Ñöùc Phaät daïy phaùp chaân ñeá tuông töï nhö giôùi [1]. Ñieàu naøy ngaøi nhaéc nhôû chuùng ta raèng, chuùng khoâng coù baûn ngaõ. Khi chuùng ta noùi veà giôùi, thöôøng chuùng ta suy nghó giôùi theo khía caïnh hoaù hoïc hoaëc vaät lyù maø moãi thöù thì coù ñaëc tính rieâng cuaû chuùng.Trong vaán ñeà hoaù hoïc vaø vaät lyù, ngöôøi ta phaân tích thaønh nhöõng yeáu toá, nhöng ñieàu ñoù döôøng nhö xa laï ñoái vôí chuùng ta nhö nhaõn giôùi hoaëc nhaõn thöùc giôùi. Chuùng ta khoâng quen chaáp nhaän chuùng laø giôùi bôûi vì chuùng ta chaáp baûn ngaõ.

Nhöõng gì chuùng ta cho laø baûn ngaõ, chuùng chæ laø nhöõng yeáu toá danh vaø saéc maø chuùng phaùt sanh vì nhöõng nhaân duyeân thích hôïp vaø sau ñoù laïi dieät. Nhaõn caên chæ laø giôùi, noù coù ñaëc tính rieâng cuûa noù vaø noù thì voâ ngaõ; noù laø saéc phaùt sanh do nhaân duyeân vaø sau ñoù laïi dieät. Nhaõn thöùc chæ laø giôùi maø noù coù ñaëc tính rieâng cuaû noù vaø noù thì voâ ngaõ; noù laø danh phaùt sanh do nhaân duyeân vaø sau ñoù laïi dieät.

Theo lôøi daïy cuaû Ñöùc Phaät, phaùp chaân ñeá ñöôïc phaân chia gioáng nhö nhöõng giôùi, moät vaøi giôùi laø saéc, moät vaøi giôùi laø danh. Coù nhöõng phöông phaùpkhaùc nhau veà vieäc phaân chia phaùp chaân ñeá töông töï nhö giôùi. Coù khi chuùng ñöôïc phaân chia thaønh 18 giôùi:

Naêm caên:

1- Nhaõn giôùi
2- Nhó giôùi
3- Tyû giôùi
4- Thieät giôùi
5- Thaân giôùi

Naêm caûnh:

6- Saéc giôùi
7- Thinh giôùi
8- Höông giôùi
9- Vò giôùi
10- Xuùc giôùi

Nguõ song thöùc:

11- Nhaõn thöùc giôùi
12- Nhó thöùc giôùi
13- Tyû thöùc giôùi
14- Thieät thöùc giôùi
15- Thaân thöùc giôùi

Ngoaøi ra, coøn coù ba giôùi nöõa:

16- Y Ù giôùi
17- Phaùp giôùi
18- Y Ù thöùc giôùi

Y Ù giôùi laø danh phaùp. Y Ù giôùi goàm coù taâm nguõ song thöùc, vaø hai loaò taâm tieáp thu, chuùng vöøa laø quaû thieän vöøa laø quaû baát thieän. Do ñoù coù 3 loaïi taâm laø yù giôùi.

Phaùp giôùi goàm coù nhöõng sôû höõu taâm, saéc teá vaø Níp baøn,. Do ñoù phaùp giôùi goàm coù caû danh phaùp vaø saéc phaùp. Phaùp giôùi khoâng gioáng nhö caûnh phaùp. Nhöõng taâm thì bao goàm trong caûnh phaùp nhöng khoâng bao goàm trong phaùp giôùi. Taâm ñöôïc phaân tích rieâng bieät nhö nhöõng giôùi khaùc nhau. Phaùp Tuïc teá thì bao goàm trong caûnh phaùp, nhöng noù khoâng ñöôïc phaân tích gioáng nhö giôùi, bôûi vì Phaùp Tuïc ñeá khoâng phaûi laø phaùp chaân ñeá; chæ coù phaùp chaân ñeá môùi ñöôïc phaân tích nhö nhöõng giôùi.

Y Ù thöùc giôùi laø danh phaùp. Y Ù thöùc giôùi goàm coù taát caû nhöõng taâm ngoaïi tröø taâm nguõ song thöùc vaø 3 loaïi taâm yù giôùi. Ví duï, taâm quan saùt, taâm khaùn yù moân, vaø nhöõng taâm thöïc hieän chöùc naêng ñoång löïc [2] nhö taâm tham caên vaø cuõng nhö taâm hoä kieáp thì bao goàm trong yù thöùc giôùi. Y Ù giôùi bao goàm caùc taâm maø chuùng coù theå bieát caûnh qua moät trong 5 caên moân, nhöng ngoaïi tröø yù thöùc giôùi bao goàm nhöõng taâm maø coù theå bieát caûnh xuyeân qua 6 moân cuõng nhö nhöõng taâm khoâng leä thuoäc vaøo baát cöù moân naøo [3].

Thöùc giôùi laø teân goò chung cho taát caû caùc taâm.Khi taâm ñöôïc phaân tích thaønh giôùi thì coù baûy loaïi thöùc giôùi:

- Naêm thöùc giôùi
- Y Ù giôùi
- Y Ù thöùc giôùi

Ñoâi khi, Ñöùc Phaät daïy veà saùu giôùi; hoaëc Ngaøi phaân chia phaùp chaân ñeá nhö laø hai giôùi. Coù nhieàu phöông phaùp khaùc nhau veà söï phaân chia phaùp chaân ñeá, baát keå chuùng ñöôïc phaân chia thaønh phöông phaùp naøo nhö laø uaån, caûnh, xöù, giôùi hoaëc baát cöù caùch naøo khaùc, chuùng ta neân nhôù muïc ñích cuûa vieäc phaân chia phaùp chaân ñeá: hi?u bieát raèng nhöõng gì chuùng ta chaáp laø baûn ngaõ chæ laø nhöõng yeáu toá danh phaùp vaø saéc phaùp.

Trong Kinh Nieäm Xöù (Kinh Nieäm Xöù, Trung boä I, soá 10) chuùng ta xem trong phaàn nieäm thaân, Ñöùc Phaät thuyeát veà thaân trong nhöõng danh töø thuoäc veà giôùi. Kinh vaên coù noùi:

Laïi nöõa, naøy caùc Tyø khöu, tyû kheo suy nieäm thaân naøy veà caùc vò trí caùc giôùi vaø saép ñaët trong caùc giôùi, vò aáy suy nieäm: "trong thaân naøy coù ñòa giôùi, thuûy giôùi, hoûa giôùi vaø phong giôùi". Naøy caùc Tyø khöu, ví nhö moät ngöôøi ñoà teå thieän xaûo, hay ñeä töû cuûa ngöôøi ñoà teå gieát moät con boø, ngoài caét chia töøng thaân phaàn taïi ngaõ tö ñöôøng, cuõng vaäy, naøy caùc Tyø khöu, Tyø khöu suy nieäm thaân naøy veà vò trí caùc giôùi vaø veà söï saép ñaët caùc giôùi, vò aáy suy nieäm: "trong thaân naøy coù ñòa giôùi, thuûy giôùi, hoûa giôùi vaø phong giôùi". Nhö vaäy vò aáy quaùn thaân treân noäi thaân... Vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa, khoâng chaáp tröôùc moät vaät gì treân ñôøi. Naøy caùc thaày Tyø khöu, nhö vaäy laø Tyø khöu soáng quaùn thaân treân thaân...

Coù yù nghóa gì? Ví nhö moät ngöôøi ñoà teå khi cho boø aên, ñem tôùii lloø thòt, troùi laïi, laøm thòt noù. Khi thaáy noù bò cheát, ñaõ cheát, ngöôøi aáy vaãn khoâng maát söï suy nghó "con boø" cho ñeán khi naøo noù bò phanh ra chia thaønh töøng phaàn. Nhöng khi ngöôøi aáy ñaõ chia con boø ra vaø khii ngoài ñoù, ngöôøi aáy maát söï suy nghó "con boø" vaø caùi suy nghó "thòt" phaùt sanh. Ngöôøi aáy khoâng nghó "ta ñang baùn boø" hoaëc "hoï ñang ñem boø ñi", cuõng vaäy, vò Tyø khöu khi coøn laø phaøm phu u meâ - duø ñang llaøm cö só hoaëc ñaõ xuaát gia - khoâng maát söï suy töôûng "chuùng sanh" hay "ngöôøi" hay "ngaõ tính" chöøng naøo chöa quaùn saùt thaân naøy, baèng caùch phaân tích 4 ñaïi, duø ôû trong tö theá naøo, ñöôïc söû duïng caùch naøo ñeàu chæ goàm coù töù ñaïi. Nhöng khi vò Tyø khöu aáy ñaõ phaân tích thaân naøy laø goàm töù ñaïi, thì vò aáy chaám döùt suy nghó "chuùng sanh" vaø taâm vò aáy an truù treân 4 ñaïi ...

Töù ñaïi coù ñoùng vai troø gì trong ñôøi soáng haèng ngaøy cuaû chuùng ta? Chuùng ta coù theå thaáy raèng töù ñaïi naøy phaùt sanh luoân luoân. Löûa coù theå xuaát hieän nhö noùng hoaëc laïnh; chuùng ta khoâng caûm giaùc noùng laïnh thöôøng xuyeân phaûi vaäy khoâng? Khi chuùng ta bò coân truøng caén, chuùng ta coù theå bieát ñaëc tính cuaû noùng. Chuùng ta coù theå caûm giaùc cöùng hoaëc meàm treân thaân khi chuùng ta naèm, ngoài, ñi, hoaëc ñöùng. Ñoù laø ñòa ñaïi xuaát hieän trong ñôøi soáng haèng ngaøy cuaû chuùng ta. Neáu chuùng ta chaùnh nieäm veà nhöõng ñaëc tính cuaû töù ñaïi thöôøng xuyeân, chuùng ta seõ thaáy caùc phaùp roõ raøng.

Ñöùc Phaät giaûng giaùo phaùp cho chuùng sanh baèng nhieàu phöông phaùp khaùc nhau. Ñoâi khi ngaøi daïy veà xaùc thaân gioáng nhö moät töû thi trong nhöõng giai ñoaïn hoaïi dieät khaùc nhau. Hoaëc ngaøi noùi veà "nhöõng thaønh phaàn cuûa xaùc thaân" vaø ngaøi giaûi thích raèng xaùc thaân thì ñaày söï ueá tröôïc, ñeå nhaéc nhôû moïi ngöôøi raèng nhöõng gì hoï chaáp xaùc thaân cuûa hoï ñeàu chæ laø töù ñaïi khoâng coù gì ñeïp ñeõ caû, noù thì voâ thöôøng, khoå naõo vaø voâ ngaõ.

Chuùng ta xem trong Kinh Nieäm Xöù, ôû phaàn "thaân nieäm xöù":

Naøy caùc Tyø khöu, gioáng nhö moät bao ñoà, hai ñaàu troáng ñöïng ñaày caùc loaïi hoät nhö gaïo, luùa, ñaäu xanh, ñaäu lôùn, meø, gaïo ñaõ xay roài. Moät ngöôøi coù maét, ñoã caùc hoät aáy ra vaø quaùn saùt: "ñaây laø hoät gaïo, ñaây laø hoät luùa, ñaây laø ñaäu xanh, ñaây laø ñaäu lôùn, ñaây laø meø, ñaây laø hoät luùa ñaõ xay roài". Cuõng vaäy, naøy caùc Tyø khöu, moät vò Tyø khöu quan saùt thaân naøy döôùi töø baøn chaân trôû leân treân cho ñeán ñænh toùc, bao boïc bôûi da vaø chöùa ñaày nhöõng vaät baát tònh sai bieät...

Khi bònh hoaïn, chuùng ta chaáp thaân bònh hoaïn vaø do ñoù chuùng ta böïc boäi. Taïi sao chuùng ta khoâng chaáp nhaän nhöõng ñieàu baát laïc khi chuùng ñeán vôùi chuùng ta vì chuùng chæ laø nhöõng giôùi? Ngöôøi ta khoâng nhaän thaáy phaùp chaân ñeá laø nhöõng giôùi, nhöng ñoù laø söï thaät. Ngöôøi ta khoâng thích ghi nhôù nhöõng phaùp ñoù laø voâ thöôøng, sau söï taùi sanh laø bònh, giaø vaø cheát, nhöng ñoù laø nhöõng söï thaät. Taïi sao chuùng ta khoâng muoán thaáy nhöõng söï thaät ñoù?

Trong Kinh Ña Giôùi (Trung boä kinh,III, soá 115) chuùng ta xem thaáy raèng, Ñöùc Phaät ngöï ôû vöôøn Jeta, tu vieän cuûa oâng Caáp Coâ Ñoäc, ngaøi daïy cho caùc thaøy Tyø khöu:

"Naøy caùc Tyø khöu, phaøm coù nhöõng sôï haûi gì phaùt sanh, taát caû nhöõng sôï haõi aáy phaùt sanh cho ngöôøi ngu, khoâng phaûi cho ngöôøi trí. Phaøm coù nhöõng söï phieàn muoän gì phaùt sanh, taát caû nhöõng söï phieàn muoän aáy phaùt sanh cho ngöôøi ngu, khoâng phaûi cho ngöôøi trí. Phaøm coù nhöõng hoaïn naïn gì phaùt sanh, taát caû nhöõng hoaïn naïn aáy phaùt sanh cho ngöôøi ngu, khoâng phaûi cho ngöôøi trí... Naøy caùc Tyø khöu, khoâng coù sôï haõi, phieàn muoän, hoaïn naïn cho ngöôøi trí. Do vaäy, naøy caùc Tyø khöu, "chuùng toâi seõ thaønh ngöôøi trí, bieát suy tö tìm hieåu", nhö vaäy, naøy caùc Tyø khöu, caùc thaày caàn phaûi hoïc taäp.

Khi ñöôïc nghe noùi vaäy, Ñaïi ñöùc AØnanda baïch Theá Toân: "Baïch Ñöùc Theá Toân, ñeán möùc ñoä naøo laø vöøa ñuû ñeå noùi: Tyø khöu laø ngöôøi trí, bieát suy tö tìm hieåu?"

Naøy AØnanda, cho ñeán khi vò Tyø khöu thieän xaûo veà giôùi, thieän xaûo veà xöù, thieän xaûo veà duyeân khôûi [4] vaø thieän xaûo veà xöù vaø phi xöù [5], ñeán möùc ñoä nhö vaäy, naøy AØnanda, laø vöøa ñuû ñeå noùi, "Tyø khöu laø ngöôøi trí bieát suy tö tìm hieåu".

Baïch Ñöùc Theá Toân, ñeán möùc ñoä naøo laø vöøa ñuû ñeå noùi, "vò Tyø khöu thieän xaûo veà giôùi?"

Naøy AØnanda coù 18 giôùi naøy: nhaõn giôùi, saéc giôùi, nhaõn thöùc giôùi; nhó giôùi, thinh giôùi, nhó thöùc giôùi; tyõ giôùi, höông giôùi, tyõ thöùc giôùi; thieät giôùi, vò giôùi, thieät thöùc giôùi; thaân giôùi, xuùc giôùi, thaân thöùc giôùi; yù giôùi, phaùp giôùi, yù thöùc giôùi. Naøy AØnanda, cho ñeán khi bieát ñöôïc, thaáy ñöôïc 18 giôùi naøy, laø vöøa ñuû ñeå noùi, "vò Tyø khöu thieän xaûo veà giôùi".

Baïch Theá Toân, coù theå coù phaùp moân naøo khaùc laø vöøa ñuû ñeå noùi, "vò Tyø khöu thieän xaûo veà giôùi"?

Naøy AØnanda, coù theå coù. Naøy AØnanda coù saùu giôùi naøy: ñòa giôùi, thuûy giôùi, hoûa giôùi, phong giôùi, khoâng giôùi, thöùc giôùi. Naøy AØnanda, cho ñeán khi bieát ñöôïc, thaáy ñöôïc 6 giôùi naøy, cho ñeán möùc ñoä nhö vaäy laø vöøa ñuû ñeå noùi "vò Tyø khöu thieän xaûo veà giôùi".

Baïch Theá Toân, coù theå coù phaùp moân naøo khaùc laø vöøa ñuû ñeå noùi, "vò Tyø khöu thieän xaûo veà giôùi?"

Naøy AØnanda, coù theå coù. Naøy AØnanda coù saùu giôùi naøy: Laïc giôùi, khoå giôùi, hyû giôùi, öu giôùi, xaû giôùi vaø voâ minh giôùi. Naøy AØnanda, cho ñeán khi bieát ñöôïc, thaáy ñöôïc saùu giôùi naøy, cho ñeán möùc ñoä nhö vaäy laø vöøa ñuû ñeå noùi, vò Tyø khöu thieän xaûo veà giôùi.

Baïch Theá Toân, coù theå coù phaùp moân naøo khaùc laø vöøa ñuû ñeå noùi, ‘vò Tyø khöu thieän xaûo veà giôùi?’

Naøy AØnanda, coù theå coù. Naøy AØnanda, coù hai giôùi naøy: höõu vi giôùi (Sankhata) vaø voâ vi giôùi (Asankhata). Naøy AØnanda cho ñeán khii bieát ñöôïc, thaáy ñöôïc hai giôùi naøy, cho ñeán möùc ñoä nhö vaäy laø vöøa ñuû ñeå noùi, "vò Tyø khöu thieän xaûo veà giôùi."

Giôùi höõu vi laø taát caû phaùp haønh (naêm uaån) vaø giôùi voâ vi laø Níp baøn. Níp baøn cuõng laø moät giôùi, chuùng khoâng phaûi moät chuùng sanh noù laø voâ ngaõ. Chuùng ta xem trong kinh noùi veà vò Tyø khöu bieát vaø thaáy caùc giôùi. Söï bieát vaø thaáy caùc giôùi khoâng coù nghóa laø chæ bieát chuùng veà lyù thuyeát vaø suy nghó veà chuùng.Vò ñoù thaáy vaø bieát caùc giôùi khi coù trí tueä nhaän thöùc danh saéc roõ raøng: Chuùng chæ laø nhöõng giôùi, voâ ngaõ. Trí tueä naøy daãn ñeán chaám döùt nhöõng sôï haûi, phieàn muoän vaø hoaïn naïn, chaám döùt ñau khoå.
 
 

1/- Khi naøo phaùp chaân ñeá ñöôïc phaân tích nhö laø 18 giôùi?giôùi naøo laø sôû höõu taâm?
2/- Phaùp chaân ñeá naøo laø thöùc giôùi?
3/- Y Ù thöùc giôùi coù ñöôïc bao goàm trong thöùc giôùi khoâng?
4/- Qua bao nhieâu moân, yù giôùi coù theå bieát moät caûnh?
5/- Taïi sao Níp baøn laø moät giôùi?

[1] Giôùi xuaát phaùt töø Dharati, gìn giöõ. Giôùi töùc laø baûn chaát thaät cuûa noù.

[2] Xem chöông 14.

[3] Taâm taùi tuïc, taâm hoä kieáp vaø taâm töû.

[4] Duyeân khôûi laø söï phaùt sanh cuaû caùc hieän töôïng

[5] Hieåu bieát ñuùng ñaén veà nhöõng ñieàu coù theå xaûy ra hoaëc khoâng theå xaûy ra theo nhaân duyeân.