Saùch Thieàn Töù Nieäm Xöù ñaõ ñöôïc taùi baûn nhieàu laàn. Rieâng trong kyø taùi baûn naøy saùch ñöôïc boå tuùc theâm phaàn Phuï Luïc vôùi Kinh Nieäm Xöù dòch töø Discourse on the Applications of Mindfulness (Satipatthanasutta) trong Middle Length Sayings I cuûa Pali Text Society I.B. Horner 1967.

Quyeån saùch nhoû naøy ñöôïc vieát ra nhaèm muïc ñích giôùi thieäu vôùi quyù ñoïc giaû ñang ñi tìm giaûi thoaùt, vaø nhaát laø thích tu thieàn, moät phöông phaùp haønh thieàn maø ít ngöôøi ñeå yù, ñoù laø phaùp Thieàn Töù Nieäm Xöù.

Ñöùc Phaät Thích Ca xöa kia do tu Thieàn maø giaùc ngoä giaûi thoaùt. Nhöng khi noùi ñeán Thieàn thì nhieàu ngöôøi hoang mang vì coù caû moät röøng Thieàn, naøo laø Nhö Lai Thieàn, Toå Sö Thieàn, Thieàn Ñoán Ngoä, Thieàn Xuaát Hoàn, Thieàn Yoga, Thieàn Taây Taïng, Thieàn Zen... khoâng bieát theo ai baây giôø? Vì khoâng ai chæ daïy neân ngöôøi chaùn naûn thì theo ñaïi moät phaùi Thieàn naøo ñoù. Neáu laø Thieàn Phaät giaùo nhö Taây Taïng hay Zen thì coøn ñôõ, nhöng neáu chaúng may rôi vaøo Thieàn ngoaïi ñaïo thì oâi thoâi, khoâng nhöõng uoång moät kieáp naøy maø coøn uoång caû muoân ngaøn kieáp sau, vì sai moät ly ñi ngaøn daëm. Coå ñöùc coù caâu: "Thaø ñaønh ngaøn naêm khoâng ngoä, khoâng cam moät phuùt sai laàm".

Töù Nieäm Xöù laø moät phaùp haønh Thieàn do chính Ñöùc Phaät xöa kia ñaõ ñích thaân chæ daïy cho caùc ñeä töû. Nhôø haønh theo ñoù, caùc ñeä töû cuûa ngaøi ñaõ giaûi thoaùt ñaéc quaû voâ sanh (A La Haùn). Nhöõng ngöôøi theo Ñaïi Thöøa ngaøy nay thöôøng boû qua vaø laõng queân phaùp moân naøy, cho ñoù laø phaùp Tieåu Thöøa, ñaây laø moät ñieàu raát ñaùng tieác.

Ñeå giôùi thieäu vaø giuùp cho ñoïc giaû coù moät yù nieäm veà taàm quan troïng cuûa phaùp naøy, toâi seõ so saùnh trong phaàn ñaàu Kinh Nieäm Xöù vôùi Baùt Nhaõ Taâm Kinh, Thieàn Nieäm Xöù hay Minh Saùt vôùi Toå Sö Thieàn, vaø sau ñoù seõ noùi veà phöông thöùc tu taäp Thieàn Töù Nieäm Xöù.

Vì khoâng ngoaøi muïc ñích giôùi thieäu sô qua veà "phaùp haønh" Thieàn Töù Nieäm Xöù, chaéc chaén ñoïc giaû seõ caûm thaáy noù khoâ khan, voâ vò, vaø khoâng maáy höùng thuù. Nhöng khoâng coù moät söï giaùc ngoä naøo coù theå coù neáu chính ta khoâng chòu thöïc haønh, khoâng chòu trôû veà quan saùt noäi taâm, theo doõi vaø ghi nhaän taát caû nhöõng hoaït ñoäng bieán chuyeån cuûa thaân taâm, khoâng chòu nöông theo Giôùi, Ñònh, Hueä maø tu taäp. Caùc baïn haõy suy nghó vaø tu taäp theo Töù Nieäm Xöù, neáu thaáy hôïp vaø ñem laïi nhieàu chuyeån hoùa trong ñôøi soáng haøng ngaøy thì caùc baïn haõy chòu khoù leân ñöôøng tìm thaày hoaëc baïn ñeå hoïc hoûi theâm, neáu ngöôïc laïi thì chaéc baïn khoâng coù nhaân duyeân roài, toát hôn laø neân ñi tìm phöông phaùp khaùc vaäy.

"Tu laø coõi phuùc, Tình laø giaây oan", "Ñôøi laø beå khoå, Tu laø giaûi thoaùt". Nhöng tu laø tu caùi gì? Tu laøm sao? Tu coù phaûi aên hieàn ôû laønh, aên chay nieäm Phaät khoâng? Hay phaûi vaøo chuøa caïo toùc xuaát gia laø tu chaêng?

ÔÛ ñaây xin mieãn noùi veà trieát lyù ñaïo Phaät, vì Kinh saùch noùi veà trieát lyù ñaïo Phaät ñaõ coù raát nhieàu, nhöng quy tuï cuõng khoâng ngoaøi Töù Dieäu Ñeá. Quyù vò coù theå tìm saùch nghieân cöùu, hoaëc laø ñeán chuøa thaêm hoûi quyù Thaày, quyù Coâ chæ cho.

Veà Töù Dieäu Ñeá, trong caùc kinh saùch thöôøng noùi nhö vaày: Khoå ñeá laø quaû luaân hoài. Taäp ñeá laø nhaân luaân hoài. Dieät ñeá laø quaû Nieát Baøn. Ñaïo ñeá laø nhaân Nieát Baøn. Chaéc chaén Töù Dieäu Ñeá laø chaân lyù cao thöôïng, nhöng theo toâi nghó thì Ñaïo ñeá quan troïng hôn caû. Vì chæ coù Ñaïo ñeá môùi laøm ñaïo Phaät khaùc haún caùc ñaïo khaùc. Vì sao? Vì caùc ñaïo khaùc cuõng bieát ñôøi laø khoå, bieát tu haønh ñeå caàu söï sung söôùng, nhöng con ñöôøng ñi cuûa hoï khoâng theå ñöa tôùi söï giaûi thoaùt roát raùo.

Khoå thì chuùng ta ñaõ khoå roài, nguyeân nhaân cuûa khoå thì chuùng ta ñaõ taïo roài, Nieát Baøn thì chöa ñaït tôùi, chæ coù con ñöôøng ñöa ñeán Nieát Baøn maø chuùng ta caàn vaø ñang tieán böôùc laø hieän taïi. Chæ coù giôø phuùt hieän taïi laø chuùng ta coù theå sung söôùng hay khoå ñau, laø toát hay xaáu maø thoâi. Ngaøy hoâm qua anh B coù theå ñaõ gieát bao maïng ngöôøi, nhöng ngaøy hoâm nay ñaây anh ñang cöùu soáng toâi. Noùi nhö theá, ñoïc giaû coù thaáy ñöôïc taàm quan troïng cuûa giôø phuùt hieän taïi khoâng?

Neáu thaáy ñöôïc chæ coù trong giôø phuùt hieän taïi maø ta coù theå laø moät ngöôøi hieàn hay aùc, sung söôùng hay ñau khoå, giaùc ngoä hay voâ minh, thì caùc baïn seõ caûm thaáy höùng thuù haønh theo phaùp Thieàn naøy. Tu Thieàn vì sao ít coù ngöôøi haønh? Vì ña soá chæ thaáy ngaøy hoâm qua vaø ngaøy mai thoâi, hoï ít thaáy ñöôïc hieän taïi. Nhöõng ngöôøi tu theo Tònh Ñoä thì yû y nöông vaøo tha löïc cuûa Phaät A Di Daø tieáp daãn, sau khi cheát seõ veà Cöïc Laïc neân hieän taïi khoâng chòu tu taäp quaùn chieáu noäi taâm ñeå tu taâm söûa taùnh. Ngöôøi tu theo phaùp moân tuïng Kinh thì chæ öa tuïng nhöõng Kinh Ñaïi Thöøa noåi tieáng nhö Phaùp Hoa, Nieát Baøn, Hoa Nghieâm, Kim Cang v,v ... Moãi khi ñeán chuøa, coù ai hoûi ñoä naøy tu haønh ra sao, thì traû lôøi: "Ñoä naøy toâi tuïng ñöôïc 7 boä Phaùp Hoa, 4 boä Nieát Baøn ..." roài laáy ñoù laøm haõnh dieän cho laø mình tu nhieàu. Kyø thöïc tham, saân, si ngaõ maïn cuûa mình khoâng giaûm, maø coù ñieàu laïi taêng theâm. Ñeán chuøa thì chæ hay aên noùi khoe khoang, khen Thaày naøy, cheâ Thaày kia, theá naøy theá noï, v.v... 

Coøn Thieàn thì sao? Tình traïng taâm lyù cuûa nhöõng ngöôøi tu Thieàn coù hôn gì ngöôøi tu Tònh Ñoä khoâng? Ngöôøi tu ngaøy nay chæ chuyeân nghieân cöùu Thieàn, roõ bieát lòch söû cuûa chö Thieàn Ñöùc thuôû xöa, moãi khi noùi ñeán Thieàn, thöôøng ñem ra keå cho Phaät töû nghe, ñeå roài gieo cho hoï yù nghó laø Thieàn daønh cho nhöõng haøng thöôïng caên thöôïng trí, coøn thôøi nay maït phaùp, chuùng ta laø haï caên ñoän trí chæ neân nieäm Phaät cho chaéc aên. Nhöõng haønh ñoäng, cuõng nhö thaønh tích cuûa caùc Thieàn Sö chöùng ngoä ñeàu coù tính caùch laï kyø, phaù chaáp, neân nhieàu ngöôøi hoïc Thieàn thôøi nay ñeàu hay baét chöôùc ñeå roài töôûng mình cuõng phaù chaáp, phaù ngaõ, ñoù thaät laø moät ñieàu tai haïi vaø laàm laãn. Laø baäc Thaày, neân chæ daãn cho Phaät töû phöông phaùp haønh Thieàn, chöù ñöøng neân keå chuyeän Thieàn. Dó nhieân khi noùi veà phöông phaùp haønh Thieàn thì thaáy khoâ khan vaø deã laøm cho ngöôøi nghe chaùn naûn, coøn neáu keå chuyeän Thieàn thì haáp daãn vaø vui hôn. Ñoù coù khaùc chi moät ñaøng chæ daãn caùch thöùc laøm baùnh, vaø ñaøng khaùc laø taû söï ngon ngoït cuûa moät caùi baùnh ñaõ thaønh hình. Moät ñaøng laø nhaân, moät ñaøng laø quaû. Ngöôøi trí hoïc taïo nhaân vì bieát quaû seõ do ñoù maø töï thaønh, ngöôøi thöôøng chæ lo bieát quaû boû queân nhaân. Ñöùc Phaät xöa kia khoâng noùi nhieàu veà caûnh giôùi cuûa Nieát Baøn, ngöôïc laïi, Ngaøi ñaõ giaûng daïy suoát 45 naêm veà nhöõng phöông phaùp ñöa ñeán giaûi thoaùt maø ngaøy nay chuùng ta quen goïi laø Ñaïo Phaät.

Ñieàu sai laàm cuûa moät soá ngöôøi "tu Thieàn" (hay laø hoïc Thieàn) thôøi nay laø chæ thích ñem Kinh saùch Thieàn ra baøn luaän vaø giaûng giaûi xuyeân qua söï hieåu bieát cuûa mình, trong ñaïo goïi ñoù laø hyù luaän, hay laø sôû tri chöôùng.

Thay vì noùi nhieàu veà Thieàn, moät vò Thaày coù theå baûo Thieàn sinh nheï nhaøng ngoài xuoáng, baét cheùo chaân theo tö theá baùn giaø hoaëc kieát giaø roài theo doõi hôi thôû. Thay vì aên uoáng voäi vaøng haáp taáp cho xong ñeå coøn lo ñi laøm vieäc khaùc, moät vò Sö coù theå laëng leõ, ñieàm ñaïm naâng taùch traø leân uoáng thong thaû, ñoù laø daïy Thieàn moät caùch tröïc tieáp, khoâng caàn duøng ngoân ngöõ danh töø. Thay vì baét moät chuù tieåu hoïc thuoäc laøu boä Tyø Ni, Oai Nghi roài baét chuù traû baøi coù leä tröôùc khi cho thoï giôùi, vò Thaày ñoù coù theå kieåm soaùt tröïc tieáp hoaëc cho ñeä töû bieát giöõ chaùnh nieäm, laøm vieäc thong thaû, chaäm raõi, theo doõi töøng cöû ñoäng cuûa thaân theå v.v... Thieàn caàn ñöôïc thöïc taäp ngay trong ñôøi soáng haøng ngaøy chöù khoâng phaûi ñeå baøn noùi.

Nhöõng ngöôøi thanh nieân tuoåi treû, öa chuoäng ñaïo Phaät laïi thöôøng khoâng hay ñeán chuøa, khoâng khí ôû chuøa khoâng hôïp vôùi hoï. Hoï laø nhöõng ngöôøi thích töï löïc, khoâng thích nöông töïa maõi nôi cha meï, muoán taïo döïng haïnh phuùc vôùi chính hai baøn tay cuûa mình. Ñeán vôùi ñaïo Phaät, hoï chæ thích tu Thieàn, noùi Thieàn. Nhöng tu Thieàn laø tu laøm sao? Coù nhieàu ngöôøi chæ "quy y saùch Thieàn" chöù khoâng quy y Tam Baûo (Phaät, Phaùp, Taêng). Vì khoâng thích laïy Phaät, khoâng bieát Phaät phaùp caên baûn, khoâng bieát kính troïng chö Taêng. Coù vieäc phaûi ñeán chuøa thì ra vaøo ngheânh ngang töï taïi nhö "Toå Ñaït Ma", hoï baûo Thieàn laø phaù chaáp, "gaëp Phaät gieát Phaät, gaëp Ma gieát Ma". Hoï ñaâu coù bieát laø ñang gaây caùi nhaân ñoïa ñòa nguïc. Tuy vaäy ta cuõng khoâng neân traùch cöù maø ngöôïc laïi neân caûm thöông hoï thì ñuùng hôn.

Nhö vaäy neáu coù ngöôøi muoán tu Thieàn thì phaûi laøm sao? Phaûi tu theo Thieàn naøo? Saùch vieát veà Thieàn toâng töông ñoái coù khaù nhieàu, nhöng ña soá vieát veà Thieàn hoïc, veà vaên chöông ngoân ngöõ Thieàn, veà trieát lyù Thieàn, veà Thieàn Trung Hoa ... ÔÛ ñaây toâi muoán giôùi thieäu, hay ñuùng hôn laø nhaéc laïi moät phöông phaùp haønh Thieàn do ñích thaân ñöùc Phaät Thích Ca ñaõ daïy cho caùc ñeä töû, ñoù laø phaùp Töù Nieäm Xöù.