Nhöõng Baøi Giaûng Toùm Taét Cuûa Khoùa Thieàn Minh Saùt Möôøi Ngaøy

cuaû Thieàn sö Goenka

Thích Minh Dieäu dòch

---

a. Baùt thaùnh ñaïo: trí tueä: trí tueä do truyeàn ñaït, trí tueä baèng tri thöùc, trí tueä baèng kinh nghieäm.

kalaapaa: boán yeáu toá

ba ñaëc tính: voâ thöôøng, baûn chaát huyeån hoùa cuûa Ngaõ, vaø khoå.

Ngaøy thöù ba ñaõ qua. Chieàu mai caùc baïn seõ ñi vaøo laõnh vöïc cuûa Trí tueä (pan~n~aa), phaàn thöù ba cuûa Baùt thaùnh Ñaïo. Khoâng coù trí tueä, phöông phaùp haønh trì khoâng theå thöïc hieän hoaøn haûo.

Chuùng ta baét ñaàu haønh trình baèng tu taäp giôùi (Siila), ñoù laø, baèng caùch töø boû nhöõng haønh viuø gaây taùc haïi cho ngöôøi khaùc; nhöng maëc duø chuùng ta coù theå khoâng gaây haïi ñeán ngöôøi khaùc, chuùng ta vaãn coøn gaây haïi cho chính chuùng ta baèng caùch taïo ra nhöõng phieàn naõo trong taâm. Vì vaäy, chuùng ta tieán haønh söï luyeän taäp thieàn ñònh, hoïc caùch ñieàu phuïc taâm, ñeå ñeø neùn nhöõng phieàn naõo ñaõ sinh khôûi. Tuy nhieân, söï ñeø neùn phieàn naõo khoâng laøm chuùng tieâu maát. Chuùng löu laïi trong voâ thöùc vaø sinh tröôûng ôû ñoù, tieáp tuïc gaây taùc haïi ñeán chính chuùng ta. Vì vaäy, tieán trình thöù ba cuûa Giaùo phaùp ( trí tueä: pan~n~aa): khoâng phaûi ñöa ra moät chöùng nhaän giaûi thoaùt moïi phieàn naõo cuõng khoâng phaûi söï ñeø neùn chuùng, maø thay vì cho pheùp chuùng sinh khôûi ñeå tieâu dieät chuùng. Khi phieàn naõo ñöôïc ñoaïn tröø , taâm thöùc thoaùt khoûi moïi caáu nhieãm. Vaø khi taâm thöùc ñöôïc thanh tònh, khi ñoù khoâng caàn baát cöù noã löïc gì ñeå chuùng ta töø boû nhöõng vieäc laøm coù haïi cho ngöôøi khaùc baèng söï töï nhieân moät taâm thöùc thuaàn tònh coù ñaày ñuû thieän chí, töø taâm ñoái vôùi moïi ngöôøi. Töông töï, khoâng caàn baát cöù noå löïc gì ñeå chuùng ta töø boû nhöõng haønh ñoäng coù haïi ñeán chính baûn thaân. Chuùng ta soáng moät cuoäc soáng laønh maïnh vaø haïnh phuùc. Vì vaäy moãi tieán trình cuûa phöông phaùp haønh trì phaûi ñöa ñeán moät tieán trình keá tieáp. Giôùi daãn ñeán söï phaùt trieån thieàn ñònh (samaadhi), chaùnh ñònh; ñònh ñöa ñeán söï phaùt trieån trí tueä (Pan~n~aa), trí tueä thanh loïc taâm thöùc; trí tueä ñöa ñeán nieát baøn (nibbaana) söï giaûi thoaùt moïi traàn caáu, söï giaùc ngoä hoaøn toøan.

Trong baùt chaùnh ñaïo TRí tueä bao goàm coù hai:

Sammaa-san’kappa: chaùnh tö duy: thaät söï khoâng caàn thieát toaøn boä tieán trình tö duy chaám döùt tröôùc khi chuùng ta coù theå baét ñaàu phaùt trieån trí tueä. Tö duy toàn taïi, nhöng caùch thöùc cuûa söï tö duy thay ñoåi. Nhöõng caáu ueá ôû beà maët cuûa taâm thöùc baét ñaàu ñi qua vì söï haønh trì tænh giaùc veà hôi thôû. Thay vì tö duy veà tham, saân vaø si meâ, chuùng ta baét ñaàu coù nhöõng tö duy laønh maïnh, tö duy veà giaùo phaùp, con ñöôøng giaûi thoaùt cho chuùng ta.

Sammaa-ditthi: chaùnh kieán: ñaây laø trí tueä chính hieäu, söï hieåu bieát thöïc taïi nhö thaät chính noù, khoâng phaûi nhö noù seõ bieåu hieän.

Vai troø cuûa vaên tueä seõ ñöa ñeán moät giai ñoaïn keá tieáp : cintaa-mayaa pan~n~aa, tö duy trí tueä (tö tueä). Moät caùch lyù trí, chuùng ta kieåm tra nhöõng gì chuùng ta nghe hoaëc ñoïc ñeå xem noù coù maïch laïc, thöïc teá, lôïi ích hay khoâng; neáu nhö vaäy thì chuùng ta chaáp nhaän. Trí tueä tö duy naøy cuõng raát quan troïng, nhöng noù cuõng raát nguy hieåm neáu noù ñöôïc xem nhö laø toái haäu hôn heát. Moät soá ngöôøi phaùt trieån khaû naêng tri thöùc, vaø do ñoù cho raèng anh ta laø moät ngöôøi trí tueä. Taát caû nhöõng gì anh ta hoïc chæ nhaèm phuïc vuï ñeå naâng cao töï ngaõ cuûa baûn thaân; anh ta caøng xa lìa söï giaûi thoùat.

Vai troø thích hôïp cuûa tö tueä laø ñeå daãn ñeán giai ñoaïn keá tieáp; bhaavanaa-mayaa pan~n~aa (tu tueä) trí tueä phaùt trieån do söï tu taäp cuûa chính chuùng ta, ôû caáp ñoä kinh nghieäm. Ñaây laø trí tueä thöï söï. Vaên tueä vaø tö tueä raát coù ích neáu chuùng noù cho ra moät nguoàn caûm höùng vaø höôùng daãn ñeå söû duïng tieán trình keá tieáp. Tuy nhieân, chæ coù trí tueä töï chöùng môùi coù theå giaûi thoaùt, vì ñaây laø trí tueä cuûa chính chuùng ta, ñöôïc caên cöù vaøo chính kinh nghieäm cuûa chuùng ta.

Moät ví duï cho ba loaïi trí tueä: moät Vò Baùc só cho moät toa thuoác taây cho moät beänh nhaân. Beänh nhaân veà nhaø,vaø vì quaù tin vaøo vò baùc só cuûa anh ta, anh ta ñoïc teân toa thuoác haøng ngaøy, ñaây laø trí tueä nhaän ñöôïc (vaên tueä). Khoâng haøi loøng vôùi toa thuoác aáy, beänh nhaân trôû laïi Baùc só, vaø yeâu caàu vaø nhaän moät söï giaûi thích veà toa thuoác, taïi sao noù caàn thieát vaø laøm theá naøo ñeå söû duïng noù; ñaây laø trí tueä tö duy. Cuoái cuøng anh ta uoáng thuoác; chæ coù vaäy töø ñoù beänh taät cuûa anh thuyeân giaûm. Lôïi laïc chæ coù töø böôùc thöù ba (tu tueä, trí tueä do thöïc haønh maø coù).

Caùc baïn tham gia khoùa tu naøy laø caùc baïn töï mình uoáng thuoác, ñeâÃ¥ phaùt trieån tu tueä nôi caùc baïn. Laøm nhö vaäy, caùc baïn phaûi hieåu chaân lyù ôû caáp ñoä kinh nghieäm. Quaù nhieàu söï laãn loän hieän haønh vì phöông phaùp vaø caùc söï vaät daãn ñeán hình thaønh khaùc hoaøn toaøn vôùi baûn chaát thaät söï cuûa noù. Vaø beân ngoaøi hình thöùc cuûa thaân theå, chaân lyù khoâng theå kinh nghieäm ñöôïc; noù chæ coù theå trí thöùc hoùa. Vì vaäy, caùc baïn phaûi phaùt trieån khaû naêng ñeå kinh nghieäm chaân lyù trong chính caùc baïn, töø thoâ nhaát ñeán caáp ñoä vi teá nhaát, ñeå thoaùt ra khoûi taát caû nhöõng voâ minh vaø troùi buoäc.

Moãi chuùng ta bieát raèng toaøn boä vuõ truï laø söï thay ñoåi lieân tuïc, nhöng chæ coù trí tueä tö duy veà thöïc taïi naøy seõ khoâng giuùp ích gì; chuùng ta phaûi kinh nghieäm noù ôû trong moãi chuùng ta. Coù theå moät bieán coá ñau thöông, nhö caùi cheát cuûa ngöôøi thaân, eùp buoäc chuùng ta ñöông ñaàu vôùi vaán ñeà khaéc nnghieät cuûa voâ thöôøng, vaø chuùng ta baét ñaàu phaùt trieån trí tueä, ñeå thaáy söï voâ ích veà söï noã löïc ñeå coù nhöõng vaät chaát theá gian vaø söï tranh caõi vôùi ngöôøi khaùc. Nhöng ngay luùc nhöõng thoí quen cuõ cuûa töï ngaõ khaúng ñònh laïi chính noù, vaø trí tueä khoâ heùo, vì noù khoâng ñöôïc caên cöù tröïc tieáp, kinh nghieäm caù nhaân. Chuùng ta khoâng coù kinh nghieäm thöïc taïi voâ thöôøng trong moãi chuùng ta.

Moïi vaät ñeàu voâ thöôøng (phuø du) sinh khôûi roài taøn phai ôû moãi saùt na-anicca(voâ thöôøng ); nhöng söï nhanh choùng vaø lieân tuïc cuûa tieán trình taïo ra söï aûo töôûng veà thöôøng coøn. Ngoïn ñeøn caày vaø aùnh saùng cuûa ngoïn ñeøn ñieän caû hai ñeàu thay ñoåi lieân tuïc. Neáu baèng nhaän thöùc caùc giaùc quan cuûa chuùng ta, chuùng ta coù theå khaùm phaù tieán trình cuûa söï thay ñoåi, nhö tröôøng hôïp aùnh saùng ngoïn ñeøn caày, töø ñoù chuùng ta coù theå thoaùt khoûi söï aûo tuôûng. Nhöng khi naøo, nhö trong tröôøng hôïp cuûa aùnh saùng ñeøn ñieän, söï thay ñoåi quaù nhanh vaø söï lieân tuïc ñeán ñoåi caùc caên cuûa chuùng ta khoâng theå khaùm phaù ra noù, töø ñoù aûo ggiaùc caøng khoù phaù vôõ. Chuùng ta coù theå khaùm phaù söï lieân tuïc cuûa nöôùc trong moät doøng soâng, nhöng laøm theá naøo ñeå chuùng ta hieåu raèng moät ngöôøi ñang taém trong doøng soâng ñoù cuõng thay ñoåi trong töøng saùt na?.

Chæ coù caùch duy nhaát phaù vôõ aûo giaùc laø ñeå hoïc ñeå khaùm phaù trong chính chuùng ta, vaø ñeå kinh nghieäm thöïc taïi ôû moãi cô caáu thaân vaø taâm cuûa chuùng ta. Ñaây laø nhöõng gì Boà taùt Siñattha Gotama ñaõ laøm ñeå trôû thaønh moät Vò Phaät. Ñeå sang moät beân moïi thaønh kieán tröôùc ñaây, Ngaøi ñaõ kieåm nghieäm chính mình ñeå khaùm phaù baûn chaát chaân lyù cuûa cô caáu thaân vaø taâm. baét ñaàu töø caáp ñoä vi teá nhaát, vaø ngaøi ñaõ khaùm phaù ra raèng toaøn boä caáu truùc thuoäc veà vaät lyù, toaøn boä theá giôùi vaät chaát, ñöôïc keát hôïp baèng nhöõng tieåu nguyeân töû, trong Paali goïi laø at.t.ha kalaapaa. Vaø ngaøi ñaõ khaùm phaù raèng moãi toá chaát naøy goàm boán yeáu toá: ñaát , nöôùc , löûa vaø khoâng khí vaø nhöõng ñaëc tính hoå trôï cuûa chuùng. Nhöõng thaønh phaàn naøy, ngaøi ñaõ tìm ra, laø nhöõng neàn moùng xaây döïng caên baûn cuûa vaät chaát, vaø chính chuùng noù luoân luoân sinh dieät lieân tuïc mong choùng-haøng tæ laàn trong moät giaây. Trong thöïc teá khoâng coù söï laâu beàn trong theá giôùi vaät chaát; noù khoâng coù gì chæ laø söï bieán ñoåi vaø dao ñoäng. Caùc nhaøkhoa hoïc hieän ñaïi ñaõ xaùc ñònh nhöõng khaùm phaù cuûa Ñöùc Phaät, vaø ñaõ chöùng minh baèng thöïc nghieäm raèng toaøn boä theá giôùi vaät chaát ñöôïc keát hôïp bôûi nhöõng thaønh phaàn tieåu nguyeân töû luoân sinh dieät lieân tuïc. Tuy nhieân, nhöõng nhaø khoa hoïc naøy khoâng giaûi thoaùt khoûi nhöõng khoå ñau, vì trí tueä cuûa hoï chæ laø tri thöùc. Khoâng nhö Ñöùc Phaät, hoï khoâng coù kinh nghieäm tröïc tieáp ôû nôi hoï. Khi chuùng ta töï kinh nghieäm thöïc taïi cuûa voâ thöôøng nôi moãi chuùng ta, chæ khi naøo chuùng ta baét ñaàu thöïc nghieäm veà khoå.

Khi söï tueä tri veà voâ thöôøng phaùt trieån trong moãi chuùng ta, moät yeát toá khaùc cuûa trí tueä sinh khôûi: khoâng coù "caùi ta" vaø "caùi cuûa ta" (anttaa). Toaøn boä cô caáu thaân vaø taâm, khoâng coù gì (trong thaân vaø taâm cuûa moãi chuùng ta) coù theå keùo daøi hôn moät saùt na, khoâng coù gì chuùng ta coù theå xem nhö töï ngaõ baát bieán hoaëc linh hoàn baán bieán. Neáu coù caùi gì ñoù thaät söï laø "cuûa ta", thì chuùng ta phaûi coù theå coù noù, ñeå laøm chuû noù, nhöng thöïc teá chuùng ta khoâng ñieàu khieån ñöôïc noù ngay caû thaân theå cuûa chuùng ta. Noù luoân thay ñoåi, suy taøn, baát keå ñeán söï mong öôùc cuûa chuùng ta.

Töø ñoù phaàn thöù ba naøy cuûa trí tueä phaùt trieån: khoå (dukkha). Neáu chuùng ta noå löïc ñeå thu ñaït hoaëc naém giöõ ñoái vôùi nhöõng gì maø chuùng thay ñoåi vöôït qua söï kieåm soaùt cuûa chuùng ta, töø ñoù chuùng ta bò troùi buoäc vaø taïo ra khoå sôû cho chính mình. Thoâng thöôøng, chuùng ta nhaän ra khoå vôùi nhöõng kinh nghieäm caûm xuùc baát laïc, nhöng nhöõng caûm thoï laïc coù theå xem nhö ñoàng ñaúng vôùi vôùi caùc nguyeân nhaân cuûa khoå, neáu chuùng ta taêng tröôûng söï tham ñaém veà noù, vì chuùng noù ñoàng nghóa vôùi voâ minh. Tham ñaém nhöõng gì mang tính taïm bôï thì chaéc chaén mang laïi keát quaû ñau khoå maø thoâi.

Khi hieåu bieát veà voâ thöôøng (anicca), khoå (dukkha) vaø voâ ngaõ (anattaa) laø moät ñieàu chaéc chaén, trí tueä naøy seõ bieåu hieän trong ñôøi soáng haøng ngaøy cuûa chuùng ta. Chaúng haïn chuùng ta ñaõ hoïc ñeå theå nhaäp vöôït qua thöïc taïi hieån nhieân ôû ñoù,cuõng vaäy trong nhuõng tình huoáng ngoaïi taïi chuùng ta seõ coù theå thaáy söï thaät moät caùch roõ raøng vaø cuõng ñoàng thôøi nhaän ra chaân lyù thöïc toái haäu. Chuùng ta laøm muoäi löôït voâ minh vaø soáng moät cuoäc ñôøi laønh maïnh vaø haïnh phuùc.

Nhieàu aûo töôûng ñöôïc taïo ra baèng thöïc taïi hieån nhieân, cuõng coá vaø keát hôïp- chaúng haïn nhö aûo töôûng veà caùi ñeïp thaân theå. Thaân theå döôøng nhö ñeïp chæ khi noù ñöôïc phoái hôïp. Nhöõng phaàn rieâng bieät cuûa noù nhìn moät caùch rieâng reû, thì chaúng coù gì haáp daãn vaø ñeïp caû (asubha). Caùi ñeïp thaân theå laø beà ngoaøi, thöïc taïi ôû beân ngoaøi, khoâng phaûi laø chaân lyù roát raùo.

Tuy nhieân, söï hieåu bieát veà baûn chaát khoâng thaät cuûa caùi ñeïp thaân theå seõ khoâng ñöa ñeán giaän gheùt ngöôøi khaùc. Khi trí tueä sinh khôûi, töï nhieân, taâm trôû neân thaêng baèng, khoâng caáu nhieåm, thuaàn tònh , ñaày thieän chí höôùng ñeán moò vaät. Sau khi kinh nnghieäm thöïc taïi trong moãi chuùng ta, chuùng ta coù theå laøm muoäi löôït aûo töôûng (voâ minh ) , tham lam vaø saân haän, vaø coù theå soáng an bình vaø haïnh phuùc.

Saùng mai, caùc baïn seõ tieán haønh nhöõng böôùc tieán ñaàu tieân cuûa caùc baïn vaøo laõnh vöïc trí tueä khi caùc baïn baét ñaàu thöïc haønh Vipassan. Ñöøng hy voïng raèng ngay khi caùc baïn baét ñaàu thì caùc baïn seõ thaáy taát caû nhöõng phaàn töû vi teá sinh dieät trong thaân theå caùc baïn. Khoâng, caùc baïn baét ñaàu vôùi söï thaät thoâ vaø beân ngoaøi, vaø baèng caùch duy trì nieäm xaû, töø töø chuùng ta theå nhaäp vaøo chaân lyù vi teá hôn, chaân lyù toái haäu cuûa taâm thöùc, cuûa thaân theå, cuûa nhöõng yeáu toá thuoäc veà taâm vaø cuoái cuøng chaân lyù toái haäu vöôït qua yeáu toá thaân vaø taâm.

Ñeå thaønh töïu muïc ñích naøy, caùc baïn phaûi noå löïc chính mình. Vì vaäy, giöõ giôùi thaät nghieâm tuùc, vì ñaây laø neàn moùng cuûa söï thieàn ñònh, vaø giöõ thöïc taäp hôi thôû ñeán 3 ggiôø chieàu ngaøy mai; duy trì söï theo doõi thöïc taïi xung quanh khu vöïc hai loã muõi. Giöõ taâm caùc baïn thaät nhaïy beùn ñeå khi caùc baïn baét ñaàu thöïc haønh Vipassana vaøo ngaøy mai, caùc baïn coù theå ñi saâu vaøo caáp ñoä saâu hôn vaø ñoaïn ttröø nhöõng phieàn naõo tìm aån ôû ñoù. Haõy haønh trì tinh taán, lieân tuïc, kieân coá, vì söï toát ñeïp vaø söï giaûi thoùat cho caùc baïn.

Caàu mong taát caû chö vò thaønh coâng trong söï haønh trì nhöõng böôùc ñaàu tieân veà giaùo lyù giaûi thoùat.