Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Trang chuû ]
KHAÚNG ÑÒNH TÍNH :
-
CON ÑÖÔØNG GIAÙC NGOÄ GIAÛI THOAÙT
CUÛA PHAÄT GIAÙO
-
Phoå Nguyeät
VI. GIAÙO LY Ù GIAÛI THOAÙT CUÛA PHAÄT GIAÙO A. Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy (Thích Quaûng Ñoä Vieät dòch)
Phöông chaâm tu ñaïo caên baûn
Theo Kimura Taiken, noùi moät caùch ñôn giaûn, theo Phaät, caùi lyù töôûng cuûa sinh meänh voâ haïn, tröôùc heát, nhôø vaøo söï sieâu vieät hieän thöïc maø ñaït ñöôïc. Noùi caùch khaùc, thay vì ñeà cao sinh meänh voâ haïn, taän löïc thuyeát minh noù, thì laïi döïa vaøo caùi sinh meänh höõu haïn naøy ñeå maø giaûi phoùng con ngöôøi, nhôø ñoù maø lyù töôûng cuûa ngöôøi ta môùi coù theå thöïc hieän ñöôïc. Vì, theo Phaät, cho duø yeâu caàu cuûa sinh meänh voâ haïn coù laø caên cöù cuûa lyù töôûng ñi nöõa thì ñoù chaúng qua cuõng chæ noùi veà phaàn tieàm taøng noäi taïi maø thoâi. Traùi laïi, giaûi thoaùt laø phaûi nhìn thaúng vaøo hieän thöïc, neân nhôø söï böùc baùch hieän thöïc maø ñöôïc thoaùt ly thì phaàn noäi taïi cuõng töï môû ra moät caûnh giôùi kyø dieäu, baát töû: caùi maø Phaät goïi laø giaûi thoaùt (mokkha), laø nieát-baøn (nibbana) chính laø ôû ñoù.
"Nhö theá, ta laø sinh phaùp, ôû trong sinh phaùp sinh ra bi thoáng maø caàu voâ sinh, voâ thöôïng an aån nieát-baøn. Ta töø laõo phaùp, ôû trong laõo phaùp, bieát ñöôïc bi thoáng maø caàu voâ laõo, voâ thöôïng an aån nieát-baøn vaø ñaõ ñöôïc...cho ñeán beänh, töû, naõo cuõng theá " öu, bi, khoå
Treân ñaây laø nhöõng lôøi Phaät thuaät laïi sau khi thaønh ñaïo, coù nghóa laø khi khaùm phaù ñöôïc sinh, laõo, beänh, töû hieän thöïc töùc laø ñaõ töï bieát ñöôïc caùi baát sinh baát dieät maø theå hieän sinh meänh tuyeät ñoái vaäy. (Nguyeân Thuûy Phaät Giaùo Tö töôûng Luaän,Thích Quaûng Ñoä Vieät dòch)
Sau ñaây laø moät soá tieâu bieåu thöïc hieän ñeå môû caùnh cöûa giaûi thoaùt.
1.- Thieàn nieäm hôi thôû
Taøi lieäu sau ñaây veà phaùp Thieàn naày caên cöù theo cuoán "Haønh Thieàn" cuûa hoøa thöôïng Thích Minh Chaâu. Hoøa thöôïng ñaõ trình baøy phaùp moân naày raát ñaày ñuû, chæ roõ caùch tu ñuùng thuaàn tuùy theo lôøi Phaät daïy. Hoøa thöôïng dòch teân Thieàn naày laø "Thieàn nieäm hôi thôû voâ hôi thôû ra". Trong khi dòch boä Samyutta Nikaøya (Töông Öng Boä kinh) hoøa thöôïng thaáy phaùp moân Anapanasati ñöôïc dieãn taû trong kinh "Moät Phaùp" (Töông Öng, trang 239). Nhaän thaáy phaùp moân naày töông ñoái deã aùp duïng vaø coù nhieàu ích lôïi neân hoøa thöôûng vieát cuoán saùch ñoù ñeå chæ daãn. Kinh chæ roõ trong khi chuù nieäm theo doõi hôi thôû thì khôûi quaùn nhö sau:
1. Thôû voâ daøi, toâi bieát roõ toâi thôû voâ daøi.Coát tuûy cuûa giaùo phaùp (Phoå Nguyeät)
Thôû ra daøi, toâi bieát roõ toâi thôû ra daøi.2. Thôû voâ ngaén, toâi bieát roõ toâi thôû voâ ngaén.
Thôû ra ngaén, toâi bieát toâi thôû ra ngaén.3. Caûm giaùc toaøn thaân, toâi seõ thôû voâ.
Caûm giaùc toaøn thaân, toâi seõ thôû ra.4. An ñònh thaân haønh, toâi seõ thôû voâ.
An ñònh thaân haønh, toâi seõ thôû ra.5. Caûm giaùc hyû thoï, toâi seõ thôû voâ.
Caûm giaùc hyû thoï, toâi seõ thôû ra.6. Caûm giaùc laïc thoï, toâi seõ thôû voâ.
Caûm giaùc laõc thoï, toâi seõ thôû ra.7. Caûm giaùc taâm haønh, toâi seõ thôû voâ.
Caûm giaùc taâm haønh, toâi seõ thôû ra.8. An tònh taâm haønh, toâi seõ thôû voâ.
An tònh taâm haønh, toâi seõ thôû ra.9. Caûm giaùc veà taâm, toâi seõ thôû voâ.
Caûm giaùc veà taâm, toâi seõ thôû ra.10. Vôùi taâm haân hoan, toâi seû thôû voâ.
Vôùi taâm haân hoan, toâi seõ thôû ra.11. Vôùi taâm ñònh tónh, toâi seõ thôû voâ.
Vôùi taâm ñònh tónh, toâi seõ thôû ra.12. Vôùi taâm giaûi thoaùt, toâi seõ thôû voâ.
Vôùi taâm giaûi thoaùt, toâi seõ thôû ra.13. Quaùn voâ thöôøng, toâi seõ thôû voâ.
Quaùn voâ thöôøng, toâi seõ thôû ra.14. Quaùn ly tham, toâi seõ thôû voâ.
Quaùn ly tham, toâi seõ thôû ra.15. Quaùn ñoaïn dieät, toâi seõ thôû voâ.
Quaùn ñoaïn dieät, toâi seõ thôû ra.16. Quaùn töø boû, toâi seõ thôû voâ.
Quaùn töø boû, toâi seõ thôû ra.Nhìn veá nguyeân lyù Thaáy Bieát Bình Ñaúng, ñaàu tieân quan saùt hay theo doûi khi hít hôi voâ toâi caûm giaùc ñöôïc, ngay ñoù toâi bieát toâi thôû voâ. Giaùc thöùc hay tri giaùc hôi thôû voâ, toâi bieát thaät coù hôi voâ. Bieát ñöôïc thì roõ raøng, caùi bieát (giaùc trí) ñoù thì thaät vaø haèng höõu, khi coù giaùc thöùc thì bieát thaät coù, khi khoâng coù giaùc thöùc thì cuõng bieát thaät khoâng coù, coøn giaùc thöùc thì laïi khaùc, khi quan saùt ñoái töôïng thì môùi hieän höõu. Khi khoâng coù ñoái töôïng thì khoâng coù caûm giaùc vaø tri giaùc. Thaáy (caûm nhaän), Bieát (nhaän thöùc) thì bình ñaúng vaø ñoàng nhaát theå, neân töø taùnh thaáy troïn veïn thì bieåu hieän nhaän thöùc taùnh bieát (nhaän thöùc) ñöôïc toaøn dieän. Cho neân thôû voâ daøi hay thôû ra daøi, toâi Bieát hôi thôû aáy moät caùch roõ raøng vaø lieàn xa lìa caùi Bieát aáy luoân, thì baët caùc nhaân duyeân chaèng chòt, tö töôûng.Töø nguyeân lyù thaáy bieát bình ñaúng, caûm giaùc veà thaân haønh, hyû thoï, laïc thoï, taâm haønh, taâm, taâm haân hoan, taâm ñònh tónh, taâm giaûi thoaùt, quaùn voâ thöôøng, quaùn ly tham, quaùn ñoaïn dieät vaø quaùn töø boû laø nhöõng quaù trình tónh giaùc hay thaép saùng hieän höõu. Töø tri voïng laø Bieát ñöôïc nhöõng thöùc quaù khöù, caûm giaùc thì Bieát ñöôïc ñoái töôïng ôû thôøi hieän taïi, coøn töôûng töôïng (öôùc voïng) thì Bieát ñöôïc töôûng thöùc ôû töông lai. Tuy nhieân, taùnh Bieát luùc naøo cuõng hieån hieän, coøn taùnh Thaáy (tri giaùc) thì ba thôøi baát khaû ñaéc. Toùm laïi, voïng thöùc, nieäm khôûi vaø töôûng thöùc thì thay ñoåi khoâng naém baét ñöôïc, ñoù laø lòch trình tö duy huyeãn hoùa theo thôøi gian vaø ñoái töôïng. Coøn taùnh Bieát khi vöôït khoûi thôøi khoâng thì trôû neân Giaùc Trí Tueä hay Giaùc Ngoä toaøn dieän (xem phaàn nhò boäi phuû ñònh nhaän thöùc söï vaät ôû phaàn treân).
2. Nghóa chöõ "Khoâng" theo Ñaïo Phaät Nguyeân Thuûy; trích ñoaïn. (Thích Minh Chaâu)
Thöôøng thöôøng Ñaïo Phaät ñöôïc xem laø ñaïo Saéc Saéc Khoâng Khoâng, nhaát laø ñoái vôùi Vieät Nam ta, chöõ Saéc Khoâng trôû thaønh chöõ ñaàu moâi choùt löôõi ñeå dieãn taû ñaïo Phaät. Ñeå hieåu roõ hôn danh töø Khoângâ€töùc laø Sunnataâ€ñöôïc giaûi thích trong kinh Tieåu Khoâng (Pali), ñöùc Phaät xaùc nhaän nhôø truù "Khoâng" neân ñaõ an truù raát nhieàu, vaø ngaøi giaûng kinh naày ñeå khích leä vò tyû kheo neân haønh trì "khoâng taùnh" moät caùch chôn thöïc khoâng ñieân ñaûo.
Vò Tyû kheo taïi truù xöù naøo, nhöõng gì taïi truù xöù aáy khoâng coù, thôøi phaûi quaùn laø khoâng coù. Nhöõng gì taïi truù xöù aáy thöïc coù, thôøi phaûi quaùn laø thöïc coù.
Taïi thieàn chöùng naøo chöùng ñöôïc, nhöõng gì thieàn chöùng aáy khoâng coù, thôøi phaûi quaùn laø khoâng coù, nhöng nhöõng gì thieàn chöùng aáy coù, thôøI phaûi quaùn laø thöïc coù.
Nhö vò Tyû kheo ñeán truï taïi moät tònh xaù ôû laøng taïi ñaáy "khoâng coù voi, boø, ngöïa caùi, khoâng coù vaøng vaø baïc, khoâng coù ñaøn oâng ñaøn baø tuï hoäi", thôøi phaûi quaùn nhöõng söï vaät aáy laø khoâng. Nhöng coù caùi khoâng phaûi khoâng, laø söï hieän dieän cuûa chuùng taêng ôû trong tònh xaù, thôøi phaûi quaùn chuùng taêng laø coù, noùi roõ hôn, thoân töôûng khoâng coù, nhöng nhôù töôûng thì coù.
Nay vò aáy töø boû tònh xaù trong laøng, vaøo ngoâi röøng tu haønh moät mình. Taïi ngoâi röøng khoâng coù laøng, khoâng coù Tyû kheo chuùng, neân vò Tyû kheo khoâng taùc yù thoân töôûng, khoâng taùc yù nhôn töôûng, nhöng vò ñoù ôû trong röøng, röøng laø thöïc coù, neáu taùc yù laâm töôûng, vò aáy tueä tri, caùc öu phieàn do duyeân thoân töôûng, do duyeân nhôn töôûng khoâng coù hieän höõu, nhöng caùc öu phieàn do duyeân laâm töôûng thaät söï coù maët. Caùi gì coù maët, vò aáy xem nhö vaäy laø thaät coù. Haønh trì nhö vaäy ñöôïc goïi laø haønh trì "khoâng taùnh"
Vöôït qua caùc thieàn chöùng veà Voâ saéc giôùi, vò aáy khoâng taùc yù Voâ sôû höõu xöù töôûng, khoâng coù taùc yù Phi töôûng phi phi töôûng xöù, chæ taùc yù söï nhaát trí do voâ töôùng taâm ñònh. Nghóa laø vò naâyø chöùng ñöôïc taâm ñònh nhôø duøng moät ñoái töôïng khoâng coù töôùng neân goïi laø "voâ töôùng taâm ñònh".
Vò Tyû kheo quaùn voâ töôùng taâm ñònh naày thuoäc höõu vi do taâm töï taïo neân chòu nhö vaäy laø voâ thöôøng, chòu söï ñoaïn dieät. Do quaùn nhö vaäy, vò aáy ñöôïc giaûi thoaùt khoûi duïc laäu, höõu laäu, voâ minh laäu. Nhö vaäy vò aáy tueä tri:" Caùc öu phieàn do duyeân duïc laäu...do duyeân höõu laäu...do duyeân minh laäu... khoâng coù maët ôû ñaõy. Vaø chæ moät öu phieàn naày töùc laø saùu nhaäp (maét, tai muõi, löôõi, thaân, yù) duyeân maïng, duyeân vôùi thaân naày".
Noùi moät caùch khaùc, khi vò Tyû kheo chöùng quaû giaûi thoaùt vò aáy tueä tri caùc duïc laäu, höõu laäu, voâ minh laäu khoâng coù maët, ñaõ ñöôïc ñoaïn taän. Nhöng vò aáy vaãn coøn thaân, saùu nhaäp duyeân vôùi maïng soáng. Do vaäy ñoái vôùi vò aáy, "chæ coù moät caùi naày khoâng phaûi khoâng, töùc laø saùu nhaäp duyeân maïng, duyeân vôùi thaân naày.Vaø caùi gì khoâng coù maët ôû ñaây, vò aáy xem caùi aáy laø khoâng coù. Nhöng ñoái vôùi caùi coøn laïi ôû ñaây, vò aáy bieát caùi kia coù, caùi naày coù. Caùi naày ñoái vôùi vò aáy laø nhö vaäy, laø thaät coù, khoâng ñieân ñaûo, söï thöïc hieän laø "khoâng taùnh" hoaøn toaøn thanh tònh".
Nhö vaäy ñoái vôùi ñoaïn kinh treân, ñoái vôùi vò Tyû kheo thöïc haønh, tuøy theo truù xöù, hoaëc ôû laøng, hoaëc ôû röøng, hoaëc tuï ñoâng ngöôøi, hoaëc tuï moät mình,, nhöõng gì taïi truù xöù aáy khoâng coù, vò Tyû kheo quaùn laø khoâng. Coøn nhöõng gì taïi truù xöù aáy coù, thôøi quaùn laø thöïc coù. Coøn taïi thieàn chöùng naøo, nhö khi chöùng quaû Nieát Baøn giaûi thoaùt, thì vò aáy tueä tri ñöôïc caùc laäu hoaëc laø khoâng coù, vì ñaõ ñöôïc ñoaïn tröø, nhöng coøn caùi thaân höõu dö y, caùi thaân saùu nhaäp duyeân maïng, thôøi thaân aáy vaãn thaät coù. Thaân ñaõ coù thôøi coù nhöõng öu phieàn do thaân naày gaây neân, neân ñaõ coù thaân, thôøi coù giaø, coù beänh, coù cheát. Nhöng vì vò naày ñaõ giaûi thoaùt, neân khoâng coù saàu bi khoå öu naõo, daàu thaân coù beänh coù giaø coù cheát.
Nhö vaäy kinh naày ñònh nghóa chöõ Khoâng, tuøy theo truù xöù, tuøy thuoäc Thieàn chöùng, nhöõng gì thaät khoâng coù thôøi quaùn laø khoâng coù. Coøn nhöõng gì thöïc söï laø coù, thôøi quaùn thaät söï laø coù.
Coát tuûy cuûa giaùo phaùp
* Ñoái töôïng coù töôùng, töùc laø ôû trong saéc giôùi hay trong theá giôùi hieän töôïng, thì söï quan saùt qua tieàn nguõ caên. Caûm giaùc ñoái töôïng hieän coù thì Bieát thaät Coù, khi ñoái töôïng khoâng coù hieän dieän thì Bieát thaät Khoâng Coù. Nhaän thöùc hieän höõu nhö vaäy thaät laø ñaày ñuû khoâng theâm khoâng bôùt, ñoù laø Taùnh Bieát nhaän dieän Thöïc Taïi moät caùch toaøn dieän (Phoå Nguyeät).
* Khi ñoái töôïng khoâng coù töôùng, voâ saéc giôùi thì khoâng coù taùc yù Voâ sôû höõu xöù hay Phi töôùng phi phi töôûng xöù, töùc laø khoâng coù taùc yù ñoái töôïng ôû trong saéc giôùi (trong khoâng gian hieän höõu), maø chæ taùc yù söï nhaát tri do voâ töôùng taâm ñònh, nghóa laø nhôù töôûng ñoái töôïng ôû trong taâm (thöùc, hay voâ töôùng taâm ñònh) maø Bieát ñöôïc. Bieát ñöôïc Voïng thöùc (quaù khöù) hay Töôûng thöùc (töông lai) ñöôïc Trí nhaän thöùc toaøn dieän. "Tri Voïng" cuõng laø vöôït qua caùc thieàn chöùng veà Voâ saéc giôùi. Quaùn voâ töôùng taâm ñònh naày thuoäc höõu vi, do taâm töï taïo neân nhöõng thöùc aáy voâ thöôøng. Quaùn nhö vaäy, töùc laø caùi Bieát vöôït qua caùi thöùc, ñöôïc giaûi thoaùt khoûi duïc laäu, höõu laäu, voâ minh laäu. Ñoù laø Giaùc Ngoä.
3.Kinh Nhaát daï hieàn giaû (Bhañdekaratta sutta)
(Thích Minh Chaâu dòch)Nhö vaày toâi nghe.
Moät thôøi Theá Toân oû Savatthi (Xaù-veä), Jetavana (Kyø-ñaø laâm), taïi tònh xaù oâng Anathapindika (Caáp Coâ Ñoäc). ÔÛ ñaõy Theá Toân goïI caùc Tyû kheo: "Naøy caùc Tyû kheo".-"Thöa vaâng, baïch Theá Toân". Caùc vò Tyû kheo aáy vaâng ñaùp Theá Toân. Theá Toân noùi nhö sau:
- Naøy caùc Tyû kheo, Ta seõ thuyeát giaûng cho caùc OÂng:
'Nhöùt daï hieàn giaû' (Bhañdekaratta), toång thuyeát vaø bieät thuyeát. Haõy nghe vaø suy nghieäm kyõ, Ta seõ thuyeát giaûng.
-Thöa vaâng, baïch Theá Toân.
Caùc Tyû kheo aáy vaâng ñaùp Theá Toân. Theá Toân giaûng nhö sau:
Quaù khöù khoâng truy tìm
Töông lai khoâng öôùc voïng.
Quaù khöù ñaõ ñoaïn taän,
Töông lai laïi chöa ñeán,
Chæ coù phaùp hieän taïi
Tueä quaùn chính ôû ñaây.
Khoâng ñoäng khoâng rung chuyeån
Bieát vaäy neân tu taäp,
Hoâm nay nhieät taâm laøm,
Ai bieát cheát ngaøy mai?
Khoâng ai ñieàu ñình ñöôïc,
Vôùi ñaïi quaân thaàn cheát,
Truù nhö vaäy nhieät taâm,
Ñeâm ngaøy khoâng meät moûi,
Xöùng goïi Nhöùt daï hieàn,
Baäc an tònh, traàm laëng.Vaø naày caùc Tyû kheo, theá naøo laø truy tìm quaù khöù? Vò aáy nghó: "Nhö vaäy laø saéc cuûa toâi trong quaù khöù", vaø truy tìm söï haân hoan trong aáy; "Nhö vaäy laø thoï cuûa toâi trong quaù khöù", vaø truy tìn söï haân hoan trong aáy; "Nhö vaäy laø töôûng cuûa toâi trong quaù khöù", vaø truy tìm söï haâm hoan trong aáy; "Nhö vaäy laø haønh cuûa toâi trong quaù khöù", vaø truy tìm söï haân hoan trong aáy; "Nhö vaäy laø thöùc cuûa toâi trong quaù khöù", vaø truy tìm söï haân hoan trong aáy. Nhö vaäy, naøy caùc Tyû kheo, laø truy tìm quaù khöù.
Vaø naøy caùc Tyû kheo, theá naøo laø khoâng truy tìm quaù khöù?
Vò aáy nghó:"Nhö vaäy laø saéc cuûa toâi trong quaù khöù", vaø khoâng truy tm söï haân hoan trong aáy; "Nhö vaäy laø thoï cuûa toâi trong quaù khöù", vaø khoâng truy tìm söï haân hoan trobng aáy; "Nhö vaäy laø töôûng cuûa toâi...Nhö vaäy laø haønh cuûa toâi...Nhö vaäy laø thöùc cuûa toâi trong quaù khöù", vaø khoâng truy tìm söï haân hoan trong aáy. Nhö vaäy, naøy caùc Tyû kheo, laø khoâng truy tìm quaù khöù.
Vaø naøy caùc Tyû kheo, theá naøo laø öôùc voïng töông lai? Vò aáy nghó: "Mong raèng nhö vaäy seõ laø saéc cuûa toâi trong töông lai", vaø truy tìm söï haân hoan trong aáy; "Mong raèng nhö vaäy seõ laø thoï cuûa toâi trong töông lai", vaø truy tìm söï haân hoan trong aáy; "Mong raèng nhö vaäy seõ laø töôûng cuûa toâi...laø haønh cuûa toâi... Nhö vaäy laø thöùc cuûa toâi trong töông lai", vaø truy tìm söï haân hoan trong aáy. Nhö vaäy, naøy caùc Tyû kheo, laø öôùc voïng trong töông lai.
Vaø naøy caùc Tyû kheo, theá naøo laø khoâng öôùc voïng trong töông lai? Vò aáy nghó: "Mong raèng nhö vaäy seõ laø saéc cuûa toâi trong töông lai", vaø khoâng truy tìm haân hoan trong aáy; "Mong raèng nhö vaäy seõ laø thoï cuûa toâi trong töông lai", vaø khoâng truy tìm haân hoan trong aáy; "Mong raèng nhö vaäy seõ laø töôûng...seõ laø haønh...seõ laø thöùc cuûa toâi trong töông lai", vaø khoâng truy tìm haân hoan trong aáy. Nhö vaäy, naøy caùc Tyû kheo, laø khoâng öôùc voïng trong töông lai.
Vaø naày caùc Tyû kheo, nhö theá naøo laø bò loâi cuoán trong caùc phaùp hieän taïi? ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû kheo, coù keû voâ vaên phaøm phu khoâng ñi ñeán caùc baäc Thaùnh, khoâng thuaàn thuïc phaùp caùc baäc Thaùnh; khoâng tu taäp phaùp caùc baäc Thaùnh; khoâng ñi ñeán caùc baäc Chaân nhaân, khoâng thuaàn thuïc phaùp caùc baäc Chaân nhaân, khoâng tu taäp phaùp caùc baäc Chaân nhaân; quaùn saéc laø töï ngaõ, hay quaùn töï ngaõ laø coù saéc, hay quaùn saéc trong töï ngaõ, hay quaùn töï ngaõ laø trong saéc, hay vò aáy quaùn thoï laø töï ngaõ, hay quaùn töï ngaõ laø coù thoï; hay quaùn thoï laø trong töï ngaõ, hay quaùn töï ngaû laø trong thoï, hay vò aáy quaùn töôûng laø töï ngaõ, hay quaùn töï ngaõ laø coù töôûng, hay vò aáy quaùn töôûng laø trong töï ngaõ; hay vò aáy quaùn haønh laø töï ngaõ, hay quaùn töï ngaõ laø coù haønh, hay vò aáy quaùn haønh laø trong töï ngaõ, hay vò aáy quaùn töï ngaõ trong haønh; hay vò aáy quaùn thöùc laø töï ngaõ, hay quaùn töï ngaõ laø coù thöùc, hay quaùn thöùc trong töï ngaõ, hay quaùn töï ngaõ laø trong thöùc. Nhö vaäy, naøy caùc Tyû kheo, laø bò loâi cuoùn trong caùc phaùp hieän taïi.
Vaø naøy caùc Tyû kheo, theá naøo laø khoâng bò loâi cuoán trong caùc phaùp hieän taïi? ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû kheo, coù vò Ña vaên Thaùnh ñeä töû ñi ñeán caùc baäc Thaùnh, thuaàn thuïc phaùp caùc baäc Thaùnh, tu taäp phaùp caùc baäc Thaùnh, ñi ñeán caùc baäc Chaân nhaân, thuaàn thuïc phaùp caùc baäc Chaân nhaân, tu taäp phaùp caùc baäc Chaân nhaân. Vò naày khoâng quaùn saéc laø töï ngaõ, khoâng quaùn saéc laø trong töï ngaõ, khoâng quaùn töï ngaõ trong saéc; khoâng quaùn thoï...khoâng quaùn töôûng...khoâng quaùn haønh... khoâng quaùn thöùc laø töï ngaõ, khoâng quaùn töï ngaõ laø coù thöùc, khoâng quaùn thöùc trong töï ngaõ, khoâng quaùn töï ngaõ trong thöùc. Nhö vaäy, naøy caùc Tyû kheo, laø khoâng bò loâi cuoán trong caùc phaùp hieän taïi.
Khi ta noùi: "Naøy caùc Tyû kheo, Ta seõ giaûng cho caùc OÂng: 'Nhöùt daï Hieàn giaû', toång thuyeát vaø bieät thuyeát", chính duyeân ôû ñaây maø noùi vaäy.
Theá Toân thuyeát giaûng nhö vaäy. Caùc Tyû kheo aáy hoan hyû, tín thoï lôøi daïy cuûa Theá Toân.
Hoaø thöôïng Thích Minh Chaâu dòch Vieät
Coát tuûy cuûa giaùo phaùp (Phoå Nguyeät)Doøng taâm thöùc noái tieáp töøng saùt na sanh dieät lieân tuïc luoân troâi chaûy khoâng ngöøng, do ñoù tri giaùc khoâng theá naøo naém baét thöïc taïi moät caùch toaøn dieän ñöôïc. Khoâng gian bao la, nguõ giaùc quan khoâng ñònh vò chính xaùc ñöôïc vì moãi caên chæ caûm nhaän phaàn chöùc naêng cuûa mình, chaúng haïn nhö maét chæ thaáy khoâng theå nghe v.v...Thöïc taïi toaøn dieän khoâng theå giao cho tieàn nguõ caên nhaän thöùc trong khoâng gian vaø thôøi gian troïn veïn.
Thôøi gian huyeãn hoùa. Quaù khöù ñaõ qua vaø ñaõ ñoaïn taän, tri giaùc khoâng theå nhaän dieän., neân khoâng truy tìm. Töông lai chöa ñeán, ñoái töôïng khoâng coù maët laøm sao caûm nhaän ñöôïc, neân khoâng öôùc voïng trong töông lai. Hieän taïi laø thôøi gian ñang troâi chaûy noái tieáp nhöõng ñieåm li ti saùt na sanh dieät, laø caùi Ñang Laø, khoâng naém baét ñöôïc. Tam thôøi baát khaû ñaéc, neân Phaät daïy, quaù khöù khoâng truy tìm, töông lai khoâng öôùc voïng, vaø khoâng bò loâi cuoán trong caùc phaùp hieän taïi. Nhöng chæ coù phaùp hieän taïi, thì Tueä Quaùn môùi coù theå naém baét ñöïôïc. Tueä quaùn ñöôïc hieån loä thöïc söï trong chuyeån ñoäng cuûa phaùp hieän taïi (trong ñoäng taùc ñang laø). Trong ñoäng taùc ñang laø cuaû phaùp hieän taïi noái tieáp nhöõng ñieåm saùt na sanh dieät. Nhaän thöùc ngay thöïc taïi ñieåm cuûa tri giaùc nguyeân sô vaø lieàn xa lìa nhaän thöùc ñoù. Tri giaùc nguyeân sô laø chôn thöùc vöøa caûm nhaän (vöøa sanh) laø vöøa nhaän bieát thì chôn thöùc aáy (giaùc thöùc nguyeân sô) bieán thaønh Giaùc Trí, neân goïi laø Chôn thöùc sanh maø voâ sanh vì ñieåm saùt na sanh maø khoâng bò dieät, do muûi teân Tueä quaùn nhaém truùng vaø ñaõ chuyeån thöùc thaønh trí roài. Cho neân Phaät daïy, Tueä Quaùn ôû nôi phaùp hieän taïi, khoâng ñoäng khoâng rung chuyeån. Vì leõ chôn thöùc (tri giaùc nguyeân sô) laø moät ñieåm nhaän thöùc coù thaät trong ñoäng taùc nhaän thöùc ñaàu nguoàn cuûa tri giaùc. Thöïc taïi ñieåm naày thì khoâng ñoäng, khoâng rung chuyeån vì moät ñieåm coù thaät moät caùch toaøn dieän khoâng theâm khoâng bôùt, chính noù laø noù ôû ñoù vaø luùc ñoù (voâ thôøi khoâng).
Ñoù môùi thaät söï Giaùc Ngoä moïi sai laàm cuûa Tri Giaùc vaø Giaûi Thoaùt khoûi doøng boäc löu sanh töû.
B. Phaät Giaùo Ñaïi Thöøa (Thích Quaûng Ñoä Vieät dòch)
Söï Mong Moät Cuoäc Soáng Voâ Haïn Vôùi Yeâu Caàu Giaûi Thoaùt
Ngaøi Kumura Taiken ñaõ nhaän ñònh, neàn taûng cô baûn veà maët toân giaùo cuûa Ñöùc Phaät laø söï phaûn tónh töï taâm. Duø ñoái vôùi loøng mong muoán moät cuoäc soáng voâ haïn hay yeâu caàu giaûi thoaùt, taát caû ñeàu phaùt sinh töø noäi taâm cuûa ta. Ñaõ theá thì söï giaûi quyeát toái haäu taát nhieân phaûi tìm ngay trong töï taâm. Nhö ai cuõng bieát, lôøi daïy cuoái cuøng cuûa Ñöùc Phaät laø:"Haõy töï mình thaép ñuoác leân, haõy töï mình nöông töïa nôi mình, nöông töïa Chính Phaùp, chöù ñöøng nöông töïa vaøo moät nôi naøo khaùc". Ñoù laø nhöõng lôøi minh chöùng roõ raøng veà yù nghóa treân ñaây vaø töø ñaõy veà sau laäp tröôøng cuûa Phaät giaùo ñeàu laáy ñoù laøm chuû nghóa quaùn thoâng. Song theo Phaät giaùo, ngöôøi theå nhaäp ñöôïc sinh meänh coâ haïn quyeát khoâng döïa vaøo phöông phaùp bieåu töôïng hoùa tích cöïc maø tìm caàu ñöôïc, traùi laïi, phaûi baét ñaàu giaûi phoùng nhöõng giôùi haïn ñoù, cho neân phaûi baét ñaàu töø caùi caù theå baát hôïp lyù cuûa ngaõ chaáp, ngaõ duïc ñeå giaûi phoùng chính mình. Song khi theå nghieäm döôïc sinh meänh voâ haïn thì töï mình bieán thaønh noäi dung cuûa söï theå nghieäm, ñoù laø laäp tröôøng môùi veà toân giaùo cuûa Phaät giaùo. Noùi moät caùch ñôn giaûn thì: laäp tröôøng cuûa Phaät giaùo laø laáy giaûi thoaùt laøm muïc ñích vaø ñaèng sau ñoù döï töôûng moät sinh meänh voâ haïn (cuoäc soáng töï chuû tuyeät ñoái) nhöng voâ haïn sinh meänh ñoù chæ ñöôïc theå nghieäm noäi taïi chöù khoâng bieåu töôïng hoùa: ñoù coù theå noùi laø moät hình thöùc toân giaùo môùi tuy thaàn bí nhöng raát hôïp lyù.
Caùc toân giaùo phoå thoâng laáy voâ haïn sinh meänh laøm tieâu bieåu beân ngoaøi, bieán noù thaønh moät hình thaùi nhaát ñònh ñeå bieåu töôïng hoùa, Phaät giaùo laáy giaûi thoaùt laøm tieâu bieåu beân ngoaøi, maø voâ haïn sinh meänh vaãn khoâng bieåu töôïng neáu noùi moät caùch mieãn cöôõng thì ñem söùc "khoâng" (Reine Aktivitat) vaøo noäi taâm taát caû ñeàu quy veà nhaát taâm: ñoù laø laäp tröôøng ñoäc höõu cuûa Phaät giaùo. Song ñoái vôùi nhöõng ngöôøi chöa theå nghieäm ñöôïc lyù thaâm aùo ñoù khoâng khoûi coù caûm giaùc hoang mang, cho neân tuøy theo ñaø tieán trieån cuûa tö töôûng maø ñem Chaân khoâng bieåu töôïng thaønh Dieäu höõu vaø ñeå thích öùng vôùi ñöôøng loái ñoù, Phaät giaùo ñaõ duøng nhieàu danh töø nhö Phaùp thaân, Chaân nhö, Tònh ñoä v.v... Tö ttöôûng ñoù tuy coù nhieàu bieán hoùa nhöng toùm laïi, theo yù nghóa caên baûn, thì ñoù chæ laø nhöõng phöông phaùp khai thaùc trieät ñeå nôi töï kyû noäi taâm. (Ñaïi Thöøa Phaät giaùo Tö Töôûng Luaän, Thích Quaûng Ñoä Vieät dòch)
Chuû ñích moät soá kinh tieâu bieåu sau ñaây chæ roõ söï thöïc hieän Nhaát taâm.
1. Kinh Kim Cang (Phoå Nguyeät)
Ñaïi ñeå, Phaät daïy caùch haøng phuïc taâm vaø an truï taâm.
Haøng phuïc taâm: Ñoä taát caû chuùng sanh ( hoaëc sinh baèng tröùng, hoaëc sinh baèng thai,hoaüc sinh töø söï aåm öôùt, hoaëc baèng söï bieán hoùa, hoaëc coù hình saéc, hoaëc khoâng coù hình saéc, hoaëc coù tri giaùc, hoaëc khoâng coù tri giaùc, hoaëc khoâng phaûi coù tri giaùc cuõng khoâng phaûi khoâng coù tri giaùc) vaøo voâ dö nieát baøn. Chuùng sanh ôû ñaây coù theå noùi laø thöïc taïi giaû laäp (voïng töôûng hay thöùc) nhìn töø luïc caên. Do ñoù, ñoä taát caû chuùng sanh vaøo voâ vi nieát baøn coù nghóa laø ñöa (ñoä) nhöõng thöïc taïi giaû laäp vaøo choã voâ sanh (nieát baøn) hay laø tri thöùc ñuùng caùi tri thöùc sai laàm cuûa chuû khaùch, hoaëc chuyeån thöùc thaønh trí. Vì khi thöïc taïi giaû laäp (doøng taâm thöùc) ñöôïc tri nhaän toaøn dieän (tueä tri) thì ñaõ bieán thaønh thöïc taïi tuyeät ñoái hay laø choã voâ sanh hay voâ vi nieát baøn laø nieát baøn tuyeät ñoái. Noùi moät caùch deã hieåu laø tueä tri voïng töôûng (chuùng sanh) laø dieät ñoä voïng töôûng roài vì khoâng coøn thaáy coù boán töôùng. Tri voïng lìa voïng thì khoâng coøn voïng.
An truï taâm: Boà taùt neân khoâng coù truï maø laøm vieäc boá thí, nghæa laø khoâng truï saéc boá thí,..
Sau khi haøng phuïc ñöôïc taâm roài, caàn giöõ taâm luoân an truï thì Boà taùt neân khoâng truï vaøo saéc, thinh, höông, vò xuùc, phaùp maø phaûi xaû boû xa lìa ngay khi vöøa tueä tri thöïc taïi giaû laäp ñoù hoaëc giaû khoâng truï vaøo baát cöù ñoái töôïng naøo sau khi tueä tri duø moät saùt na. Vì coøn truï laø coøn duyeân theo traàn thöùc maø chìm ñaém trong voïng töôûng.
2. Kinh Laêng Ngieâm
Phaân bieät theá naøo laø Chôn Taâm vaø Voïng Taâm. Phaät chæ roõ cho hoäi chuùng bieát moïi ngöôøi ñeàu coù taùnh giaùc trong saùng, goïi laø taùnh giaùc dieäu minh hay Nhö Lai taïng hoaëc Chôn taâm. Taùnh giaùc naày phaùt saùng nôi saùu caên neân noùi "Nhaát tinh minh sanh luïc hoøa hôïp". Song chuùng sanh queân taùnh giaùc naày chaïy theo saùu caên phaân bieät saùu traàn neân bò luaân hoài sanh töû, muoán ngoä taùnh giaùc phaûi nöông caùi saùng töø saùu caên phaùt ra maø trôû veà. Ñaây laø chôn lyù muoân ñôøi cuûa chö Phaät (Thích Thanh Töø).
Saùu caên hôïp vôùi saùu traàn sanh ra saùu thöùc. Thöùc hay giaùc thöùc hay tri gíac laø nhöõng doøng taâm thöùc huyeãn hoùa hay voïng töôûng. Thanh loïc taâm thöùc nghóa laø phaûi tieâu tröø voïng töôûng töø caên traàn ñeå tueä tri (giaùc trí hay taùnh giaùc) ñöôïc hieån loä. Giaùc ngoä hay taùnh giaùc laø nhaän thöùc ngay thöïc töôùng cuûa voïng töôûng (Phoà Nguyeät).
3.Kinh Phaùp Hoa (Thích Thanh Töø)
Phaät noùi kinh Phaùp Hoa coát chæ baøy cho taát caû chuùng sanh caùi Tri Kieán Phaät saún coù cuûa mình ñeå hoï ngoä nhaäp. Tri Kieán Phaät laø caùi thaáy bieát Phaät. Thaáy bieát theo voïng töôûng laø caùi thaáy bieát phaøm phu. Thaáy bieát thuaàn tònh baát ñoäng laø thaáy bieát Phaät. Cgho neân trong phaåm Phöông Tieän coù ñoaïn Phaät noùi: "Phaùp ño` khoâng phaûi suy löôøng phaân bieät maø coù theå hieåu, chæ coù caùc ñöùc Phaät môùi bieát ñöôïc, vì côù sao? Vì chö phaät Theá Toân chæ do moät ñaïi söï nhaân duyeân maø hieän ra ñôøi". Tri kieán Phaät laø thaáy Bieát khoâng thuoäc veà caùi ngaõ cuûa thaân, khoâng thuoäc veà caùi ngaõ cuûa taâm (voïng töôûng), laïi laø theå cuûa thaân taâm Tri Kieán laø loái noùi taét, noùi ñuû laø Kieán Vaên Giaùc Tri Phaät. Bôûi saùu caên ñeàu laø nôi bieåu loä cuûa taùnh giaùc, kieán laø maét, vaên laø tai, giaùc laø goàm muõi löôõi vaø thaân, tri laø taâm hay theå cuûa trí. Saùu caùi ñoù haèng phaùt ra aùnh saùng cuûa taùnh giaùc.Ngöôøi muoán trôû veà taùnh giaùc, neáu khoâng nöông saùu caên laøm sao bieát loái trôû veà. Vì theá, noùi Tri Kieán Phaät laø goàm caû saùu caên bieåu loä taùnh giaùc cuûa mình. Taùnh giaùc naøy cuõng goïi laø Phaät Hueä hay Phaät Thöøa. Ñoù laø choå cöùu caùnh cuûa Phaät giaùc ngoä, cuõng laø choã cöùu caùnh cuûa Ngaøi daïy laïi chuùng sanh. Tri Kieán Phaät laø caùi Trí Phaät hay Trí Voâ Sö hay laø Taùnh Giaùc ôû trong thaân oâ ueá, voâ thöôøng baát tònh maø khoâng bò nhieãm nhô. Tri Kieán Phaät cuõng goïi laø Chôn Taâm hay Tri Thöùc Nguyeân Thuyû ñöôïc khai môû baèng tueä tri thieàn chöùng qua quaù trình Khai Thò Ngoä Nhaäp Tri Kieán Phaät.
4. Duy Thöùc Hoïc (Nhö Haïnh)
Moät phöông phaùp khaùc trong Duy Thöùc Hoïc quan nieäm nhö laø Theå Caùch Nhaän Thöùc Söï Vaät. Theo BT Di Laïc vaø Voâ Tröôùc,
"Thöïc taïi luaän vaø giaûi thoaùt luaän cuûa Duy Thöùc döïa treân nhaän thöùc veà thöïc taïi. Noùi caùch khaùc, ñoái vôùi tö töôûng gia Duy Thöùc, lieân heä cuûa chuùng ta vôùi thöïc taïi laø moät lieân heä nhaän thöùc (vaø giaûi thích). Do ñoù trong thöïc taïi luaän Duy Thöùc baûn tính cuûa Phaät (töùc laø moät sinh linh giaùc ngoä) vaø baûn tính cuûa "chuùng sinh" hay con ngöôøi bình thöôøng (töùc laø nhöõng sinh linh chöa giaùc ngoä) cuõng nhö söï dò bieät giöõa Phaät vaø con ngöôøi, coát yeáu ñöôïc qui ñònh baèng nhöõng phaïm truø nhaän thöùc. Söï dò bieät giöõa Phaät vaø con ngöôøi chính yeáu laø söï dò bieät giöõa hai theå caùch tri nhaän thöïc taïi.
Tri giaùc cuûa Phaät ñöôïc ñònh nghóa laø voâ phaân bieät, moät theå caùch nhaän thöùc vöôït treân döï kieán (presupposition), naèm ngoaøi söï qui kyû (nonegocentric), tri nhaän thöïc taïi nhö chính noù, nghóa laø trong thöïc tính cuûa noù. Do ñoù, Phaät- tính- - hay töø moät vieãn caûnh tri thöùc luaän, Phaät-taâm (hay Phaät-trí, töùc laø theå caùch nhaän thöùc cuûa sinh linh ñaõ giaùc ngoä) - - cuõng ñöôïc ñeà caäp ñeán nhö laø taâm [nhaän thöùc] thöïc taïi chaân thöïc. Trong haàu heát caùc kinh luaän Ñaïi Thöøa, taâm (Phaät) ñöôïc moâ taû laø thanh tònh vaø trong saùng töï baûn tính.
Tri giaùc thöïc taïi cuûa con ngöôøi, traùi laïi, laø moät theå caùch nhaän thöùc qui kyû (egocentric) vaø do ñoù bò giôùi haïn. Theå caùch nhaän thöùc naày coù xu höôùng tri nhaän thöïc taïi nhö laø goàm coù moät chuû theå nhaän thöùc töï höõu vaø caùc thaønh toá caáu taïo thöïc taïi - - töùc laø caùc ñoái töôïng - - cuõng hieän höõu moät caùch ñoäc laäp. Trong ngoân ngöõ cuûa Duy Thöùc, ñaây chính laø söï aùp ñaët töï tính leân chuû theå (töùc laø phöông dieän chuû theå) vaø (caùc hieän töôïng, töùc laø phöông dieän khaùch theå) maø Duy Thöùc xem laø moät tieán trình giaû töôûng. Thöù duy thöùc luaän phaùc toá (naóve realism) naøy töï caên baûn ñaõ maâu thuaãn vôùi giaùo lyù neàn taûng cuûa Phaät Giaùo veà duyeân khôûi, theo ñoù thì "thöïc taïi thuaàn tuùy," töùc laø, caùi thöïc taïi tröôùc khi coù söï aùp ñaët cuaû baát cöù nhöõng yù nghóa naøo giôùi haïn naøo ñoù, laø moät saûn phaåm cuûa moät maøng löôùi cuûa nhöõng taùc ñoäng hoã töông (coù tính caùch lieân heä) nhaân quaû cuûa nhöõng thaønh toá taâm lyù vaø vaät lyù. Noùi caùch khaùc, taát caû moïi hieän töôïng ñeàu hieän höõu moät caùch hoã töông heä thuoäc vaø do ñoù khoâng coù töï tính hay laø "khoâng" trong thuaät ngöõ cuûa Phaät Giaùo".
5. Trung Quaùn Luaän (Phoå Nguyeät)
Nhaän thöùc ñöôïc Taùnh Khoâng cuûa vaïn höõu, thöïc taïi cuûa Duyeân Khôûi vaø Giaû Danh, thì Trung Ñaïo laø con ñöôøng Cöùu Caùnh cho moïi vöôït khoûi doøng boäc löu sanh töû. Trung Ñaïo hay Töï Taùnh Tuyeät Ñoái laø Phuû Ñònh Tính cuûa vaïn höõu keå caû taâm thöùc con ngöôøi. Con ñöôøng Giaùc Ngoä laø con ñöôøng saùng soi roïi caùc phaùp laøm cho voâ töï tính moïi höõu toàn. Phuû ñònh tha tính cuûa suï vaät vaø phuû ñònh caû töï tính cuûa söï vaät cuõng chöa phaûi laø cöùu caùnh, maø phuû ñònh luoân caùi mình phuû ñònh.
Con ñöôøng ñi ñeán Giaùc Ngoä theo kieåu cuûa BT Long Thoï laø nhöõng chaëng ñöôøng phuû ñònh tuyeät ñoái ñeå cuoái cuøng khoâng coøn gì phuû ñònh, chæ coøn Töï Tính Tuyeät Ñoái, vuøng trôøi cuûa Voâ Ngoân laø Trung Ñaïo.
Con ñöôøng ñi ñeán Chaân Nguyeân thaät laém choâng gai qua nhieàu chaëng ñöôøng phuû ñònh ñeå ñeán bôø Trung Ñaïo, hoaëc gæaû theå caùch Tri Nhaän Thöïc Taïi vôùi Trí Voâ Phaân Bieät ñeå Tröïc Nhaän Thöïc Tính cuûa söï vaät. Haønh trình chuyeån hoùa Taâm Thöùc thaønh Taâm Trí cuõng cuøng moät nguyeân lyù töø Nhò nguyeân chuyeån thaønh Nhaát Nguyeân. Ñoù laø chuùng ta ñöùng treân khía caïnh khoâng gian. Vöôït khoûi khoâng gian chæ ñaït ñeán Chaân lyù töông ñoái maø thoâi. Coâng vieäc cuoái cuøng laø phaûi theå hieän ngay khi nhaän thöùc vöôït khoûi khoâng gian laø phaûi vöôït khoûi luoân thôøi gian hay phuû ñònh thôøi gian môùi mong ñaït ñeán Thöïc Taïi Tuyeät Ñoái hay Chaân Lyù Toái Haäu.
Coù theå keát luaän nhö sau:
+ Nhò boäi phuû ñònh nhaän thöùc Giaùc Thöùc Nguyeân Sô cuûa söï vaät laø Khaúng ñònh nhaän thöùc Taùnh khoâng cuûa chuùng ; ñoù laø Nhaát Nguyeân Tính Tuyeät Ñoái, Chaân lyù Toùi Haäu hay Trung Ñaïo, cuõng laø hai giai trình Haøng phuïc Voïng Taâm vaø An truï Taâm.
+ Naém baét ñöôïc thöïc töôùng cuûa vaïn höõu laø söï vöôït khoûi Thôøi-Khoâng laøm cho Taâm trôû neân trong saùng thanh thaûn, töùc laø giaûi thoaùt khoå ñau, nhaân quaû, luaân hoài.
6. Kinh Duy Ma Caät (Phoå Nguyeät)
Trong phaåm Vaên Thuø Sö Lôïi thaêm bònh Duy Ma Caät ;
...Ngaøi Vaên Thuø Sö Lôïi vaøo nhaø oâng Duy Ma Caät roài, thaáy trong nhaø troáng roãng khoâng coù vaät chi, chæ coù moät mình oâng naèm treân giöôøng maø thoâi. Khi aáy oâng Duy Ma Caät chaøo raèng:
- Quí quaù thay ! Ngaøi Vaên Thuø Sö Lôïi môùi ñeán ! Töôùng khoâng ñeán maø ñeán, töôùng khoâng thaáy maø thaáy.
Vaên Thuø Sö Lôïi noùi:
- Phaûi ñaáy, cö só ! Neáu ñaõ ñeán thì khoâng ñeán, neáu ñaõ ñi thì khoâng ñi. Vì sao? Ñeán khoâng töø ñaâu ñeán, ñi khoâng ñi ñeán ñaâu, heå coù thaáy töùc laø khoâng thaáy. Thoâi vieäc ñoù haõy ñeå ñoù...
†Töôùng khoâng ñeán: Töôùng ñeán töø A 1 ñeá A 2 theo thôøi gian huyeãn hoùa töôùng roài. Ñoäng taùc ñang ñeán (töôùng ñeán) noái tieáp nhöõng ñieåm saùt na sanh dieät, khoâng theå naém baét ñöôïc.Ngay luùc ñeán laø khoaûnh khaéc hieän taïi ta nhìn thaáy caùi "ñeán". Nhaän thöùc ngay thöïc taïi ñieåm trong ñoäng taùc ñang ñeán luùc ñoù vaø taïi ñoù (moät ñieåm ôû saùt na). Neân caùi thaáy ñeán"thaät" laø ôû ñieåm ñeán hieän höõu ñoù maø thoâi. Coøn töôùng ñeán töø A 1 ñeán A 2 (quaù khöù), töôùng aáy ñaõ huyeãn hoùa roài, khoâng thaät. Thöïc Taïi Ñieåm ñoù laø Trung Ñaïo, laø Taùnh Giaùc. Taùnh giaùc (thaáy) ñoù ôû trong traïng thaùi voâ thôøi khoâng. Cuõng nhö theá, töôùng ñi, ñi ñeán ñaâu (töông lai), cuõng khoâng thaät, chæ thaáy caùi "ñi" ngay ôû khoaûnh khaéc hieän höõu.
Do ñoù Vaên Thuø Sö Lôïi ñaùp: Ñaõ ñeán (quaù khöù) thì caùi ñeán khoâng thaät, ñaõ ñi thì caùi ñi khoâng thaät, ñaõ thaáy thì caùi thaáy khoâng thaät. Vì ñeán khoâng töø ñaâu ñeán (khoâng xaùc ñònh), ñi thì khoâng ñi ñeán ñaâu (khoâng xaùc ñònh), coøn coù thaáy thì khoâng coøn thaät thaáy ñoái töôïng ñoù nöõa,"Saéc töùc thò khoâng".
Toùm laïi, trong kinh Duy Ma Caät Sôû Thuyeát,Tri thöùc nguyeân thuûy (Chôn taâm) ñöôïc hieån loä baèng nhaän thöõc thöïc taïi moät caùch toaøn dieän khoâng theâm khoâng bôùt (Taùnh) qua quaù trình tueä tri thöïc taïi ñieåm trong ñoäng taùc ñang laø (Töôùng). Töôùng vaø Taùnh khoâng hai. Cuõng laø phaùp moân baát khaû tö nghò.
7. Kinh Baùt Nhaõ (Phoå Nguyeät)
Ñaïc ñieåm cuûa Trí Baùt Nhaõ ôû ñaây ñöôïc chuù troïng qua caáu truùc: chuû theå vaø ñoái töôïng quan saùt vôùi Lyù Chôn Khoâng Voâ Ngaïi.
a) Chuû theå quan saùt:
Quaùn Töï Taïi Boà Taùt haønh thaâm Baùt Nhaõ Ba La Maät Ña thôøi, chieáu kieán nguõ uaån giai khoâng, ñoä nhaát theá khoå aùch.
Quaùn Töï Taïi Boà Taùt, chuû theå quan saùt hay haønh giaû, trong quaù trình tueä tri saâu saéc (Trí quan saùt) môùi thaáy ñöôïc nguõ uaån ñeàu khoâng neân vöôït qua moïi khoå aùch.
Khoâng ôû ñaây laø hai giai taàng thöïc taïi cuûa Taùnh Khoâng. Taùnh Khoâng thöù nhaát laø Töôùng Khoâng cuûa nguõ uaån (dung theå Khoâng cuûa nguõ uaån chieám trong khoâng gian laø baøo aûnh) hoäi tuï ôû trong taâm thöùc qua luïc caên; maø Nhö-Laø-Tính Theå cuûa Ñoái Töôïng quan saùt vaø Tính- Theå cuûa Chuû Theå quan saùt laø moät, neân Töôùng Khoâng ñoù coi nhö Nhö-Laø-Töï -Tính Tuyeät Ñoái, laø Hö Khoâng. Taùnh Khoâng thöù hai laø khoâng thaät laø chuùng noù nöõa, laø thöïc taïi giaû laäp do lòch trình huyeãn hoùa nguõ uaån theo thôøi gian. Cho neân suy xeùt kyõ thì thaáy roõ moïi khoå aùch (laø quaù khöù)-khi ôû theå khoâng tuyeät ñoái (hö khoâng)- khoâng theå chaïm vaøo hö khoâng ñöôïc duø hieän taïi hay quaù khöù. Coøn thöïc taïi giaû laäp, khoå aùch quaù khöù thì hieän taïi khoâng coøn nöõa. Söï ñau khoå ñaõ qua ñi, chuùng ta chæ coøn vöông vaán trong kyù öùc vaø luoân laäp laïi baèng aûo giaùc aâm vang trong taâm thöùc maø thoâi. Vaêy khi haønh thaâm Trí Baùt Nhaõ môùi thaáy thöïc töôùng cuûa nguõ uaån laø Taùnh Khoâng, neân hieän taïi khoâng coù khoå aùch naøo coøn vì vaäy ñaõ vöôït khoûi khoå aùch roài ñoù.
b). Ñoái töôïng quan saùt:
Xaù Lôïi Töû! Saéc baát dò Khoâng, Khoâng baát dò Saéc; Saéc töùc thò Khoâng, Khoâng töùc thò Saéc. Thoï, Töôûng, Haønh, Thöùc dieäc phuïc nhö thò.
+ Saéc khoâng khaùc Khoâng, Khoâng khoâng khaùc Saéc:
Saéc vaø dung theå Khoâng cuûa Saéc laø moät, cho neân Saéc khoâng khaùc töôùng Khoâng cuûa noù, vaø töôùng Khoâng cuûa Saéc khoâng khaùc Saéc. Vì Saéc chieám cöù khoâng gian vaø khoâng gian dung chöùa Saéc khaén khít nhau nhö moät, cho neân dung theå khoâng cuûa Saéc vaø Saéc laø moät. Khoâng naày Töï Tính Tuyeät Ñoái.
+ Saéc bieán thaønh Khoâng, Khoâng bieán thaønh Saéc:
Thí duï: Ta nhìn Saéc ôû thôøi ñieåm T1 thì qua t2 (1 saùt na), ta thaáy Saéc ôû T1 khoâng coøn thaät laø Saéc ôû T2 nöõa. Nhöng ôû T2 ta vaãn thaáy Saéc ôû T2 laø thaät, duø ôû T2 xem Saéc ôû T1 khoâng thaät. Chaúng haïn, oâng A ôû T1, qua T2 thì laäp töùc OÂ A theâm (T2-T1) tuoåi neân OÂ. A ôû T2 khoâng phaûi laø OÂ A ôû T1. Tuy nhieân, duø OÂ A ôû T1 khoâng thaät laø OÂ A ôû T2, nhöng ôû T2 ta vaãn thaáy OÂ A ôû T2 laø thaät. Ñoù laø lòch trình huyeãn hoùa cuûa Saéc qua Trí phaân bieät, hay Saéc vaø Khoâng ñeàu coù Töï Tính Tuøy Thuoäc (theo thôøi gian). Roài ñeán Thoï, Töôûng, Haønh, Thöùc gioáng nhö vaäy.
Theo trieát lyù Duy Thöùc, chieáu kieán nguõ uaån giai khoâng, laø tieán trình Tri Thöùc Ñuùng Thöïc Töôùng cuûa nguõ uaån hay vaïn phaùp. Tri thöùc ñuùng chuû tri sai laàm ñoù laû Töï Giaùc. Nguõ uaån hay ñoái töôïng quan saùt laø nhöõng thöïc taïi giaû laäp. Tri Thöùc ñuùng töï tính giaû laäp cuûa nguõ uaån hay ñoái töôïng laû giaûi thoaùt khoûi nhaân duyeân chaèng chòt, luaân hoài, sanh dieät cuûa nguõ uaån hay ñoái töôïng, hay tha nhaân noùi chung, töùc laø Giaùc Tha. Vaêy Tri Thöùc Ñuùng Thöïc Töôùng cuûa vaïn phaùp laø con ñöôøng giaûi thoaùt moïi raøng buoäc, sai laàm, nhaân duyeân, sanh dieät, khoå ñau ñeå ñeán bôø Giaùc Ngoâ Nieát Baøn tòch tònh. Ñoù cuõng laø con ñöôøng Töï Giaùc vaø Giaùc tha.
8. Kinh Hoa Nghieâm (Thích Trí Tònh)
Kinh naûy goò ñuû laø "Ñaïi-Phöông-quaûng Phaät Hoa-Nghieâm", ta quen goïi laø Kinh Hoa- Nghieâm.
Noäi dung cuûa Kinh naøy ñöùng treân caûnh giôùi baát-tö-nghì giaûi thoaùt, chö phaùp-thaân Ñaïi-Só thöøa oai thaàn cuûa ñöùc Phaät tuyeân döông coâng-ñöùc cuøng caûnh giôùi cuûa chö Phaät vaø xöông minh nhôn haïnh xöùng taùnh baát-tö-nghì cuûa chö ñaïi Boà-Taùt.
Kinh Hoa-Nghieâm naøy ñaõ hoaøn toaøn ôû trong laûnh vöïc xöùng taùnh baát-khaû-tö-nghì giaûi thoaùt maø xöông minh, neân moãi lôøi moãi caâu trong Kinh naøy laáy toaøn theå phaùp-giôùi taùnh laøm löôïng. Ñaõ laø toaøn theå phaùp-giôùi taùnh neân taát caû Giaùo, Lyù, Haïnh, Quaû nôi ñaây ñeàu dung thoâng voâ-ngaïi, neân cuõng goïi laø voâ-ngaïi phaùp-giôùi.
Töøng böïc cöùu caùnh cuûa voâ ngaïi phaùp-giôùi laø Söï söï voâ ngaïi choã chöùng nhaäp hoaøn toaøn cuûa chö Phaät maø chö phaùp-thaân Boà-Taùt thôøi ñöôïc töøng phaàn.
Muoán hieåu thaáu phaàn naøo caûnh giôùi treân ñaây, ngöôøi hoïc ñaïo caán phaûi bieát roõ boán phaùp-giôùi, boán caáp böïc maø chö ñaïi-thöøa Boà-Taùt tuaàn töï tu chöùng:
1. Lyù voâ-ngaïi phaùp giôùi
2. Söï voâ-ngaïi phaùp-giôùi
3. Lyù söï voâ-ngaïi phaùp giôùi
4. Sö-söï voâ-ngaïi phaùp giôùi
Lyù töùc laø chôn-lyù thaät-taùnh, laø theå taùnh chôn thaät cuûa taát caû phaùp, neân cuõng goïi laø phaùp-taùnh, hay phaùp-giôùi-taùnh, chôn-nhö-taùnh. Taát caû phaùp trong vuõ truï ñeàu ñoàng moät theå taùnh chôn thaät aáy. Theå-taùnh aáy dung thoâng voâ-ngaïi, neân goïi laø 'Lyù voâ-ngaïi phaùp-giôùi'. Ngöôøi chöùng ñöôïc lyù voâ-ngaïi naøy chính laø böïc thaønh-töïu caên-boån-trí, maø baét ñaàu döï vaøo haøng phaùp-thaân Boà-Taùt.
Taát caû phaùp 'Söï ñeàu ñoàng moät theå-taùnh chôn-thaät, töùc laø ñoàng laáy phaùp-taùnh laøm töï-theå. Toaøn-theå 'Söï laø phaùp-taùnh, maø phaùp-taùnh ñaõ vieân-dung voâ-ngaïi, thôøi toaøn theå söï cuõng voâ-ngaïi, neân goïi laø 'Söï voâ-ngaïi phaùp-giôùi'. Ngöôøi chöùng ñöôïc phaùp-giôùi naøy chính laø böïc phaùp-thaân Boà-Taùt thaønh-töïu sai-bieät-trí (cuõng goïi laø quyeàn-trí, tuïc-trí, haäu-ñaéc-trí).
Lyù laø theå-taùnh cuûa 'Söï '(taát caû phaùp), 'Söï laø hieän töôïng cuûa 'Lyù-taùnh'. Vaêy thôøi lyù-taùnh töùc laø lyù-taùnhcuûa söï, coøn söï laïi laø söï töôùng cuûa lyù-taùnh. Chính Lyù-taùnh laø toaøn-söï, maø taát caû laø toaøn Lyù-taùnh, neân goïi laø 'Lyù-söï voâ-ngaïi phaùp-giôùi'. Ngöôøi chöùng ñöôïc lyù-söï phaùp-giôùi naøy thôøi laø baäc phaùp-thaân Boà-Taùt ñoàng thôøi hieån phaùt caû hai trí (caên-boån-trí vaû sai-bieät-trí).
Taát caû söï ñaõ toaøn ñoàng moät theå-taùnh maø theå-taùnh thôøi dung-thoâng khoâng phaân chia rieâng khaùc, neân baát luaän laø moät söï naøo cuõng ñeàu dung nhieáp taát caû söï, vaø cuõng ñeàu töùc laø taát caû söï, moät söï nhieáp vaø töùc taát caû söï,, taát caû söï nhieáp vaø töùc moät söï. Theá laø söï-söï voâ-ngaïi töï-taïi, neân goïi laø 'Söï-söï voâ-ngaïi phaùp-giôùi'. Ngöôøi chöùng ñöôïc Söï-söï phaùp-giôùi naøy töùc laø böïc phaùp-thaân Boá-Taùt thaønh-töïu nhöùt-thieát-chuûng-trí. Vieân-maõn trí naøy chính laø Ñaáng Voâ-Thöôïng-Giaùc (Phaät Theá Toân).
Söï-söï voâ-ngaïi phaùp-giôùi dung-thoâng töï-taïi, noäi dung cuûa toaøn boä Kinh Hoa-Nghieâm, ñöôïc chöùng minh treân toaøn theå vaên-kinh naøy. Nay xin löôïc daãn moät vaøi ñoïan vaên roõ nhöùt ñeå chö hoïc-giaû tieän tham cöùu.
Söï-söï laø taát caû söï hoaëc laø taát caû phaùp, töùc laø toaøn theå khoâng-gian vaø thôøi-gian.
Trong baøi 'Thay Lôøi Töïa", HT Thích Ñöùc Nieäm ñaõ nhaän ñònh raèng tö töôûng Hoa Nghieâm trình baøy vaïn phaùp do taâm sanh. Taâm laø thöïc theå cuûa vaïn phaùp. Taâm voïng thì vaïn phaùp hoaït hieän sai bieät hình hình saéc saéc, truøng truøng duyeân khôûi, caùi naøy coù caùi kia coù vaø ngöôïc laïi, nhö löôùi ñeá chaâu. Taâm chôn thì phaùp giôùi taùnh vôùi Taâm laø moät, vaïn phaùp ñoàng nhaát theå. Taâm thanh tònh thì thaâu ñaït chôn lyù Phaät taùnh, suoát thoâng phaùp giôùi voâ ngaïi, theå nhaäp baát tö nghì giaûi thoaùt haïnh moân. Kinh Hoa Nghieâm, ñöùc Phaät chæ cho chuùng sanh thaáu roõ coäi nguoàn cuû xum la vaïn töôïng do meâ thöùc voïng töôûng nghieäp duyeân hình thaønh, caùc phaùp hieän haønh trong vuõ truï laø huyeãn hoùa, nhö hoa trong göông, nhö traêng trong nöôùc. Taát caû vaïn phaùp trong phaùp giôùi ñeàu töø Taâm sanh. Taâm truøm khaép caû phaùp giôùi.Taát caû vaïn höõu vuõ truï coù theå naèm troïn trong haït caûi. Haït caûi coù theå thaâu nhieáp taát caû vuõ truï vaïn phaùp. Theå taùnh cuûa Taâm nhieáp thaâu taát caû. Taát caû laø moät, moät laø taát caû. Ñoù laø baûn taùnh voâ ngaïi cuûa Taâm. Baûn taùnh chôn taâm suoát thaâu vaïn phaùp höõu tình vaø voâ tình; laáy toaøn theå phaùp giôùi taùnh laøm löôïng; laáy xöùng taùnh baát tö nghì voâ ngaïi giaûi thoaùt laøm theå. Ñoù laø yù nghóa caên coát cuûa Kinh Hoa Nghieâm.( Vieät dòch: Haân-Tònh Tyø-Kheo Thích Trí Tònh, Raèm thaùng Hai 2508)Bôûi theá, neáu Kinh Ñaïi Baùt Nhaõ tieâu bieåu cho tö töôûng Phaät Phaùp ñaïi thöøa veà lyù chôn khoâng voâ ngaïi, thì Kinh Hoa Nghieâm ñaïi bieåu cho tö töôûng Phaät Phaùp ñaïi thöøa veà lyù höõu hoùa duyeân danh cuûa vaïn phaùp.
Ngoaøi ra Kinh Hoa Nghieâm coøn laø moät thoâng ñieäp, moät baøi hoïc phong phuù sinh ñoäng muoân ñôøI, trao gôûi cho haønh giaû coù taâm höôùng thöôïng ñaïi thöøa, tu laø caàn phaûi hoïc phaû haønh qua hình aûnh Thieän Taøi ñoàng töû tham baùi caàu hoïc ñaïo vôùi naêm möôi ba vò thieän tri thöùc, laø baèng chöùng cho ta thaáy raèng tu hoïc ñaïo boà-ñeà ñieàu tieân quyeát caàn phaûi khaéc phuïc noäi taâm coáng cao ngaõ maïn, duïc voïng loaïn töôûng, ngoaøi thaân khieâm cung caàu tieán haønh trì phöông phaùp Hoa Nghieâm tuyeät ñænh, tìm chaân sö lieãu ngoä môùi mong hieån loä ñöôïc Phaät taùnh chôn taâm cuûa mình.
Neân nghieân taàm yù nghóa cuûa Kinh Hoa Nghieâm laø khai môû quang loä trôû veà baûn taùnh chôn taâm thanh tònh saùng suoát thöôøng nhieân; laø bieát ñöôïc töï theå cuûa caùc phaùp hieän haønh trong theá giôùi vuõ truï; laø thaáu suoát coäi nguoàn sanh sanh hoùa hoùa cuûa höõu tình vaø voâ tình chuùng sanh; laø quaùn chieáu bí yeáu maät nghóa vieân dung töông quan cuûa taâm vaø caûnh, ñeå roài töø ñoù coù theå thoâng trieät lyù vieân dung voâ ngaïi chuû vaø khaùch cuûa vaïn phaùp, hieän haønh sanh hoùa, trong duyeân töông nhôn quaû, töông sanh töông dieät. Taát caû vaïn phaùp toaøn trieät aûnh hieän treân ñaøi göông chôn nhö theå taùnh. Theá neân, thoï trì Kinh Hoa Nghieâm laø böôùc vaøo phöông tieän caàu tu hoïc ñaïo, laø nhaân toá ñaëc thuø hy höõu ly voïng hoaøn chôn... (1988)
Töø caùc kinh caên baûn, caùc Phaùp moân Thieàn, Tònh vaø Maät ra ñôøi, tuy hình thöùc khaùc nhau, töïu trung cuõng ñeàu aùp duïng moät nguyeân taéc laø thöïc hieän Nhaát taâm vaø giaûi phoùng moïi taïp nhieåm cuûa doøng Taâm thöùc.
Vaø vaân vaân...
a).Thieàn Toâng (Thích Thanh Töø)
1) Ñoán ngoä tieâm tu
Thieàn toâng quan nieäm raèng Giaùc Ngoä Thöôïng laø Tri Höõu ñoái phoù vôùi Voâ Minh Haï. Bôûi queân (meâ) taùnh giaùc neân nieäm khôûi vaø chaáp ngaõ sai laàm. ÔÛ ñaây giaùc ngoä laø nhaõn ra mình coù taùnh giaùc. Taùnh giaùc laø chôn thaät, laø vónh cöõu, laø hieän höõu vaø cuõng chính laø baûn theå cuûa mình (ñaïi ngaõ). Taùnh giaùc naøy mang nhieàu teân tuøy coâng duïng cuûa noù. Veà phöông dieän, thöôøng bieát roõ raøng (lieãu lieãu thöôøng tri) moät caùch chôn thaät, goïi laø Chôn Taâm, thaät theå thaân taâm maø khoâng töôùng maïo, goïi laø Phaùp Thaân, haèng giaùc khoâng meâ goïi laø Boà Ñeà, vónh vieãn khoâng sanh khoâng dieät goïi laø Nieát Baøn, chôn lyù tuyeät ñoái khoâng baøn noùi ñeán ñöôïc goïi laø Ñaïo. Theå chôn thaät khoâng ñoå thaygoïi laø Chôn Nhö, caùi ta chôn thaät ngaøn ñôøi goïi laø Baûn Lai Dieän Muïc... Queân taùnh giaùc laø meâ, nhaän ra mình coù taùnh giaùc laø ngoä. Bieát coù taùnh giaùc cuûa chính mình goïi laø laø Tri Höõu.
Cho neân Thieàn Toâng öùng duïng giaùc ngoä tri höõu ñeå tu. Tri höõu laø bieát mình coù taùnh giaùc. Taùnh giaùc töùc laø oâng chuû thöïc cuûa mình. Queân taùnh giaùc laø ñaõ maát oâng chuû, chính laø maát mình, soáng maø maát mình hay khoâng bieát mình soáng, khoâng phaûi voâ minh laø gì? Ñoái trò caùi voâ minh Meâ naøy, Thieàn sö haèng nhôù tôùi oâng chuû tôùi oâng chuû cuûa mình. Loùi nhôù oâng chuû baèng caùch, saùu caên tieáp xuùc vôùi traàn maø khoâng chaïy theo saùu traàn, haèng soáng vôùi saùu ñöôøng haøo quang saún coù cuûa mình. Cho neân noùi "thaáy saéc khoâng dính saéc, nghe tieáng khoâng keït tieáng". Bôûi thöôøng soáng vôùi oâng chuû cuûa mình, neân ngoaøi khoâng bò saùu traàn quyeán ruû, trong khoâng bò phaùp traàn cuoán loâi. Ñoù laø choã "taâm nhö neân caûnh nhö". Ñoù laø ñoán ngoä tieäm tu.
2.Tieäm tu ñoán ngoä
1/- Toaï thieàn khaùn coâng aùn hay thoaïi ñaàu
Phöông phaùp tu naày goïi laø "laáy ñoäc tröø ñoäc". Vì coù moät nghi vaán trong ñaàu thì moïi voïng töôûng ñeàu laëng maát. Cho neân ngöôøi khaùn coâng aùn hay thoaïi ñaàu, phaûi tin töôûng tuyeät ñoái thaày mình ñeán thoï giaùo, oâng daïy moät caâu nhö "tröôùc khi cha meï chöa sanh laø gì" v.v..., lieàn phaûi soáng cheát vôùi caâu aáy, cho ñeán ngaøy ngoä ñaïo môùi thoâi. Khi khaùn thoaïi, neân ñeà khôûi caâu thoaïi ñaàu leân, sau chöõ gì? Moät söùc maïnh nghi keùo daøi im laëng, khi söùc nghi yeáu daàn lieàn ñeà khôûi nöõa, cöù nhö theá maõi. Caâu noùi ñaët thaønh nghi vaán laø thoaïi, caùi nghi keùo daøi im laëng laø ñaàu. Hay noùi caùch khaùc hôn, tröôùc khi chöa ñaët nghi vaán laø ñaàu, nghi vaán daáy leân laø thoaïi. Chuû yeáu duøng caùi nghi ñaäp cheát moïi voïng töôûng. Khi caùi nghi ñaõ thaønh khoái, khoûi caàn khôûi maø luùc naøo cuõng nghi, goïi laø 'nghi tình'. Moät khi khoái nghi tan vôõ ra laø ngoä ñaïo. Theá neân noùi "ña nghi ña ngoä". Song tu khaùn thoïai ñaàu phaûi gan daï cheát soáng vôùi caâu mình nhaän nôi thaày, cho ñeán ngoä ñaïo, khoâng ñöôïc hoïc kinh saùch hay hay lyù luaän gì caû. Tu khaùn thoaïi ñaàu, khi toïa thieàn khaùn thoaïi ñaàu, luùc ra ngoaøi hoaëc laøm coâng taùc cuõng vaãn khaùn thoaïi ñaàu, khoâng ñoåi thay phaùp naøo khaùc.
2/. Toïa thieàn bieát voïng (tri voïng)
Thieàn giaû öùng duïng phaàn giaùc ngoä haï ñeå tu. Khi toïa thieàn ñuùng phaùp roài, thieàn giaû ñeå taâm vaéng laëng vöøa coù voïng töôûng daáy leân lieàn "bieát voïng khoâng theo". Neáu ñeå voïng töôûng quaù maïnh, bieát voïng maø vaãn coøn loâi ñi, thieàn giaû neân thaáy voïng aáy voán khoâng, noùi quaû quyeát raèng "maày laø khoângâ€. Neáu duøng chöõ khoâng maø trò chöa noãi, thieàn giaû phaûi quôû maéng noù, baûo "vì maày neân nhieàu ñôøi phaûi chòu luaân hoài, giôø ñaây maày muoán xuoáng ñòa nguïc hay sao?â€. Ñoù laø loái muïc ñoàng duøng roi ñeå trò con traâu ngoå nghòch. Nhöõng suy tö nghó töôûng daáy leân cuõng bieát giaû khoâng theo.. Neáu coù laøm vieäc thì laáy vieäc laøm aáy laøm choã truï taâm, khoâng cho voïng töôûng daãn ñi nôi khaùc. Laëng leû trong vieäc laøm, khoâng ñeå chuù voïng beùn maûng ñeán trong ñaàu. Cöù theá haèng tu trong vieäc laøm, haèng tu trong luùc raûnh roåi, haèng tu khi toïa thieàn. Khoâng theo voïng töôûng laø phaù ngaõ chaáp veà taâm, bieát thaân duyeân hôïp hö giaû laø phaù ngaõ chaáp veà thaân.
b.1. Phaùp Moân Nieäm Phaät. (Tònh Ñoä, HT. T.Thieän Hoa)
Phöông phaùp tu veà Cöïc laïc coù nhieàu loái, nhöng khoâng ngoaøi caùc phaùp nieäm Phaät. Ñaây löôïc keå boán phaùp nieäm Phaät:b.1.1. Trì danh nieäm Phaät
Trì danh nieäm Phaät töùc laø giöõ moät loøng nhôù nghó danh hieäu Phaät, laø nieäm "Nam moâ A Di Ñaø Phaät ". Khi ñi, ñöùng, naèm, ngoài, aên, uoáng cuõng nieäm. Nieäm töø buoåi mai khi môùi thöc daäy, cho ñeán buoåi toái, tröôùc khi ñi nguû. Nieäm suoát caû ngaøy khoâng xen hôû. Khi gaàn ñi nguû, ngoài xeáp baèng baùn giaø hay kieát giaø, chaép tay maø nguyeän raèng:
"Con tin lôøi cuûa ñöùc Phaät A Di Ñaø, giöõ moät loøng nieäm danh hieäu Ngaøi, nguyeän ñôøi naày, bao nhieâu toäi chöôùng thaûy ñeàu tieâu saïch, ñeán khi laâm chung ñöôïc Phaät vaø caùc vò Boà Taùt, ñeán tieáp daãn chuùng con veà Cöïc laïc.
b.1.2. Tham cöùu nieäm Phaät
Phaùp nieäm Phaät töông tôï phaùp trì danh, nhöng maø coù khaùc nghóa, laøm moâi mieäng khoâng ñoäng, nieäm khoâng ra tieáng, maø trong tö töôûng coù nieäm Phaät.
Khi nieäm coù tieáng thì xeùt tieáng aáy töø ñaâu maø sanh ra. Ñeán khi heát nieäm khoâng nghe nöõa, thì xeùt tieáng aáy coi noù ñi vaøo choã naøo. Xeùt cho bieát choã sinh ra, choã trôû veà laø ñaõ ñöôïc moät phaàn coâng phu khaù cao roài, cöù giöõ nhö theá maø nieäm, ñöøng cho taùn loaïn, thì chaéc coù ngaøy minh taâm kieán taùnh.
b.1.3. Quaùn töôûng nieäm Phaät
Laø quaùn töôûng hình dung ñöùc Phaät aø ôû tröôùc maét ta, mình cao moät tröôïng saùu thöôùc, ñöùng treân hoa sen, vaø quaùn thaân ta cuõng ngoài treân hoa sen, chaép tay haàu Phaät. Phaät thaáy ta, ta thaáy Phaät. Quaùn nhö thss laâu ngaøy, ñi, ñöùng, naèm, ngoài, nhaém maét, môû maét ñeàu thaáy Phaät, töùc laø phaùp quaùn ñaõ thuaàn thuïc.
b.1.4. Thaät töôùng nieäm Phaät
Thaät töôùng nieäm Phaät laø nieäm Phaät hôïp vôùi chaân taâm. Vì taát caû caùc phaùp ñeàu do taâm bieán hieän, bôûi taâm bieán hieän, neân töôùng noù ñeàu laø hö voïng (phaøm sôû töôùng, giai thò hö voïng), duy coù chaân taâm laø chaân thaät, khoâng sinh, khoâng dieät; khoâng chöù, khoâng lai, xöa nay thanh tònh bình ñaúng nhö nhö, khoâng hö voïng, khoâng bieán dieät, cho neân môùi goïi laø thaät töôùng.
Ba phaùp nieäm Phaät tröôùc thuoäc veà Söï, coù taùnh caùch tieäm tu vaø tieäm quaùn. Ñeán phaùp thöù tö naày, laø thuoäc veà Lyù taùnh, cao sieâu hôn caû. Nieäm Phaät ñeán ñaây, môùi hoaøn toaøn roát raùo, môùi ngoä taùnh mình laø Phaät A Di Ñaø, taâm mình laø caûnh Tònh ñoä.
Nhöng chuùng ta phaûi luoân luoân nhôù raèng: nhôø coù Söï môùi hieån ra Lyù. Trôùc heát cuõng do Trì danh nieäm Phaät, Quaùn töôûng nieäm Phaät v.v...nhôø loái duïng coâng tu ba phaùp tröôùc, ñeán luùc thuaàn thuïc khoâng coøn thaáy coù mình laø ngöôøi nieäm Phaät vaø Phaät laø moät vò mình nieäm, chæ coøn coù moät chôn taùnh vöøa yeân laëng, vöøa chieáu soi khoâng naêng, khoâng sôû, khoâng bæ, khoâng thöû, khoâng höõu, khoâng voâ. Choã naøy chính nhö trong Kinh töù Thaäp Nhò Chöông, Phaät noùi: "Nieäm ñeán choã voâ nieäm"; hay trong kinh A Di Ñaø noùi: "Ñöôïc nhöùt taâm baát loaïn
b.2 Pheùp Nieäm Phaät Baèng Ba Töï Tính (Phoå Nguyeät)
b2.1- Nieäm Phaät baèng Töôùng.
Nieäm ra tieáng laø theå hieän taùc ñoäng cuûa caên traàn. Mieäng nieäm ra tieáng luïc töï, caên tai nghe tieáng luïc töï. Khi ta ñoïc luïc töï ít ra ta ñaõ nghe tieáng luïc töï phaùt ra vaø caên tai ta nghe, ñoù laø ñoäng taùc vaïch soùng giöõa doøng taâm thöùc maø naém baét luïc töï. Khi ta theo doõi tieáng luïc töï laø ta taäp trung vaøo tieáng ñoïc ñoù, doøng taâm thöùc ngoaøi luïc töï ñaõ phuû ñònh (tha tính khoâng); nghóa laø khi ta nieäm Phaät laø moïi voïng töôûng taïm thôùi khoâng quaáy roái trong taâm ta, duø khoâng hoaøn toaøn ngaên chaän heát taâm vieân yù maõ, ít ra ta ñaõ thanh loïc phaàn yù töôûng vaån vô vaø laøm cho taâm bôùt voïng ñoäng. Nieäm Phaät theo Caên Traàn laø loái chuû theå taùc ñoäng vôùi ñoái töôïng laø traàn laø hieän töôïng (töôùng) ôû ngoaø taâm. Ñoái töôïng ngoaøi laø moät thöïc taïi giaû laäp, noù khoâng coù töï tính vaø khoâng chaéc chaén, hay thay ñoåi neân noù deã bò voïng töôûng xen vaøo.
b.2.2.- Nieäm Phaät baèng Thöùc.
Khi ta nieäm luïc töï thaàm trong taâm, tieáng ñöôïc thaàm hoäi chæ laøTöôûng Thöùc. Maëc duø töôûng thöùc cuõng ôû trong taâm ñöôïc yù taùc ñoäng ñeå töôûng nieäm cuõng cuøng ôû chung moät taâm, vaø daàu cho töôûng thöùc vaø yù taùc ñoäng chung doøng nhaát nguyeân, nhöng noù cuõng chæ laø töôûng thöùc cuûa luïc töï laø moät thöïc taïi tuøy thuoäc ôû chung doøng nhaát nguyeân töông ñoái maø thoâi. Taùc duïng cuûa caùch nieäm Phaät naày laø ôû choã xaâm nhaäp, taäp trung vaø xoaùy saâu trong doøng taâm thöùc ñang troâi chaûy maø laøm noåi baät luïc töï ñeå phaù tan ñaùm maây môø cuûa taâm trí. Lôïi ích thì nhieàu hôn nieäm baéng tieáng vì thuaän trong töù oai nghi vaø khi ñi nguû.
b.2.3.- Nieäm Phaät baèng Trí.
Thaät söï nieäm Phaät baèng Trí laø chæ duøng hai caùch nieäm Phaät treân roài chuyeån thaønh trí. Vì nieäm Phaät baèng caên traàn thöùc laø nieäm thöïc taïi giaû laäp, vaø nieäm Phaät baèng thöùc laø nieäm thöïc taïi tuøy thuoäc, taát caû hai pheùp treân chæ nieäm theo boùng daùng (thöùc) cuûa luïc töï maø thoâi. Töø thöïc taïi giaû laäp hay tuøy thöoäc ta chuyeån thaønh trí töùc thöïc taïi tuyeät ñoái. Trí laø caùi bieát cuûa taâm noù toaøn dieän vaø thöôøng haèng, nhieàu hôn caùi bieát cuûa caên traàn hay caên thöùc vì bò giôùi haïn ôû caùc caên. Vaêy khi ta nieäm luïc töï ra tieáng hay nieäm thaàm, bieát ta ñang nieäm. Bieát (cuûa Trí)) caùi mình bieát (cuûa Caên), töùc laø Tri Thöùc Ñuùng (Trí) caùi tri thöùc sai laøm cuûa nhò nguyeân (chuû khaùch) laø ñaõ giaûi thoaùt moïi phieàn naõo khoå ñau.
c).Maät Toâng- Phaùp Nieäm Chuù (Sogyal Rimpoche, Trí Haûi dòch)
Chuùng ta caàn tìm hieåu hai thaàn chuù noåi tieáng nhaát cuûa Taây Taïng laø thaàn chuù Padmasambhava, goïi laø thaàn chuù kim cang thöôïng sö (Vajra Guru Mantra):OM AH HUM VAJRA GURU PADMA SIDDNi HUM, vaø thaàn chuù cuûa Quaùn Theá AÂm, vò Phaät cuûa loøng bi maãn, OM MANI PADME HUM. Hai thaàn chuù naày cuõng nhö phaàn ñoâng thaàn chuù, ñeàu baèng phaïn ngöõ, coå ngöõ thieâng lieâng cuûa AÁn Ñoä. (Trích trong Taïng thö Soáng Cheát, tr 522-528)
Thaàn Chuù Kim Cang Thöôïng Sö:
Thaàn chuù naày ñöôïc giaûi thích caên cöù lôøi giaûng daïy cuûa hai ngaøi Dudjom Rinpoche vaø Dilgo Rinpoche.
OM AH HUM - Nhöõng aâm Om Ah Hum coù nghóa ngoaøi, nghóa trong vaø nghóa maät. Nhöng ôû moãi taàng nhö vaäy, Om ñeàu tieâu bieåu cho thaân. Ah lôøi vaø Hum laø yù. Caû ba aâm tieâu bieåu naêng löïc aân suûng cuûa chö Phaät ñeå chuyeån hoùa thaân, lôøi, yù.
Theo nghóa ngoaøi, Om tònh hoùa moïi aùc nghieäp cuûa nhaân, Ah cuûa thaân, Ah cuûa lôøi, vaø Hum cuûa yù. Nhôø tònh hoùa thaân, lôøi, yù, Om Ah Hum ñem laïi aân suûng cuûa thaân, lôøi, yù chö Phaät... Khi ñoïc thaàn chuù naøy, laø ta tònh hoùa hoaøn caûnh cuõng nhö baûn thaân vaø nhöõng ngöôøi ôû trong ñoù.
Theo nghóa trong, Om tònh hoùa nhöõng huyeät ñaïo vi teá, Ah tònh hoùa noäi phong hay khí löïc, vaø Hum tònh hoùa chaát saùng taïo.
ÔÛ taàng möùc saâu hôn, Om Ah Hum bieåu tröng ba thaân cuûa Lieân Hoa Boä. Om laø Phaùp thaân, Phaät A Di Ñaø, Ñöùc Phaät cuûa aùnh saùng voâ löôïng;Ah laø Baùo thaân, Quaùn Theá AÂm, vò Phaät cuûa Taâm Ñaïi Bi; vaø Hum laø öùng hoùa thaân, Lieân Hoa Sanh. Ñieàu naày coù nghóa, trong tröôøng hôïp thaàn chuù naøy, caû ba thaân ñeàu theå hieän trong moät vò laø Padmasambhava, Lieân Hoa Sanh. VAJRA GURU PADMA Vajra ñöôïc ví nhö kim cöông, ñaù quí nhaát vaø cöùng nhaát. Cuõng nhö kim cöông coù theå caét baát cöù gì, maø chính noù thì khoâng gì phaù huûy ñöôïc, cuõng theá trí tueä baát nhò baát bieán cuûa chö Phaät khoâng bao giôø bò hoaïi hay bò phaù huûy bôûi voâ minh, vaø coù theå caét ñöôïc moïi voïng töôûng chöôùng ngaïi. Nhöõng ñöùc tính vaø hoaït ñoäng thaân, lôøi, yù cuûa chö Phaät coù theå laøm lôïi laïc höõu tình vôùi naêng löïc saéc beùn voâ ngaïi nhö kim cöông. Vaø cuõng nhö kim cöông khoâng tì veát, naêng löïc saùng choùi cuûa noù tuoân phaùt töø söï chöùng ngoä baûn chaát phaùp thaân cuûa thöïc taïi, baûn chaát cuûa Phaät A Di Ñaø.
Guru coù nghóa laø söùc naëng, chæ moät ngöôøi traøn ñaày ñöùc tin kyø dieäu, theå hieän trí tueä, hieåu bieát, töø bi vaø phöông tieän thieän xaõo. Cuõng nhö vaøng roøng laø loaïi kim naëng nhaát quí nhaát, cuõng theá nhöõng ñöùc khoâng loãi, khoâng theå nghó baøn cuûa baäc thaày laøm cho vò aáy khoâng ai vöôït qua ñöôïc, thuø thaéng hôn taát caû. Guru töông ñöông vôùi Baùo thaân vaø Quaùn Theá AÂm, vò Phaät cuûa Taâm Ñaïi Bi. Laïi nöõa, veà Padmasambhava (Lieân Hoa Sanh) giaûng daïy con ñöôøng maät toâng, bieåu töôïng laø Kim Cöông vaø nhôø thöïc haønh maät toâng maø Ngaøi ñaït giaùc ngoä toái thöôïng, cho neân Ngaøi ñöôïc bieát döôùi danh hieäu laø Kim Cöông Thöôïng Sö.
Padma hoa sen, coù nghóa laø Lieân Hoa Boä trong nguõ boä vaø nhöùt laø khía caïnh ngoân ngöõ giaùc ngoä cuûa chö Phaät aáy. Lieân hoa boä laø doøng hoï Phaät maø con ngöôøi thuoäc vaøo. Vì Padmasambhava laø öùng thaân tröïc tieáp cuûa Phaät A Di Ñaø, vò Phaät nguyeân uûy cuûa Lieân hoa boä, neân Ngaøi ñöôïc goïi laø Padma, hoa sen. Danh hieäu Lieân Hoa Sanh cuûa Ngaøi kyø thöïc aùm chæ caâu chuyeän Ngaøi sinh ra treân moät ñoùa sen nôû. Khi nhöõng aâm thanh Vajra Guru Padma ñi lieàn nhau, thì cuõng coù nghóa laø tinh tuùy vaø aân suûng cuûa Kieán, Thieàn, Haønh. Vajra nghóa laø tinh chaát cuûa chaân lyù baát khaû hoaïi, baát bieán, cuõng chaéc nhö kim cöông, maø chuùng ta caàu mong thöïc hieän ñöôïc trong Kieán cuûa chuùng ta. Guru tieâu bieåu tính chaát aùnh saùng vaø söï cao quí cuûa giaùc ngoä, maø ta caàu cho kieän toaøn trong thieàn ñònh cuûa mình. Padma tieâu bieåu bi maån, maø chuùng ta caàu theå hieän trong Haønh Ñoäng cuûa chuùng ta.
Vaäy nhôø tuïng ñoïc thaàn chuù naày maø ta nhaän ñöôïc aân suûng cuûa taâm giaùc ngoä, nhöõng ñöùc cao quí vaø loøng bi maãn cuûa Padmasambhava vaø taát caû chö Phaät.
SIDDHI HUM Siddhi laø thaønh töïu, ñaït ñeán, aân suûng vaø chöùng ngoä. Coù hai thöù thaønh töïu: töông ñoái vaø tuyeät ñoái. Nhôø nhaän ñöôïc aân suûng töông ñoái, taát caû chöôùng ngaïi trong ñôøi nhö bònh taät tieâu tröø, moïi thöù nguyeän toát ñöôïc thaønh töïu, nhöõng lôïi laïc nhö soáng laâu, tieàn cuûa taêng vaø moïi hoaøn caûnh ñeàu ñöôïc toát laønh, giuùp cho tu tieán vaø chöùng ngoä, traïng thaùi thöïc chöùng hoaøn toaøn cuûa ñaáng Lieân Hoa Sanh, ñeå töï lôïi vaø lôïi tha. Bôûi theá nhôø nhôù ñeán vaø caàu nguyeän vôùi nhöõng naêng löïc thaân, lôøi, yù cuûa Ngaøi, maø chuùng ta seõ ñöôïc nhöõng aân suûng töông ñoái vaø tuyeät ñoái. Siddhi Hum ñöôïc xem laø thaâu toùm vaøo taát caû aân suûng, nhö nam chaâm huùt saét. Hum tieâu bieåu taâm giaùc ngoä cuûa chö Phaät, vaø laø xuùc taùc thieâng lieâng cuûa thaàn chuù. Gioáng nhö tuyeân boá leân quyeàn naêng vaø chaân lyù cuûa thaàn chuù: Haõy laø nhö vaäy! Y Ù nghóa coát yeáu cuûa baøi laø chuù laø: Con trieäu thænh Ngaøi, ñaáng Kim Cang Thöôïng Sö, vôùi aân suûng cuûa Ngaøi, xin haõy ban cho con nhöõng thaønh töïu theá gian vaø xuaát theá gian.
Dilgo Khientse Rinpoche giaûi thích:
Möôøi hai aâm Om Ah Hum Vajra Guru Padma Siddhi Hum mang taát caû aân suûng cuûa möôøi hai boä kinh giaùo cuûa Phaät, tinh tuùy cuûa taùm möôi boán ngaøn phaùp moân. Bôûi theá tuïng moät laàn thaàn chuù Kim Cang Thöôïng Sö cuõng coù phöôùc nhö laø ñaõ ñoïc möôøi hai boä kinh ñieån vaø thöïc haønh caùc phaùp moân khaùc. Möôøi hai boä kinh ñieån laø phöông thöùc giaûi cöùu chuùng ta khoûi möôøi hai nhaân duyeân giam giöõ chuùng ta trong voøng sinh töû. Möôøi hai moùc xích naày laø guoàng maùy cuûa luaân hoài sanh töû laøm cho luaân hoài tieáp noái. Nhôø tuïng möôøi hai aâm naày cuûa thaàn chuù Kim Cang Thöôïng Sö, möôøi hai nhaân duyeân ñöôïc tònh hoùa, taåy saïch caáu ueá cuûa nghieäp caûm vaø giaûi thoaùt sanh töû.
Maëc duø ta khoâng theå troâng thaáy ñöùc Lieân Hoa Sanh, nhöng taâm giaùc ngoä cuûa Ngaøi ñaõ theå hieän döôùi hình thöùc thaàn chuù naøy, thaàn chuù naøy coù ñöôïc toaøn theå aân suûng cuûa Ngaøi, Bôûi theá khi baïn keâu Ngaøi baèng caùch tuïng ñoïc möôøi hai aâm thaàn chuù naøy, thì baïn seõ ñöôïc aân suûng vaø coâng ñöùc voâ löôïng.
THAÀN CHUÙ CUÛA ÑAÏI BI TAÂM: OM MANI PADME HUM.
- Taïng ngöõ ñoïc laø Om Mani Peùmeù hung. Thaàn chuù naày tieâu bieåu taâm ñaïi bi vaø aân suûng cuûa taát caû chö Phaät, Boà Taùt, nhöùt laø aân suûng cuûa Quaùn Töï Taïi, vò Phaät cuûa loøng bi maån. Quaùn Töï Taïi (hay Quaùn Theá AÂm) laø hieän thaân cuûa Phaät trong hình thöùc Baùo Thaân, vaø thaàn chuù cuûa Ngaøi ñöôïc xem laø tinh tuùy cuûa loøng bi maån cuûa chö Phaät ñoái vôùi höõu tình. Neáu Lieân Hoa Sanh laø baäc thaày quan troïng nhaát cuûa ngöôøi Taây Taïng, thì Quaùn Töï Taïi laø vò Phaät quan troïng nhöùt cuûa hoï, laø vò thaàn hoä maïng cuûa daân toäc naày. Coù caâu noùi noåi tieáng laø vò Phaät cuûa loøng bi maån ñaõ aên saâu vaøo tieàm thöùc Taây Taïng tôùi noåi moät haøi nhi vöøa bieát noùi tieáng meï laø ñaõ bieát ñoïc thaàn chuù naày, om mani padme hum.
Kalu Rinpoche vieát: Moät caùch khaùc ñeå giaûi thíchthaàn chuù naày laø, Om laø tính chaát cuûa thaân giaùc ngoä. Man Padme tieâu bieåu ngöõ giaùc ngoä; Hum tieâu bieåu yù giaùc ngoä. Thaân ngöõ yù cuûa taát caû chö Phaät ñöôïc taøng aån trong aâm thanh cuûa thaàn chuù naøy. Thaàn chuù naøy tònh hoùa nhöõng chöôùng ngaïi cuûa thaân lôøi yù, vaø ñöa taát caû höõu tình ñeán traïng thaùi chöùng ngoä. Khi tuïng thaàn chuù naøy, vaø phoái hôïp vôùi ñöùc tin vaø tinh taán thieàn ñònh, thì naêng löïc chuyeån hoùa cuûa thaàn chuù seõ phaùt sinh vaø taêng tröôûng.Quaû vaäy, chuùng ta coù theå tònh hoùa baûn thaân baèng phöông phaùp aáy.
Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ quen thuoäc vôùi thaàn chuù naøy, suoát ñôøi tuïng ñoïc vôùi nhieät thaønh vaø nieàm tin, thì Töû Thi Taây Taïng, ôû trong coõi Trung AÁm:
Khi aâm thanh cuûa Phaùp taùnh gaàm theùt nhö ngaøn muoân saám seùt, nguyeän cho taát caû tieáng naøy trôû thaønh aâm thanh cuûa thaàn chuù saùu aâm. Töông töï Kinh Laêng Nghieâm cuõng noùi: Maàu nhieäm thay laø aâm thanh sieâu vieät cuûa Quaùn Theá AÂm. Ñaáy laø aâm thanh toái sô cuûa vuõ truï...Ñoù laø tieáng thì thaàm aàm æ cuûa thuûy trieàu traàm laéng. Tieáng maàu nhieäm aáy ñem laïi giaûi thoaùt bình an cho taát caû höõu tình ñang keâu cöùu trong côn ñau khoå, vaø ñem laïi moät söï an truù thanh tònh cho taát caû nhöõng ai ñang tìm söï thanh tònh voâ bieân cuûa nieát baøn.
[ Trang tröôùc ] [ Trang sau ]