Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Kyù Söï : Phaùi-ñoaøn Phaät-giaùo Vieät-Nam ñi AÁn-Ñoä vaø Tích-Lan
Hoäi-Nghò Phaät Giaùo Theá-Giôùi taïi COLOMBO - 1950
Haønh trình chieâm baùi Phaät tích taïi AÁn Ñoä
Chieâm baùi Song-LaâmTöø Loäc-uyeån ñeán Song-laâm, neáu ñi taàu hoûa phaûi leân ga tænh Ba-la-naïi. Vì muoán xem caûnh töôïng kinh-ñoâ cuûa caùc Toân-giaùo ôû Ba-la-naïi, neân 5 giôø chieàu chuùng toâi ôû Loäc-uyeån, ra Ba-la-naïi, ñeán ñaây, chuùng toâi ñi xem caû baèng ñöôøng boä laãn ñöôøng thuûy cho ñeán 9 giôø röôõi môùi laáy veù. Ñuùng 10 giôø taàu chuyeån baùnh, vôùi con ñöôøng hôn 300 caây soá, cho ñeán baûy giôø saùng hoâm sau môùi ñeán ga Gorupua, xuoáng ga vaøo haøng ñieåm taâm xong laïi ra oâ-toâ ñi ñeán 80 caây soá nöõa môùi ñeán Song-laâm laø nôi Ñöùc Phaät tòch.
May sao vöøa xuoáng xe thì gaëp ñöôïc vò sö Ni ngöôøi Taøu chöøng ñoä 30 tuoåi, thaáy chuùng toâi lieàn ra vaùi chaøo heát söùc möøng rôû, môøi ñoùn vaøo Chuøa thì thaáy ñöông tu taïo dôû-dang, goã laït coøn boû ngoån ngang, xem phong caûnh thì Chuøa naøy cuõng ngheøo, nhöng leã-ñoä cö-söû cuûa ngöôøi ñoái vôùi chuùng toâi thaät ñaùng phuïc, chuùng toâi göûi haønh-lyù roài ra chieâm-baùi. Ra khoûi cöûa Chuøa ñaõ troâng thaáy Phaät-ñieän vaø Baûo-thaùp.
Theo nhôøi Ñaïi-ñöùc höôùng ñaïo : " Vì Ñöùc Phaät Thích-Ca tòch ôû ñaây, neân coù nhieàu xaù-lôïi cuûa Phaät ñeå trong baûo-thaùp naøy ". Möïc thöôùc baûo-thaùp naøy cuõng ngang vôùi baûo-thaùp beân Loäc-uyeån, maø vaãn coøn nguyeân veïn, laïi ñöôïc Chính phuû AÁn môùi tu söûa laïi nhöõng choã hö hoûng. Beân döôùi chaân thaùp coù Phaät-ñieän. Phaät-ñieän ôû Song-laâm, maëc daàu coù tu boå laïi, nhöng khoâng ñoà-soä nguy-nga nhö caùc nôi khaùc, vaãn giöõ nguyeân khung-khoå cuûa moät caùi laêng coå, xaây vuoâng chaïy daøi ñoä 7, 8 thöôùc taây, treân ñænh coù maáy caáp gioáng nhö baäc leân, coù moät cöûa ñio vaøo ñeå leã Phaät. Cöûa nhoû heïp chæ ñi loït hai ngöôøi. Toâi maëc aùo caø-sa saün, ñeán nôi quyø leã ngay chöù chöa daùm nhìn leân. Xong ba leã, toâi vaãn quyø ñeå toan khaån caàu, boãng thaáy taâm-hoàn hoài-hoäp, nöôùc maét chaïy quanh. Taïi sao laïi caûm ñoäng mau theá ? Vì toâi vöøa thaáy töôïng Töø-phuï Thích-Ca naèm môû maét nhö khi coøn hieän-taïi, töôûng chöøng nhö Ngaøi nhìn vaøo toâi, ñaày veõ töø-bi laân maãn, khoâng khaùc oâng boá nhìn nhaän ñöùa con yeâu môùi ñi ñaâu veà. Luùc ñoù ñoái vôùi Phaät toâi cöù nhìn vaøo maét Ngaøi töïa nhö ñöùa con hö-hoûng, choùt daïi boû cha ñi " tha phöông caàu thöïc ", neám traõi bao nhieâu phong-traàn cay ñaéng, traõi qua bieát bao caûnh-theá noãi chìm, bgaøy nay môùi quay veà vôùi thaân phuï. Taâm toâi caøng suùc-ñoäng thì maét toâi caøng chaêm-chuù nhìn Ngaøi. Toâi boãng khoùc oøa leân maø than raèng :
"Töø-phuï cuûa con ôi ! Khi Töø-phuï coøn ôû ñôøi thuyeát phaùp maàu, teá-ñoä chuùng sinh, thì ñöùa con cuûa Töø-phuï naøy coøn ñöông bò löôùi phieàn-naõo vaây phuû chaân taâm, töï taïo laáy giaây nghieäp-baùo ñeå troùi traèng trong bao kieáp luaân-hoài khoã-naõo. Nay con ñaõ ñöôïc laøm ngöôøi, laïi nhôø coù thieän-duyeân xuaát -gia hoïc ñaïo cuûa Töø-phuï, thì Töø-phuï laïi ñaõ tòch di hôn hai ngaøn naêm roài, thaät ñau ñôùn cho con bieát nhöôøng naøo. Hoâm nay ñaây, con ñöôïc ñeán thaêm daáu veát cuõ cuûa Töø-phuï, chieâm baùi tröôùc saéc thaân cuûa Töø-phuï, con thieát-tha daâng leân Töø-phuï taát caû loøng thaønh kính laãn moái ñau-khoãcuûa con vaø chuùng sinh, daùm mong maét trí bao la, loøng töø quaûng-ñaïi cuûa Töø-phuï laân-maãn xeùt soi ".
Luùc toâi coøn ñöông uû-ruõ quyø tröôùc maët Phaät maø khoùc than, boãng caûm-töôûng nhö nghe thaáy nhöõng lôøi an-uûi töø mieäng cuûa Töø-phuï noùi ra raèng :
" Naøy con aï ! Ta xöa cuõng ñeàu phaûi theo luaät bieán thieân, nghóa laø cuõng nhö con nay, ñaõ coù hoïp thì phaûi coù tan, coù soáng thì phaûi coù cheát ; nhöng soáng laø göûi maø cheát laø veà. Thaân ta tuy ñaõ veà coõi Nieát-baøn voâ-bieân giaûi-thoaùt, nhöng ñaïo lyù cuûa ta vaãn coøn khaép theá-gian, ñaïo cuûa ta töùc laø thaân cuûa ta ñaáy, laïi laø thaân cuûa con ñaáy. Neáu con bieát thöông thaân bao nhieâu, laïi caøng phaûi laáy ñaïo cuûa ta maø duøi maøi laá thaân baáy nhieâu. Con nghe nhôøi ta, thöïc haønh ñaïo cuûa ta, quyeát nhieân luùc naøo con cuõng vaãn thaáy thaân ta. Nghe nhôøi ta, con seõ ñoä ñöôïc con vaø chuùng-sinh, töùc laø ta ñoä con vaø chuùng-sinh ñaáy con aï !"
Khoâng bieát ai kheùo ra maãu cho thôï töôïng maø hoï taïc töôïng Phaät gioáng nhö in theá. Töôïng Phaät naèm goái leân khuyûu tay cuûa Ngaøi maø laïi môû maét, hai con maét gioáng nhö nuï sen xanh, neùt maët y nhö traêng raèm, thaân Phaät daøi tröôïng saùu. Toøan thaân Phaät ñeàu phuû kín baèng moät böùc gaám hoa, chæ ñeå hôû coù hai baû vai vôùi hai baøn chaân thoâi. Phaät naèm treân toøa ñaù. Traïm troå toaøn nhöõng hình-aûnh bi-ai nhö luùc saép vaøo Nieát-baøn. Buoàn thaûm nhaát laø hai töôïng Ngaøi Ca-Dieáp vaø A-Nan, laø hai ñeä-töû nhaát nhì cuûa Phaät. Töôïng hai vò ñeàu quyø khoùc loùc beân toøa maø Ñöùc Phaät Ngaøi saép nhaäp dieät. Toâi coøn ñöông quyø ñeå chieâm ngöôõng maëc-nieäm, thì boãng coù khaùch vaøo leã, ñaønh phaûi vaùi taï ñöùng leân. Nhöng toâi coøn ñi voøng quanh toøa Phaät naèm, toâi laïi ñaùnh baïo kheõ laät caû böùc gaám phuû leân treân töôïng Phaät ra ñeå xem. Xem vöøa xong, thì baøi Taùn töôïng Phaät cuûa toâi cuõng xong, laïi ra nghieâm-trang ñoïc tröôùc maët Phaät :
Ba coõi Ñaïo-sö hieän taïi coøn,Xöa kia Ñöùc Phaät tòch roài, coøn laäp Hoûa-ñaøn ñeå laøm leã phaàn-thaân, töùc laø laøm leã thieâu roài laáy xaù-lôïi röôùc vaøo thaùp, coøn bao nhieâu tro taøn ñeàu ñeå vaøo ngoâi thaùp ôû nôi laøm leã phaàn thaân maø chuùng toâi saép ñeán nôi chieâm-baùi baây giôø ñaây.
Ngöûa troâng Ñaïi-giaùc Thích -Ca Toân.
Ba hai töôùng baùu y nhö ñuùc,
Tröôïng saùu thaân vaøng heät ñoå khuoân.
Maët nguyeät hình-dung bao phuùc-tueä,
Maét sen thaáu ñaùo maáy caøn-khoân.
Cheïn höông khaán tröôùc toøa Töø-phuï,
Teá-ñoä quaàn-sinh laãn chuùng con.Töø Phaät-ñieän tôùi Hoûa-ñaøn coøn phaûi ñi qua moät caùnh ñoàng daøi ñoä ba caây soá. Maëc daàu ñöông naéng nhö thieâu nhö ñoát cuûa giöõa tröa muøa haï, chuùng toâi cuõng coá ñi ñeán. Coøn caùch ñoä moät caây soá nöõa, ñaõ thaáy caûnh hoûa-ñaøn um-tuøm, toâi cöù töôûng hoûa-ñaøn ôû treân moät quaû nuùi giöõa caùnh ñoàng, nhöng ñeán nôi thì laïi laø nuùi gaïch cuûa caây baûo-thaùp bò taøn phaù coøn laïi, phaàn nhieàu gaïch ñaõ hoùa ra ñaát, ngöôøi ta ñem gioàng leân ñænh noù hai caây Boà-ñeà, hieän thôøi hai caây ñaõ toûa ra thaønh caây baûo-caùi thieân-nhieân röôøm-raø che phuû cho caû quaû nuùi gaïch ñaát tôùi ba saøo ruoäng. Daáu veát cuûa ngöôøi ta ñaøo phaù ra ñeå tìm xaù-lôïi coøn ñeå laïi suoát beân naøy sang beân kia giöõa baûo-thaùp, ai laø con Phaät ñeán nôi naøy troâng thaáy cuõng phaûi muõi loøng sa leä.
Chuùng toâi leân ñeán nôi, thaáy moät caùnh cöûa baèng saét taây, buoäc vaøo caùi coät baèng caønh cuõi khoâ choân xuoáng ñaát, maø caùnh cöûa thì ñoùng. Moät maûnh giaáy ñoû ñeà chöû Haùn raèng : " Xuaát Haønh Taêng Phaät Tueä ", nghóa laø :
" Khi ra ñeán ñöôøng phaûi laøm cho ñaïo Phaät theâm saùng suûa ". Beân trong caùnh cöûa hieän ra moät gian nhaø coû ñaõ cuõ kyõ ôû loït vaøo goác caây boà-ñeà.Boán chöõ Haùn vôùi gian nhaø coû aáy, khieán cho kyù-gæa ñoaùn chaéc theå naøo cuõng laïi coù moät vò xuaát-traàn hieàn taêng ngöôøi Trung-Hoa hay Nhaät-Baûn beá-quan tu thuyeàn ôû ñaáy. Chuùng toâi coøn ñöông ngoài nghæ ôû goác caây boà-ñeà thöù hai ôû beân ngoaøi, boãng nghe thaáy oang-oang tieáng thoå-ñoàng cuûa vò Laõo-taêng ngöôøi Trung-hoa töø trong coång ra. Chuùng toâi ai naáy ñeàu voäi vaõ ñöùng caû daäy, kính caån vaùi chaøo vaø baïch thöïc raèng : " Chuùng toâi laø Phaùi-ñoaøn Phaät-giaùo Vieät-Nam ñeán chieâm baùi ".
Vò Laõo-taêng toû veû hoan-hyû laém. Ngaøi toaøn duøng tieáng AÁn-Ñoä, noùi vôùi ngöôøi thoå-daân ñi cuøng chuùng toâi raèng : " Baàn-taêng ôû ñaây coù moät mình thoâi, khoâng coù nhaø cöûa, baøn gheá gì ñeå môøi quyù-khaùch vaøo nghæ, cuõng khoâng coù tieåu-taêng ñaâu maø sai ñun nöôùc, xin môøi caùc vò ngoài nghæ choã cuõ, ñeå baàn-taêngñi laáy baàu nöôùc laõ ra ñaõi quyù-khaùch ".
Ngaøi vöøa vaøo qua caùnh coång, ñaõ xaùch ngay ra moät bình nöôùc gieáng maø ngöôøi ta môùi xaùch leân cho, vôùi maáy caùi baùt saønh môøi chuùng toâi uoáng nöôùc. Ngaøi ñöùng noùi chuyeän vôùi chuùng toâi ñeán hôn nuûa giôø, cöù luoân moàm noùi noùi, cöôøi cöôøi raát vui-veû maø ñaïo vò. Ngaøi coøn cho bieát raèng : " Khi toâi (vaãn laø ngaøi) 31 tuoåi, töø Trung-Hoa sang ñaây chieâm-baùi, thaáy caùc nôi Phaät-tích ôû khaép AÁn-Ñoä ñeàu bò vaät ñoåi sao rôøi, vì phong söông, vì giaëc-giaõ ñaõ taøn phaù, nhaát laø ngoâi moä cuûa Ñöùc Giaùo-toå chuùng ta ñaây, baáy giôø coøn tan hoang, böøa baõi laém. Toâi lo caùc ngöôøi ngoaïi-ñaïo cuõng nhö caùc ngöôøi du-lòch treân theá-giôùi hoï pheâ-bình ñeán soá Tröôûng-töû cuûa ñaáng Töø-phuï laø chö Taêng, Ni chuùng ta queân maát moà cha ñi khoùc ñoáng moái. Sau khi chieâm-baùi xong trôû veà Trung-Hoa, toâi nhaát quyeát boû hoïc, troán thaày toâi sang ôû ñaây, töø baáy ñeán nay ñaõ ñöôïc 25 naêm roài. Thoå daân ôû ñaây ngöôøi ta cho moãi ngaøy moät böõa côm döa muoái, nhöng khoâng bao giôø toâi phaûi nghó ñeán söï toâi ñoùi côm raùch aùo nôi ñaát khaùch queâ ngöôøi, chæ moät nieàm göûi thaân hoa coû cho ñöôïc sôùm khuya höông khoùi ôû ñaây thôø cuùng nôi phaàn moä cuaû Ñöùc Töø-phuï ".
Laõo-taêng hoan-hyû laø ñôøi tu cuûa ngöôøi ñaõ baùo hieáu ñöôïc ñaáng Töø-phuï, neân trong khi Ngaøi noùi ra nhöõng caâu cay-ñaéng, soùt-sa, maø neùt maët vaãn vui-veû töôi cöôøi . Rieâng kyù-giaû nghe thaáy thaám-thía, muûi loøng sa leä, baûo oâng Phaïm Chöõ daâng kính Ngaøi moät moùn tieàn. Ngöôøi thoå-daân voäi gaït ñi noùi :
- " Chôù ! Chôù ! Laõo-taêng töø khi ñeán tu ôû ñaây, khoâng heà caàm laáy tieàn cuûa ai bao giôø, chæ coù ai ñöa ñeán cho gaïo, cuûi, rau, muoái thì Ngaøi môùi nhaän ".
Kyù-gæa hoûi nggöôøi thoå-daân :
- Theá ngöôøi coù hay ñi vaøo caùc laøng khoâng ?
- Coù, nhöng thænh thoaûng thoâi.
- Ngöôøi xuoáng laøm gì ? Vaø coù ai cho gì, luùc ñoù ngöôøi coù laáy khoâng ?
- Laàn naøo xuoáng, Ngaøi cuõng chæ ñi giaùo-hoùa, ai cho gì cuõng khoâng laáy vaø baûo : " Neáu cho laõo thöùc aên, xin quaù boä ñem ñeán am cho, chôù laõo khoâng tieän mang ".Caâu chuyeän ñaõ daøi, laõo-taêng lieàn môøi chuùng toâi ñi ngoaïn caûnh ñeå ngöôøi vaøo thuï-trai keûo quaù ngoï. Toâi möøng thaàm raèng seõ laïi ñöôïc chöùng-kieán böõa aên khoå-haïnh cuûa vò laõo-taêng moâ-phaïm naøy. Toâi ruû caùc ñoaøn-vieân giaû vôø ñi ngoaïn caûnh ñaáy thoâi, chöù ôû ñaây chaúng coù Phaät-ñieän, baûo-thaùp gì maø chieâm-baùi vaø ngoaïn caûnh nhö ôû caùc nôi.
Kyù-giaû möôïn côù ngoaïn caûnh , böôùc luoân vaøo gian nhaø coû, chôït thaáy baøn tay khoâ heùo ñöông duùm moät thöù töïa caùm, boû vaøo mieäng. Toâi nhìn kyõ thì trôøi ôi ! Sao quaù ö khoå haïnh ! Moùn thuyeàn-vò maø laõo-taêng ñöông thuï ñoù laø thöù côm khoâ, rang leân roài taùn nhoû, vì ñaõ moùm khoâng coøn nhai ñöôïc nöõa,cöù moãi duùm boû vaøo mieäng laïi phaûi chieâu moät hôùp nöôùc laõ môùi troâi ñöôïc. Kyù-giaû ñaùnh baïo ñi xem vaøi caùi huõ vaø loï saønh ñeå loûng-choûng ôû chaân giöôøng, môû ra thaáy nhaün khoâng caû, chæ coøn caùi voï con laø coøn ñoä maáy baùt côm khoâ, caùc ñoà vaät haønh duøng chæ coù maáy taám aùo vôùi moät caùi choõng tre, döôùi gaàm coù vaøi caùi hoûa-loø ñeå tay coøn hôi noùng ; ñöôïc thaáy roõ ñôøi tö khoå-haïnh cuûa nhaø xuaát-theá moâ-phaïm, kyù-giaû trôû ra vöøa gaëp caùc ñoaøn-vieân vôùi ngöôøi thoå-daân cuøng ñeán cöûa. Ngöôøi thoå-daân choû leân caùi traïc ba ôû löng-chöøng caây boà-ñeà baûo toâi. Kyù-giaû ngaång leân xem, thaáy töïa nhö caùi chuoàng chim boà-caâu, töï nghó chaéc khoâng phaûi, vì neáu laø chuoàng chim thì phaûi coù cöûa , chaúng coù leõ naøo Ngaøi laïi nuoâi chim ? Hay laø mieáu thôø coâ, caäu, song chaúng coù baùt nhang hoaëc ñoà thôø cuùng gì caû. Kyù-giaû ñi tìm thang ñeå leân thì ra ñaõ bò laõo-taêng tieân ñoaùn caát ñi roài. Chöøng hieåu yù toâi muoán ñi xem ñeå khaùm phaù nôi huyeàn-bí, neân laõo-taêng ñöông ôû trong nhaø ra baûo cho bieát raèng : Khoâng leân ñöôïc ñaâu ? Ñaáy laø thuyeàn-thaát rieâng cuûa laõo-taêng. Kyù-giaû caûm phuïc quaù, quay laïi leã Ngaøi roài baûo oâng Phaïm Chöõ chuïp aûnh laøm kyû-nieäm, nhöng ba laán ñöa maùy aûnh ra, laõo-taêng ñeàu laáy aùo che maët nhaát ñònh khoâng cho chuïp. Vì loøng khaâm-phuïc baäc laõo-taêng sieâu-vieät, neân kyù-giaû vieát taëng Ngaøi baøi sau naøy :
Xuaát-gia nhö Cuï maáy ai ñaây,
Moät haïnh tu troøn, muoân haïnh hay.
Ngoaøi aùo baùt kia khoâng baän bòu,
Trong am coû noï laém vui say.
Ñaõ quen muøi ñaïo döa cuøng muoái,
Nhöôøng thaáy vieäc ñôøi boït vôùi maây.
Nhaén nhuû thuyeàn sôn bao Phaät-töû,
Song-Laâm mau ñeán hoïc Sö Thaày.
Haønh trình chieâm baùi Phaät tích taïi AÁn Ñoä
Chieâm baùi Thöùu-lónhNgoâi chuøa cuûa chö Taêng Dieán-Ñieän caùch nuùi Thöùu chöøng 6 caây soá, chuùng toâi ñònh vaøo chuøa naøy ñeå göûi haønh-lyù roài thöôïng sôn. Vì trôøi naéng quaù, xem yù Phaùi-ñoaøn ai cuõng moûi-meät caû. Cuï baûn-töï chuøa Dieán-Ñieän laïi baûo : " Caùc Ngaøi neân nghæ laïi ñaây hoâm nay, saùng mai maùt-meû seõ thöôïng sôn ", ñaønh vaâng lôøi nghæ laïi. Maët trôøi gaàn gaùc nuùi, nhieät-ñoä ñaõ bôùt nhieàu, kyù-giaû môøi Ñaïi-ñöùc höôùng-ñaïo ñi xem phong-caûnh ôû ngay khu chuøa. Ñaïi-ñöùc höôùng-ñaïo cho bieát : - ñaây coøn di-tích cuûa hai thaønh quaùch xöa. Moät di-tích coù töï thôøi-kyø tröôùc Phaät vaø moät teân laø thaønh Vöông-xaù veà trieàu-ñaïi Vua Taàn-Baø Xa-La laø ngöôøi suøng-moä vaø uûng-hoä Ñöùc Phaät Thích-Ca thöù nhaát. Kyù-giaû ñeán thaêm di-tích cuûa thaønh-quaùch veà thôøi chöa coù Phaät thì noù chæ laø ñòa-theá yû-sôn, thuû-hieåm cuûa maáy oâng tieåu Baù-vöông, cuûa maáy nghìn naêm veà tröôùc, hieän giôø khoâng coøn daáu-tích gì nuõa.
Keá ñeán xem di-tích , thaønh-quaùch, laâu-ñaøi cuûa caùc trieàu-ñaïi vua Taàn-baø Xa-la ôû moät ñòa-ñieåm bao-la, nuùi non vaây phuû, caây-coái raát nhieàu, tuy ñöông muøa noùng nhöng coû caây raàt truø-maät, chaân töôøng cuûa thaønh-quaùch, chaân moùng cuûa cung-ñieän, ñaøi-caùc, troâng daáu-veát ñeå laïi raát quy-moâ, huøng traùng cuûa kinh-ñoâ coå-kính dó-vaõng.
Ñeán ôû giöõa cöïu-ñoâ cuûa vua Taàn-baø Xa-la coá nhieân toâi phaûi hoài töôûng maø hoûi ñeán chuyeän thöong-luaân baïi-lyù cuûa Thaùi-töû A-xaø-Theá laø con vua Taàn-baø Xa-la. Ñaïi-ñöùc höôùng-ñaïo chæ ra moät nôi xa tít, aâm-u maø baûo toâi : "Choã kia laø nhaø nguïc maø vua Taàn-baø Xa-la bò Thaùi-töû A-xaø-Theá giam cheát, coøn choã kia laø laõnh-cung maø Hoaøng-haäu Vi-ñeà-Hy bò con laø A-xaø-Theá giam-caàm roài ñöôïc Phaät ñeán cöùu. Coøn choã kia laø tröôøng ñua cuûa 500 con voi döõ say röôïu cuûa A-xaø-Theá thaû ra ñeå toan gieát haïi Ñöùc Phaät Thích-Ca ".OÂi ! Thaûm -muïc thöông-taâm naøo baèng caûnh-ngoä, maø tai ñöong nghe nhöõng vieäc laøm thöông luaân baïi-lyù cuûa keû ñaõ phuù-quyù cöïc nhaân-gian, maét laïi thaáy bao nhieâu daáu veát oai-huøng ñaõ tan-taùc vôùi phong-söông, ñaõ tan-taønh vôùi soùng nöôùc. Nhöõng caûnh ngoä chieàu nay ñaõ ñöa Kyù-giaû ñi saâu vaøo chaân-lyù voâ-thöôøng cuûa Ñöùc Phaät daïy. Neáu nhö ai khoâng tin lyù voâ-thöôøng thì haûy nhìn vaøo söï thöïc khu ñaát toâi ñöông ñöùng ñaây, ñöông luùc thôøi vaän cöôøng-thònh cuûa noù, ñaõ coû bao keû cheùm gieát laãn nhau, ñeå tranh ñoà noù. Tranh ñoà noù ñeå naém laáy oai-quyeàn nghieâng trôøi,leäch ñaát, ñeå aên ngoài treân mieáng ñænh-trung. Bôûi muø-quaùng vì lôïi danh neân khoâng thaáy leõ thieâng-lieâng cuûa luaân-lyù, ñeán noãi laät ñoå cöông-thöôøng, caét ñöùt caû giaây tình nghóa, nhö Thaùi-töû A-xaø-Theá, neáu ta khoâng tin chaân-lyù voâ-thöôøng cuûa Phaät daïy " theá-gian voâ-thöôøng " thì thaønh-quaùch, laâu-ñaøi cuûa maáy ngaøn xöa, giôø naøy ñaây, bao vöông baù tranh huøng, mieáng ñaát naøy giôø ñaâu ? Traùi laïi khu ñaát naøy laøm cho Kyù-giaû hoài hoäp, caûm-suùc. Roài töôûng laïi nhöõng caâu baát dieät cuûa nöõ thi-só Thanh Quan :
" Ñaù vaãn beàn gan cuøng tueá nguyeät.hay :
Nöôùc coøn chau maët vôùi tang thöông "." Loái xöa xe ngöïa hoàn thu-thaûo,Luùc naøy kyù-giaû khoâng coøn ñuû söùc kìm laïi moái bi-quan. Vì suùc caûnh thöông-taâm neân cuõng vònh maáy caâu ñeå göûi laïi mai haäu :
Daáu cuõ laâu-ñaøi boùng tòch döông ".Hôõi hoàn tranh Baù ñoà Vöông,Vì muoán cho chuùng toâi traùnh-ñôõ söï noùng-nöïc, neân saùng hoâm nay môùi coù 4 giôø 30, Sö Cuï baûn-töï ñaõ goïi giaäy ñieåm-taâm, ñeå ñi chieâm-baùi Thöõu-lónh.
Hoûi bao thaønh-quaùch, mieáu-ñöôøng ñaây ñaâu ?
Nhöõng ai Khanh, Töôùng, Coâng, Haàu,
Giang-sôn coøn ñoù, thaáy ñaâu anh haøo,
Ñaøi vaên, ñieän vuõ nôi nao ?
Bao vua chieán-thaéng, bao traøo baïi quaân.
Naøo phöôøng haïi nöôùc haïi daân,
Naøo phöôøng caäy theá, caäy thaàn hieåm sau.
Laàu ca, gaùc muùa, cheùn ñaøo,
Töng-böøng bao cuoäc nay naøo coøn ñaâu ?
Kìa kìa ñaù moác coû taàu.
Naéng möa bao ñoä beå daâu maáy laàn.
Ta ñaây laø khaùch ngoaïi traàn,
Ñöùng treân coõi moäng, maáy vaàn göûi ai.
Göûi ai laø khaùch quan-hoaøi,
Vieäc ñôøi muoân söï coù roài laïi khoâng.
Göûi ai laø khaùch cöûa khoâng,
Vieäc ñôøi ñieân-ñaûo baän loøng maø chi.
Göûi ai laø khaùch ñaéc thì,
Vieäc ñôøi chôù ñeå nhöõng gì mæa mai.
Göûi ai laø khaùch lôõ thôøi,
Vieäc ñôøi baày soùa, soùa thoâi laïi baày.
Cuoäc ñôøi ai tænh ai say,
Caûm-hoaøi ñoïc maáy caâu naøy laøm duyeân.Ñieåm-taâm xong, vöøa 5 giôø, chuùng toâi baét ñaàu ra ñi, Ñaïi-ñöùc höôùng ñaïo hoûi : " Töø ñaây ñeán Thöõu-lónh coù toøa keát taäp kinh cuûa Toå Ca-Dieáp vaø 500 vò La-Haùn ôû tít treân ñænh nuùi vaø coù vaøi ngoïn thaùp cuûa vua A-Duïc xaây nhöng ñaõ ñoå gaàn heát, laïi coøn coù nhieàu tröôøng Taêng hoïc veà thôøi Phaät vaø sau thôøi Phaät to laém, nhöng hieän giôø caùc caûnh ñoù chæ coøn neàn khoâng thoâi. Thöôïng-toïa coù muoán ñeán thaêm khoâng ? "
- " Xin thoâi, ñeán nôi thaáy caûnh cuõ ñieâu-taøn, ngöôøi xöa khuaát-tòch, laïi
caøng theâm caûm-ñoäng thöông-taâm, cuõng nhö maáy hoâm tröôùc ñaây, toâi thaáy caûnh Phaät -tích ôû Loäc-uyeån ôû Song-Laâm ".Theá laø chuùng toâi ñi thaúng ñöôøng leân nuùi Thöùu-lónh. Töø chuøa ñeán nuùi chæ coù 6 caây soá, ñöôøng xaây böïc ñaù roäng-raõi deã hôn ñi chuøa Höông-Tích. Toâi hoûi Ñaïi-ñöùc höôùng-ñaïo : " Con ñöôøng ñaù naøy laøm töø ñôøi naøo ? "
- " Con ñöôøng naøy cuûa vua Taàn-baø Xa-la saùng taïo ra töø khi coøn taïi theá, ñoàng thôøi nhaø vua coøn laøm toøa nhaø ñoà-soä ôû gaàn khu suoái noùng, ñeå cho caùc vua chuùa ñeán thaêm Phaät nghe ñaïo ñöôïc deã-daøng, trong khi ñi laïi vaø cö-truù, toøa nhaø ñoù hieän vaãn coøn, khi trôû veà seõ daãn Phaùi-ñoaøn ñeán xem suoái noùng roài xem toøa nhaø aáy nhaân theå ". Vì coøn sôùm, chuùng toâi baûo nhau ñi nhôûn-nhô ñeå ngaém caây-coû, nuùi maây cuûa buoåi sôùm mai maø söùc nhieät-ñoä cuûa aùnh döông-quang chöa veùn heát nhöõng aùng laøn maây khoùi. Thaät laø voâ-bieân thuù-vò cuûa khaùch ngoaïi traàn nheï-nhaøng theo goùt ngoaïi-vaät thieân-nhieân.Chæ ñoä 6 caây soá theá maø chuùng toâi ñi töø 5 giôø cho maõi ñeán 8 giôø môùi ñeán. Ñeán chaân nuùi Linh-thöùu, ñöùng maø ngaéuø khoâng nhöõng chæ öu-ñieåm cuûa caûnh yeân-haø, coøn nhieàu caûnh-töôïng bí-taøng cuûa nôi Phaät-traøng nöõa. Döôùi chaân nuùi coù thung-luõng roäng-raõi, khoùi maây, caây-coû ñieåm-toâ nhö gaám, nhö voùc, caùc ngoïn nuùi bao-phuû chung-quanh ñeàu laø nhöõng böùc bình-phong, xa xa coù nhöõng gioøng suoái uoán quanh maø traéng soùa nhö baïc. Taâm-hoàn toâi luùc ñoù thaáy noù phaûng-phaát tieâu-dao theo vôùi nhöõng vaàn nhaïc thieân-nhieân cuûa gioù reo, suoái haùt, coû ñoùn, hoa chaøo giöõa caûnh nuùi Phaät-tích. Caûnh ñeïp thieân-nhieân theá aáy, ñeán nhöõng caûnh bi-quan cuûa vaän taïo phuõ-phaøng ôû nuùi Linh-thöùu cuõng khoâng keùm phaàn ñau-ñôùn, khieán cho ai laø Phaät-töû khi ñeán nôi cuõng phaûi chau maøy vôùi möa gío vaïc-ñeõo cuûa thôøi-gian dó-vaõng.
Toâi thaáy noåi leân söøng söõng nhöõng böïc töôøng ñaù xaây cao phuû laáy chung-quanh loái leân Phaät-ñaøi, toâi hoûi Ñaïi-ñöùc höôùng-ñaïo sao laïi xaây daãy töôøng ôû löng chöøng nuùi nhæ ? Ngaøi cho bieát raèng : " Chính-phuû AÁn-Ñoä môùi cho xaây ñeå giöõ laáy loái leân Phaät-ñaøi, keûo daàn daø lôû maát heát. Kìa bao nhieâu nhöõng taûng ñaù ngoån-ngang kia, ñeàu laø môùi lôû ôû treân nuùixuoáng ñaây ". Ñaïi-ñöùc höôùng-ñaïo coøn chæ vaøo hoøn ñaù baèng hai gian nhaø ñaõ nöùt ñoâi baûo toâi raèng : " Naêm ngoaùi toâi leân, hoøn ñaù naøy coøn laønh laën, naêm nay leân ñaõ nöùt ñoâi, sang naêm coù leõ noù bay ñi roài ".
Ñaïi-ñöùc höôùng-ñaïo laïi daãn chuùng toâi ñeán moät caùi hang ñaù chæ ñoä nöõa gian nhaø maø baûo raèng : " Ñaây laø hang ngoài tu thuyeàn-ñònh cuûa Toå A-Nan-Ñaø töø khi Phaät coøn taïi theá ". Toâi thaáy caùi hang cuûa nhaø Tieân-giaùc ñaû hôn 2500 naêm, môùi ñònh ngaàm trong taâm, khi leã xong, ta seõ ñeán nôi naøy yeân toïa moät luùc ñeå thöôûng-thöùc thuyeàn vò coøn löu höông cuûa ngaøn xöa.
Töø hang tu cuûa Toå A-Nan-Ñaø coøn phaûi ñi voøng quanh ngöôïc leân moät quaõng daøi nöõa môùi ñeán ñænh nuùi laø nôi coù toøa Sö-töû cuûa Ñöùc Phaät ngoài thuyeát-phaùp ngaøy xöa, maø cuõng laïi laø neàn cuõ cuûa toøa Phaät-ñieän ñaõ tan naùt roài. Caùi neàn cuõ cuûa Phaät-ñaøi chæ ñoä 5 mieáng ruoäng vuoâng vaén, ñaõ phaûi xaây ñaù bao boïc kyõ caøng cho khoûi lôû. Neàn laùt si-maêng haõy coøn laønh laën, saún coù gioù queùt möa röûa neân saïch-seõ laém. Vì chuøa ñoå neân töôïng Phaät cuõng röôùc ñi nôi khaùc roài, chæ coøn beä ñaù töùc laø toøa Sö-töû. Chuùng toâi phaûi caém höông neán vaøo toøa Sö-töû ñeå leã, nhöng höông neán khoâng ñuû söùc choáng vôùi gioù cuûa ñænh nuùi cao, cho neân heã thaép thì laïi taét, sau ñaønh leã khoâng höông, khoâng neán.
Luùc chuùng toâi leã môùi coù hôn 8 giôø, hoùa neân ñænh nuùi coøn nhieàu nhöõng ñaùm maây khoùi chuøm phuû laáy caû ngöôøi . Toâi ñöông quyø leã trong maây, boãng nhôù ñeán caâu : " Linh vaân keát ñaïo-traøng" do caûm töôûng aáy, neân khi leã xong, toâi vònh töùc caûnh :
Ñaàu leã maây, roài maét ngaém maây,Leã xong, chuùng toâi baøn nhau ôû laïi moät tieáng ñeå cho ai naáy coù ñuû thì giôø ngoaïn caûnh. Moät mình toâi lieàn xuoáng hang tu thuyeàn cuûa Toå A-Nan-Ñaø, thöïc laø aâm-u tòch-mòch, saün coù toøa ñaù nhaün maùt, laïi theâm coù gioù luøa maùt-meû, ngoài ñöôïc moät luùc, ñaõ thaáy thaân-theå nheï-nhaøng, taâm-hoàn phoùng-khoaùng, nhöôøng nhö ñaõ ñi vaøo coõi chaân-khoâng. Muøi thuyeàn ñaõ neám, laïi ngaõ löng chôi thöû giaác tieân nöõa, ñöông luùc saép thiu-thiu thì OÂng CAÅN ñeán goïi ra veà, luùc ñoù ñaõ gaàn 10 giôø röôõi roài. Ra khoûi hang thaáy nhieät-ñoä cuûa naéng haï nhö thieâu nhö ñoát, vaäy maø khi naèm trong hang toâi khoâng bieát gì laø noùng caû.
Ñaïo-traøng Thöùu-Lónh nghieãm nhieân ñaây.
Kìa toøa Sö-töû in chaân Phaät,
Noï caûnh Loâi-AÂm taïc daáu Thaày.
Maïch ñaõ khôi Nam ñeán Baéc,
Nguoàn thuyeàn töøng roùt Ñoâng qua Taây.
Phong söông duø coá maø xuyeân-taïc,
Ngaøn giaác maây thieâng vaãn theá naøy.
Kyù-giaû coù vònh boán caâu töùc caûnh :Thuûa muøa haï naèm hang Thöùu-Lónh,
Gioù Nam-phong queùt saïch traàn hieâu.
Nöûa giôø töï-taïi tieâu-dieâu,
Thuù vui, vui thöïc khoù ñieàu maùch ai.
[Trôû Veà ] [Trang tröôùc ]
A - Chuaån bò
1 - Duyeân khôûi - Töø Baéc vaøo Nam ñeå vaïch roõ nhieäm-vuï
B - Thôøi gian taïi AÁn Ñoä
2 - Hoäi Phaät-giaùo AÁn Ñoä ñoái vôùi Phaùi-Ñoaøn Phaät-giaùo Vieät-Nam
3 - Trao ñoåi veà tình hình Phaät giaùo taïi AÁn-Ñoä vaø taïi Vieät Nam
C - Thôøi gian taïi Tích Lan
4 - Leã Tuyeân theä
5 - Leã Khai Maïc
6 - Keát quaû vaø tình hình toång quaùt cuûa Hoäi-nghò Phaät-giaùo Theá-giôùi
D - Haønh trình chieâm baùi Phaät tích taïi AÁn Ñoä
7 - Chieâm baùi Xaù Lôïi hai vò Thaùnh Taêng
8 - Chieâm baùi Song Laâm - Thöùu Lónh
(coøn tieáp)