Nhö chuùng ta ñaõ thaáy qua ôù caùc phaàn tröôùc, phöông phaùp haønh thieàn naøy troâng raát taàm thöôøng, khoâng coù gì cao sieâu, neân nhieàu ngöôøi cho noù thaáp keùm, voâ ích vaø khoâng ñöa ñeán ñaâu. Vì vaäy khoâng phaûi ai cuõng thöïc taäp deã daøng ñöôïc, maø phaûi tuøy nhaân duyeân vaø ñieàu kieän :

1/ Ñieàu kieän ban ñaàu laø phaûi yù thöùc ñöôïc chaân lyù khoâng theå coù ngoaøi thöïc taïi, ngoaøi nhöõng gì raát taàm thöôøng. Duø coù tuïng 3000 boä Phaùp Hoa maø khoâng bieát trôù veà nhìn quaùn chieáu noäi taâm thì vaãn chöa neám ñöôïc muøi vò cuûa Phaät Phaùp.

2/ Tin töôûng chaéc chaén phaùp haønh thieàn naøy seõ ñöa ñeán giaùc ngoä giaûi thoaùt (leõ dó nhieân tröôùc ñoù haønh giaû phaûi suy nghó thaät chín chaén).

3/ Caàn phaùt nguyeän maïnh meõ. Khoâng caàn phaùt nhöõng lôøi nguyeän vaên hoa, daøi gioøng nhö trong caùc thôøi Kinh, chæ caàn nguyeän hai caâu sau: "Nguyeän ñôøi ñôøi kieáp kieáp khoâng xa lìa Tam Baûo. Nguyeän mau giaûi thoaùt cöùu ñoä chuùng sanh".

4/ Phaûi coá gaéng taïo cho mình moät boái caûnh thuaän duyeân. Neáu laø taïi gia cö só thì neân theo hoïc nhöõng khoùa Thieàn Minh Saùt Tueä trong dòp nghæ heø. Neáu laø xuaát gia thì neân xa lìa theá tuïc, tìm nhöõng nôi thanh vaéng ñeå tham thieàn nhaäp ñònh, neáu coù ai baûo mình caên cô Nhò Thöøa, khoâng coù taâm ñoä ñôøi cuõng maëc, vì hoï ñaâu coù tu giuøm mình ñaâu maø phaûi sôï. Neáu khoâng nhö theá, suoát ngaøy laêng xaêng vieäc naøy, vieäc noï, ñeán toái coù ngoài thieàn ñi nöõa cuõng chæ laøm moài cho hoân traàm, loaïn töôûng. 

5/ Tinh taán vaø kieân nhaãn. Tu taäp phaùp Thieàn naøy raát caàn söï trôï duyeân ban ñaàu nhö nhaéc nhôû, giaûng giaûi cuûa thieän tri thöùc laø nhöõng ngöôøi ñaõ thöïc haønh vaø traûi qua roài. Neáu chæ ñoïc sô qua saùch vôû roài thöïc haønh theo thì seõ mau chaùn naûn vì khoâng thaáy ñöôïc söï tieán boä.

Veà phaàn thöïc taäp, haønh giaû coù theå y theo nhö nguyeân vaên cuûa Kinh Töù Nieäm Xöù chæ daïy. Nhöng sôï coù nhieàu ngöôøi thaáy vaên töï trong Kinh quaù giaûn dò maø xem thöôøng hoaëc khoâng bieát caùch aùp duïng vaøo ñôøi soáng thöïc taïi, neân ôû ñaây toâi taïm ñöa ra vaøi caùch thöùc giuùp cho haønh giaû trong böôùc ñaàu.

Caàn nhôù laø trong taát caû boán laõnh vöïc quaùn nieäm (thaân, thoï, taâm, phaùp) haønh giaû phaûi laáy chaùnh nieäm (Sammaø Sati) laøm ñaàu, vaø chæ giöõ chaùnh nieäm maø thoâi, coù nghóa laø giaùc tænh quan saùt vaø ghi nhaän moät caùch khaùch quan. Khi baét ñaàu thöïc haønh, haønh giaû seõ thaáy söï xaâm chieám maïnh meõ cuûa thaát nieäm, hoân traàm (traïng thaùi mô mô maøng maøng) vaø loaïn töôûng (nhöõng yù nghó khôûi leân aøo aøo, lieân tuïc loâi keùo ta theo).

Baét ñaàu söï thöïc taäp, haønh giaû neân tìm ñeán moät nôi vaéng veû ngoaøi trôøi, trong röøng, döôùi moät coäi caây, hay taát caû nhöõng nôi naøo yeân tónh xa tieáng naùo ñoäng oàn aøo. Ngoài xuoáng theo tö theá baùn giaø hoaëc kieát giaø roài baét ñaàu quaùn nieäm.

1/ Nieäm Thaân 

Haønh giaû coù theå baét ñaàu baèng phöông phaùp chuù nieäm vaøo hôi thôû voâ-ra (aønaøpaønasati). Trong Kinh An Ban Thuû Y Ù (Anaøpaønasati Sutta) coù daïy 16 caùch quaùn nieäm hôi thôû. Ngöôøi naøo muoán bieát roõ chi tieát coù theå tìm ñoïc Kinh Quaùn Nieäm Hôi Thôû do Thaày Nhaát Haïnh ñaõ dòch vaø chuù giaûi. Rieâng ôû ñaây chæ ñöa ra nhöng caùch thöùc raát giaûn dò khoâng nhaát thieát phaûi y theo Kinh.

Haønh giaû baét ñaàu hít vaøo ba hôi thaät daøi vaø thôû ra thaät maïnh nhö ñeå toáng khöù ra ngoaøi moïi ueá tröôïc. Sau ñoù haønh giaû hoâ haáp moät caùch töï nhieân, nheï nhaøng, khoâng neân göôïng eùp hôi thôû vaø laøm cho noù phaûi nhö theá naøo. Chæ ñeå cho luoàng hôi thôû thong thaû troâi ra roài thong thaû troâi vaøo döôùi aùnh saùng cuûa taâm hoaøn toaøn giaùc tænh.

- Khi hít vaøo moät hôi daøi, haønh giaû nieäm thaàm trong ñaàu: "Híííít". Chöõ Hít phaûi ñöôïc keùo daøi theo hôi thôû vaøo, coù nghóa laø trong suoát thôøi gian hít vaøo . [1]

- Khi thôû ra, haønh giaû nieäm thaàm: "Thôûôûôûôûôû". Chöõ Thôû phaûi ñöôïc keùo daøi trong suoát thôøi gian thôû ra.

Ban ñaàu haønh giaû coù theå ngoài khoaûng möôøi laêm phuùt, ñeán luùc thuaàn thuïc phaûi taêng daàn leân cho tôùi ít nhaát laø moät tieáng ñoàng hoà. Trong böôùc ñaàu khôûi söï haønh thieàn, chaéc chaén haønh giaû seõ caûm thaáy chaùn naûn, böïc boäi, thaân taâm bò goø boù. Vì thöôøng ngaøy thaân cuûa ta heát laøm vieäc naøy ñeán vieäc noï, laêng xaêng ñuû thöù, taâm cuûa ta thì chöa nghó xong chuyeän naøy ñaõ nghó ñeán chuyeän kia töïa hoà con khæ chuyeàn caønh, con ngöïa ñöùt cöông (taâm vieân, yù maõ). Khoâng phaûi chæ coù ôû kieáp naøy thoâi, maø noù ñaõ nhö vaäy töø voâ thæ kieáp tröôùc roài, baây giôø ta baét thaân ngoài im moät choå, baét taâm chaêm chuù vaøo hôi thôû, laøm sao traùnh khoûi söï khoù chòu daøy voø. Vì vaäy haønh thieàn caàn phaûi tinh taán vaø kieân nhaãn môùi ñi tôùi ñích, phaûi chòu cöïc nhoïc khoù khaên laém môùi thaønh coâng, khoâng phaûi moät sôùm moät chieàu môùi tu maø thaønh Toå Sö lieàn ñöôïc.

Sau khi haønh giaû thuaàn thuïc vôùi phaùp quaùn nieäm hôi thôû voâ-ra ôû treân, thôøi gian ngoài töø moät hay hai tieáng trôû leân, thì haønh giaû baét ñaàu thöïc haønh sang phaùp "phoàng xeïp" (cuûa buïng) [2], seõ thaáy söï phoàng leân xeïp xuoáng cuûa noù. Ban ñaàu, neáu haønh giaû khoâng thaáy ñöôïc söï "phoàng-xeïp" naøy, thì coù theå ñeå moät hay caû hai baøn tay leân buïng ñeå nhaän thaáy roõ raøng hôn. Khi caûm thaáy roõ raøng (chöù khoâng phaûi töôûng töôïng) ñöôïc söï phoàng xeïp roài, haønh giaû baét ñaàu quan saùt vaø ghi nhaän noù.

- Khi buïng phoàng leân, haønh giaû nieäm thaàm: "buïng phoàng" hay "phoàoàoàoàng", chöõ phoàng phaûi ñöôïc keùo daøi trong suoát luùc buïng phoàng leân.

- Khi buïng xeïp xuoáng, haønh giaû nieäm: "buïng xeïp" hay "xeeeeïp". Chöõ xeïp ñöôïc keùo daøi trong suoát thôøi gian buïng xeïp xuoáng.

Cöù theá haønh giaû chuù taâm quan saùt, theo doõi vaø ghi nhaän söï phoàng leân xeïp xuoáng cuûa buïng trong suoát thôøi gian ngoài thieàn. Khoâng coù moät caùi "phoàng-xeïp" naøo maø haønh giaû queân ghi nhaän.

Haønh giaû coá gaéng thöïc haønh vaø taêng leân thôøi gian ngoài thieàn. Ít nhaát phaûi ngoài lieân tuïc hai giôø ñoàng hoà trôû leân, haønh giaû môùi thaáy ñöôïc nhöõng gì thay ñoåi vaø tieán trieån. Vaø khi thaáy ñöôïc nhöõng gì thay ñoåi, tieán trieån ñoù thì haønh giaû môùi caûm thaáy höùng thuù trong vieäc thieàn taäp. Vì phaûi tinh taán vaø kieân nhaãn neân ít coù ngöôøi thöïc haønh phaùp naøy. Ngöôïc laïi coù raát nhieàu ngöôøi tu theo Thieàn ngoaïi ñaïo, vì ñöôïc quaûng caùo môùi tu ñaõ xuaát hoàn, hoaëc coù thaàn thoâng lieàn! Ngöôøi tu chaân chính caàn bieát raèng töø ñôøi voâ thæ ñeán giôø, ta ñaõ bò voâ minh, taø kieán, chaáp tröôùc bao phuû daày ñaëc, laøm sao maø trong phuùt choác coù theå goät röûa cho hoaøn toaøn ñöôïc. Coøn nhöõng vieäc nhö xuaát hoàn, hay thaàn thoâng ñeàu laø nhöõng ma chöôùng, voïng caàu cuûa taø ma ngoaïi ñaïo, ta ñaõ tích luõy chuùng töø nhieàu kieáp, neân nay môùi khôûi voïng caàu lieàn coù moät caùch deã daøng. Ñoù laø lyù do taïi sao ngöôøi tu theo chaùnh phaùp thì ít, maø tu theo taø ñaïo laïi nhieàu.

2/ Nieäm Thoï 

Khi haønh giaû ngoài laâu seõ coù nhöõng caûm giaùc phaùt sanh nhö moûi meät, ñau nhöùc, ngöùa ngaùy, khoù chòu v.v... Luùc ñoù haønh giaû haõy laøm nhö sau :

Ñang theo doõi söï "phoàng xeïp", boãng nhieân haønh giaû caûm thaáy ñau nhöùc nôi chaân. Haønh giaû lieàn nieäm: "coù moät caûm giaùc ñau nhöùc ñang phaùt sanh (nôi chaân)", hoaëc haønh giaû coù theå nieäm moät caùch vaén taét: "ñau" hay "coù söï ñau". Nieäm nhö vaäy cuõng ñuû ñeå cho haønh giaû ghi nhaän moät caùch khaùch quan caûm giaùc ñau ñang coù nôi chaân. Haønh giaû tuyeät ñoái khoâng ñöôïc nieäm: "Toâi ñang ñau hay chaân toâi ñau", vì thöïc söï khoâng coù caùi Toâi naøo ñau caû. Sau khi nieäm nhö vaäy xong, haønh giaû laäp töùc trôû veà söï "phoàng-xeïp" cuûa buïng. Taát caû nhöõng caûm giaùc ñeàu traûi qua boán tieán trình: phaùt sanh, taêng tröôûng, suy yeáu, vaø tan bieán, chæ coù laâu hay mau maø thoâi. Sau moät thôøi gian, caûm giaùc ñoù boãng bieán maát, thì haønh giaû nieäm: "caûm giaùc ñau ñaõ bieán maát" hoaëc "caùi ñau ñaõ heát". Neáu caûm giaùc ñau khoâng heát maø laïi taêng theâm thì haønh giaû nieäm: "caûm giaùc ñau ñang taêng", roài sau ñoù lieàn trôû laïi coâng vieäc chính laø quaùn nieäm söï "phoàng xeïp". Neáu caùi ñau taêng leân quaù möùc chòu ñöïng thì haønh giaû coù theå laáy tay gôõ chaân ra, hay söûa ñoåi tö theá, nhöng phaûi laøm thaät chaäm, vaø giöõ chaùnh nieäm nhö sau :

- Tröôùc heát khi muoán laáy tay gôõ chaân ra nieäm: muoán, muoán, muoán.

- Khi nhaác tay leân nieäm: nhaác, nhaác, nhaác.

- Khi tay ñuïng chaân nieäm: ñuïng.

- Khi tay naém chaân gôõ ra nieäm: gôõ, gôõ, gôõ.

- Khi gôõ ra xong, ruùt tay veà nieäm: ruùt, ruùt, ruùt.

- Khi ruùt tay veà xong, ñeå laïi choã cuõ nieäm: ñeå, ñeå, ñeå.

3/ Nieäm Taâm

Nieäm Taâm laø moät vieäc raát quan troïng trong Töù Nieäm Xöù. Trong Thieàn Ñoán Ngoä coù noùi " Kieán taùnh khôûi tu" hay "Ñoán ngoä tieäm tu", tu ôû ñaây laø dieät tröø voïng töôûng. Nieäm Taâm chính laø moät phöông phaùp hay nhaát ñeå dieät tröø voïng töôûng. Nieäm Taâm laø quan saùt ghi nhaän moät caùch khaùch quan nhöõng hoaït ñoäng cuûa taâm. Hoaït ñoäng cuûa taâm laø nhöõng tö töôûng hay yù nghó chôït khôûi chôït bieán.

Khi ñang theo doõi söï "phoàng xeïp" cuûa buïng boãng nhieân coù moät yù nghó duø thieän hay aùc khôûi leân trong taâm, haønh giaû lieàn ghi nhaän (nieäm) noù: "coù moät yù nghó (ñang phaùt sanh)". Nieäm nhö vaäy ñuû ñeå yù nghó ñoù tan bieán, vaø haønh giaû phaûi laäp töùc trôû veà vôùi söï "phoàng xeïp", khoâng caàn suy tö xem ñoù laø toát hay xaáu. Neáu sau ñoù yù nghó ñoù trôû laïi, hoaëc coù moät yù nghó khaùc thì haønh giaû cuõng laïi nieäm: "coù moät yù nghó". Nieäm moät caâu ngaén goïn nhö vaäy ñuû laøm cho haønh giaû giaùc tænh vaø khoâng chaïy theo voïng töôûng. Tröôøng hôïp naøy gioáng nhö Thieàn Sö Nhan moãi ngaøy thöôøng ngoài treân taûng ñaù, laâu laâu töï goïi: "oâng chuû". Töï ñaùp: "Daï". Töï nhaéc: "Tænh tænh chôù ñeå ngöôøi löøa" [3]. 

Ban ñaàu haønh giaû coù theå bò yù nghó ñöa ñi xa, roài sau ñoù môùi söïc tænh, thì luùc ñoù nieäm: "Ñoù laø moät yù nghó". Khoûi caàn phaûi nieäm "yù nghó ñaõ dieät", vì khi ta nieäm "ñoù laø moät yù nghó" thì ngay khi ñoù noù ñaõ dieät maát roài.

Thöïc taäp nhö vaäy, laâu ngaøy haønh giaû seõ khoâng coøn bò yù töôûng ñem ñi quaù xa nöõa maø seõ nhaän ra chuùng khi chuùng vöøa phaùt sanh.

Ngöôøi thöôøng khoâng bieát tu Thieàn, moãi khi coù yù töôûng gì khôûi leân thì lieàn ñi theo noù ngay. Thí duï ñang ngoài yeân boãng chôït nghó veà moät ngöôøi hay moät chuyeän naøo ñoù roài khôûi leân öa gheùt, phaûi traùi, vaø cöù theá suy nghó lieân tu baát taän, bò phieàn naõo voïng töôûng loâi keùo maø khoâng heà hay bieát.

Ngoaøi giôø ngoài thieàn, trong ñôøi soáng haèng ngaøy, neáu coù nhöõng yù nghó toát khôûi leân trong ñaàu haønh giaû ñöøng möøng cho laø ta toát, maø phaûi nhanh trí nhaän ra ñoù laø taâm khôûi moät yù nghó toát. Khi coù moät yù nghó xaáu phaùt sanh trong ñaàu, ñöøng nghó laø ta xaáu roài aên naên, böïc boäi, maø phaûi nhanh trí nhaän ra ñoù laø taâm khôûi moät yù nghó xaáu, xong roài thaûn nhieân tieáp tuïc giöõ chaùnh nieäm. 

Ngöôøi ñôøi khoâng bieát veà voïng töôûng, khoâng hieåu giaùo lyù Voâ Ngaõneân moãi khi trong taânm khôûi leân nhöõng yù töôûng hay suy nghó thì laàm cho ñoù laø ta hay toâi suy nghó. Treân thöïc teá khoâng heà coù moät caùi Ta hay Toâi naøo suy nghó maø chæ coù nhöõng yù nieäm khôûi leân trong taâm maø thoâi. [4]

4/ Nieäm Phaùp

Trong Kinh Nieäm Xöù (Satipatthaøna Sutta), trong phaàn Nieäm Phaùp coù ñöa ra naêm ñeà muïc quaùn nieäm, nhöng ôû ñaây toâi chæ ñöa ra vaøi thí duï cuï theå aùp duïng vaøo söï thöïc taäp.

- Ñang ngoài thieàn, boãng beân ngoaøi coù tieáng ñoäng nhö tieáng xe hôi, thì luùc ñoù haønh giaû nieäm: "nghe, nghe, nghe" (ñoù laø nöông theo nhó caên), hoaëc nieäm "coù tieáng ñoäng" (ñoù laø nöông theo thanh traàn). Sau khi nieäm nhö vaäy xong, haønh giaû phaûi lieàn trôû veà söï "phoàng xeïp" cuûa buïng.

- Khi caûm thaáy buoàn nguû, haønh giaû nieäm: "coù söï buoàn nguû ñang phaùt sanh" hoaëc nieäm vaén taét "coù söï buoàn nguû". Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc nieäm "Toâi ñang buoàn nguû".

Ngöôøi haønh giaû khoân ngoan, kheùo leùo, seõ töø nhöõng thí duï treân töï saùng cheá ra nhöõng phöông thöùc aùp duïng chaùnh nieäm vaøo taát caû söï vieäc trong ngaøy.

Sau ñaây laø moät thí duï khaùc giuùp cho haønh giaû giöõ chaùnh nieäm trong luùc aên. Haønh giaû phaûi cöû ñoäng moät caùch chaäm chaïp vaø ñeå yù ghi nhaän vaø nieäm trong ñaàu taát caû nhöõng chi tieát veà haønh ñoäng ñang dieãn tieán :

- Khi ñöa maét nhìn ñoà aên, nieäm: "nhìn, ñang nhìn".

- Khi ñöa tay gaép ñoà aên, nieäm: "ñöa, ñang ñöa tay".

- Khi tay gaép truùng ñoà aên, nieäm: "gaép".

- Khi ñem ñoà aên leân mieäng, nieäm: "ñem, ñang ñem".

- Khi cuùi ñaàu xuoáng gaàn ñoà aên, nieäm: "cuùi, ñang cuùi".

- Khi haù mieäng ra, nieäm: "haù, ñang haù mieäng".

- Khi ñeå ñoà aên vaøo mieäng, nieäm: "ñeå, ñang ñeå".

- Ruùt ñuõa ra, ngaäm mieäng laïi, nieäm: "ngaäm, ñang ngaäm".

- Ruùt tay veà ñeå laïi treân baøn, nieäm: "ruùt, ñang ruùt tay".

- Khi tay ñuïng xuoáng baøn, nieäm: "ñuïng".

- Baét ñaàu ngaång coå leân laïi ngay thaúng, nieäm: "ngaång, ñang ngaång".

- Khi nhai ñoà aên, nieäm: "nhai, nhai, nhai..." (nieäm toái ña trong luùc nhai).

- Khi nuoát ñoà aên, nieäm: "nuoát".

Ban ñaàu thöïc taäp chaùnh nieäm, haønh giaû seõ nhaän thaáy coù raát nhieàu ñoäng taùc bò queân nieäm, nhöng vôùi söï kieân nhaãn vaø tinh taán, daàn daàn nhöõng ñoäng taùc bò queân nieäm ñoù seõ bôùt laàn.

Trong cuoäc soáng thöôøng ngaøy, khi luïc caên tieáp xuùc vôùi luïc traàn, haønh giaû phaûi taäp nieäm :

- Khi maét thaáy moät vaät hay hình daùng gì, haønh giaû khoâng caàn bieát noù ñeïp hay xaáu, chæ caàn nieäm: "thaáy, thaáy, thaáy ".

- Khi coù moät aâm thanh gì loït vaøo tai, khoâng caàn bieát noù hay hay dôû, deã chòu hay khoù chòu, chæ caàn nieäm: "nghe, nghe, nghe".

- Thaân baây giôø ñang laøm gì, ôû trong tö theá naøo?

- Coù caûm giaùc gì khoâng?

- Taâm ñang nghó gì?

- Coù nghe thaáy gì khoâng?

Vì theá, haønh thieàn naøy khoâng coá ñònh ôû ngoài maø trong taát caû caùc thôøi khaùc, ñi, ñöùng, naèm, haønh giaû ñeàu coù theå tu taäp ñöôïc.

Nhöõng khoù khaên ban ñaàu

- Chaân seõ bò ñau nhöùc nhö coù ai laáy dao chaët chaân mình, nhö xöông saép gaãy lìa v.v...

- Caûm giaùc khoù chòu: nhö boï hay kieán laøm ngöùa ngaùy...

- Ngoài laâu meät moûi, buoàn nguû, nguû guïc...

- Voïng töôûng, yù nghó khôûi leân tôùi taáp, khoâng ngöøng.

Coøn nhieàu nhöõng hieän töôïng khaùc nöõa, ñoù laø tuøy theo doøng nghieäp cuûa moãi ngöôøi, khoâng theå taû heát ñöôïc. Tuy nhieân haønh giaû chæ caàn nhôù giöõ chaùnh nieäm, theo doõi vaø ghi nhaän thoâi. Taát caû nhöõng gì ñeán thì seõ phaûi ñi, khoâng sôï haõi, cuõng khoâng vui möøng. Sau moät thôøi gian coá gaéng, haønh giaû seõ vöôït qua moïi trôû ngaïi treân.

Nhöõng ñieàu neân traùnh

- Boû qua khoâng suy nghó ñeán Baûn lai dieän muïc, taùnh giaùc, hay nhöõng lyù Thieàn..., ñoù chæ laø nhöõng danh töø gaéng göôïng dieãn taû nhöõng gì khoâng theå dieãn taû ñöôïc. Nhöõng gì baát khaû tö nghì maø cöù ñöôïc ñem ra baøn luaän, giaûng giaûi thì noù khoâng thöïc laø baát khaû tö nghì, vaø chæ gaây theâm thaønh kieán sai laàm veà noù.

- Söï mong caàu. Haønh Thieàn naøy khoâng coù gì ñeå mong caàu, maø chæ ghi nhaän moät caùch khaùch quan taát caû nhöõng gì xaåy ñeán, khoâng baùm víu maø cuõng khoâng xua ñuoåi. " Gaëp Phaät bieát Phaät, gaëp Ma bieát Ma ", chæ caàn bieát vaø ghi nhaän, roài sau ñoù lieàn trôû veà vôùi thöïc taïi. Khoâng caàn phaûi quaù hung baïo nhö Thieàn Toâng "gaëp Phaät gieát Phaät, gaëp Ma gieát Ma".

Vì khoâng coù söï mong caàu, baùm víu hay xua ñuoåi neân ngöôøi haønh thieàn naøy khoâng theå ñieân ñöôïc, vì luùc naøo cuõng laøm chuû ñöôïc mình, khoâng chaïy theo voïng töôûng ñieân ñaûo. Ngöôøi tu thieàn maø bò ñieân laø vì trong taâm coù söï mong caàu baát chaùnh (voïng caàu), mong ñöôïc thaàn thoâng hay quyeàn naêng naøo ñoù, khoâng hieåu giaùo lyù Voâ Ngaõ vaø Nhö Huyeãn neân khi coù voïng töôûng hay gaëp caûnh giôùi kyø laï thì phoùng taâm theo neân deã bò ñieân.

- Traùnh nhöõng cuoäc ñaøm luaän khoâng ích lôïi (hyù luaän). Xöa kia ñöùc Phaät coù daïy: "Naøy caùc Tyø Khöu, khi gaëp nhau, caùc thaày coù hai vieäc neân laøm: moät laø noùi veà Phaät Phaùp, hai laø giöõ söï im laëng". Ngay caû veà söï haønh thieàn naøy cuõng vaäy, coù ai hoûi môùi noùi, khoâng hoûi thì thoâi. Haønh giaû luoân giöõ taâm vaéng laëng ñeå ghi nhaän söï vaät.

Nhöõng ñieàu caàn bieát

Trong khi toïa thieàn, neáu coù nhöõng trôû ngaïi veà phaàn theå xaùc (saéc), haønh giaû coù theå nhaän bieát deã daøng, nhöng veà phaàn taâm thöùc (danh) thì haønh giaû caån thaän ñeå yù nhöõng ñieàu sau :

- Khi coù nhöõng yù nghó khôûi leân tôùi taáp, haønh giaû phaûi giaùc tænh nhaän dieän ra lieàn, neáu khoâng theá thì haønh giaû coù theå trôû neân khoå sôû, khoù chòu veà chuùng.

- Coù nhieàu haønh giaû coá gaéng baét taâm ngöng suy nghó, ñeå ñaàu troáng roãng, sau moät thôøi gian seõ rôi vaøo hai traïng thaùi hoân traàm:

* nguû guïc hay nguû ngoài, thaân tuy coøn ngoài ñoù maø chaúng khaùc gì ngöôøi nguû treân giöôøng.

* mô mô maøng maøng, khoâng tænh haún, cuõng khoâng nguû haún (voâ kyù), thaân thì khoâng coøn caûm giaùc, taâm thì khoâng khôûi yù nghó, nhö ngöng hoaïi ñoäng, cuøng luùc haønh giaû cuõng khoâng coøn nieäm, khoâng coøn yù thöùc ñöôïc mình ñang laøm gì, queân nieäm thaân, nieäm hôi thôû, nieäm "phoàng xeïp", nieäm taâm... Neáu haønh giaû naøo maø truï ôû traïng thaùi naøy laâu thì chæ maát thì giôø ngoài thieàn, khoâng lôïi ích gì caû, vì trí hueä khoâng phaùt sanh, cuøng luùc taâm ngöng laøm vieäc, coù theå laøm nhaân ñôøi sau sanh ra laøm suùc sanh...

Töù Nieäm Xöù thuoäc veà Thieàn Tueä hay Thieàn Minh Saùt (Vipassanaø-Bhaøvanaø). Chæ coù Thieàn Tueä môùi laøm phaùt sinh trí tueä, giuùp cho haønh giaû thaáy roõ ñöôïc thöïc töôùng cuûa vaïn höõu, dieät tröø taän goác cuûa voâ minh vaø aùi luyeán, ñöa ñeán giaûi thoaùt. Coøn Thieàn Ñònh (Samatha) chæ ñöa haønh giaû ñeán nhöõng côn ñònh (Samaødhi) trong ñoù haønh giaû höôûng söï an laïc nhaát thôøi, khoâng taïo theâm nghieäp môùi, nhöng trí hueä khoâng phaùt trieån, vaø nhöõng phieàn naõo goác vaãn coøn nguyeân chöa dieät tröø, do ñoù khoâng theå ñöa ñeán giaûi thoaùt.

Chuù thích:

[1] Söï keùo daøi chöõ Hít vaø Thôû ôû ñaây laø do kinh nghieäm caù nhaân cuûa taùc giaû chöù khoâng phaûi töø truyeàn thoáng Thieàn Minh Saùt

[2] phaùp quaùn nieäm söï phoàng xeïp cuûa buïng ñuùng ra khoâng coù trong Kinh Nieäm Xöù, noù ñöôïc Ñaïi laõo thieàn sö Mieán Ñieän Mahasi Sayadaw phaùt minh vaø ngaøy nay trôû thaønh moät phaùp tu phoå bieán cho Thieàn Minh Saùt

[3] Trích "Trung Hoa chö Thieàn Ñöùc Haønh Traïng". HT Thanh Töø

[4] xin xem "Voâ Ngaõ". Thích Trí Sieâu