuyeät ñoái cuûa chaân trí.
Toùm laïi, coát tuûy cuûa Phaät ñaïo laø Giaùc Ngoä Giaûi Thoaùt khoûi doøng boäc löu sanh töû. Ñoù cuõng laø cöùu caùnh giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät.
[ Trang sau ]