Treân theá gian naøy, chuùng ta thaáy nhieàu chuùng sanh khaùc nhau, con ngöôøi vaø thuù vaät, taát caû ñeàu coù moät söï xuaát hieän khaùc nhau vaø coù moät ñaëc tính khaùc nhau. Chaéc chaén chuùng khaùc bieät töø nhöõng khoaûnh khaéc ñaàu tieân cuûa kieáp soáng, töø nhöõng khoaûnh khaéc cuûa taâm taùi tuïc. Chuùng ta coù theå nghó raèng chaéc chaén coù nhieàu loaïi taâm taùi tuïc, nhöng traùi laïi, chuùng sanh chaøo ñôøi treân theá gian naøy cuõng coù nhieàu thöù gioáng nhau. Chuùng ta cuøng chia seû theá gian vaø cuøng caûm nhaän nhöõng caûm giaùc qua saùu caên, baát keå laø duø chuùng ta giaøu hay ngheøo. Do bôûi nhöõng caûnh töôïng maø chuùng ta bieát xuyeân qua saùu caên, neân taâm thieän vaø taâm baát thieän. Taát caû nhöõng taâm naøy phaùt sanh trong ñôøi soáng haøng ngaøy, chuùng laø nhöõng taâm Duïc giôùi (Kaømaøvacaracitta). "Kaømaø" coù nghóa laø "duïc laïc" hoaëc laø "nhöõng caûnh töôïng cuûa duïc laïc". Tuy nhieân, taâm duïc giôùi khoâng nhöõng laø caùc taâm coù nguoàn goác tham aùi; maø chuùng coøn coù lieân quan vôùi coõi duïc.

Taùi sanh laøm ngöôøi laø keát quaû cuûa nghieäp thieän. Taâm taùi tuïc phaùt sanh trong coõi ngöôøi maø ôû ñoù coù caùc caên laø keát quaû cuûa nghieäp thieän do taâm duïc giôùi taïo taùc. Noù khoâng phaûi laø keát quaû cuûa taâm thieàn maø cuõng khoâng phaûi laø taâm duïc giôùi. Taâm thieàn phaùt sanh khi chuùng ta coù söï an laïc ôû möùc ñoä "an chæ tònh", luùc ñoù chuùng ta khoâng bieát chính caùc caûnh hieän dieän do nguõ caên. Taâm thieàn khoâng phaûi laø nguyeân nhaân taùi sanh trong ñôøi naøy. Nhö vaäy, chuùng sanh taùi sanh trong coõi ngöôøi coù chung moät ñieàu laø taâm taùi tuïc cuûa hoï laø keát quaû cuûa nghieäp thieän do taâm duïc giôùi taïo taùc. Ñoái vôùi nhöõng söï khaùc nhau veà vieäc taùi sanh laøm ngöôøi, chính laø möùc ñoä nghieäp thieän taïo ra taâm taùi tuïc.

Ngöôøi ta phaân chia con ngöôøi theo söï taùi sanh cuûa chuùng thaønh hai loaïi, maø moät trong hai loaïi naøy goàm coù nhieàu möùc ñoä taâm quaû. Hai loaïi:

1. Taùi sanh baèng taâm taùi tuïc quaû thieän voâ nhaân.
2. Taùi sanh baèng taâm taùi tuïc quaû thieän höõu nhaân.

Chæ coù moät loaïi taâm taùi tuïc quaû thieän voâ nhaân, nhöng taâm quaû naøy coù nhieàu möùc ñoä tuøy thuoäc vaøo nghieäp taïo ra noù: Coù theå taùi sanh trong nhöõng moâi tröôøng khaùc nhau, nhö soáng trong moâi tröôøng baát haïnh vaø moâi tröôøng haïnh phuùc. Loaïi taâm taùi tuïc naøy thaäm chí coù theå phaùt sanh trong coõi trôøi thaáp nhaát.

Cuõng coù moät taâm taùi tuïc voâ nhaân quaû baát thieän. Loaïi taâm naøy khoâng phaùt sanh trong coõi ngöôøi, nhöng noù chæ coù trong coõi khoå. Chæ coù moät loaïi taâm taùi tuïc quaû baát thieän, nhöng noù coù nhieàu möùc ñoä. Coù nhieàu söï khaùc nhau veà nghieäp baát thieän vaø do ñoù chaéc chaén laø coù nhieàu söï khaùc nhau veà söï taùi sanh baát haïnh. Söï taùi sanh baát haïnh, chuùng ta coù theå thaáy trong theá gian naøy laø taùi sanh laøm thuù. Coù ba coõi khoå maø chuùng ta khoâng theå thaáy: ngaï quæ, a tu la vaø ñòa nguïc. Coù nhöõng coõi ñòa nguïc khaùc nhau bôûi vì coù nhieàu möùc ñoä nghieäp baát thieän maø saûn sinh nhöõng loaïi taùi sanh baát haïnh khaùc nhau.

Nhieäm vuï cuûa taùi tuïc coù theå thöïc hieän do bôûi nhöõng loaïi taâm quaû khaùc nhau maø noù coù nhöõng keát quaû nghieäp khaùc nhau. Noù tuøy thuoäc vaøo nghieäp löïc maø loaïi taâm quaû thöïc hieän nhöõng chöùc naêng cuûa taâm taùi tuïc trong tröôøng hôïp cuûa moät chuùng sanh ñaëc bieät. Taâm taùi tuïc khoâng phaùt sanh trong tieán trình taâm nguõ caên hoaëc tieán trình taâm yù moân maø chuùng bieát caûnh xuyeân qua moät trong saùu caên. Ñôn thuaàn noù chæ thöïc hieän chöùc naêng cuûa söï taùi sanh.

Coù hai loaïi taâm quaû voâ nhaân maø chuùng coù theå thöïc hieän nhieäm vuï taùi tuïc: taâm quan saùt quaû baát thieän vaø taâm quan saùt quaû thieän. Nhö chuùng ta ñaõ gaëp (trong chöông 9), taâm quan saùt laø taâm voâ nhaân. Khi taâm quan saùt phaùt sanh trong tieán trình nguõ caên thì noù bieát caûnh xuyeân qua moät trong naêm caên, noù thöïc hieän chöùc naêng quan saùt caûnh. Tuy nhieân taâm quan saùt cuõng coù theå thöïc hieän chöùc naêng taùi sanh, vaø ñaây laø ñieàu kieän khi taâm taùi tuïc laø quaû voâ nhaân. Nhöng ôû khoaûnh khaéc khaùc vaø tröôøng hôïp khaùc, cuøng loaïi taâm naøy coù theå thöïc hieän nhieàu hôn moät chöùc naêng. Khi taâm quan saùt thöïc hieän nhieäm vuï taùi tuïc noù khoâng phaùt sanh trong tieán trình nguõ caên vaø noù khoâng quan saùt caûnh.

Nhö chuùng ta ñaõ gaëp (trong chöông 9), coù ba loaïi taâm quan saùt:

1. Taâm quan saùt quaû baát thieän, caâu haønh thoï xaû.
2. Taâm quan saùt quaû thieän, caâu haønh thoï xaû.
3. Taâm quan saùt quaû thieän, caâu haønh thoï hyû.

Taâm quan saùt quaû thieän, caâu haønh thoï xaû, ngoaøi ra noù coù theå thöïc hieän chöùc naêng quan saùt trong tieán trình nguõ caên, noù cuõng coù theå thöïc hieän chöùc naêng taùi sanh trong coõi ngöôøi vaø coõi trôøi.

Taâm quan saùt quaû thieän, caâu haønh thoï hyû noù khoâng thöïc hieän chöùc naêng taùi sanh.

Nghieäp baát thieän vaø nghieäp thieän cuûa nhöõng chuùng sanh khaùc nhau coù theå saûn sanh taát caû möôøi chín loaïi taâm taùi tuïc, phaùt sanh trong nhöõng coõi khaùc nhau. Moät trong nhöõng loaïi taâm naøy laø quaû baát thieän vaø möôøi taùm loaïi taâm coøn laïi laø quaû thieän. Trong möôøi taùm loaïi taâm quaû thieän chæ coù moät loaïi taâm quaû thieän voâ nhaân vaø möôøi baûy loaïi taâm höõu nhaân (caâu haønh vôùi nhaân tònh haûo). Coù nhieàu möùc ñoä khaùc nhau trong möôøi chín loaïi taâm taùi tuïc vì nghieäp thì ña daïng. Vì nghieäp maø con ngöôøi taùi sanh coù dung nhan ñeïp hoaëc xaáu vaø hoï coù hoaøn caûnh gia ñình haïnh phuùc hoaëc ñau khoå. Söï vieäc cho thaáy laø ngöôøi taùi sanh trong hoaøn caûnh gia ñình ñau khoå khoâng coù nghóa laø kieáp töông lai cuûa hoï cuõng bò ñau khoå. Taát caû tuøy thuoäc vaøo nghieäp maø chuùng ta ñaõ taïo vaø noù seõ troå quaû. Ñoái vôùi ngöôøi taùi sanh trong hoaøn caûnh gia ñình haïnh phuùc, neáu nghieäp baát thieän troå quaû trong kieáp töông lai thì ngöôøi naøy chaéc chaén seõ gaëp nhöõng ñieàu baát haïnh.

Chuùng ta xem trong Taêng Chi Boä Kinh (quyeån 4, chöông IX, 5, Toái taêm):

Naøy chö Tyø khöu, coù boán haïng ngöôøi ñöôïc tìm thaáy treân theá gian naøy. Theá naøo laø boán?

Coù ngöôøi sanh ra trong boùng toái vaø höôùng ñeán boùng toái; coù ngöôøi sanh ra trong boùng toái nhöng höôùng ñeán aùnh saùng; coù ngöôøi sanh ra trong aùnh saùng nhöng höôùng ñeán boùng toái; coù ngöôøi sanh ra trong aùnh saùng vaø höôùng ñeán aùnh saùng.

Naøy chö Tyø khöu, vaø theá naøo laø ngöôøi sanh ra trong boùng toái höôùng ñeán boùng toái?

ÔÛ ñaây, ngöôøi naøy sanh trong gia ñình haï tieän, gia ñình cuûa ngöôøi ñoå phaân, gia ñình thôï saên, gia ñình ñan roå, gia ñình ñan tre, gia ñình baãy saäp, gia ñình ñoùng xe, gia ñình queùt raùc, hay trong moät gia ñình ngheøo, aên uoáng thaát thöôøng, sinh keá gaëp khoù khaên, khoù tìm ñöôïc mieáng aên, taám maëc. Vaû laïi, ngöôøi ñoù coøn bò xaáu xí, khoù troâng, löng coøm, nhieàu bònh taät, choät maét, tay chaân baïi lieät, hay ñi khaäp kheãnh, hoaëc baùn thaân baát toaïi, khoâng coù ñöôïc thöùc aên, ñoà uoáng, y phuïc, xe coä, voøng hoa hoaëc höông thôm, phaán son, choã naèm, choã cö nguï hay ñeøn ñuoác. Ngöôøi aáy soáng vôùi thaân khaåu yù aùc; vì soáng nhö vaäy, khi thaân hoaïi maïng chung, ngöôøi ñoù taùi sanh vaøo khoå caûnh, aùc thuù, ñòa nguïc. Do ñoù, naøy chö Tyø khöu, laø ngöôøi sanh trong boùng toái vaø höôùng ñeán boùng toái.

Vaø naøy caùc thaày Tyø khöu, theá naøo laø ngöôøi sanh trong boùng toái nhöng höôùng ñeán aùnh saùng?

ÔÛ ñaây, ngöôøi naøy sanh trong gia ñình haï lieät ... Khoâng coù giöôøng naèm, choã ôû hay aùnh saùng. Ngöôøi aáy soáng thaân khaåu yù thieän vaø laøm nhö vaäy, khi thaân hoaïi maïng chung, ngöôøi ñoù taùi sanh coõi laønh, thieân giôùi.

Vaø naøy caùc thaày Tyø khöu, theá naøo laø ngöôøi sanh trong aùnh saùng nhöng höôùng ñeán boùng toái?

ÔÛ ñaây, ngöôøi naøy sanh trong moät gia ñình quí toäc ...

Ngöôøi ñoù ñeïp trai, deã nhìn, deã thöông, coù maøu da xinh ñeïp. Ngöôøi aáy coù quaàn aùo, xe coä, traøng boâng vaø höông thôm, choã naèm, truù xöù vaø aùnh saùng. Nhöng ngöôøi aáy soáng vôùi thaân khaåu yù aùc. Do haønh ñoäng nhö vaäy, khi thaân hoaïi maïng chung sanh vaøo coõi döõ, aùc thuù, ñoïa xöù, ñòa nguïc. Naøy chö Tyø khöu, nhö vaäy laø ngöôøi sanh trong aùnh saùng nhöng höôùng ñeán boùng toái.

Vaø naøy caùc thaày Tyø khöu, theá naøo laø ngöôøi sanh trong aùnh saùng vaø höôùng ñeán aùnh saùng?

ÔÛ ñaây ngöôøi ñoù sanh trong gia ñình quí toäc ... coù nhieàu quaàn aùo ... giöôøng naèm, choã nguï vaø aùnh saùng. Ngöôøi ñoù soáng thaân khaåu yù thieän. Do thöïc haønh nhö vaäy, khi thaân hoaïi maïng chung ngöôùi ñoù taùi sanh trong coõi laønh, thieân giôùi. Nhö vaäy naøy chö Tyø khöu, laø ngöôøi sanh trong aùnh saùng nhöng höôùng ñeán aùnh saùng.

Naøy chö Tyø khöu, ñaây laø boán haïng ngöôøi ñöôïc tìm thaáy treân theá gian naøy.

Ngöôøi sanh ra coù nhöõng ñaëc tính khaùc nhau vaø nhöõng khaû naêng khaùc nhau; hoï sanh ra vôùi nhöõng möùc ñoä khaùc nhau veà trí tueä hoaëc khoâng coù trí tueä. Taâm taùi tuïc cuûa con ngöôøi thì khaùc nhau. Khi taâm taùi tuïc höõu nhaân, noù luoân luoân caâu haønh vôùi voâ tham vaø voâ saân, nhöng thöôøng khoâng coù trí tueä. Noù coù theå caâu haønh vôùi trí tueä hoaëc khoâng coù trí tueä, tuøy thuoäc vaøo nghieäp löïc maø sinh ra noù. Khi taâm taùi tuïc caâu haønh vôùi trí tueä, ngöôøi sanh ra vôùi ba nhaân tònh haûo: voâ tham, voâ saân vaø trí tueä. Ngöôøi taùi sanh coù trí tueä thì tu taäp trí tueä trong kieáp soáng cuûa mình nhieàu hôn ngöôøi maø sanh ra khoâng coù trí tueä. Nhöõng ai taùi sanh vôùi moät taâm taùi tuïc caâu haønh vôùi trí tueä thì coù theå ñaït ñeán söï giaùc ngoä neáu hoï tu taäp Baùt chaùnh ñaïo. Neáu ngöôøi taùi sanh khoâng coù trí tueä hoï vaãn coù theå tu taäp chaùnh kieán, nhöng kieáp soáng ñoù, hoï khoâng theå ñaït ñeán söï giaùc ngoä. Nhu vaäy chuùng ta thaáy raèng moïi vaät trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta thì tuøy thuoäc vaøo nhaân duyeân.

Ngoaïi tröø nhöõng söï khaùc nhau trong soá löôïng cuûa nhaân (hai nhaân hoaëc ba nhaân) maø noù caâu haønh vôùi taâm taùi tuïc höõu nhaân thì chuùng coøn coù nhöõng söï khaùc bieät nöõa. Nghieäp thieän sinh ra taâm taùi tuïc coù theå laø nghieäp ñöôïc thöïc hieän do taâm thieän thoï hyû hoaëc thoï xaû; do taâm thieän khoâng caàn nhaéc baûo hoaëc taâm thieän caàn ñöôïc nhaéc baûo [1].Coù nhieàu yeáu toá ñeå xaùc ñònh nghieäp thieän maø saûn sinh theo keát quaû cuûa noù. Taâm taùi tuïc höõu nhaân laø keát quaû cuûa nghieäp thieän duïc giôùi maø ñöôïc phaân chia taát caû thaønh taùm loaïi khaùc nhau. Toùm taét nhö sau:

1. Caâu haønh thoï hyû, töông öng trí tueä, khoâng caàn nhaéc baûo (Somanassa sahagatam, Nanasampayuttam, asankhaørikamekam) [2]

2. Caâu haønh thoï hyû, töông öng trí tueä, caàn ñöôïc nhaéc baûo (Somanassa sahagatam, Nanasampayuttam, sasankhaørikamekam)

3. Caâu haønh thoï hyû, baát töông öng trí tueä, khoâng caàn nhaéc baûo (Somanassa sahagatam, Nanavippayuttam, asankhaørikamekam)

4. Caâu haønh thoï hyû, baát töông öng trí tueä, caàn ñöôïc nhaéc baûo (Somanassa sahagatam, Nanavippayuttam, sasankhaørikamekam)

5. Caâu haønh thoï xaû, töông öng trí tueä, khoâng caàn nhaéc baûo (Upekkhaø sahagatam, Nanasampayuttam, asankhaørikamekam)

6. Caâu haønh thoï xaû, töông öng trí tueä, caàn ñöôïc nhaéc baûo (Upekkhaø sahagatam, Nanasampayuttam, sasankhaørikamekam)

7. Caâu haønh thoï xaû, baát töông öng trí tueä, khoâng caàn nhaéc baûo(Upekkhaø sahagatam, Nanavippayuttam, asankhaørikamekam)

8. Caâu haønh thoï xaû, baát töông öng trí tueä, caàn ñöôïc nhaéc baûo (Upekkhaø sahagatam, Nanasampayuttam, sasankhaørikamekam)

Coù möôøi moät coõi duïc giôùi laø: moät coõi ngöôøi, saùu coõi trôøi vaø boán coõi khoå. Nhöõng chuùng sanh sanh ra moät trong nhöõng coõi duïc thì tieáp nhaän nhöõng caûm xuùc giaùc quan, hoï coù nhöõng taâm duïc giôùi. Cuõng coù nhöõng coõi trôøi cao hôn maø noù khoâng phaûi laø coõi duïc giôùi. Coù taát caû ba möôi moát coõi [3].

Neáu ngöôøi sanh ra moät trong nhöõng coõi duïc vaø tu taäp thieàn ñònh, ngoaøi taâm duïc giôùi hoï cuõng coù theå coù taâm thieàn saéc giôùi vaø taâm thieàn voâ saéc giôùi [4]. Neáu ngöôùi tu taäp Baùt chaùnh ñaïo hoï coù theå coù taâm sieâu theá (Lokuttaracitta) maø taâm naøy thì caûm nhaän tröïc tieáp Níp baøn.

Khi ngöôøi ñaéc thieàn, nghieäp thieän ngöôøi ñoù thöïc hieän khoâng phaûi laø nghieäp thieän duïc giôùi. ÔÛ khoaûnh khaéc thieàn ñònh thì khoâng coù nhöõng caûm xuùc giaùc quan. Thieàn laø nghieäp thieän maø noù khoâng troå quaû trong cuøng kieáp soáng khi ngöôøi ñaéc ñöôïc, nhöng noù coù theå troå quaû trong hình thöùc taâm taùi tuïc, taâm taùi tuïc cuûa kieáp soáng töông lai. Trong tröôøng hôïp naøy, coù nhöõng taâm thieàn phaùt sanh khoâng laâu tröôùc khi cheát vaø taâm taùi tuïc cuûa kieáp soáng töông lai bieát cuøng moät caûnh nhö nhöõng taâm thieàn ñoù.

Keát quaû cuûa taâm thieän saéc giôùi (taâm thieän laø taâm thieàn saéc giôùi) laø söï taùi sanh trong coõi trôøi khoâng phaûi laø coõi duïc giôùi maø laø coõi Phaïm thieân saéc giôùi. Keát quaû cuûa moät taâm thieän voâ saéc giôùi (taâm thieän laø taâm thieàn voâ saéc giôùi) laø söï taùi sanh trong moät coõi trôøi maø laø coõi trôøi Phaïm thieân voâ saéc giôùi. Coù nhöõng coõi trôøi Phaïm thieân saéc giôùi vaø nhöõng coõi trôøi Phaïm thieân voâ saéc giôùi khaùc nhau.

Coù naêm taàng thieàn saéc giôùi vaø nhö vaäy coù naêm loaïi taâm thieän saéc giôùi maø chuùng coù theå taïo ra naêm loaïi taâm quaû saéc giôùi. Coù boán taàng thieàn voâ saéc giôùi vaø nhö vaäy coù boán loaïi taâm thieän voâ saéc giôùi maø chuùng coù theå taïo ra boán loaïi taâm quaû voâ saéc giôùi. Do ñoù coù naêm loaïi taâm taùi tuïc laø quaû cuûa taâm thieän saéc giôùi vaø boán loaïi taâm taùi tuïc laø quaû cuûa taâm thieän voâ saéc giôùi. Noùi chung coù möôøi chín loaïi taâm taùi tuïc laø nhöõng keát quaû cuûa taâm thieàn khaùc nhau. Chuùng laø nhöõng taâm quaû höõu nhaân vaø luoân luoân caâu haønh vôùi trí tueä.

Möôøi chín loaïi taâm taùi tuïc ñöôïc toùm taét nhö sau:

1 taâm quan saùt quaû baát thieän.
1 taâm quan saùt quaû thieän.
8 taâm ñaïi thieän [5]
5 taâm quaû saéc giôùi
4 taâm quaû voâ saéc giôùi.

Naày chö Tyø khöu, neáu chuùng sanh bieát nhö ta ñaõ bieát, keát quaû cuûa vieäc boá thí, chuùng seõ khoâng ñöôïc thuï höôûng neáu chuùng khoâng boá thí, vaø loøng oâ nhieãm tham lam khoâng coù aùm aûnh taâm cuûa chuùng ta an truï. Duø laø mieáng cuoái cuøng, duø laø mieáng aên toái haäu, chuùng seõ khoâng thuï höôûng, neáu chuùng khoâng chia seû khi coù ngöôøi nhaän.

Suy nieäm veà söï cheát, naøy chö Tyø khöu, khi ñöôïc tu taäp, seõ ñöôïc hoan hyû, coù keát quaû, coù nhieàu lôïi laïc lôùn, chöùng ñaéc baát töû.

Vaø naøy chö Tyø khöu, theá naøo laø suy nieäm veà söï cheát ...?

ÔÛ ñaây, naøy chö Tyø khöu, Tyø khöu khi ngaøy heát vaø ñeâm an truù, suy nieäm nhö vaày: "Caùc nhaân duyeân veà caùi cheát ñeán vôùi ta raát nhieàu. Con raén, con boø caïp hoaëc con rít coù theå caén ta vaø coù theå laø nguyeân nhaân daãn ñeán caùi cheát; ñieàu ñoù coù theå laø moät chöôùng ngaïi cho ta. Ta coù theå vaáp ngaõ vaø teù xuoáng; thöïc phaåm ta aên coù theå gaây cho ta bònh hoaïn; maät coù theå laøm khuaáy ñoäng ta; ñaøm cuõng nhö theá; nhöõng luoàng gioù nhö caùi keùo cuõng coù theå khuaáy ñoäng ta; con ngöôøi hoaëc phi nhaân coù theå coâng kích ta vaø taát caû nhöõng lyù do treân, coù theå daãn ta ñeán caùi cheát. Nhö vaäy seõ laø chöôùng ngaïi cho ta".

Naøy chö Tyø khöu, Tyø khöu ñoù caàn phaûi suy nieäm nhö vaày: "Neáu ta coù nhöõng aùc baát thieän phaùp chöa ñöôïc ñoaïn tröø, vaø neáu nhö ta lôõ laâm chung ñeâm nay, ñoù laø chöôùng ngaïi cho ta". Naøy chö Tyø khöu, neáu vò aáy nhaän thöùc raèng, coù nhöõng traïng thaùi nhö vaäy... roài ñoaïn taän caùc aùc baát thieän phaùp, caàn phaûi duy trì söï mong muoán, tinh taán, chuyeân caàn, noã löïc khoâng thoái lui, chaùnh nieäm vaø tónh thöùc phaûi do vò Tyø khöu ñoù chuyeân taâm thöïc hieän.

Naøy chö Tyø khöu, ví nhö caùi khaên bò chaùy, hoaëc toùc bò chaùy, ñeå daäp taét khaên hay ñaàu aáy, caàn phaûi coù söï taùc ñoäng mong muoán, tinh taán, noã löïc, tinh caàn, noã löïc khoâng thoái lui, chaùnh nieäm vaø tænh giaùc. Cuõng vaäy naøy chö Tyø khöu, phaûi taùc ñoäng duy trì söï mong muoán, tinh taán, noã löïc, chuyeân caàn, khoâng thoái lui, chaùnh nieäm vaø tænh thöùc phaûi ñöôïc vò Tyø khöu ñoù thöïc hieän ñeå ñoaïn tröø aùc baát thieän phaùp.

Nhöng neáu vò Tyø khöu ñoù suy xeùt raèng: Ta khoâng coù nhöõng phaùp aùc, caùc baát thieän phaùp chöa ñöôïc ñoaïn taän, neáu lôõ laâm chung ñeâm nay, ñieàu ñoù laø moät chöôùng ngaïi cho ta. Naøy chö Tyø khöu, Tyø khöu aáy soáng hoan hyû, ñeâm ngaøy thöïc hieän nhöõng thieän phaùp.

ÔÛ ñaây, naøy chö Tyø khöu, vò Tyø khöu ñoù suy nieäm cuõng nhö vaäy... khi ñeâm ñaõ qua ngaøy vöøa an truù. Vò aáy cuõng suy nieäm gioáng nhö theá...

Naøy chö Tyø khöu, suy nieäm veà söï cheát, khi ñöôïc tu taäp nhö vaäy thì coù nhöõng keát quaû lôùn, lôïi laïc nhieàu, ñaït ñöôïc cöùu caùnh baát töû".
 
 

1/- Taâm taùi tuïc coù theå laø taâm voâ nhaân khoâng?
2/- Coù bao nhieâu loaïi taâm taùi tuïc?
3/- Coù bao nhieâu loaïi taâm taùi tuïc laø quaû baát thieän?
4/- Khi naøo taâm taùi tuïc caâu haønh vôùi trí tueä do boûi yeáu toá naøo noù laøm duyeân cho ñieàu naøy?

[1] Xem Chöông 4. Taâm thieän coù theå phaùt sanh khoâng caàn nhaéc baûo, töï phaùt, hoaëc caàn ñöôïc nhaéc baûo, sai khieán do ngöôøi khaùc hoaëc do söï suy nghó cuûa chính mình

[2] Nana laø trí tueä (pannaø)

[3] Ñieàu naøy seõ ñöôïc giaûi thích ôû chöông 20,veà coõi giôùi.

[4] Ñoái vôùi söï khaùc nhau giöõa thieàn saéc giôùi vaø thieàn voâ saéc giôùi, xem chöông 22

[5] Töø ngöõ ñaïi thieän,ñaïi quaû,vaø ñaïi toá thöôøng söû duïng cho nhöõng taâm duïc giôùi.