Quan niem cua Phat giao ve ni gioi - Thich Nu Lien Hieu dich

Nhìn chung, trong Phaät giaùo Ni giôùi bò eùp buoäc phaûi giöõ hôn chö Taêng 100 giôùi vaø coøn tuaân thuû theo Baùt Kính Phaùp. Moät soá hoïc giaû, nhaø nghieân cöùu vaø haønh giaû khaúng ñònh raèng caùc giôùi trong Giôùi Boån (S. Prātimokṣa, P. Pāṭimokkha) ñaët vò trí cuûa Tyø-kheo-ni thaáp hôn Tyø-kheo. Tuy nhieân, toâi cho raèng caùc giôùi Ba-la-di (S. & P. pārājika) theâm vaøo cho Tyø-kheo-ni coù lieân heä ñeán aùi duïc nghieâm khaéc hôn Tyø-kheo vì phuï nöõ coù khaû naêng sinh saûn. Moät soá giôùi Taêng-giaø-baø-thi-sa (S. Saṃghāvaśesa, P. Saṅghādisesa) cuûa Tyø-kheo-ni vôùi muïc ñích giuùp cho Tyø-kheo-ni thoaùt khoûi caïm baãy cuûa nhöõng ngöôøi ñaøn oâng coù tính tham duïc. Caùc giôùi thuoäc tuï Ni-taùt-kyø-ba-daät-ñeà (S. Niḥsargika-pāyantika; P. Nissaggīya-pācittiya) cuûa Tyø-kheo nghieâm caám hoï khoâng ñöôïc laïm duïng Tyø-kheo-ni. Hai giôùi Baát Ñònh (S. & P. Aniyata) cuûa Tyø-kheo cho chuùng ta thaáy daáu hieäu ñöùc Phaät tin töôûng vaøo phuï nöõ. Hôn nöõa, Baûy Phaùp Dieät Traùnh (S. Adhikaraṇaśamatha; P. Adhikaraṇasamatha) laø minh chöùng veà quan ñieåm bình ñaúng nam nöõ. Nhieàu giôùi Ba-daät-ñeà (S. Pāyantika; P. Pācittiya) ñöôïc theâm vaøo cho Tyø-kheo-ni laø do caùc ñieàu kieän vaø hoaøn caûnh soáng cuûa chö Ni ôû thôøi AÁn Ñoä coå ñaïi. Sau cuøng, caùch xöû trò cuûa cuøng moät toäi giöõa caùc giôùi Ba-daät-ñeà vaø Baùt Kính Phaùp hoaøn toaøn khaùc nhau vaø nhieàu ñieåm khoâng nhaát quaùn, ñieàu ñoù cho chuùng ta thaáy Baùt Kính Phaùp laø phaàn theâm vaøo sau naøy.

Döôùi ñaây laø möôøi nguyeân nhaân maø Taêng ñoaøn phaûi nghieâm trì giôùi luaät.

8. Khieán nhieàu ngöôøi coù tín taâm taêng tröôûng theâm tín taâm.

Nhö vaäy, naøy caùc Tyø-kheo, tieán trình tu taäp naøy neân ñöôïc trình baøy. [1]

Quan ñieåm chung cuûa Phaät giaùo ñoái vôùi phuï nöõ ñöôïc theå hieän qua caùc ñieàu luaät cuûa Tyø-kheo-ni [2] (S. Bhikṣunī; P. Bhikkhunī) vaø Tyø-kheo [3] (S. Bhikṣu, P. Bhikkhu) trong Luaät taïng (Vinaya). [4]Khi ñeà caäp ñeán caùc ñieàu luaät cuûa Tyø-kheo-ni, haàu heát caùc hoïc giaû Phaät giaùo, caùc nhaø nghieân cöùu, cuõng nhö nhöõng ngöôøi tu taäp ñeàu ñoàng yù raèng caùc ñieàu luaät trong Luaät Taïng buoäc Ni ñoaøn (Bhikṣunī saṅgha) [5] phaûi leä thuoäc vaøo Taêng ñoaøn (Bhikṣu Saṅgha).[6] Nhieàu ngöôøi laàm laãn cho raèng caùc ñieàu luaät trong Luaät Taïng khoâng coâng baèng, khaéc khe vôùi Tyø-kheo-ni hôn, vì chö Ni coù nhieàu ñieàu luaät hôn, vaø keå caû Baùt Kính Phaùp chæ aùp duïng cho Tyø-kheo-ni. Hôn nöõa, nhieàu Tyø-kheo, vaø thaäm chí caùc vò Tyø-kheo-ni nghó raèng Tyø-kheo-ni phaûi leä thuoäc vaøo Tyø-kheo vì nhöõng ñieàu quy ñònh trong Baùt Kính Phaùp. Toùm laïi, moät soá hoïc giaû Phaät giaùo, nhaø nghieân cöùu vaø caùc haønh giaû ñeàu xaùc nhaän raèng, thoâng qua caùc ñieàu luaät naøy, Tyø-kheo-ni cuõng nhö phuï nöõ bò ñoái xöû phaân bieät. Kate Wheeler khaúng ñònh: “Ñöùc Phaät yeâu caàu chö Ni phaûi tuaân giöõ Taùm Giôùi Ñaëc Bieät,[7] roõ raøng ñieàu ñoù noùi leân chö Ni phaûi noâ dòch hoaù cho chö Taêng… vì chö Ni phaûi giöõ 227 giôùi nhö Tyø-kheo, roài coøn “ñöôïc” giöõ theâm 84 giôùi nöõa. Trong cuøng moät toäi, caùc hình phaït cuûa luaät ñònh giaønh cho chö Ni laïi naëng neà hôn chö Taêng. [8]

Diana Y. Paul giaûi thích giôùi luaät: “Baûn vaên ñaàu tieân ñöôïc dòch döôùi ñaây trình baøy söï leä thuoäc cuûa Ni ñoaøn ñoái vôùi Taêng ñoaøn, cho thaáy Ni ñoaøn bò maát ñi quyeàn töï trò, vaø bò töôùc ñoaït quyeàn löïc ñeå ñònh nghóa nhöõng boån phaän toân giaùo maø nöõ giôùi phaûi thöïc hieän. Khoâng gioáng nhö heä thoáng toå chöùc beân Thieân chuùa giaùo, caùc ma-sô khoâng bò leä thuoäc beân caùc linh muïc. Chö Ni Phaät giaùo trong xaõ hoäi AÁn Ñoä coå ñaïi bò phuï thuoäc vaøo chö Taêng, cô caáu toå chöùc cuûa chö Ni cuõng leä thuoäc heä thoáng toå chöùc cuûa chö Taêng. Hoï ñöôïc chö Taêng tröïc tieáp höôùng daãn trong caùc buoåi hoïp cuûa nhò boä Taêng.” [9]

Rita M. Gross cuõng trình baøy veà vaán ñeà giôùi luaät nhö sau: “…ñaët chö Ni ôû vò trí thaáp hôn baát cöù moät vò Taêng naøo …” [10]

Nancy Schuster Barnes giaûi thích caùc ñieàu luaät: “Chính caùc giôùi cheá ñònhcho chö Ni ñaõ ñaët hoï ôû vò trí luoân luoân thaáp hôn trong caùc moái quan heä vôùi chö Taêng. Chö Taêng ñaõ duy trì quyeàn ñieàu haønh vaø laõnh ñaïo Taêng ñoaøn.” [11]

Richard H. Robinson vaø Willard L. Johson noùi: “Ñaáng Giaùc Ngoä thöøa nhaän phuï nöõ coù khaû naêng chöùng ñaït quaû vò A-la-haùn, nhöng laïi quy ñònh Baùt Kính Phaùp cho chö Ni, tröïc tieáp ñaët hoï döôùi quyeàn cuûa chö Taêng.” [12]

Susan Murcott trình baøy: “Taêng ñoaøn quaûn lyù Ni ñoaøn, caùc giôùi luaät vaø quy taéc cuûa chö Ni laïi nghieâm khaéc hôn chö Taêng. Muïc ñích cuûa caùc giôùi nghieâm khaéc naøy laø ñeå keàm cheá baûn chaát ngang ngaïnh cuûa phuï nöõ vaø ñeå giaønh quyeàn haønh tuyeät ñoái cho chö Taêng.” [13]

Richard Gombirch taùn thaønh: “… coù hai caáp baäc trong xaõ hoäi maø Ñöùc Phaät khoâng bao giôø ñaët vaán ñeà tuoåi taùc vaø giôùi tính.” [14]

Uma Chakravarti pheâ bình: “Ñuû loaïi caám ñoaùn ñaët ra cho Tyø-kheo-ni, ngay caû vieäc yeâu caàu hoï cuùng döôøng phaåm thöïc cho chö Taêng khi chö Taêng ñeán gheù thaêm.” [15]

Audrey Mck. Femandez noùi: “Ngaøy nay chö Ni coù hôn vaøi traêm giôùi [16] troäi hôn chö Taêng, caùc giôùi naøy ñaõ laøm chö Ni phaûi khoå sôû vaø ai maø bieát hoï coøn phaûi tuaân giöõ bao nhieâu ñieàu luaät nöõa trong ñôøi soáng cuûa ngöôøi xuaát gia.” [17]

Maëc duø, haàu heát caùc hoïc giaû vaø caùc nhaø nghieân cöùu Phaät giaùo ñeàu taùn thaønh Tyø-kheo-ni döôùi quyeàn Tyø-kheo Taêng laø do coù quaù nhieàu giôùi theâm vaøo cho Tyø-kheo-ni vaø Baùt Kính Phaùp buoäc hoï phaûi tuaân thuû, toâi vaãn khoâng ñoàng yù vôùi nhöõng yù kieán naøy. Hôn nöõa, döïa vaøo thöïc teá cuûa ñôøi soáng khi caùc giôùi hình thaønh, neáu khaûo saùt hoaëc so saùnh caùc ñieàu luaät cuûa caû Tyø-kheo vaø Tyø-kheo-ni moät caùch tæ mæ, chuùng ta seõ thaáy raèng caùc ñieàu luaät aáy heát söùc thöïc tieãn vaø caûm thoâng cho ñôøi soáng tu só caû Taêng laãn Ni. Ñieàu naøy phaûi ñöôïc nhìn nhaän moät caùch saâu saéc veà “ñôøi soáng khaát só” [18] cuûa chö Ni nhö ñaõ moâ taû trong Luaät Taïng . Thaät sailaàm khi chuùng ta chæ döïa vaøo söï hieän dieän cuûa caùc giôùitroäi hôn cho Tyø-kheo-ni maø laïi khaùi quaùt hoaù quan ñieåm cuûa Phaät giaùo veà phuï nöõ neáu khoâng khaûo saùt nguoàn goác cuûa caùc giôùi ñoù hoaëc boáicaûnh xaõ hoäi.

Do ñoù, muïc ñích chính cuûa baøi vieát naøy laø khaûo saùt caùc giôùi cuûa Tyø-kheo vaø Tyø-kheo-ni trong Giôùi Boån.[19] Toâi tin raèng nhöõng nguyeân taéc giôùi luaät ñöôïc qui ñònh trong Giôùi Boån cuûa Tyø-kheo vaø Tyø-kheo-ni seõ giuùp chuùng ta suy luaän ra quan ñieåm cuûa Phaät giaùo ñoái vôùi phuï nöõ. Baøi vieát naøy trình baøy moät loái giaûi thích khaùc veà caùc giôùi baèng caùch so saùnh hai boä luaät Tyø-kheo vaø Tyø-kheo-ni.

Boä Töù Phaàn Luaät tieáng Hoa cuûa tröôøng phaùi Phaùp Taïng Boä hay coøn goïi laø Ñaøm-voâ-ñöùc Boä [20] (Dharmaguptaka) laø boä luaät chính ñöôïc khaûo cöùu trong baøi vieát naøy. Tuy nhieân, vì Boä Luaät Töù Phaàn tieáng Hoa naøy chöa dòch sang tieáng Anh, do ñoù khi coù caùc ñieàu luaät gioáng nhau giöõa baûn luaät tieáng Hoa vaø baûn luaät Pāli [21], toâi seõ duøng baûn dòch tieáng Anh cuûa baûn luaät Pāli ñeå cho ngöôøi Taây phöông deã tieáp caän.

Theo W. Pachow, “Trong nhieàu tröôøng hôïp, luaät cuûa tröôøng phaùi Phaùp Taïng Boä raát gaàn guõi vôùi baûn luaät Pāli, khoâng chæ veà soá löôïng maø coøn veà noäi dung, ngoaïi tröø phaàn VII [22] trong boä Luaät cuûa Phaùp Taïng Boä coù theâm 26 giôùi ñieàu lieân quan ñeán chuøa thaùp(stūpa). [23] Ñoù laø ñieåm khaùc bieätcuûa luaät Phaùp Taïng Boä so vôùi soá caùc boä luaät khaùc.[24]

E. Frauwallner cuõng noùi: “Luaät cuûa tröôøng phaùi Phaùp Taïng Boä laø moät boä luaät hoaøn chænh nhaát vaø ñöôïc baûo trì toát nhaát trong caùc boä luaät. Soá löôïng vaø noäi dung cuûa boä luaät naøy raát gaàn guõi vôùi soá löôïng vaø noäi dung cuûa boä luaät Pāli.” [25]

S. Dutt noùi: “Tuy nhieân, boä luaät ñaày ñuû nhaát ñaõ ñöôïc tìm thaáy trong taïng Luaät thuoäc kinh ñieån Pāli cuûa Thöôïng Toaï Boä.” [26]

Chatsumarn Kabilsingh cuõng giaûi thích, maëc duø khoâng coù chöùng cöù xaùc ñònh naøo ñeå chöùng minh raèng boä luaät tieáng Pāli laø boä luaät coù nguoàn goác sôùm nhaát, tuy nhieân qua coâng trình nghieân cöùu so saùnh caùc giôùi trong saùu boä luaät, [27] baø gôïi yù raèng noäi dung cuûa Luaät Pāli raát coå xöa vaø khoâng coù moät ñieàu luaät naøo ñöôïc theâm vaøo nhö caùc boä luaät sau naøy,vì coù moät soá giôùi cuûa boä luaät Pāli coù trong noäi dung cuûa caùc boä luaät khaùc. [28] Luaät Pāli do Thöôïng Toaï Boä löu truyeàn vaø ngaøy nay vaãn ñöôïc caùc Tyø-kheothuoäc tröôøng phaùi Theravāda tuaân giöõ.Caùc nhaø nghieân cöùu nhö Herman Oldenberg [29], Rhys Davids vaø H. Oldenberg [30], vaø I. B. Horner [31] ñaõ dòch boä luaät Pāli sang tieáng Anh.

Luaät Phaùp Taïng Boä ñöôïc Ngaøi Phaät-ñaø-da-xaù vaø Truùc Phaät Nieäm dòch sang tieáng Hoa laø Töù Phaàn Luaät Tuïnghay Töù Phaàn Luaät (Caturvaga Vinaya) khoaûng vaøo naêm 410 - 412 TL ôû Tröôøng An [32] - thuû ñoâ cuûa Trung Hoa thôøi baáy giôø. Töù Phaàn Luaät tieáng Hoa goàm 4 phaàn: Bhikṣu-vibhaṅga,[33] Bhikṣunī-vibhaṅga, [34] Skandhaka[35] vaø caùc phaàn phuï luïc. Töù Phaàn Luaät coù aûnh höôûng raát lôùn vaø ñöôïc Taêng ñoaøn haønh trì roäng raõi trong caùc nöôùc Phaät giaùo khoái Ñoâng AÙ

Trong caùc tu vieän ôû Trung Hoa, Giôùi Boån cuûa Phaùp Taïng Boä ñöôïc xem nhö laø boä luaät caên baûn. Ngoaøi ra, Töù Phaàn Luaät Tuïng do Ngaøi Ñaïo Tuyeân saùng laäp ôû Trung Hoa cuõng coâng nhaän boä luaät cuûa Phaùp Taïng Boä nhö laø boä luaät coù thaåm quyeàn nhaát.[36]

Ngaøy nay caùc giôùi khoaûn trong boä Töù Phaàn Luaät vaãn ñöôïc chö Tyø-kheo vaø Tyø-kheo-ni ôû caùc nöôùc nhö Trung Hoa, Trieàu Tieân vaø Vieät Nam haønh trì. Maëc duø Ni ñoaøn hieän nay treân theá giôùi thöïc haønh theo truyeàn thoáng Phaùp Taïng Boä, nhöng cho ñeán baây giôø, toâi ñöôïc bieát baûn Töù Phaàn Luaättieáng Hoa chöa ñöôïc dòch sang tieáng Anh, ñaëc bieät laø phaàn caùc giôùi luaät cuûa Tyø-kheo-ni [37]. Trong taùc phaåm A Comparative Study of Bhikkhunī Pāṭimokkha (So Saùnh Giôùi Boån cuûa Tyø-kheo-ni), baø Kabilsingh noùi raèng baø ñaõ döïa vaøo baûn Luaät cuûa Phaùp Taïng Boä tieáng Thaùi maø noù ñaõ ñöôïc dòch töø tieáng Hoa.[38] Döôùi ñaây toâi neâu leân yù nghóa caùc giôùi luaät chöù khoâng chuyeån dòch theo töøng töø. Ñeå hieåu caùc giôùi moät caùch deã daøng hôn, toâi coù keøm theo nhöõng baûng so saùnh caùc giôùi luaät cuûa Tyø-kheo vaø Tyø-kheo-ni theo moãi tuï trong hai boä Giôùi Boån.

Giôùi Boån laø moät tuyeån taäp caùc giôùi luaät trong Luaät Taïng (Vinaya Piṭaka - moät trong ba kho taøngthuoäc kinh ñieån Phaät giaùo). Ba kho taøng naøy cuõng coøn ñöôïc goïi laø Tam Taïng (Tripiṭaka). Ngoaøi Luaät Taïng, hai taïng khaùc laø Kinh Taïng (S. Sūtra Piṭaka, P. Sutta Piṭaka); vaø Luaän Taïng (S & P. Abhidharma Piṭaka). Nhieàu hoïc giaû giaûi thích yù nghóa cuûa thuaät ngöõ Prātimokṣa (P. Pāṭimokkha) nhö döôùi ñaây, tuy nhieân caùc giaûi thích ñoù vaãn coøn mang tính caùch suy ñoaùn.

Sukumar Dutt vaø Gokuldas De ñaïi dieän cho quan ñieåm soá ñoâng phaùt bieåu: “Pāṭimokkha…coù theå töông ñöông vôùi töø Sankrit laø Prātimokṣa, töø nguyeân cuûa noù coù theå ñöôïc giaûi thích nhö laø vaät gì ñoù duøng ñeå troùi buoäc, tieáp ñaàu ngöõ prāti coù nghóa “ngöôïc laïi” vaø töø caên mokṣa nghóa laø “söï vung vaõi,” toâi cuõng chöa theå tìm ra moät ví duï naøo ñeå minh hoaï caùch duøng töø chính xaùc trong yù nghóa naøy trong vaên baûn Sanskrit.[39] Thuaät ngöõ “Pāṭimokkha” xuaát phaùt töø thuaät ngöõ “mokṣa” nghóa laø töï do, khi keát hôïp vôùi tieáp ñaàu ngöõ “prāti” thì nghóa cuûa noù bò ñaûo ngöôïc laïi, ví duï nhö töø: pratisrota, pratigāmi, pratikula v.v...). Prātimokṣa, khi laø moät tính töø, coù nghóa “leä thuoäc” hay “raøng buoäc”. Töø Prātimokṣa, khi noù laø moät danh töø cuõng ñöôïc vieát laø Prātimokṣa, coù nghóa laø “troùi buoäc”, töø naøy vieát theo chöõ Pāli laø Pāṭimokkha, vaø ñaây laø nghóa chính xaùc maø boä Giôùi Boån (Pāṭimokkha)söû duïng.[40]

Giôùi Boån (Prātimokṣa) goàm coù hai phaàn laø Giôùi Boån Taêng vaø Giôùi Boån Ni, vì boä naøy lieân heä ñeán Tyø-kheo vaø Tyø-kheo-ni. Töù Phaàn Luaät cuûa Phaùp Taïng Boä bao goàm giôùi cuûa chö Taêng vaø chö Ni trong hai phaàn: Töù Phaàn Luaät Tyø-kheovaø Töù Phaàn Luaät Tyø-kheo-ni . Töù Phaàn Luaät Tyø-kheo-ni coù baûy tuï, trong khi ñoù Töù Phaàn Luaät Tyø-kheo coù taùm tuï vì coù theâm tuï Baát Ñònh Phaùp[41] (S. aniyata dharma). Ñeå phaân tích, ñoái chieáu heát caùc giôùi trong moãi tuï, toâi seõ laàn löôït trình baøy töøng tuï cuûa caùc giôùi nhö: Ba-la-di, Taêng-giaø-baø-thi-sa, Baát Ñònh, Ni-taùt-kyø-ba-daät-ñeà, Ba-daät-ñeà, Ba-daät-ñeà-ñeà-xaù-ni, Chuùng hoïc phaùp, Dieät traùnh.[42] Cuoái cuøng toâi seõ khaûo saùt caën keõ Baùt Kính Phaùp baèng caùch so saùnh Baùt Kính Phaùp vôùi caùcgiôùi trong tuï Ba-daät-ñeà ñeå thaáy roõ Baùt Kính Phaùp chæ laø söï töï yù theâm vaøo vaø chæ qui ñònh cho Tyø-kheo-ni.

[1] Sacred Book Series, Taäp X. pp. 37-38.

[2] Tyø-kheo-ni laø moät vò Ni ñaõ thoï cuï tuùc giôùi. Trong Taêng ñoaøn Phaät giaùo, vieäc thoï giôùi cuûa nöõgiôùi theo 3 trình töï: 1. Sa-di(S. śrāmaṇerī; P.sāmaṇerī)phaûi tuaân thuû 10 giôùi caám: i. Caám saùt sanh; ii. Caám troäm caép; iii. Caám daâm duïc; iv. Caám noùi laùo; v. Caám uoáng röôïu; vi. Caám trang ñieåm phaán son; vii. Caám ñôøn ca muùa haùt vaø tieâu dao; viii. Caám ngoài naèm giöôøng cao gheá ñeïp; ix. Caám aên saùi giôø; x. Caám giöõ vaøng baïc. (Ñaïi Chaùnh Taân TuÑaïi Taïng Kinh (vieát taét laø Ñaïi Chaùnh Taïng), Taäp XII, pp. 1042, 1048). 2. Khi ñeán 18 tuoåi, vò Sa-di-ni phaûi coù thôøi gian tu taäp chuyeån tieáp goïi laø Thöùc-xoa-ma-na (S. śīkṣmāṇa; P. sikkhamana). Thöùc-xoa-ma-na phaûi tuaân giöõ 6 giôùi trong 2 naêm (xem cöôùc chuù 24 cuûa Phaàn V). Noäi dung vaø soá löôïng cuûa 6 giôùi naøy trong caùc boä luaät cuûa caùc tröôøng phaùiñeàu khaùc nhau, nhöng vieäc thoï giôùi chuû yeáu laø phaûi traûi qua moät giai ñoaïn tu taäp ñeå chuaån bò thoï cuï tuùc giôùi Tyø-kheo ni. Tyø-kheo khoâng coù thoï Thöùc-xoa-ma-na. Moät vò sa-di (S. śrāmaṇera; P. sāmaṇera) ñaõ thoï 10 giôùi, khi ñöôïc 20 tuoåi vò aáy coù theå thoï cuï tuùc giôùi Tyø-kheo, coøn sa-di-ni khi ñöôïc thoï 10 giôùi roài, phaûi thoï Thöùc-xoa-ma-na.

[3] Vò tu sónam cuûa Phaät giaùo ñaõ thoï cuï tuùc giôùi (227 giôùi hoaëc 250 giôùi).

[4]Nhöõng ñieàu luaät trong boä luaät Phaät giaùo.

[5] Ni ñoaøn Phaät giaùo.

[6] Taêng ñoaøn Phaät giaùo.

[7] Baùt Kính Phaùp

[8] Kate Wheeler, “Bowing Not Scraping” in Tricycle, ed. Helen Tworkov (NJ: Mark Printing Corp., 1993), p. 27

[9] Diana Y. Paul, Women in Buddhism: Images of the Feminine in the Mahāyāna Tradition (Berkeley: University of California Press, 1985), p. 80.

[10] Rita M. Gross, “Buddhism and Feminism: Toward Their Mutual Transformation” , The Eatern Buddhist (Tokyo: Komiyama Printing Co., 1986), p. 46

[11] Nancy Schuster Barnes, “Buddhism” in Women in World Religions, ed. Arvind Sharma (Albany: State University of New York Press, 1987), p. 108.

[12] Richard H. Robinson and Willard L. Johnson, The Buddhist Religion: A Historical Introduction (Belmont: Wadsworth Publishing Company, 1987), p. 57

[13] Susan Murcott, The First Buddhist Women: Translations and Commentary on the Therīgathā (Berkey: Parallax Press, 1991), p. 196.

[14] Richard F. Gombrich, Theravāda Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo (London and New York: Routledge, 1991), p. 105.

[15] Uma Chakravarti, The Social Dimension of Early Buddhism (Delhi: Oxford University Press, 1987), p. 33.

[16] Khoâng coù Giôùi Boån cuûa moät tröôøng phaùi naøo ñeà caäp soá giôùi Tyø-kheo-ni hôn soá giôùi cuûa Tyø-kheo 200 giôùi caû (chuù thích cuûa ngöôøi dòch).

[17] Audrey Mck. Fernandez, “ Women in Buddhism” in Women & Buddhism: A Special Issue of Spring Wind-Buddhist Cultural Forum. Voḷ 6, No. 1,2,& 3. Published by the Zen Lotus Society (Ontario: Spring Wind, 1986), p. 39.

[18] Toâi theo thuaät ngöõ cuûa I.B. Horner ñaõ duøng ñeå mieâu taû ñôøi soáng cuûa Tyø-kheo vaø Tyø-kheo-nilaø “alms life” (ñôøi soáng khaát só). Moät soá hoïc giaû Phaät giaùo duøng “homeless life” (ñôøi soáng khoâng gia ñình) hoaëc “monastic life” (ñôøi soáng tu vieän).

[19] Caùc ñieàu luaät cuûa Tyø-kheo vaø Tyø-kheo-ni tuïng ñoïc trong moãi nöûa thaùng.

[20] Xem E. Frauwallner, The Earliest Vinaya and the Beginnings of Buddhist Literature (Stampato, Italia: Roma Iṣ Ṃ E. O., 1956) pp. 180-182

[21] Xem Frauwallner, pp. 184-94

[22] Caùc giôùi trong phaàn Chuùng Hoïc Phaùp, vì taùc giaû theo söï phaân loaïi cuûa Giôùi Boån Taêng, phaànnaøy naèm ôû vò trí thöù VII, neáu theo söï phaân loaïi cuûa Giôùi Boån Ni thì phaàn Chuùng Hoïc Phaùp laø phaàn VI, vì khoâng coù phaàn Baát Ñònh Phaùp (chuù thích cuûa ngöôøi dòch).

[23] Ñeàn thaùp coù hình voøm, nôi thôø cuùng xaù-lôïitheo truyeàn thoáng Phaät giaùo vaø Kyø-na giaùo.

[24] W. Pachow, A Comparative Study of the Prāṭimokṣa: On the Basis of Its Chinese, Tibetan, Sanskrit and Pāli Versions (Santinetan: Sino-Indian Cultural Society, 1955), p. 42.

[25] Frauwallner, pp. 181, 185.

[26] Sukumar Dutt, The Buddha and Five After-Centuries (Calcutta: Sahitya Samsad, 1978), p. 110.

[27] Charles S. Prebish (p. 28) noùi raèng “chuùng toâi tìmñöôïc caùc boä luaät ñaày ñuû cuûa saùu tröôøng phaùi: Mahāsaṅghika [Ñaïi Chuùng Boä], Theravāda [Thöôïng Toaï Boä], Mahīśāsaka [Hoaù Ñòa Boä], Dharmaguptaka [Phaùp Taïng Boä], Sarvāstivāda [Nhaát Thieát Höõu Boä], Mūlasarvāstivāda [Caên Baûn Nhaát Thieát Höõu Boä]. (Buddhist Monastic Discipline: The Sanskrit Prāṭimokṣa Sūtras of the Mahāsaṅghikas and Mūlasarvāstivādins (University Park and London: The Pennsylvania State University Press, 1975).

[28] Chatsumarn Kabilsingh, A Comparative Study of Bhikkhunī Pāṭimokkha (Delhi: Chaukhambha Orientalia, 1984), p. 97.

[29] Luaät Pāli do H. Oldenberg xuaát baûn (The Vinaya-Piṭaka in Pāli, 5 Vols, London, 1879) vaø sau naøy ñöôïc Hoäi Thaùnh Ñieån Pāli (The Pali Text Society) in laïi.

[30] Giôùi Boån (Pāṭimokkha) ñöôïc xuaát baûn. Baûn dòch tieáng Anh töøng phaàn cuûa nguyeân boä Luaät Pāliñöôïc in trong boä Thaùnh Ñieån Phöông Ñoâng (The Sacred Books of the East).

[31] Baûn dòch tieáng Anh ñaày ñuû cuûa boä Luaät Pāli vôùi töïa ñeà laø The Book of Discipline (Vols. 10,11,13, 14, 20, 25) ñöôïc in trongboä Thaùnh Ñieån Phaät Giaùo (The Sacred Books of the Buddhists).

[32] Akira Hirakawa, Monastic Discipline for the Buddhist Nuns: An English Translation of the Chinese Text of the Mahāsāṅghika-Bhikṣuṇī-Vinaya(Patna, India: K. P. Jayaswal Research Institute, 1982), p.8, 415.

[33] Giaûi thích luaät Tyø-kheo.

[34] Giaûi thích luaät Tyø-kheo-ni.

[35] Caùc thuû tuïc hoäi hoïp vaø caùc phaùp yeát-ma khaùc cuûa Taêng ñoaøn.

[36] Kabilsingh, p. 153.

[37] Giôùi Boån Ni trong Töù Phaàn Luaätcuûa Phaùp Taïng Boä ñaõ ñöôïc Ann Hermann dòch sang tieáng Anh döôùi tieâu ñeà Rules for Nuns according to the Dharmaguptakavinaya (3 parts) , do nhaø xuaát baûn Motilal Banarsidass Publishers Pvt. Ltd taïi Delhi, AÁn Ñoä aán haønh naêm 2002. (ghi chuù cuûa ngöôøi dòch).

[38]Kabilsingh, pp. ix-x.

[39] Sukumar Dutt, Early Buddhist Monasticism (New Delhi: Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd., 1984), pp. 72-3.

[40] Gokuldas De, Democracy in Early Buddhist Saṅgha (Calcultta: Calcultta University, 1955), p. 60.

[41] Caùc phaàn vaø soá löôïng caùc ñieàu luaät cuûa Tyø-kheo vaø Tyø-kheo-ni:

(1) Ba-la-di (Pārājika dharma) .................................. 4 / 8
(2) Taêng-giaø-ba-thi-sa (Saṁghāvaśeṣa dharma)..... 13 / 17
(3) Baát ñònh (Aniyata dharma)...........................………... 2 / 0
(4) Ni-taùt-kyø-ba-daät-ñeà (Niḥsargika-Pāyantika dharma) 30 / 30
(5) Ba-daät-ñeâ (Pāyantika dharma).......…………………90 / 178
(6) Ba-daät-ñeà-ñeà-xaù-ni (Pratideśaniiya dharma).………... 4 / 8
(7) Chuùng-hoïc-phaùp (Śaikṣa dharma)............. ………100 / 100
(8) Dieät-traùnh (Adhikaraṇa-Śamatha dharma)..………….. 7 / 7
Toång coäng: 250 / 348 giôí.

[42] Toâi trình baøy thuaät ngöõ chuyeân moân trong Sanskrit theo caùch Charles S. Prebish ñaõ trình baøy.