KINH NIEÄM XÖÙ
Satipatthaønasutta

Ñaây laø nhöõng gì toâi ñöôïc nghe: Moät thôøi, ñöùc Theá Toân truù taïi xöù Kurus trong moät thò traán teân Kammaøssadhamma. ÔÛ ñaây, ñöùc Theá Toân cho goïi caùc Tyø kheo vaø daïy nhö sau: "Naøy caùc Tyø kheo, coù con ñöôøng duy nhaát khieán cho chuùng sinh ñöôïc thanh tònh, vöôït qua saàu naõo, huûy dieät caùc khoå cuûa thaân vaø taâm, ñöa ñeán caùch haønh xöû chaân chính, ñeán söï thöïc chöùng Nieát-baøn. Ñaáy laø Boán nieäm xöù.

Boán nieäm xöù laø gì?

I. Quaùn thaân: 

1. Nieäm hôi thôû:

ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyø kheo, moät tyø kheo quaùn saùt thaân theå nhö laø thaân theå[1], nhieät taâm, tænh giaùc, chaùnh nieäm ñeå goät röûa tham duïc lo saàu lieân heä ñeán theá gian. Quaùn thoï treân caùc thoï, nhieät taâm, tænh giaùc, chaùnh nieäm ñeå goät röûa tham duïc lo saàu lieân heä ñeán theá gian. Quaùn taâm treân taâm, nhieät taâm, tænh giaùc, chaùnh nieäm ñeå goät röûa tham duïc lo saàu lieân heä ñeán theá gian. Quaùn phaùp treân caùc phaùp, nhieät taâm, tænh giaùc, chaùnh nieäm ñeå goät röûa tham duïc lo saàu lieân heä ñeán theá gian.

Vaø naøy caùc Tyø kheo, theá naøo laø moät Tyø kheo quaùn saùt thaân theå nhö laø thaân theå?

ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyø kheo, moät tyø kheo ñi vaøo röøng, hay ñeán moät goác caây, hay ngoâi nhaø troáng, ngoài kieát giaø, löng thaúng, ñaët chaùnh nieäm tröôùc maët [2]. Tænh giaùc vò aáy thôû vaøo, tænh giaùc vò aáy thôû ra.  Khi thôû vaøo moät hôi daøi, vò aáy roõ bieát "toâi ñang thôû vaøo moät hôi daøi." Khi thôû ra moät hôi daøi, vò aáy roõ bieát "toâi ñang thôû ra moät hôi daøi." Khi thôû vaøo moät hôi ngaén, vò aáy roõ bieát "toâi ñang thôû vaøo moät hôi ngaén." Khi thôû ra ngaén, vò aáy roõ bieát "toâi ñang thôû ra moät hôi ngaén." Vò aáy taäp "caûm giaùc toaøn thaân, toâi seõ thôû vaøo."[3]  Vò  aáy taäp "caûm giaùc toaøn thaân, toâi seõ thôû ra." Vò aáy taäp "An tònh thaân haønh, toâi seõ thôû vaøo." Vò aáy taäp "An tònh thaân haønh, toâi seõ thôû ra."

Naøy caùc Tyø kheo, cuõng nhö moät ngöôøi thôï quay hay ñeä töû oâng ta, khi quay chaäm, roõ bieát mình ñang quay chaäm, khi quay nhanh roõ bieát mình ñang quay nhanh. Cuõng theá, naøy caùc Tyø kheo,  khi moät Tyø kheo thôû voâ  daøi, vò aáy roõ bieát mình thôû voâ daøi; khi thôû ra daøi, vò aáy roõ bieát mình thôû ra daøi. Vò aáy taäp laøm cho thaân haønh ñöôïc an tònh nhö theá.

Nhö vaäy vò aáy soáng quaùn thaân treân noäi thaân; quaùn thaân treân ngoaïi thaân; quaùn thaân treân caû noäi ngoaïi thaân. Vò aáy soáng quaùn söï sinh khôûi treân thaân; quaùn söï dieät taän treân thaân; quaùn söï sinh vaø dieät treân thaân. "Thaân theå laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chaùnh tri, chaùnh nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö theá aáy laø vò Tyø kheo soáng quaùn thaân theå nhö laø thaân theå.

2. Nieäm boán uy nghi:

Laïi nöõa, naøy caùc Tyø kheo, moät Tyø kheo khi ñi, tueä tri mình ñang ñi; khi ñöùng tueä tri mình ñang ñöùng; khi ngoài tueä tri mình ñang ngoài; khi naèm, tueä tri mình ñang naèm; thaân theå ôû trong tö theá naøo, vò aáy ñeàu tueä tri.[4]

Nhö vaäy vò aáy soáng quaùn thaân treân noäi thaân; quaùn thaân treân ngoaïi thaân; quaùn thaân treân caû noäi ngoaïi thaân. Vò aáy soáng quaùn söï sinh khôûi treân thaân; quaùn söï dieät taän treân thaân; quaùn söï sinh vaø dieät treân thaân. "Thaân theå laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chaùnh tri, chaùnh nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö vaäy laø moät Tyø kheo soáng quaùn thaân theå nhö laø thaân theå.

3. Nieäm thaân haønh

Laïi nöõa, naøy caùc Tyø kheo, moät Tyø kheo hoaøn toaøn tænh giaùc luùc ñi tôùi ñi lui; tænh giaùc luùc nhìn tröôùc maët hay nhìn quanh; tænh giaùc khi co duoãi tay chaân; tænh giaùc luùc ñaép y mang baùt; tænh giaùc luùc aên, uoáng, nhai, neám; tænh giaùc luùc ñaïi tieän tieåu tieän; luùc ñi ñöùng ngoài, nguû, thöùc, noùi, im, vò aáy hoaøn toaøn tænh giaùc, roõ bieát vieäc mình ñang laøm. 

Nhö vaäy vò aáy soáng quaùn thaân treân noäi thaân; quaùn thaân treân ngoaïi thaân; quaùn thaân treân caû noäi ngoaïi thaân. Vò aáy soáng quaùn söï sinh khôûi treân thaân; quaùn söï dieät taän treân thaân; quaùn söï sinh vaø dieät treân thaân. "Thaân theå laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chaùnh tri, chaùnh nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö vaäy laø vò Tyø kheo soáng quaùn thaân theå nhö laø thaân theå.

4. Quaùn caùc thaân phaàn:

Laïi nöõa naøy caùc Tyø kheo, moät Tyø kheo quaùn saùt thaân naøy döôùi töø hai goùt chaân leân ñeán ñænh ñaàu, ñöôïc bao phuû bôûi da vaø chöùa ñaày nhöõng vaät baát tònh khaùc nhau: "Trong thaân naøy coù toùc, loâng, moùng, raêng, da; thòt, gaân, xöông, tuûy, thaän; tim, gan, hoaønh caùch moâ, laù laùch, phoåi; ruoät, maøng ruoät, bao töû, phaân; maät, ñaøm, muû, maùu, moà hoâi; môõ, nöôùc maét, môõ nöôùc, nöôùc mieáng, nieâm dòch; nöôùc khôùp xöông, nöôùc tieåu." Naøy caùc Tyø kheo, nhö moät  tuùi xaùch coù hai ñaàu ñöïng ñaày nhöõng haït nguõ coác khaùc nhau nhö gaïo, luùa, ñaäu xanh, ñaäu lôùn, meø, luùa ñaõ xay; moät ngöôøi toû maét môû noù ra maø quan saùt: "ñaây laø gaïo, ñaây laø luùa, ñaây laø ñaäu xanh, ñaây laø ñaäu lôùn, ñaây laø meø, ñaây laø luùa ñaõ xay." Cuõng vaäy, naøy caùc Tyø kheo, moät Tyø kheo quan saùt thaân naøy döôùi töø goùt chaân leân ñeán ñænh ñaàu, bao phuû bôûi da vaø chöùa ñaày nhöõng vaät baát tònh khaùc nhau: trong thaân naøy coù toùc, loâng, moùng, raêng, da; thòt, gaân, xöông, tuûy, thaän; tim, gan, hoaønh caùch moâ, laù laùch, phoåi; ruoät, maøng ruoät, bao töû, phaân; maät, ñaøm, muû, maùu, moà hoâi; môõ, nöôùc maét, môõ nöôùc, nöôùc mieáng, nieâm dòch, nöôùc khôùp xöông, nöôùc tieåu. 

Nhö vaäy vò aáy soáng quaùn thaân treân noäi thaân; quaùn thaân treân ngoaïi thaân; quaùn thaân treân caû noäi ngoaïi thaân. Vò aáy soáng quaùn söï sinh khôûi treân thaân; quaùn söï dieät taän treân thaân; quaùn söï sinh vaø dieät treân thaân. "Thaân theå laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chaùnh tri, chaùnh nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö vaäy laø moät Tyø kheo soáng quaùn thaân theå nhö laø thaân theå.

5. Phaân tích boán yeáu toá

Laïi nöõa, naøy caùc Tyø kheo, moät Tyø kheo quaùn thaân theå theo caùc giôùi: "Trong thaân naøy coù ñòa giôùi, thuûy giôùi, hoûa giôùi, phong  giôùi." Naøy caùc Tyø kheo, nhö moät ñoà teå kheùo tay hoaëc ñeä töû oâng ta, sau khi gieát moät con boø, caét noù thaønh nhieàu maûnh ñeán ngoài ôû ngaõ tö ñöôøng; cuõng vaäy moät Tyø kheo quaùn saùt thaân naøy coù nhöõng yeáu toá: "Trong thaân naøy, coù ñòa giôùi thuûy giôùi hoûa giôùi phong giôùi." 

Nhö vaäy vò Tyø kheo soáng quaùn thaân treân noäi thaân, quaùn thaân treân ngoaïi thaân, quaùn thaân treân caû noäi ngoaïi thaân. Vò aáy soáng quaùn söï sinh khôûi treân thaân, quaùn söï dieät taän treân thaân, quaùn söï sinh dieät treân thaân. "Thaân theå laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chaùnh tri, chaùnh nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö vaäy laø moät Tyø kheo soáng quaùn thaân theå nhö laø thaân theå.

6. Quaùn caùc giai ñoaïn töû thi 

Laïi nöõa naøy caùc tyø kheo, khi moät tyø kheo thaáy moät thi theå quaêng boû ngoaøi nghóa ñòa moät ngaøy, hai ngaøy, ba ngaøy, sình leân, xanh baàm, hoâi thoái, vò aáy quaùn saùt thaân naøy nhö sau: "Thaân naøy cuõng moät tính chaát nhö vaäy, noù seõ ra nhö vaäy, khoâng theå naøo khaùc hôn." 

Nhö vaäy vò Tyø kheo soáng quaùn thaân treân noäi thaân, quaùn thaân treân ngoaïi thaân, quaùn thaân treân caû noäi ngoaïi thaân. Vò aáy soáng quaùn söï sinh khôûi treân thaân, quaùn söï dieät taän treân thaân, quaùn söï sinh dieät treân thaân. "Thaân theå laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chaùnh tri, chaùnh nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö vaäy laø moät Tyø kheo soáng quaùn thaân theå nhö laø thaân theå.

Laïi nöõa naøy caùc Tyø kheo, khi moät Tyø kheo thaáy moät thi theå bò quaêng boû trong nghóa ñòa bò caùc loaøi quaï, dieàu haâu, keân keân röùt aên, hay bò caùc loaøi choù, daõ can gaëm khôùi, hay bò caùc loaøi coân truøng ruùc ræa. Tyø kheo quaùn saùt thaân naøy nhö sau: "Thaân naøy cuõng moät tính chaát nhö vaäy, noù seõ ra nhö vaäy, khoâng theå naøo khaùc hôn." 

Nhö vaäy vò Tyø kheo soáng quaùn thaân treân noäi thaân, quaùn thaân treân ngoaïi thaân, quaùn thaân treân caû noäi ngoaïi thaân. Vò aáy soáng quaùn söï sinh khôûi treân thaân, quaùn söï dieät taän treân thaân, quaùn söï sinh dieät treân thaân. "Thaân theå laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chaùnh tri, chaùnh nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö vaäy laø moät Tyø kheo soáng quaùn thaân theå nhö laø thaân theå.

Naøy caùc Tyø kheo, laïi nöõa Tyø kheo khi thaáy bò quaêng boû trong nghóa ñòa, moät thi theå vôùi boä xöông coøn gaân lieân keát, coøn dính thòt maùu... moät thi theå vôùi boä xöông coøn gaân lieân keát, ñaõ heát thòt nhöng coøn dính maùu... moät thi theå vôùi boä xöông coøn gaân lieân keát ñaõ heát caû thòt, maùu... moät thi theå vôùi boä xöông khoâng coøn lieân keát, nhöõng ñoát xöông raûi raùc choã naøy choã kia. Ñaây laø xöông tay, ñaây laø xöông chaân, ñaây laø xöông oáng chaân, ñaây laø xöông baép veá, ñaây laø xöông moâng, ñaây laø xöông soáng, ñaây laø xöông soï. Tyø kheo quaùn saùt thaân naøy nhö sau: "Thaân naøy cuõng moät tính chaát nhö vaäy, noù seõ ra nhö vaäy, khoâng theå naøo khaùc hôn." 

Nhö vaäy vò Tyø kheo soáng quaùn thaân treân noäi thaân, quaùn thaân treân ngoaïi thaân, quaùn thaân treân caû noäi ngoaïi thaân. Vò aáy soáng quaùn söï sinh khôûi treân thaân, quaùn söï dieät taän treân thaân, quaùn söï sinh dieät treân thaân. "Thaân theå laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chaùnh tri, chaùnh nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö vaäy laø moät Tyø kheo soáng quaùn thaân theå nhö laø thaân theå. 

Laïi nöõa naøy caùc Tyø kheo, khi Tyø kheo thaáy bò quaêng boû trong nghóa ñòa, moät thi theå chæ coøn xöông traéng nhö voû oác... chæ coøn laø ñoáng xöông laâu hôn ba naêm... chæ coøn laø xöông thoái trôû thaønh boät. Tyø kheo quaùn thaân naøy nhö sau: "Thaân naøy cuõng moät tính chaát nhö vaäy, noù seõ ra nhö vaäy, khoâng theå naøo khaùc hôn." 

Nhö vaäy vò Tyø kheo soáng quaùn thaân treân noäi thaân, quaùn thaân treân ngoaïi thaân, quaùn thaân treân caû noäi ngoaïi thaân. Vò aáy soáng quaùn söï sinh khôûi treân thaân, quaùn söï dieät taän treân thaân, quaùn söï sinh dieät treân thaân. "Thaân theå laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chaùnh tri, chaùnh nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö vaäy laø moät Tyø kheo soáng quaùn thaân theå nhö laø thaân theå. 

II. Quaùn thoï:

Naøy caùc Tyø kheo, nhö theá naøo Tyø kheo soáng quaùn thoï treân caùc thoï? Naøy caùc Tyø kheo, ôû ñaây khi Tyø kheo caûm giaùc laïc thoï, tueä tri raèng: toâi caûm giaùc laïc thoï, khi caûm giaùc khoå thoï, tueä tri raèng: toâi caûm giaùc khoå thoï, khi caûm giaùc baát khoå baát laïc thoï, tueä tri raèng: toâi caûm giaùc baát khoå baát laïc thoï. Hay khi caûm giaùc laïc thoï thuoäc vaät chaát, tueä tri raèng: toâi caûm giaùc laïc thoï thuoäc vaät chaát; hay khi caûm giaùc laïc thoï khoâng thuoäc vaät chaát, tueä tri raèng: Toâi caûm giaùc laïc thoï khoâng thuoäc vaät chaát. Hay khi caûm giaùc khoå thoï thuoäc vaät chaát, tueä tri raèng: Toâi caûm giaùc khoå thoï thuoäc vaät chaát. Hay khi caûm giaùc khoå thoï khoâng thuoäc vaät chaát, tueä tri raèng: Toâi caûm giaùc khoå thoï khoâng thuoäc vaät chaát. Hay khi caûm giaùc baát khoå baát laïc thoï thuoäc vaät chaát, tueä tri raèng: Toâi caûm giaùc baát khoå baát laïc thoï thuoäc vaät chaát. Hay khi caûm giaùc baát khoå baát laïc thoï khoâng thuoäc vaät chaát, tueä tri raèng: Toâi caûm giaùc baát khoå baát laïc thoï khoâng thuoäc vaät chaát. Nhö vaäy vò aáy soáng quaùn thoï treân caùc noäi thoï, hay soáng quaùn thoï treân caùc ngoaïi thoï, hay soáng quaùn thoï treân noäi thoï, ngoaïi thoï. Hay soáng quaùn söï sinh khôûi treân caùc thoï; hay soáng quaùn söï dieät taän treân caùc thoï; hay quaùn tính sinh dieät treân caùc thoï. "Thoï laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chaùnh tri, chaùnh nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö vaäy laø Tyø kheo soáng quaùn caûm thoï treân caùc thoï.

III. Quaùn taâm:

Naøy caùc Tyø kheo, nhö theá naøo Tyø kheo soáng quaùn taâm treân taâm? Naøy caùc Tyø kheo, ôû ñaây Tyø kheo khi taâm coù tham, tueä tri raèng: Taâm coù tham; taâm khoâng tham, tueä tri raèng: Taâm khoâng tham; taâm coù saân, tueä tri raèng: taâm coù saân; taâm khoâng saân, tueä tri raèng: taâm khoâng saân; taâm coù si, tueä tri raèng: Taâm coù si; taâm khoâng si, tueä tri raèng: taâm khoâng si; taâm thaâu nhieáp, tueä tri raèng: taâm ñöôïc thaâu nhieáp; taâm taùn loaïn, tueä tri raèng: taâm bò taùn loaïn; taâm quaûng ñaïi, tueä tri raèng: taâm ñöôïc quaûng ñaïi; taâm khoâng quaûng ñaïi, tueä tri raèng: taâm khoâng ñöôïc quaûng ñaïi; taâm höõu haïn, tueä tri raèng: taâm höõu haïn; taâm voâ thöôïng, tueä tri raèng: taâm voâ thöôïng; taâm coù ñònh, tueä tri raèng: taâm coù ñònh; taâm khoâng ñònh, tueä tri raèng: taâm khoâng ñònh; taâm giaûi thoaùt, tueä tri raèng: taâm coù giaûi thoaùt; taâm khoâng giaûi thoaùt, tueä tri raèng: taâm khoâng giaûi thoaùt. 

Nhö vaäy vò aáy soáng quaùn taâm treân noäi taâm; hay soáng quaùn taâm treân ngoaïi taâm; hay soáng quaùn taâm treân noäi taâm, ngoaïi taâm. Hay soáng quaùn söï sinh khôûi treân taâm; hay soáng quaùn söï dieät taän treân taâm; hay soáng quaùn söï sinh dieät treân taâm. "Taâm laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chaùnh tri, chaùnh nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö vaäy laø Tyø kheo soáng quaùn taâm treân taâm.

IV. Quaùn phaùp:

1. Naêm trieàn caùi

Naøy caùc Tyø kheo, theá naøo laø Tyø kheo soáng quaùn phaùp treân caùc phaùp? Naøy caùc Tyø kheo, ôû ñaây Tyø kheo soáng quaùn phaùp treân caùc phaùp ñoái vôùi naêm trieàn caùi. Vaø naøy caùc Tyø kheo, theá naøo laø Tyø kheo soáng quaùn phaùp treân caùc phaùp ñoái vôùi naêm trieàn caùi? Naøy caùc Tyø kheo, ôû ñaây Tyø kheo noäi taâm coù aùi duïc, tueä tri raèng: noät taâm toâi coù aùi duïc, hay noäi taâm khoâng coù aùi duïc, tueä tri raèng: noäi taâm toâi khoâng coù aùi duïc. Vôùi aùi duïc chöa sinh nay sinh khôûi, vò aáy tueä tri nhö vaäy. Vôùi aùi duïc ñaõ sinh nay ñöôïc ñoaïn dieät, vò aáy tueä tri nhö vaäy. Vôùi aùi duïc ñaõ ñöôïc ñoaïn dieät, töông lai khoâng sinh khôûi nöõa, vò aáy tueä tri nhö vaäy. Hay noäi taâm coù saân haän, tueä tri raèng: noäi taâm toâi coù saân haän; hay noäi taâm khoâng coù saân haän, tueä tri raèng, noäi taâm toâi khoâng coù saân haän. Vôùi taâm saân haän chöa sinh nay sinh khôûi, vò aáy tueä tri nhö vaäy. Vôùi saân haän ñaõ sinh, nay ñöôïc ñoaïn dieät, vò aáy tueä tri nhö vaäy. Vôùi saân haän ñaõ ñöôïc ñoaïn dieät, töông lai khoâng sinh khôûi nöõa, vò aáy tueä tri nhö vaäy. Hay noäi taâm coù hoân traàm thuïy mieân, tueä tri raèng: noäi taâm toâi coù hoân traàm thuïy mieân; hay noäi taâm khoâng coù hoân traàm thuïy mieân, tueä tri raèng: noäi taâm toâi khoâng coù hoân traàm thuïy mieân. Vôùi hoân traàm thuïy mieân chöa sinh nay sinh khôûi, vò aáy tueä tri nhö vaäy. Vôùi hoân traàm thuïy mieân ñaõ sinh nay ñöôïc ñoaïn dieät, vò aáy tueä tri nhö vaäy. Vôùi hoân traàm thuïy mieân ñaõ ñöôïc ñoaïn dieät, töông lai khoâng coøn sinh khôûi nöõa, vò aáy tueä tri nhö vaäy. Hay noäi taâm coù traïo hoái, tueä tri raèng: noäi taâm toâi coù traïo hoái; hay noäi taâm khoâng coù traïo hoái, tueä tri raèng: noäi taâm toâi khoâng coù traïo hoái. Vôùi traïo hoái chöa sinh nay sinh khôûi, vi aáy tueä tri nhö vaäy. Vôùi traïo hoái ñaõ sinh nay ñöôïc ñoaïn dieät, vò aáy tueä tri nhö vaäy. Vôùi traïo hoái ñaõ ñöôïc ñoaïn dieät, töông lai khoâng sinh khôûi nöõa, vò aáy tueä tri nhö vaäy. Hay noäi taâm coù nghi tueä tri raèng: noäi taâm toâi coù nghi; hay noäi taâm khoâng coù nghi, tueä tri raèng: noäi taâm toâi khoâng coù nghi. Vôùi nghi chöa sinh nay sinh khôûi, vò aáy tueä tri nhö vaäy. Vôùi nghi ñaõ sinh nay ñöôïc ñoaïn dieät, vò aáy tueä tri nhö vaäy. Vôùi nghi ñaõ ñöôïc ñoaïn dieät, töông lai khoâng sinh khôûi nöõa, vò aáy tueä tri nhö vaäy.

Nhö vaäy vò aáy soáng quaùn phaùp treân caùc noäi phaùp, hay soáng quaùn phaùp treân caùc ngoaïi phaùp, hay soáng quaùn phaùp treân caùc noäi phaùp, ngoaïi phaùp; hay soáng quaùn söï sinh khôûi cuûa caùc phaùp, hay soáng quaùn söï dieät taän cuûa caùc phaùp, hay soáng quaùn söï sinh dieät cuûa caùc phaùp. "Caùc phaùp laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chính tri, chính nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö vaäy laø Tyø kheo soáng quaùn phaùp treân caùc phaùp ñoái vôùi naêm trieàn caùi.

2. Naêm thuû uaån

Laïi nöõa, naøy caùc Tyø kheo, Tyø kheo soáng quaùn phaùp treân caùc phaùp ñoái vôùi naêm thuû uaån. Theá naøo laø Tyø kheo soáng quaùn phaùp treân caùc phaùp ñoái vôùi naêm thuû uaån? Naøy caùc Tyø kheo, Tyø kheo suy tö: "Ñaây laø saéc, ñaây laø saéc taäp, ñaây laø saéc dieät. Ñaây laø thoï, ñaây laø thoï taäp, ñaây laø thoï dieät. Ñaây laø töôûng, ñaây laø töôûng taäp, ñaây laø töôûng dieät. Ñaây laø haønh, ñaây laø haønh taäp, ñaây laø haønh dieät. Ñaây laø thöùc, ñaây laø thöùc taäp, ñaây laø thöùc dieät."

Nhö vaäy vò aáy soáng quaùn phaùp treân caùc noäi phaùp, hay soáng quaùn phaùp treân caùc ngoaïi phaùp, hay soáng quaùn phaùp treân caùc noäi phaùp, ngoaïi phaùp; hay soáng quaùn söï sinh khôûi cuûa caùc phaùp, hay soáng quaùn söï dieät taän cuûa caùc phaùp, hay soáng quaùn söï sinh dieät cuûa caùc phaùp. "Caùc phaùp laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chaùnh tri, chaùnh nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö vaäy laø Tyø kheo soáng quaùn phaùp treân caùc phaùp ñoái vôùi naêm thuû uaån.

3. Saùu noäi ngoaïi xöù:

Laïi nöõa naøy caùc tyø kheo, tyø kheo soáng quaùn phaùp treân caùc phaùp ñoái vôùi saùu noäi ngoaïi xöù. Naøy caùc Tyø kheo, ôû ñaây tyø kheo tueä tri maét vaø saéc, do duyeân hai phaùp naøy, keát söû[5] sinh, vò aáy tueä tri nhö vaäy; vôùi keát söû chöa sinh nay sinh khôûi, vò aáy tueä tri nhö vaäy; vôùi keát söû ñaõ sinh nay ñoaïn dieät, vò aáy tueä tri nhö vaäy; vôùi keát söû ñaõ ñoaïn dieät töông lai khoâng sinh, vò aáy tueä tri nhö vaäy. Vò aáy tueä tri tai vaø aâm thanh...muõi vaø muøi...löôõi vaø vò...thaân vaø xuùc...yù vaø caùc phaùp; do duyeân hai phaùp naøy keát söû sinh, vò aáy tueä tri nhö vaäy; vôùi keát söû chöa sinh nay sinh khôûi, vò aáy tueä tri nhö vaäy; vôùi keát söû ñaõ sinh nay ñoaïn dieät, vò aáy tueä tri nhö vaäy; vôùi keát söû ñaõ ñoaïn dieät töông lai khoâng sinh, vò aáy tueä tri nhö vaäy.

Nhö vaäy vò aáy soáng quaùn phaùp treân caùc noäi phaùp, hay soáng quaùn phaùp treân caùc ngoaïi phaùp, hay soáng quaùn phaùp treân caùc noäi phaùp, ngoaïi phaùp; hay soáng quaùn söï sinh khôûi cuûa caùc phaùp, hay soáng quaùn söï dieät taän cuûa caùc phaùp, hay soáng quaùn söï sinh dieät cuûa caùc phaùp. "Caùc phaùp laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chaùnh tri, chaùnh nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö vaäy laø Tyø kheo soáng quaùn phaùp treân caùc phaùp ñoái vôùi saùu noäi ngoaïi  xöù.

4. Baûy giaùc chi:

Laïi nöõa naøy caùc Tyø kheo, Tyø kheo soáng quaùn phaùp treân caùc phaùp ñoái vôùi baûy giaùc chi. Naøy caùc Tyø kheo, moät Tyø kheo khi noäi taâm coù nieäm giaùc chi, tueä tri raèng "noäi taâm toâi coù nieäm giaùc chi"; hay noäi taâm khoâng coù nieäm giaùc chi, tueä tri raèng "noäi taâm toâi khoâng coù nieäm giaùc chi";  vaø vôùi nieäm giaùc chi chöa sinh nay sinh khôûi, vò aáy tueä tri nhö vaäy; vôùi nieäm giaùc chi ñaõ sinh nay ñöôïc tu taäp vieân thaønh, vò aáy tueä tri nhö vaäy. Hay noäi taâm coù traïch phaùp giaùc chi...tinhtaán giaùc chi... hæ giaùc chi... khinh an giaùc chi... ñònh giaùc chi... xaû giaùc chi, tueä tri raèng: "noäi taâm toâi coù xaû giaùc chi"; hay noäi taâm khoâng coù xaû giaùc chi, tueä tri raèng" noäi taâm toâi khoâng coù xaû giaùc chi";  vaø vôùi xaû giaùc chi chöa sinh nay sinh khôûi, vò aáy tueä tri nhö vaäy; vôùi xaû giaùc chi ñaõ sinh nay ñöôïc tu taäp vieân thaønh, vò aáy tueä tri nhö vaäy.

Nhö vaäy vò aáy soáng quaùn phaùp treân caùc noäi phaùp, hay soáng quaùn phaùp treân caùc ngoaïi phaùp, hay soáng quaùn phaùp treân caùc noäi phaùp, ngoaïi phaùp; hay soáng quaùn söï sinh khôûi cuûa caùc phaùp, hay soáng quaùn söï dieät taän cuûa caùc phaùp, hay soáng quaùn söï sinh dieät cuûa caùc phaùp. "Caùc phaùp laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chaùnh tri, chaùnh nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö vaäy laø Tyø kheo soáng quaùn phaùp treân caùc phaùp ñoái vôùi baûy giaùc chi.

5. Boán dieäu ñeá (söï thaät vi dieäu):

Laïi nöõa naøy caùc Tyø kheo, Tyø kheo soáng quaùn phaùp treân caùc phaùp ñoái vôùi Boán söï thaät. Naøy caùc Tyø kheo, ôû ñaây moät Tyø kheo nhö thaät tueä tri: "Ñaây laø Khoå"; nhö thaät tueä tri: "Ñaây laø Khoå taäp"; nhö thaät tueä tri: "Ñaây laø Khoå dieät"; nhö thaät tueä tri: "Ñaây laø Con ñöôøng ñöa ñeán Khoå dieät." 

Nhö vaäy vò aáy soáng quaùn phaùp treân caùc noäi phaùp, hay soáng quaùn phaùp treân caùc ngoaïi phaùp, hay soáng quaùn phaùp treân caùc noäi phaùp, ngoaïi phaùp; hay soáng quaùn söï sinh khôûi cuûa caùc phaùp, hay soáng quaùn söï dieät taän cuûa caùc phaùp, hay soáng quaùn söï sinh dieät cuûa caùc phaùp. "Caùc phaùp laø nhö vaäy." Söï quaùn chieáu naøy hieän dieän nôi vò aáy chæ coát ñeå coù chaùnh tri, chaùnh nieäm, vaø vò aáy soáng khoâng nöông töïa baùm víu gì treân ñôøi. Naøy caùc Tyø kheo, nhö vaäy laø Tyø kheo soáng quaùn phaùp treân caùc phaùp ñoái vôùi Boán thaùnh ñeá.

* * *

Naøy caùc tyø kheo, vò naøo tu taäp Boán Nieäm Xöù naøy nhö vaäy trong baûy naêm, thì coù theå chöùng moät trong hai quaû sau ñaây: Moät laø chöùng Chaùnh trí ngay trong hieän taïi; hay neáu coøn höõu dö y [6],  chöùng quaû Baát hoaøn. Naøy caùc Tyø kheo, khoâng caàn ñeán baûy naêm, coù ngöôøi tu taäp Boán Nieäm Xöù naøy nhö vaäy trong saùu naêm, naêm naêm, boán naêm, ba naêm, hai naêm, moät naêm cuõng coù theå chöùng moät trong hai quaû: Moät laø chöùng Chaùnh trí ngay trong hieän taïi; hay neáu coøn höõu dö y, chöùng quaû Baát hoaøn. Naøy caùc Tyø kheo, khoâng caàn ñeán moät naêm, coù ngöôøi tu taäp Boán Nieäm Xöù naøy trong baûy thaùng cuõng coù theå chöùng moät trong hai quaû : Moät laø chöùng Chaùnh trí ngay trong hieän taïi; hay neáu coøn höõu dö y, chöùng quaû Baát hoaøn. Naøy caùc Tyø kheo, khoâng caàn ñeán baûy thaùng, coù ngöôøi tu taäp Boán Nieäm Xöù naøy trong saùu thaùng, naêm thaùng, boán thaùng, ba thaùng, hai thaùng, moät thaùng, nöûa thaùng coù theå chöùng moät trong hai quaû : Moät laø chöùng Chaùnh trí ngay trong hieän taïi; hay neáu coøn höõu dö y, chöùng quaû Baát hoaøn. Naøy caùc Tyø kheo, khoâng caàn ñeán nöûa thaùng, coù ngöôøi tu taäp Boán Nieäm Xöù naøy trong baûy ngaøy, coù theå chöùng moät trong hai quaû : Moät laø chöùng Chính trí ngay trong hieän taïi; hay neáu coøn höõu dö y, chöùng quaû Baát hoaøn.

Naøy caùc Tyø kheo, ñaây laø con ñöôøng ñoäc nhaát ñöa ñeán thanh tònh cho höõu tình chuùng sinh vöôït khoûi saàu naõo, dieät tröø khoå öu, thaønh töïu chaùnh trí, chöùng ngoä Nieát-baøn. Ñoù laø Boán Nieäm Xöù.

Theá toân thuyeát giaûng nhö vaäy. Caùc Tyø kheo aáy hoan hæ tín thoï lôøi Theá Toân.

-ooOoo-

Ghi chuù: