Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Chín yeáu toá phaùt trieån Thieàn Quaùn
Thieàn sö Kundalaøbhivamsa - Tyø kheo Thieän Minh dòch Vieät
Chöông III Yeáu Toá Thöù Hai
-ooOoo- * Yeáu toá thöù nhaát giuùp phaùt trieån nguõ quyeàn cuûa haønh giaû laø höôùng taâm ñeán phöông dieän dieät cuûa danh phaùp vaø saéc phaùp.
* Yeáu toá thöù hai giuùp phaùt trieån nguõ quyeàn cuûa haønh giaû laø: trong khi höôùng taâm ñeán phöông dieän dieät cuûa phaùp, haønh giaû phaûi chuù nieäm moät caùch caån troïng vaø thaáu suoát ñeå coù theå thaáy ra söï dieät thaät söï. Xin haõy ñoïc 3 laàn:
Yeáu Phaùp:
"Ñeå maø quaùn chieáua. Laøm theá naøo ñeå chuù nieäm moät caùch caån troïng vaø thaáu suoát?
Ñoøi hoûi moät taâm
Coù thuoäc tính laø
Caån troïng, thaáu suoát".Chuù nieäm moät caùch caån troïng nghóa laø thöïc hieän caùc hoaït ñoäng cuûa thaân moät caùch laëng leõ, ñieàm ñaïm vaø khoan thai. Nhöõng cöû ñoäng nhö ngoài xuoáng, ñöùng, co duoãi, caàm naém, aên uoáng v.v... neân ñöôïc thöïc hieän moät caùch ñieàm ñaïm, khoan thai.
Chuù nieäm moät caùch thaáu suoát nghóa laø chuù taâm ôû ngay hieän taïi vaø thaáy Paramattha (söï thaät roát raùo hay ñeä nhaát nghóa ñeá).
b. Laøm theá naøo ñeå chuù taâm ôû ngay trong hieän taïi?
Ñieàu naøy ñoøi hoûi moät söï tinh teá vaø traàm tónh khi thöïc hieän caùc haønh ñoäng cuûa thaân ngay trong hieän taïi. Neáu caùc cöû chæ cuûa haønh giaû vaãn cöù nhanh nhö phong caùch sinh hoaït bình thöôøng haøng ngaøy tröôùc khi ñeán tröôøng thieàn naøy thì haønh giaû khoâng theå baét kòp cöû ñoäng cuûa thaân vì caùc cöû ñoäng quaù nhanh trong khi taâm quaùn nieäm coøn chöa ñuû ñònh tónh.
Haønh giaû khoâng theå chuù taâm ôû ngay hieän taïi vaø do ñoù khoâng coøn thaáy ñöôïc baûn chaát cuûa phaùp.
Thaät ra, danh phaùp vaø saéc phaùp chæ hieän höõu ngay trong hieän taïi. Luùc haønh thieàn, neáu söï chuù nieäm chæ caàn sôùm hôn hoaëc muoän hôn moät giaây, chæ caàn sai cheäch moät keõ toùc so vôùi söï xuaát hieän cuûa danh phaùp vaø saéc phaùp, ñieàu ñoù coù nghóa laø danh phaùp vaø saéc phaùp khoâng coøn nöõa. Vì chuùng khoâng coøn nöõa, neân maëc daàu haønh giaû ñang quaùn nieäm, coù veû nhö haønh giaû khoâng coù quaùn nieäm, vaø khoâng heà coù söï chuù taâm. Quaùn nieäm caùi khoâng hieän höõu nghóa laø khoâng coù quaùn nieäm. Haønh giaû khoâng theå thaáy phaùp.
Söï phaùt sanh cuûa saéc phaùp vaø danh phaùp coù theå ví nhö söï phoùng tia löûa ñieän cuûa hai ñaùm maây taïo neân tia chôùp. Tia chôùp xuaát hieän vì coù söï va chaïm ñieän cuûa hai ñaùm maây. Noù xuaát hieän ngay luùc va chaïm vaø töùc thì bieán maát. Tìm kieám tia chôùp ñieän giöõa hai ñaùm maây tröôùc luùc va chaïm laø voâ nghóa. Sau khi ñaõ thaáy aùnh saùng cuûa tia chôùp maø tìm kieám tia chôùp giöõa hai ñaùm maây cuõng laø voâ ích.
Töông töï nhö vaäy, danh phaùp vaø saéc phaùp ôû trong nguõ uaån, tröôùc khi chuùng phaùt sanh, khoâng theå tìm thaáy chuùng. Sau khi phaùt sanh do hoäi ñuû nhaân duyeân, chuùng laïi bieán maát raát nhanh. Hoûi chuùng ñi ñaâu vaø tìm kieám chuùng trong nguõ uaån chaúng ích lôïi gì. Khoâng theå tìm thaáy chuùng ñöôïc. Chuùng chæ hieän höõu ngay trong giaây phuùt hieän taïi khi chuùng phaùt sanh. Vì vaäy haønh giaû chæ coù theå thaáu suoát baûn chaát cuûa danh phaùp vaø saéc phaùp neáu haønh giaû coù theå chuù nieäm ngay trong giaây phuùt hieän taïi. Xin haõy ñoïc 3 laàn:
Yeáu Phaùp:
"Töø voâ hình chuùng hieänDo ñoù, khi haønh thieàn, ñeå coù theå chuù taâm ngay nôi hieän taïi, haønh giaû phaûi sinh hoaït heát söùc nheï nhaøng, khoan thai, chaäm raõi nhö moät ngöôøi ñang bò beänh. Thieàn sö Mahaøsi khuyeân raèng, trong caùc loaïi beänh, haønh giaû neân choïn caùch cöû ñoäng nhö ngöôøi ñang bò ñau löng vaäy. Ngöôøi ñau löng thì vaãn coøn maïnh khoûe nhö thöôøng, nhöng vì sôï löng bò ñau, neân:
Roài trôû laïi voâ hình
Cuõng gioáng nhö tia chôùp
Danh saéc hieän roài tieâu".- Khi ngoài xuoáng, hoï ngoài nheï nhaøng vaø chaäm raõi.Vì sao vaäy? Vì hoï bieát raèng hoï ñang bò ñau löng. Haønh giaû cuõng phaûi thöïc hieän caùc cöû chæ cuûa mình moät caùch nheï nhaøng vaø chaäm raõi nhö vaäy. Coù theå cöû ñoäng nheï nhaøng nhö ngöôøi beänh, haønh giaû môùi coù theå soáng trong giaây phuùt hieän taïi vaø thaáy phaùp.
- Khi ñöùng leân, hoï ñöùng raát nheï nhaøng vaø chaäm raõi.
- Khi caàm hay laáy caùi gì, hoï cuõng laøm raát nheï nhaøng vaø chaäm raõi.c. Laøm theá naøo ñeå thaáy phaùp chôn ñeá (Paramattha)?
Haønh thieàn theo söï höôùng daãn cuûa Thieàn sö Mahaøsi, thì khi nieäm "phoàng, xeïp, ngoài, ñuïng, giôû, böôùc, ñaïp, co duoãi v.v..." haønh giaû phaûi taùch taâm mình ra khoûi Pannatti (teân, khaùi nieäm, söï thaät cheá ñònh) vaø phaûi quan saùt Paramattha (söï thaät tuyeät ñoái, ñeä nhaát nghóa ñeá) maø thoâi. Pannatti laø gì? Laø nhöõng gì coù theå thaáy baèng maét, nhö buïng, ñaàu, thaân, tay, chaân, nhöõng hình daùng, tö theá v.v... Paramattha laø nhöõng gì maét thöôøng khoâng thaáy ñöôïc. Nhö yeáu toá keát dính, yeáu toá chuyeån ñoäng, yeáu toá noùng laïnh vaø yeáu toá cöùng meàm. Pannatti vaø Paramattha khoâng toàn taïi rieâng bieät maø luoân keát hôïp vôùi nhau. Paramattha ôû ngay trong Pannatti.
Khi haønh giaû nieäm phoàng, xeïp, ngoài, ñuïng thì hình daùng cuûa buïng ñang phoàng leân, hình daùng cuûa buïng ñang xeïp xuoáng, hình daùng ôû ñaàu, thaân, tay, chaân vaø hình daùng cuûa moâng ñang ñuïng, taát caû ñeàu coù theå nhìn thaáy baèng maét. Nhöõng caùi ñoù goïi laø Pannatti.
Ngöôïc laïi, khi nieäm phoàng, söï caêng phoàng taêng leân töø töø, baûn chaát cuûa söï caêng phoàng ñoù laø Phong ñaïi (Vaøyo-paramattha). Khi nieäm xeïp, söï caêng phoàng giaûm xuoáng töø töø, baûn chaát cuûa söï co ruùt ñoù goïi laø Phong ñaïi (Vaøyo-paramattha).
Khi nieäm ngoài, tính caêng phoàng laø Phong ñaïi (Vaøyo-paramattha).
Khi nieäm ñuïng, tính cöùng laø Ñòa ñaïi (Pathavi-paramattha), tính noùng laø Hoûa ñaïi (Tejo-paramattha). nhöõng phaùp Paramattha naøy khoâng theå thaáy baèng maét thöôøng maø chæ coù theå thaáy baèng Tueä nhaõn.
Khi nieäm phoàng, haønh giaû khoâng neân chuù yù ñeán Pannatti laø hình daùng cuûa buïng maø phaûi soi chieáu ñeå thaáy Paramattha laø baûn chaát cuûa söï caêng phoàng lieân tuïc töø beân trong buïng.
Haønh giaû phaûi ghi nhôù raèng ñeå baét kòp phaùp hieän taïi thì taâm chuù nieäm phaûi xaûy ra cuøng luùc vôùi söï caêng phoàng lieân tuïc.
Khi nieäm xeïp, haønh giaû khoâng neân chuù yù ñeán Pannatti laø hình daùng cuûa buïng maø phaûi quaùn chieáu Paramattha laø baûn chaát cuûa söï xeïp daàn beân trong. Haønh giaû cuõng phaûi nhôù chuù nieäm kòp thôøi vôùi phaùp hieän taïi.
Khi nieäm ngoài, haønh giaû khoâng neân chuù yù ñeán Pannatti (ñaàu, thaân , tay, chaân)maø thay vaøo ñoù phaûi chuù taâm vaøo Paramattha töùc laø söï naâng ñôõ ñöôïc thuùc ñaåy bôûi luoàng khí phaùt sanh do yù muoán ngoài. Haønh giaû phaûi chuù nieäm kòp thôøi vôùi tieán trình ñang dieãn ra.
Khi nieäm ñuïng haønh giaû khoâng neân chuù yù ñeán Pannatti laø hình daùng cuûa baøn toïa maø phaûi chuù taâm vaøo Paramattha nghóa laø tính cöùng vaø tính noùng.
Khi ñi, haønh giaû nieäm "giôû, böôùc, ñaïp". Khi nieäm "giôû", Pannatti laø hình daùng cuûa chaân phaûi ñöôïc lôø ñi, trong khi Paramattha, tính chaát chuyeån ñoäng cuûa söï giôû phaûi ñöôïc haønh giaû chuyeân taâm chuù nieäm. Chuyeån ñoäng nhaác leân töø töø phaûi ñöôïc quaùn nieäm ngay khi ñang dieãn ra.
Khi nieäm böôùc, cuõng khoâng neân quan taâm ñeán Pannatti laø hình daùng cuûa chaân maø chæ chuyeân chuù vaøo Paramattha laø chuyeån ñoäng böôùc tôùi. Söï chuù nieäm phaûi ñoàng thôøi vôùi chuyeån ñoäng böôùc tôùi trong hieän taïi.
Khi nieäm ñaïp, Pannatti laø hình daùng cuûa chaân neân boû qua maø chæ chuù taâm quan saùt chuyeån ñoäng ñöa xuoáng cuûa chaân. Chuyeån ñoäng ñöa xuoáng ñoù phaûi ñöôïc chuù nieäm ngay khi ñang xaûy ra. Xin ñoïc laïi 3 laàn:
Yeáu Phaùp:
"Ñeå chuù nieäm ñuùng ñaénKhi chuùng ta coù theå chuù nieäm kòp thôøi trong hieän taïi, vaø coù theå thaáy ñöôïc thöïc taùnh Paramattha, khôûi ñaàu töø söï thaáy roõ Töù ñaïi, chuùng ta seõ thaáy ñöôïc phaùp. Baèng caùch naøo? Khi nieäm giôû, neáu coù theå taùch söï chuù nieäm khoûi Pannatti laø hình daùng cuûa chaân vaø quaùn nieäm baét kòp chuyeån ñoäng ñang dieãn ra, haønh giaû khoâng chæ thaáy ñöôïc baûn chaát cuûa chuyeån ñoäng giôû leân maø coøn thaáy ñöôïc tính nheï trong ñoù. Thaáy ñöôïc tính nheï laø thaáy ñöôïc Hoûa ñaïi vaø Phong ñaïi.
Cheá ñònh phaûi lôø ñi
Chæ quan saùt chôn ñeá".Khi nieäm böôùc, neáu coù theå taùch söï chuù nieäm khoûi Pannatti laø hình daùng cuûa chaân vaø quaùn nieäm baét kòp chuyeån ñoäng ñang dieãn ra, haønh giaû seõ thaáy ñöôïc tính chuyeån ñoäng lieân tuïc vaø tính nheï caøng luùc caøng taêng, töùc laø thaáy ñöôïc Hoûa ñaïi vaø Phong ñaïi.
Hoûa ñaïi laø ñoäng naêng, laø yeáu toá löûa vaø yeáu toá nheï. Phong ñaïi laø yeáu toá gioù vaø yeáu toá nheï. Haønh giaû thaáy ñöôïc thöïc taùnh cuûa töù ñaïi laø nhôø söï quaùn nieäm caån troïng vaø thaáu suoát. Xin haõy ñoïc laïi 3 laàn:
Yeáu Phaùp
"Trong hai yeáu toáKhi nieäm ñaïp neáu coù theå taùch söï chuù nieäm khoûi Pannatti laø hình daùng cuûa chaân vaø quaùn nieäm baét kòp chuyeån ñoäng ñaïp, haønh giaû seõ thaáy ñöôïc tính chuyeån ñoäng lieân tuïc vaø tính naëng caøng luùc caøng taêng, töùc laø thaáy ñöôïc Ñòa ñaïi vaø Thuûy ñaïi.
Hoûa ñaïi vaø Phong ñaïi
Noåi baät laø nheï".Ñòa ñaïi laø yeáu toá cöùng, yeáu toá ñaát vaø yeáu toá naëng. Thuûy ñaïi laø yeáu toá loûng vaø yeáu toá naëng. Haønh giaû thaáy ñöôïc hai yeáu toá naøy laø nhôø chuù nieäm caån troïng vaø thaáu suoát. Xin haõy ñoïc laïi 3 laàn:
Yeáu Phaùp
"Trong hai yeáu toád. Thieàn chæ vaø thieàn quaùn.
Ñòa ñaïi, Thuûy ñaïi
Noåi baät laø naëng".Toâi seõ noùi veà söï khaùc bieät cuûa thieàn chæ vaø thieàn quaùn, moät ñieàu raát höõu ích cho caùc haønh giaû.
Quyù vò ôû ñaây haønh thieàn chæ hay thieàn quaùn? Vaâng, quyù vò haønh thieàn quaùn. Nhöng ñeå haønh thieàn quaùn moät caùch ñuùng ñaén, quyù vò phaûi bieát ñöôïc baûn chaát cuûa thieàn chæ vaø thieàn quaùn.
Ngöôøi haønh thieàn ñònh taäp trung taâm vaøo moät ñeà muïc cuï theå vaø höôùng taâm theo moät yù nieäm chuyeân nhaát veà Pannatti . Hoï chuyeân chuù cho ñeán möùc Pannatti trôû thaønh moät caùi töôûng löu laïi trong taâm suoát caû thôøi gian ñònh nieäm. Nhö vaäy, ñoái töôïng laøPannatti vaø phöông phaùp ñònh nieäm laø chuù troïng vaøo tính chaát khoâng thay ñoåi cuûa ñoái töôïng. Ñoù laø thieàn chæ. Haønh giaû coù duy trì phöông phaùp chuyeân nieäm nhö vaäy, môùi coù theå ñaéc ñònh moät caùch hoaøn haûo.
Chaúng haïn, haønh giaû muoán thöïc haønh ñeà muïc ñaát, tröôùc heát phaûi naén ñaát thaønh moät duïng cuï hình troøn côõ caùi maâm. Sau ñoù ñaët noù tröôùc maët, nhìn khoâng chôùp maét, vaø nieäm "ñaát, ñaát...". Ngay caû khi nhaém maét, haønh giaû vaãn coù theå thaáy hình aûnh ñoù trong taâm. Ñieàu caàn thieát laø phaûi duy trì caùi töôûng veà ñaát ôû trong taâm moät caùch lieân tuïc suoát caû thôøi gian haønh thieàn. Duïng cuï baèng ñaát baèng côõ caùi maâm ñoù, laø Pannatti. Khi ñònh nieäm, haønh giaû phaûi höôùng taâm vaøo hình aûnh hieän dieän thöôøng xuyeân trong taâm ôû moïi luùc, nghóa laø höôùng taâm vaøo phöông dieän laâu daøi. Loái chuù nieäm vôùi ñoái töôïng laø Pannatti vaø ñònh höôùng taâm taäp trung vaøo hieän töôïng keùo daøi ñoù-goïi laø thieàn chæ. Xin haõy ñoïc laïi 3 laàn:
Yeáu Phaùp:
"Chuyeân chuù phaùp cheá ñònhTraùi laïi, ngöôøi haønh thieàn quaùn chæ duy trì söï chuù taâm treân Paramattha vaø quaùn chieáu thuoäc taùnh Paramattha. Taâm höôùng veà phöông dieän dieät vaø thuoäc tính voâ thöôøng cuûa caùc phaùp chæ khi ñoù haønh giaû môùi ñaït ñöôïc minh saùt tueä vaø thaáy phaùp.
Thaáy noù laø laâu daøi
Ñoù chính laø thieàn chæ".Chaúng haïn, trong nieäm "phoàng xeïp", khi nieäm "phoàng", haønh giaû phaûi boû qua Pannatti maø chæ chuyeân chuù vaøo tính caêng phoàng, tính baønh tröôùng vaø tính chuyeån ñoäng (Paramattha). Haønh giaû phaûi luoân luoân ghi nhôù raèng tính caêng phoàng naøy, chính laø Paramattha, dieät ngay khi vöøa ñöôïc chuù nieäm. Noù ñaõ bieán maát. Vaø haønh giaû phaûi höôùng taâm vaøo söï dieät, vaøo thuoäc tính voâ thöôøng cuûa noù. Haønh giaû ñaït ñöôïc Dieät trí (Bhaga Naøna) seõ thaáy roõ söï dieät vaø voâ thöôøng baèng chính söï theå nghieäm cuûa mình.
Khi nieäm xeïp, haønh giaû khoâng neân quan taâm tôùi hình daùng cuûa buïng laø Pannatti, maø phaûi chuyeân taâm chuù nieäm tính chuyeån ñoäng, tính co ruùt. Haønh giaû seõ thaáy raèng tính chuyeån ñoäng, chính laø Paramattha, dieät ngay khi vöøa ñöôïc chuù nieäm. Noù ñaõ bieán maát. Haønh giaû phaûi höôùng taâm vaøo söï dieät, vaøo thuoäc tính voâ thöôøng cuûa noù. Nhö vaäy, vôùi ñoái töôïng laø Paramattha, vaø söï chuù nieäm höôùng vaøo thuoäc tính voâ thöôøng, phöông phaùp naøy goïi laø thieàn quaùn. xin haõy ñoïc laïi 3 laàn:
Yeáu Phaùp:
"Quaùn nieäm tính voâ thöôøngTrong tu taäp thieàn quaùn, chuùng ta neân boû qua Pannatti ñeå thaáy roõ Paramattha caøng nhieàu caøng toát. Thöïc teá, chuùng toàn taïi song song vôùi nhau. Khi Pannatti noåi baät thì Paramattha khoâng roõ raøng, ngöôïc laïi khi Paramattha troäi haún leân thì Pannatti khoâng coøn roõ raøng nöõa maø chìm xuoáng.
Cuûa caùc phaùp chôn ñeá
Ñoù chính laø thieàn quaùn".ÔÛ giai ñoaïn ñaàu cuûa thieàn quaùn, khi trí tueä cuûa haønh giaû coøn yeáu keùm, thì Pannatti - nhö hình daùng cuûa ñaàu, buïng, chaân, tay - raát roõ raøng, ngöôïc laïi Paramattha - nhö tính caêng phoàng, tính chuyeån ñoäng, tính noùng, tính laïnh, tính cöùng, tính meàm-khoâng roõ raøng maø chìm xuoáng. Xin haõy ñoïc laïi 3 laàn:
Yeáu Phaùp:
"Khi cheá ñònh noåi baätKhi haønh giaû ñaït ñeán Dieät trí, thaáy ra baûn chaát dieät cuûa caùc phaùp, vaø khi minh saùt tueä ñaõ maïnh meõ, thì Pannatti khoâng coøn noåi baät nöõa maø nhöôøng choã cho Paramattha.
Chôn ñeá seõ chìm xuoáng"Khi nieäm "phoàng", hình daùng cuûa buïng khoâng coøn roõ raøng, maø chæ coù söï caêng phoàng laø noåi baät. Khi nieäm xeïp, hình daùng cuûa buïng cuõng khoâng roõ raøng maø chæ coù tính chuyeån ñoäng, tính co ruùt, töùc Paramattha laø noåi baät.
Vì tueä quaùn cuûa haønh giaû ñaõ phaùt trieån neân Paramattha troäi haún leân vaø Pannatti chìm xuoáng. Xin haõy ñoïc 3 laàn:
Yeáu Phaùp:
"Khi chôn ñeá noåi baätChæ khi naøo phaân bieät roõ raøng thieàn chæ vaø thieàn quaùn, haønh giaû môùi coù theå haønh thieàn quaùn moät caùch ñuùng ñaén vaø ñaéc phaùp nhanh choùng.
Cheá ñònh seõ chìm xuoáng".Baøn veà yeáu toá thöù hai giuùp phaùt trieån nguõ quyeàn - laø quaùn nieäm caån troïng vaø thaáu suoát - toâi ñaõ giaûi thích khaù ñaày ñuû trong phaùp nieäm thaân, nhö quaùn nieäm "phoàng, xeïp, ngoài, ñuïng, giôû, böôùc, ñaïp". Baây giôø toâi seõ noùi veà phöông phaùp nieäm thoï moät caùch caån troïng vaø thaáu suoát.
Thöïc haønh thieàn quaùn, haønh giaû thöôøng gaëp ba loaïi caûm thoï. Ba caûm thoï naøy thöôøng ñi keøm vôùi ba khuynh höôùng baát thieän (Akusala anusayaø). Chæ khi loaïi boû ñöôïc ba khuynh höôùng baát thieän naøy, haønh giaû môùi coù theå ñaït ñöôïc muïc ñích toái thöôïng laø Ñaïo, Quaû vaø Nieát-baøn.
Theo thöù töï trong kinh ñieån thì coù thoï laïc, thoï khoå vaø thoï xaû. Nhöng theo thöïc nghieäm cuûa haønh giaû thì thöù töï ñoù laø thoï khoå, thoï laïc vaø thoï xaû.
- Trong thoï khoå thöôøng phaùt sanh taâm saân (Dosa)Khi thoï khoå phaùt sanh, neáu haønh giaû khoâng kheùo quaùn nieäm, thì trong suoát tieán trình xuaát hieän cuûa thoï khoå, saân - do khoâng chòu ñöïng noåi, vaø öu - do khoù chòu, böïc mình - seõ phaùt sanh leân maõi.
- Trong thoï laïc thöôøng phaùt sanh taâm tham (Lobha)
- Trong thoï xaû thöôøng phaùt sanh taâm si (Moha).Khi thoï laïc phaùt sanh, neáu haønh giaû khoâng kheùo quaùn nieäm, thì trong suoát tieán trình dieãn ra cuûa thoï laïc, Tham - do quaù thích thuù - phaùt trieån sanh leân maõi.
Khi thoï xaû phaùt sinh, neáu haønh giaû khoâng kheùo quaùn nieäm thì trong suoát tieán trình hieän dieän cuûa thoï xaû, Si - do mô hoà - seõ phaùt sanh leân maõi.
Trong ba caûm thoï, haønh giaû seõ baét gaëp thoï khoå tröôùc tieân. Trong thoï khoå thöôøng phaùt sanh taâm saân. Ñeå loaïi boû taâm saân, haønh giaû caàn chuù nieäm cho ñeán khi khaéc phuïc ñöôïc khoå thoï - gioáng nhö nhoå caùi gai ra.
e. Phöông phaùp quaùn nieäm ñeå khaéc phuïc thoï khoå.
Trong thieàn quaùn, khaéc phuïc thoï khoå laø moät trong nhöõng muïc tieâu chính. Laøm ñöôïc ñieàu naøy nghóa laø haønh giaû ñaõ loaïi boû ñöôïc taâm saân, vaø vieäc haønh thieàn coi nhö ñaõ thaønh coâng ñöôïc 50%.
Khi ñaït ñöôïc Danh saéc phaân tích trí (Naøma-ruøpa pariccheda Naøna), trí tueä coù theå phaân bieät danh phaùp vaø saéc phaùp, thoï khoå khoâng roõ raøng laém. Vôùi Duyeân nhieáp thuû trí (Paccaya pariggha Naøna), trí tueä thaáy roõ nhaân duyeân cuûa danh saéc, haønh giaû cuõng khoâng phaûi ñoái dieän nhieàu vôùi thoï khoå. Phaûi ñeán Tö duy trí (Sammasana Naøna), trí tueä thaáy roõ tam töôùng Voâ thöôøng, Khoå naõo, Voâ ngaõ, thoï khoå môùi noåi baät.
Theo söï chæ daãn cuõa Thieàn sö Mahaøsi, trong khi ngoài, haønh giaû nieäm "phoàng, xeïp, ngoài, ñuïng". ÔÛ giai ñoaïn ñaàu, maëc duø vaãn nieäm lieân tuïc, nhöng do thieáu ñònh taâm, haønh giaû chöa phaân bieät Danh vaø Saéc.
Khi nieäm "phoàng", haønh giaû nghó raèng caùi phoàng cuõng nhö taâm chuù nieäm ñeàu baét nguoàn töø trong mình. Khi nieäm "xeïp". buïng "cuûa ta"ñang xeïp vaø "ta" ñang chuù nieäm.
Töông töï, khi "ngoài, ñuïng", "ta" ñang chuù nieäm vaø thaân "cuûa ta" ñang ngoài hay ñuïng. Haønh giaû chæ nhaän ra raèng ñoù chæ laø Danh vaø Saéc.
Sau ba hay boán ngaøy haønh thieàn, khi nieäm "phoàng" haønh giaû nhaän ra raèng baûn thaân "phoàng" laø moät hoaït ñoäng rieâng bieät vaø taâm chuù nieäm laø moät hoaït ñoäng hoaøn toaøn khaùc haún.
Khi nieäm "xeïp", haønh giaû thaáy raèng "xeïp" laø moät thöù vaø taâm chuù nieäm laø moät thöù khaùc. Cuõng vaäy, khi nieäm "ngoài, ñuïng", haønh giaû thaáy raèng thaân ngoài vaø ñuïng khaùc haún vôùi taâm chuù nieäm.
Phoàng, xeïp, ngoài, ñuïng laø saéc phaùp voâ tri trong khi söï nhaän bieát veà phoàng xeïp, ngoài, ñuïng laø danh phaùp höõu thöùc.
Haønh giaû phaân bieät ñöôïc Danh vaø Saéc. Trí tueä naøy goïi laø Danh Saéc phaân tích trí. Tuy nhieân ñeán ñaây thoï khoå vaãn chöa roõ reät laém.
Tieáp tuïc chuù nieäm, khi ñònh taâm ñaõ phaùt trieån, haønh giaû baét ñaàu thaáy nhaân duyeân cuûa danh saéc. Phoàng, xeïp, ngoài, ñuïng laø nhöõng phaùp phaùt sanh leân tröôùc, taâm chuù nieäm theo sau ñeå ghi nhaän.
Nhöõng phaùp phaùt sanh tröôùc - töùc laø phoàng, xeïp, ngoài, ñuïng-laø nhaân phaùp theo sau töùc laø "taâm chuù nieäm" - laø quaû. ÔÛ giai ñoaïn Duyeân nhieáp thuû trí naøy, thoï khoå cuõng chöa noåi baät laém.
Baèng söï tinh taán lieân tuïc, khi haønh giaû ñaït ñeán Tö duy trí, caùc thoï khoå nhö ñau nhöùc, ngöùa ngaùy, kích thích, hoài hoäp, buoàn noân vaø taát caû caùc dao ñoäng khaùc, xuaát hieän raát roõ raøng. Haønh giaû phaûi chuù nieäm ñeå khaéc phuïc caùc thoï khoå naøy gioáng nhö nhoå caùi gai bò ñaâm vaøo trong ngöôøi.
Coù ba thaùi ñoä haønh giaû thöôøng gaëp khi coá gaéng chuù nieäm ñeå vöôït qua thoï khoå:
1. Ñeå thoaùt khoûi thoï khoå, haønh giaû chuù nieäm nhaèm loaïi boû noù.Khuynh höôùng thöù nhaát, muoán loaïi boû thoï khoå, nghóa laø haønh giaû muoán coù söï thoaûi maùi. Quyù vò haønh thieàn laø ñeå loaïi boû tham hay taêng tröôûng loøng tham? Vaâng, chuùng ta haønh thieàn ñeå loaïi boû tham. Nhöng neáu haønh giaû haønh theo caùch ñoù thì chæ laøm cho taâm tham baønh tröôùng theâm. Moãi moät söï chuù nieäm ñeàu coù keøm theo phieàn naõo. Haønh giaû khoù loøng thaáy ñöôïc phaùp vaø trí tueä cuõng khoù maø phaùt trieån. Vì vaäy khoâng neân theo khuynh höôùng naøy.2. Ñeå hoaøn toaøn thoaùt khoûi thoï khoå ngay khi ñang ngoài, haønh giaû duy trì thaùi ñoä traán aùp.
3. Haønh giaû quaùn nieäm ñeå thaáy ra thöïc taùnh cuûa thoï khoå.
Trong Kinh daïy raèng, khi coù thoï khoå, haønh giaû neân chuù nieäm ñang caûm nhaän thoï khoå. Neáu haønh giaû chuù nieäm, ñöøng coù lo laéng, maø chæ giöõ thaùi ñoä traàm tónh, oân hoøa. "Caûm thoï seõ gaây neân ñau khoå, vì baûn chaát cuûa noù laø vaäy. Nhöng boån phaän cuûa toâi laø phaûi chuù nieäm."
Do caûm thoï trôû neân maõnh lieät hôn, ñoâi luùc haønh giaû voâ tình laøm cho thaân vaø taâm caêng thaúng. Khoâng neân laøm nhö vaäy. Ngöôïc laïi, khi caûm thoï quaù maõnh lieät, neân thö giaõn caû thaân laãn taâm moät laùt. Sau ñoù phaûi ñaët taâm chuù nieäm ngay treân thoï khoå, ñeå tìm xem thoï khoå thöïc söï ñang ôû ñaâu: ngay nôi da, hay trong thòt, trong gaân, trong xöông, trong tuûy.
Haønh giaû phaûi quaùn chieáu thaät thaáu suoát ñeå thaáy caûm thoï ñeán nhö theá naøo, vaø ôû möùc ñoä naøo? Vöøa quan saùt vöøa nieäm "ñau..., ñau...", "ngöùa...,ngöùa...", "nhöùc..., nhöùc...", haønh giaû cöù nieäm moät laàn, hai laàn, ba laàn v.v...
Khi ñaõ chuù nieäm ngay treân caûm thoï vaø thaáy roõ möùc ñoä cuûa caûm thoï luùc ñoù haønh giaû môùi ñöôïc xem laø ñaõ ñaït ñeán moät trình ñoä ñònh taâm thích hôïp ñuû ñeå laøm neàn taûng lieãu tri baûn chaát cuûa caûm thoï. Haønh giaû khoâng neân quaùn trieät moät caùch qua loa, hôøi hôït beân ngoaøi maø phaûi quaùn chieáu thaät saâu ñeå thaáy ñöôïc baûn chaát thay ñoåi lieân tuïc khoâng ngöøng cuûa caûm thoï.
Khi ñònh taâm ñaõ vöõng vaøng, sau 4 hoaëc 5 nieäm, haønh giaû seõ thaáy raèng côn ñau caøng luùc caøng döõ doäi hôn. Vaãn tinh taán duy trì chaùnh nieäm, sau khi ñaõ leân ñeán cöïc ñieåm, côn ñau seõ daàn daàn giaûm ñi. Haønh giaû caûm thaáy caûm giaùc ñau laéng dòu ñi moät chuùt. Tuy nhieân, haønh giaû khoâng neân ngöøng hay buoâng loûng söï chuù nieäm maø vaãn phaûi chuù taâm moät caùch xuyeân suoát nhö tröôùc.
Caûm nhaän ñöôïc côn ñau taêng daàn trong 4 hay 5 nieäm vaø sau ñoù giaûm daàn ñi, töùc laø ñaõ thaáy ñöôïc baûn chaát cuûa thoï khoå.
Vaãn chuù nieäm lieân tuïc vaø phaùt trieån ñònh taâm, haønh giaû seõ thaáy raèng chæ trong moät nieäm, côn ñau taêng leân döõ doäi. Vaø khi ñaõ ñaït ñeán cöïc ñieåm, côn ñau giaûm daàn, neân haønh giaû thaáy raèng chæ trong moät nieäm, côn ñau giaûm ñi ñaùng keå hay laø thay ñoåi sang vò trí khaùc. Nhö vaäy laø ñaõ thaáy ñöôïc baûn chaát cuûa caûm thoï.
Vôùi ñònh taâm taêng tröôûng nhôø söï tinh taán lieân tuïc, maø trong moät nieäm haønh giaû thaáy ñöôïc thoï khoå phaùt sanh vaø trong nieäm tieáp theo thaáy ñöôïc thoï khoå dieät maát. Ñoù laø thaáy ñöôïc sinh dieät cuûa thoï khoå, cuõng töùc laø baét ñaàu vöôït qua ñöôïc thoï khoå.
Tieáp tuïc quaùn nieäm, ñònh taâm phaùt trieån, khi quan saùt moät côn ñau, haønh giaû khoâng thaáy söï baét ñaàu hay söï xuaát hieän cuûa côn ñau, maø chæ thaáy söï chaám döùt hay söï hoaïi dieät cuûa côn ñau.
Nhö vaäy, trong moät söï chuù nieäm, thoï khoå chaám döùt, thoï khoå bieán maát, vaø do ñoù haønh giaû khoâng coøn phaûi chòu ñöïng moät thoï khoå naøo nöõa.
Taâm chuù nieäm ñaõ vöôït qua thoï khoå. Saân vaø Öu, söï böïc mình vaø khoù chòu do thoï khoå gaây neân, seõ khoâng phaùt sanh laïi.
Nhö vaäy laø ñaõ hoaøn taát coâng vieäc loaïi boû taâm saân ñi keøm vôùi thoï khoå. Xin haõy ñoïc 3 laàn:
Yeáu Phaùp:
"Trong thoï khoåKhi ñònh taâm taêng tröôûng do söï tinh taán khoâng ngöøng, moät haønh giaû thoâng tueä seõ thaáy raèng khi chuù nieäm thoï khoå, haønh giaû thaáy ñöôïc söï dieät cuûa thoï khoå cuõng nhö söï dieät cuûa taâm chuù nieäm. Haønh giaû thaáy raèng thoï khoå laø voâ thöôøng vaø taâm chuù nieäm cuõng voâ thöôøng. Haønh giaû thaáy ñöôïc töôùng Voâ thöôøng.
Phaùt sanh saân
Phaûi loaïi boû
Môùi thaønh coâng."Vì söï dieät xaûy ra quaù nhieàu, quaù nhanh, haønh giaû thaáy raèng ñoù laø Khoå.
Haønh giaû töï hoûi xem laøm theá naøo ñeå coù theå traùnh neù hay ngaên chaën thoï khoå, nhöng khoâng ñöôïc, vì chuùng dieãn tieán theo yù rieâng cuûa chuùng vaø haønh giaû khoâng theå naøo ñieàu khieån ñöôïc. Haønh giaû thaáy ra töôùng Voâ ngaõ.
Khi haønh giaû coù ñaày ñuû trí tueä thaáy roõ Voâ thöôøng, Khoå naõo, Voâ ngaõ, taâm saân vaãn thöôøng ñi keøm vôùi thoï khoå coi nhö ñaõ ñöôïc loaïi boû hoaøn toaøn vaø haønh giaû seõ ñaït ñöôïc Ñaïo, Quaû, Nieát baøn, ñieàu maø haønh giaû ñaõ phaùt taâm moät caùch ñuùng ñaén.
Toâi ñaõ giaûi thích khaù ñaày ñuû veà phöông phaùp ñoaïn tröø taâm saân baèng caùch quaùn nieäm thoï khoå.
f. Laøm theá naøo ñeå vöôït qua thoï laïc?
Baây giôø toâi seõ ñeà caäp ñeán phöông phaùp ñoaïn tröø taâm tham baèng caùch quaùn nieäm thoï laïc moät caùch caån troïng vaø thaáu suoát.
Khi ñaõ thaáy roõ thoï khoå baèng Tö duy trí, neáu tieáp tuïc haønh theo chæ daãn cuûa thieàn sö, chaúng bao laâu haønh giaû seõ ñaït ñeán tueä thöù tö laø Sinh dieät trí, trí tueä thaáy roõ söï sinh dieät cuûa caùc phaùp.
Haønh giaû vöøa môùi ñaït ñöôïc Sinh dieät trí, seõ thaáy thaân vaø taâm ñeàu nheï nhaøng, nhu nhuyeán vaø thích öùng. Ngöôøi naøo tröôùc ñaây coù theå ngoài moät giôø phaûi thay ñoåi tö theá hai hay ba laàn, baây giôø coù theå ngoài suoát khoâng thaáy moûi. Ngöôøi naøo tröôùc ñaây coù theå ngoài moät giôø thì baây giôø coù theå ngoài hai, ba hay thaäm chí boán giôø.
Ñaït ñöôïc Sinh dieät trí, thaân vaø taâm cuûa haønh giaû ñeàu thuaàn thuïc. Ñoái töôïng Saéc töï ñoäng phaùt sanh leân vaø taâm chuù nieäm cuõng töï ñoäng laøm vieäc. Vieäc haønh thieàn trôû neân raát deã daøng. Haønh giaû chöa bao giôø caûm thaáy an laïc vaø thoaûi maùi nhö vaäy trong ñôøi soáng haøng ngaøy tröôùc ñaây, moät caûm giaùc thanh thaûn, bình yeân maø haønh giaû chöa töøng traûi qua bao giôø. Nhôø phæ laïc cuûa thieàn maø haønh giaû coù ñöôïc söï an oån deã chòu cuûa caû thaân laãn taâm, moät thoï laïc maø trong cuoäc soáng haøng ngaøy haønh giaû chöa töøng thöôûng thöùc.
Do ñoù haønh giaû phaùt sanh taâm dính maéc vôùi thoï laïc. Ñaây goïi laø söï phaùt sanh cuûa taâm tham trong thoï laïc. Ñeå ñoaïn tröø taâm tham naøy, ñoøi hoûi haønh giaû phaûi quaùn nieäm cho ñeán khi thaáy thoï laïc nhö laø khoå. Xin haõy ñoïc 3 laàn:
Yeáu Phaùp:
"Khi thoï laïc phaùt sanhChuù nieäm thoï laïc cuûa thaân vaø cuûa taâm baèng caùch naøo? Chuùng ta phaûi chuù nieäm vaøo caùi naøo noåi baät nhaát. Neáu thoï laïc cuûa thaân noåi baät, thì ta phaûi chuù nieäm vaøo thoï laïc cuûa thaân moät caùch saâu saéc ñeå thaáy noù thaät roõ. Khi ñaït ñeán giai ñoaïn chín chaén cuûa Sinh dieät trí, haønh giaû seõ thaáy thoï laïc bò giaùn ñoaïn, caûm giaùc goïi laø "laïc" ñoù khoâng lieân tuïc maø coù khoaûng ngöøng ôû giöõa.
Thaáy nhö laø thoï khoå
Ñoù laø chuù nieäm ñuùng."Haønh giaû thaáy raèng moät thoï laïc phaùt sanh leân roài bieán maát; sau ñoù moät thoï laïc môùi laïi phaùt sanh leân roài thoï laïc môùi ñoù cuõng bieán maát.
Khi trí tueä maïnh meõ hôn nöõa, haønh giaû thaáy toác ñoä sanh dieät caøng luùc caøng nhanh hôn. Do chuùng sanh quaù nhanh vaø dieät quaù nhanh, neân coù caûm giaùc nhö chuùng böùc baùch haønh giaû. Haønh giaû nghó ñeán noù nhö moät daïng cuûa thoï khoå. Baáy giôø, do thaáy thoï laïc nhö laø thoï khoå, haønh giaû ñaõ hoaøn thaønh phaän söï ñoaïn tröø taâm tham vaãn thöôøng phaùt sanh leân trong thoï laïc.
ÔÛ giai ñoaïn chín chaén cuûa Sinh dieät trí, haønh giaû thaáy raèng thoï laïc thuoäc veà taâm cuõng khoâng phaûi laø moät tieán trình lieân tuïc. Haønh giaû thaáy coù khoaûng troáng ôû giöõa.
Haønh giaû thaáy raèng moät thoï laïc cuûa taâm phaùt sanh leân roài dieät maát, sau ñoù moät thoï laïc khaùc cuûa taâm laïi phaùt sanh leân roài cuõng dieät maát.
Khi trí tueä caøng vöõng vaøng hôn, thì toác ñoä sanh dieät cuõng nhanh hôn. Coù caûm giaùc nhö ñoù laø moät söï böùc baùch, vaø haønh giaû nhaän ra raèng ñoù cuõng laø moät hình thöùc cuûa ñau khoå. Do thaáy thoï laïc cuûa taâm nhö laø thoï khoå, haønh giaû ñaõ hoaøn thaønh phaän söï ñoaïn tröø taâm tham vaãn thöôøng laø nguyeân nhaân gaây ra söï dính maéc trong thoï laïc. Xin haõy ñoïc 3 laàn:
Yeáu Phaùp:
"Khi thoï laïc phaùt sanhg. Phöông phaùp chuù nieäm ñeå vöôït qua thoï xaû
Thaáy nhö laø thoï khoå
Ñoù laø chuù nieäm ñuùng".Baèng söï chuù nieäm lieân tuïc, haønh giaû seõ töøng böôùc ñaït ñeán:
- Dieät trí (Bhanga Naøna): trí tueä thaáy roõ baûn chaát hoaïi dieät cuûa caùc phaùp höõu vi.Haønh giaû ñaõ ñaït ñeán Haønh xaû trí, khi gaëp nhöõng ñoái töôïng ñaùng sôï haõi hay ñaùng lo laéng trong ñôøi soáng haøng ngaøy, hoaëc khi gaëp nhöõng ñoái töôïng trôû ngaïi trong vieäc haønh thieàn, seõ khoâng bò xaùo troän nhieàu. Haønh giaû coù theå boû qua chuùng. Ngöôïc laïi, khi gaëp nhöõng ñoái töôïng haáp daãn, vöøa loøng trong ñôøi soáng haøng ngaøy, hoaëc khi gaëp nhöõng ñoái töôïng thoaûi maùi, deã chòu trong vieäc haønh thieàn, haønh giaû cuõng khoâng bò loâi cuoán vaø thoûa thích. Haønh giaû coù theå löôùt qua chuùng raát nheï nhaøng.
- Boá uùy trí (Bhaya Naøna): trí tueä thaáy sôï ñoái vôùi caùc phaùp höõu vi.
- Quaù hoaïn trí (AÊdinava Naøna): trí tueä thaáy söï nguy hieåm trong caùc phaùp höõu vi.
- Yeám ly trí (Nibbida Naøna): trí tueä coù caûm giaùc nhaøm chaùn ñoái caùc phaùp höõu vi.
- Duïc thoaùt trí (Muøncita-kamyata Naøna): trí tueä muoán thoaùt ly ra khoûi caùc phaùp höõu vi.
- Giaûn traïch trí (Patisaønkha Naøna): trí tueä phaùt sanh do söï quaùn chieáu saâu xa hôn.
- Haønh xaû trí (Sankhaøupekhaø Naøna): trí tueä phaùt sanh töø söï bình thaûn traàm tónh.Ñaït ñeán Haønh xaû trí, do coù theå töï taïi vôùi caùc haønh phaùp, neân haønh giaû chuù nieäm raát deã daøng.
Söï phoàng xeïp cuûa buïng döôøng nhö dieãn ra theo yù chuùng vaø taâm chuù nieäm döôøng nhö laøm vieäc moät caùch töï ñoäng.
Vì söï chuù nieäm quaù deã daøng, neân haønh giaû caûm thaáy mình chæ ngoài ñoù ñeå ngaém nhìn. Söï tinh taán cuûa haønh giaû trôû neân loûng leûo, vaø vì vaäy ôû ñaây taâm Si thöôøng deã phaùt sanh.
Ñoù chính laø söï phaùt sanh cuûa taâm Si ôû trong thoï xaû. Xin haõy ñoïc 3 laàn:
Yeáu Phaùp:
"Trong thoï xaûHaønh giaû caàn phaûi chuù nieäm cho ñeán khi thaáy raèng taâm Si phaùt sanh trong thoï xaû laø voâ thöôøng.
Phaùt sanh Si
Phaûi ñoaïn dieät
Môùi thaønh coâng".Maëc daàu haønh giaû bieát raèng caàn phaûi ñoaïn tröø taâm Si baèng caùch chuù nieäm treân thoï xaû, nhöng vì thoï xaû quaù vi teá khoù coù theå quan saùt, neân toát nhaát haønh giaû trôû laïi quaùn nieäm treân söï dieät cuûa phoàng xeïp.
Moät ngöôøi ñaõ ñaït ñeán Haønh xaû trí, töùc laø ñaõ coù neàn taûng cuûa Dieät trí-trí tueä thaáy roõ baûn chaát hoaïi dieät cuûa caùc phaùp höõu vi-neân ngay khi vöøa trôû veà ñeå chuù nieäm söï phoàng xeïp vôùi möùc ñoä heát söùc caån troïng vaø thaáu ñaùo, haønh giaû seõ thaáy roõ tính caùch dieät nhanh choùng cuûa phoàng xeïp cuõng nhö cuûa taâm chuù nieäm.
Haønh giaû nhaän ra raèng phoàng xeïp laø voâ thöôøng maø taâm chuù nieäm cuõng voâ thöôøng. Do thaáy ñöôïc thuoäc taùnh voâ thöôøng, haønh giaû ñaõ hoaøn thaønh phaän söï ñoaïn tröø taâm Si phaùt sanh trong thoï xaû. Vaø do ñaõ ñoaïn tröø taâm Si maø haønh giaû chöùng ngoä ñöôïc giaùo phaùp cao thöôïng.
Nhö vaäy chuùng ta ñaõ thaûo luaän xong hai vaán ñeà:
- Laøm theá naøo ñeå chuù nieäm moät caùch caån troïng vaø thaáu suoát treân thaân, töùc laø treân phoàng, xeïp, ngoài, ñuïng, giôû, böôùc, ñaïp v.v...- Laøm theá naøo ñeå ñoaïn tröø ba thöù phieàn naõo tuøy mieân laø tham saân si khi quaùn nieäm moät caùch caån troïng vaø thaáu suoát treân 3 loaïi caûm thoï.
-ooOoo-
01 | 02 | 03 | 04 | 05 | 06 | 07 | 08 | 09 | 10 | 11 | 12 | Muïc luïc
[Trôû veà ] Source : BuddhaSasana
update: 15-11-2000