|
|
CHÖÔNG XXVIII HOÄI AN NAM PHAÄT HOÏC ÔÛ TRUNG KYØ - 2 - |
Thieàn
sö Hueä Phaùp(66),
giaùo thoï cuûa Giaùc Tieân, laø
toïa chuû chuøa Thieân Höng. Naêm 1920,
khi oâng khai giaûng lôùp Phaät phaùp
cao hoïc taïi ñaây, thieàn sö Giaùc
Tieân, khoâng nhöõng ñaõ tôùi
tham hoïc maø laïi coøn ñem caùc
vò ñeä töû cuûa mình tôùi
döï tính nöõa. Thieàn sö Hueä
Phaùp, ngöôøi hoï Ñinh, sinh naêm
1871 taïi laøng Trung Kieân phuû Trieäu Phong
tænh Quaûng Trò. OÂng xuaát gia taïi
chuøa Töø Hieáu, laøm ñeä
töû cuûa thieàn sö Cöông Kyû.
Naêm 21 tuoåi, thuï Sa di giôùi, oâng
ñöôïc thieàn sö ñaët phaùp
danh laø Thanh Tuù, phaùp töï laø
Phong Nhieâu. OÂng thuï giôùi Cuï Tuùc
taïi Giôùi Ñaøn toå chöùc
taïi chuøa Baùo Quoác naêm 1894 do thieàn
sö Löông Duyeân toå chöùc. Naêm
sau, oâng ñöôïc ñaéc phaùp
vôùi thieàn sö Löông Duyeân,
hieäu laø Hueä Phaùp. Naêm 1896, moân
ñoà chuøa Thieân Höng ñeán
Töø Hieáu ñaûnh leã thieàn
sö Cöông Kyû ñeå xin röôùc
Hueä Phaùp veà truù trì chuøa Thieân
Höng.
OÂng
haønh ñaïo raát tinh taán. Moãi
naêm oâng an cö hai laàn, vaøo muøa
Haï vaø muøa Ñoâng. OÂng thöôøng
môû nhöõng lôùp giaûng kinh
cho nhöõng taêng só tôùi caàu
hoïc: kinh Phaùp Hoa, kinh Laêng Nghieâm,
kinh Phaïm Voõng, luaät Töù Phaàn
v.v… Naêm 1910, oâng ñöôïc
môøi laøm ñeä tam toân chöùng
trong giôùi ñaøn chuøa Phuùc Laâm
ôû Quaûng Nam do thieàn sö Vónh Gia
laøm chuû toïa. Naêm 1911 oâng khôûi
coâng truøng tu chuøa Thieân Höng. Vua Khaûi
Ñònh ban giôùi ñao ñoä ñieäp
cho oâng vaøo naêm 1919 vaø saéc cho oâng
laøm truù trì chuøa Dieäu Ñeá.
Naêm 1924, oâng ñöôïc môøi
laøm giaùo thoï cho toaøn theå giôùi
töû ñaïi giôùi ñaøn Töø
Hieáu. Naêm 1926 oâng ñöôïc ban
chöùc Taêng Cöông chuøa Dieäu
Ñeá. OÂng töï thieâu naêm 1927
taïi chuøa Thieân Höng, höôûng
thoï 56 tuoåi. Thaùp oâng ñöôïc
xaây taïi chuøa Töø Hieáu vaø
ñeä töû cuûa oâng laø thieàn
sö Quaûng Tu keá theá truù trì chuøa
Thieân Höng. Baøi vaên khaéc trong bia döïng
ôû thaùp oâng laø do thieàn sö
Vieân Thaønh thaûo. Vieân Thaønh ñaõ
vieát:
"Ñaïi
sö thieäp lieäp giaùo phaùp; toâng chæ
vaø lyù thuyeát ñeàu tinh, chuyeân
taâm nghieân cöùu nghóa lyù chæ
quaùn phaùi Thieân Thai, laïi thöôøng
khuyeân ngöôøi tu Tònh ñoä ñeå
laøm con ñöôøng giaûi thoaùt
mau choùng… Ñaïi sö tuøy
cô öùng ñoái thích hôïp
nhö söõa vaø nöôùc hoøa
nhau, cô duyeân hoùa ñoä raát nhieàu
khoâng sao thuaät heát…"
Ñoái
vôùi Hueä Phaùp, Vieân Thaønh laøm
moät phaùp ñieät. OÂng xem Hueä Phaùp
nhö thaày cuûa oâng vaø giao tình
giöõa hai ngöôøi suoát môøi
maáy naêm raát laø maät thieát.
Luùc Hueä Phaùp vieân tòch, Vieân
Thaønh raát thöông tieác. OÂng ñi
moät ñoâi caâu ñoái nhö sau:
Baát
tueä nhaãn vò nhaân vò nhaãn xaû
thieân tieân, tri kyû leä thaønh Hoàng
haïnh vuõ;
Ñaïi
khai só höõu duyeân quy Phaät taûo,
coá sôn moäng ñoaïn Bích ñaøo
thieân.
Dòch:
Keû
haäu sinh chöa nôõ boû thaân ngay, tri
kyû khoùc thaønh möa Hoàng haïnh:
Böïc
khai só coù duyeân veà Phaät sôùm,
non xöa moäng thaáy choán Ñaøo hoa.
Baøi minh cuûa Vieân Thaønh vieát ôû cuoái bia nhö sau: Giaùc
Hoaøng öùng theá thuûy vi ngoân
Baøng
baïc nhaät nguyeät, chaâu kieàn khoân
Trí
giaû taøi bieän cuøng hoùa nguyeân
Thì
vi dieãn thuyeát khai meâ hoân.
Haèng
sa giaùo ñieån tuy vaân vaân,
Dieäu
nhaäp Thieân Thai Chæ Quaùn moân.
Ñaïi
sö caän xuaát döông thanh phaân
Chí
kieân, khí tröïc, maïo thaû oân.
Thieáu
nhi maãn ngoä, laõo ích caàn.
Hoaëc
saùm hoaëc giaûng vong boâ haân
Trung
höng giaùo quaûn chaân ñieät quaàn
Tung hoaønh ngoân luaän dieäu nhaäp thaàn. Di vaên xaùn nhöôïckhaû ngoân laân. Töø thuaàn lyù chính ñaïo baát phieàn, Haø nhó hoïc ñoà nhaät tuaán boân. Kyù tö chính giaùc tieâu ba tuaàn. Haïnh cao danh voïng thöôïng quoác vaên. Thieân töû khieån söù lai trung hoân. Trieàu daõ huaân thích coá sôû haân. Ñieäp moâng cung töù hoài thieân aân Tri thaân bieán ñieät nhö phuø vaân Theä duõng khí xaû cam xu phaàn. Toâng thuyeát kieâm thoâng, thuøy kyø nhaân Sö taâm lieãu lieãu sôû tuùc ñoân, Phaùp thaân voâ töôùng, ninh phi chaân? Kim tuy vaân vong, ninh phi toàn? Haäu theá töû toân kyø phoàn phoàn. Khaâm sö ñaïo haïnh quan tö vaên. Dòch: Giaùc hoaèng öùng theá môû lôøi maàuBaøng
baïc traêng sao nghóa thaúm saâu
Keû
trí bieän taøi ñem giaùo hoùa
Thuyeát
phaùp cöùu ñoä ñôøi
thöông ñau
Giaùo
ñieån tuy nhieàu ñeán voâ löôïng
Thieân
Thai Chæ Quaùn rieâng taâm ñaàu
Ñaïi
sö xuaát thaân doøng cao khieát
Chí
beàn, loøng thaúng, daùng thanh tao
Tuoåi
thô nhanh nheïn, lôùn caàn maãn
Thieàn
saøng phaùp toïa khoâng heà xao.
Truøng
höng giaùo quaùn trong thieân haï
Ngoâin luaän tung hoaønh nhö trôøi cao Vaên töø saùng rôõ khoâng khuùc maéc Giaûn löôïc lôøi ngay yù nghóa saâu Hoïc ñoà boán phöông veà tuï hoäi Ñuoác tueä soi ñöôøng, ma chaïy mau. Nhaø vua toân suøng sai söù thænh Trong trieàu ngoaøi quaän thaûy mong caàu Bieát thaân beøo boït nhö maây noåi Phoù thaùc hình haøi ngoïn löûa cao. Thieàn giaùo hai beân ñeàu naém vöõng Taâm tö saùng rôõ baäc anh haøo Phaùp thaân khoâng töôùng maø chaân thöïc Noùi maát maø coøn muoân ñôøi sau Chaùu con sau naøy nhö coù nhôù Tìm
tôùi bia naøy ñoïc maáy caâu.
Thieàn
sö Phöôùc Hueä teân laø Nguyeãn
Taán Giao, sinh naêm 1869 taïi laøng Nhôn
Thaønh, Bình Ñònh, xuaát gia naêm
1881 taïi chuøa Thaäp Thaùp döôùi
söï höôùng daãn cuûa thieàn
sö Chí Tònh. OÂng laïi ñöôïc
theo hoïc vôùi thieàn sö Chaâu Long
chuøa Tònh Laâm, Phuø Caùt, vaø
thieàn sö Luaät Truyeàn taïi chuøa
Töø Quang ôû Ñaù Traéng. OÂng
thoï ñaïi giôùi naêm 1889 vaø
ñaéc phaùp naêm 1892 vôùi thieàn
sö Luaät Truyeàn. Naêm 1894, oâng laøm
truù trì chuøa Phoå Quang ôû huyeän
Tuy Phöôùc. Naêm 1901 oâng ñöôïc
trieàu ñình ban cho giôùi ñao
ñoä ñieäp laøm Taêng Cöông
cho chuøa Thaäp Thaùp. Naêm 1908 oâng ñöôïc
môøi ra hoaøng cung giaûng ñaïo ñoàng
thôøi cuõng ñeå khai moät khoùa
giaûng kinh taïi chuøa Truùc Laâm. Caùc
vua Thaønh Thaùi, Duy Taân vaø Khaûi Ñònh
ñeàu coù môøi oâng vaøo
cung giaûng ñaïo. Vì vaäy oâng ñöôïc
toân xöng laø quoác sö.
Naêm
1920 oâng toå chöùc caùc lôùp
taêng hoïc taïi hai chuøa Thaäp Thaùp
vaø Long Khaùnh. Töø naêm 1930 trôû
ñi, theo lôøi thænh caàu cuûa thieàn
sö Giaùc Tieân, naêm naøo oâng cuõng
ra Hueá giaûng daïy. Naêm 1938 oâng laïi
ñöôïc môøi laøm chuû giaûng
Phaät hoïc ñöôøng Long Khaùnh
ôû Quy Nhôn.
Taïi
hueá, ngoaøi caùc lôùp cao hoïc
taïi Truùc Laâm, oâng coøn daïy nhöõng
lôùp caáp trung hoïc taïi Töôøng
Vaân vaø Taây Thieân. Phaàn lôùn
nhöõng giaùo sö vaø giaûng sö
hoaït ñoäng töø naêm 1938 trôû
ñi ñeàu coù thuï giaùo vôùi
oâng trong soá ñoù coù nhieàu
vuï goác töø Nam Kyø.
Naêm
1934, oâng coù ñeà töïa cho saùch
Vieät Nam Phaät Giaùo Söû Löôïc
cuûa thieàn sö Maät Theå. Baøi töïa
naøy ñöôïc vieát baèng Haùn
vaên taïi chuøa Thaäp Thaùp. Khaû naêng
giaùo hoùa cuûa Phöôùc Hueä
raát vó ñaïi, vì vaäy ngöôøi
ñöông thôøi ñaõ taëng
oâng myõ hieäu "Phaät phaùp thieân
lyù caâu" nghóa laø con ngöïa ngaøn
daëm cuûa Phaät phaùp". OÂng laø toå
khai sinh chuøa Phöôùc Long taïi Phuù
Phong; thieàn sö Trí Dieäu, ñeä töû
cuûa oâng laø truù trì chuøa naøy.
OÂng tòch naêm 1945 taïi chuøa Thaäp
Thaùp. Ñeä töû xuaát saéc nhaát
cuûa oâng laø thieàn sö Hueä Chieáu,
ñöôïc oâng uûy nhieäm keá
theá truù trì chuøa Thaäp Thaùp.
Thieàn sö Hueä Chieáu tòch naêm 1965
vaø trao traùch nhieäm cho thieàn sö Keá
Chaâu.
Thieàn
sö Phoå Hueä(68)
truù trì chuøa Tònh Laâm ôû
Bình Ñònh cuõng laø moät ngoâi
sao raát saùng cuûa Phaät giaùo thôøi
aáy. Thieàn sö laø ngöôøi hoï
Traàn, sinh naêm 1870 taïi laøng Nhôn Thaønh
tænh Bình Ñònh. OÂng xuaát gia
naêm 1882 taïi chuøa Chaâu Long vaø tu hoïc
döôùi söï höôùng daãn
cuûa thieàn sö Töø Maãn. OÂng
cuõng ñaõ ñöôïc hoïc Phaät
vôùi thieàn sö Luaät Truyeàn (Phaùp
Chuyeân), chuøa Töø Quang, ôû Phuù
Yeân. Cuõng nhö thieàn sö Phöôùc
Hueä, oâng ñaõ töøng ñöôïc
trieäu vaøo hoaøng cung thuyeát phaùp.
OÂng laø khai toå chuøa Baûo Phong. OÂng
tòch naêm 1931. Cao ñeä cuûa oâng
laø thieàn sö Huyeàn Giaùc keá
truù trì toå ñình Tònh Laâm
raát thònh vöôïng, tieáng taêm
vang caû Trung Kyø. Naêm 1901 thieàn sö
Vieân Thaønh, hoài aáy coøn nhoû
tuoåivaø coøn ôû chuøa Ba La Maät,
ñaõ ñöôïc gaëp thieàn
sö Phoå Hueä taïi ñaïi giôùi
ñaøn Phuù Yeân vaø raùt laáy
laøm caûm phuïc veà kieân truùc vaø
ñöùc ñoä cuûa vò cao taêng
naøy. Öôùc ao ñöôïc thaân
caän maø khoâng thoûa nguyeän, Vieân
thaønh coù laøm moät baøi keä sau
ñaây, göûi cho Phoå Hueä:
Bình
baùt truy tuøy dó höõu nieân
Ñaïo
naêng thaâm kheá dieäc tieàn duyeân
Vaân
quang thuyeát phaùp hoa öng truïy
Quyù
phaïp Toâ Tuaân chí hoïc kieân.
Dòch:
Y baùt beân mình troïn maáy nieân Ñaïo tinh thaâm aùo cuõng tieàn duyeân Vaân
Quang thuyeát phaùp hoa rôi ruïng
Theïn
vôùi Toâ Tuaân chí hoïc beàn.
Khoaûng
naêm 1926, thieàn sö Phoå Hueä coù
vieát thö khen ngôïi thieàn sö Vieân
Thaønh veà baøi baït naøy maø oâng
naøy ñeà trong aán baûn kinh Phaùp
Baûo Ñaøn aán haønh taïi Hueá
naêm 1925. Caûm ñoäng vì laù thö
naøy, Vieân Thaønh lieàn göûi vaøo
hai baøi keä do oâng saùng taùc ñeå
trình baøy kieán giaûi mình, ñeå
caàu thieàn sö Phoå Hueä aán chöùng.
Hai baøi nhö sau:
Tham
thieàn tröïc haï lieãu caên nguyeân
Thaùnh
giaûi phaøm tình löôõng baát
toàn
Ñaïi
ñaïo khôûi tuøng taâm ngoaïi
ñaéc?
Yeáu
giao nhaát nieäm tuyeät phan vieân.
Sôn
cuøng thuûy taän chuyeån Thaân lai
Böùc
ñaéc kim cöông chính nhaõn khai
Vaïn
töôïng töøng trung thaân ñoäc
loä
Nieát
baøn sinh töû tuyeät an baøi.
Dòch:
Tham cöùu cho leân toät coäi nguoànCoøn
ñaâu ai thaùnh vôùi ai phaøm?
Ngoøai
taâm, ñaïo lôùn tìm ñaâu
thaáy?
Nhaát
nieäm chuyeân trì döùt vaïn duyeân.
Cuøng
non toät nöôùc göûi thaân veà
Mieãn
ñöôïc kim cöông môû maét
kia
Vaïn
töôïng bao la thaân hieån loä
Nieát baøn sinh töû coù heà chi? Phoå
Hueä coù laøm nhieàu thô nhöng hieän
nay chæ môùi söu taäp ñöôïc
baøi oâng laø ñeå taëng thieàn
sö Chí Thaønh. Xin xem baøi naøy ôû
phaàn noùi veà thieàn sö Chí Thaønh
ôû Chöông XXVII
Thieàn
sö Vieân Thaønh nhö ñaõ noùi
treân laø moät thi só noåi tieáng.
OÂng laø baïn thieát cuûa thieàn
sö Giaùc Tieân, teân laø Coâng Toân
Hoaøi Traáp, sinh naêm 1879 ôû Thöøa
Thieân, OÂng xuaát gia naêm 1895 hoài 16
tuoåi, taïi chuøa Ba La Maät vaø hoïc
vôùi Thieàn sö Vieân Giaùc cho ñeán
khi thieàn sö maát vaøo naêm 1900(69).
Naêm 1901, oâng thoï ñaïi giôùi
ñaøn taïi giôùi ñaøn Phuù
Yeân. Taïi giôùi ñaøn naøy
oâng ñöôïc ñaäu ñaàu
trong caùc giôùi töû. OÂng laøm
moät baøi vaên taï ôn hoäi ñoàng
giaùm khaûo baèng Haùn vaên, ñöôïc
caùc vò trong hoäi ñoàng khen ngôïi
vaø thöôûng cho moät boä kinh Laêng
Giaø Taâm AÁn, moät soá y vaø
moät bình baùc.
Chuøa
Ba La Maät laø cuûa gia ñình Nguyeãn
Khoa laäp neân, caûm thaáy khoâng ñöôïc
thoaûi maùi ôû ñaây, naêm 1923
oâng leân laäp chuøa Tra Am gaàn thaùp
thieàn sö Vieân Giaùc, thuoäc veà
thoân An Cöïu. Chuøa chæ laø moät
thaûo am vaùch ñaát nhöng raát ñeïp
vaø bieåu hieän ñöôïc taâm
hoàn yeâu ngheä thuaät cuûa Vieân Thaønh.
Nhöõng coäi mai vaø khoùm truùc oâng
troàng ñöôïc phoái hôïp
vôùi nhöõng taûng ñaù gaùnh
töø treân nuùi Ngöï Phong veà.
OÂng ñaët teân doøng suoái nhoû
chaûy qua tröôùc chuøa laø Taåy
Baùt Löu vaø chieác caàu nhoû baéc
qua suoái laø Löôïc Öôùc
Kieàu. Teân chuøa laø Tra Am vaø laø
nôi ñoïc saùch laø Ngoïa Vaân
Khoái. Chuøa ñeïp vaø giaûn dò
khieán cho thöôïng thö boä kinh teá
laø Nguyeãn Khoa Kyø moät hoâm ñeán
thaêm ñaõ ñeå laïi moät baøi
thô sau ñaây:
Nhòp caàu Löôïc Öôùc baéc sang kheMoät
maùi am tranh gioù boán beà
Cuùc
nôû xueâ xoang tuoàng neäm gaám
Daây
leo doûng daûnh böùc maøn the
Ngoài
xem nöôùc chaûy ñoâi gheành
ñaù
Ñöùng
ñôïi traêng leân maáy cuïm tre.
Caûnh
coù, ngöôøi vui, caøng roán laïi
Maët
trôøi khuaát nuùi vaãn chöa veà.
Tieâu
daáu Nguyeãn Baù Traùc, hoài ñoù
ñang troâng nom phaàn Haùn vaên cho taïp
chí Nam Phong, cuõng ñaõ vieát
baøi thô sau ñaây veà Tra Am:
Loä
chuyeån thoân kheâ taêng vieän thaâm
Ngoï
chung thanh ñaäu truùc kieàu aâm
Chuû
nhaân toïa ñònh taây song lyù
Ly
ñieåu ñình hoa chöùng ñaïo
taâm.
Vuõ
Hoaøng Chöông dòch nhö sau:
Boùng gôïn caàu tre nhòp ngoï chung AÂm
u taêng vieän loái ñi voøng
Chuû
nhaân ngoài nhaäp thieàn beân cöûa
Hoa
nôû chim keâu chöùng toû loøng
OÂng
thöôøng giao thieäp thaân maät vôùi
caùc thieàn sö Taâm Tònh, Hueä Phaùp,
Tònh Haïnh, Giaùc Tieân, cuøng caùc
vaên thi só nhö Nguyeãn Baù Traïc,
Nguyeãn Cao Tieâu, Nguyeãn Thöôïng
Hieàn, Phan Khoâi, Leâ Thieän Trai, Öng Bình,
Nguyeãn Khoa Taân v.v…(70)
Naêm 1918, Phan Khoâi coù ñöa Phaïm
Quyønh leân chuøa Ba La Maät ñeå
thaêm Vieân Thaønh.
Sau
ñoù Phaïm Quyønh ñaõ vieát
trong baùo Nam Phong:
"Cao
Taêng hieäu laø Vieân Thaønh Thöôïng
Nhaân, truù trì chuøa Ba La Maät, laøng
Nam Phoå, caùch Hueá boán naêm möôi
caây loâ meùt. Nhôø coù oâng
baïn giôùi thieäu toâi môùi bieát
ñöôïc laø thöôïng nhaân,
thöïc laø caûm phuïc tö caùch phong
nhaõ, tö töôûng cao thöôïng
cuûa ngöôøi… Böôùc
chaân vaøo trong tinh xaù, töôûng
nhö nôi vaên phoøng cuûa nhaø thi
nhaân tao khaùch naøo. Khoâng phaûi do
baøy bieän ñeïp khoâng phaûi laø
caùch trang söùc kheùo, nhöng bôûi
caùi khí vò rieâng cuûa noù phaûng
phaát ôû trong caùi phoøng aáy,
khieán ngöôøi khaùch chôi bieát
ngay oâng chuû nhaân laø ngöôøi
phong nhaõ taøi tình. Maø thöôïng
nhaân quaû laø ngöôøi taøi
tình phong nhaõ thaät.
"Caùi
taøi tình cuûa Vieân Thaønh Thöôïng
Nhaân thì khoâng phaûi tìm ñaâu
xa; cöù nghe ngay caâu chuyeän ngöôøi
noùi cuõng ñuû bieát; moãi nhôøi
nhö nhaû ngoïc phun chaâu, maø töôûng
cöù töï nhieân thaønh baøi thô
öùng khaåu vaäy, ngöôøi thô
chöõ ñaõ tuyeät buùt maø thô
noâm cuõng raát hay".
Thô
vaên chöõ Haùn cuûa thieàn sö
Vieân Thaønh moät phaàn ñöôïc
giöõ laïi trong taùc phaåm Löôïc
Öôùc Tuøng Sao cuûa oâng. Taùc
phaåm naøy chæ giöõ ñöôïc
hai baøi thô Noâm. OÂng Nguyeãn Vaên
Thoa cho bieát ñaõ söu taàm laïi
ñöôïc khoaûng ba möôi baøi
döôùi caùc theå luïc baùt, song
thaát luïc baùt, haùt noùi vaø
Ñöôøng luaät(71).
Löôïc
Öôùc Tuøng Sao sao cheùp thô
töø, caâu ñoái, bi kyù do Vieân
Thaønh vaø caùc thaân höõu saùng
taùc töø luùc oâng coøn ôû
Ba La Maät cho ñeán Tra Am. Rieâng veà
thô coù gaàn baûy möôi baøi
baèng chöõ Haùn. Taùc phaåm naøy,
tuy chöa ñöôïc in laàn naøo,
nhöng ñaõ ñöôïc chính
taùc giaû duyeät laïi vaø chöõa
nhöõng choã vieát sai.
Sau ñaây ta duyeät qua ít baøi thô cuûa oâng. Tröôùc heát laø ba baøi thô chöõ Haùn: 1- Sô laâm vuõ quaù tòch döông thì Kheâ
baïn hoaønh töông truùc dòch xuy
Nhaát
khuùc töï ngu sôn thuûy luïc
Thöû
tình baát döõ baïch vaân tri.
Böûu
Caàm dòch:
Möa
taïnh röøng thöa luùc boùng taø
Beân
khe tieáng saùo vaúng ñöa xa
Vui
thay moät khuùc cuøng non nöôùc
Tình
noï maây kia deã bieát ta.
2.
Toïa uûng quaàn phong phuù baïch vaân
Oanh
ñeà thaâm coác baát tri xuaân
Nham
tieàn hoa vuõ taân phaân laïc
Ngoï
moäng sô hoài thuùc coå nhaân
Dòch:
Nôi
choán non cao phuû baïch vaân
Tieáng
oanh hang vaéng nhaéc muøa Xuaân
Hoa
treân söôøn nuùi thi nhau ruïng
3.
Taïc
tieâu thanh taïi thuï gian ña
Haïc
laõnh sôn khoâng naïi nhó haø
Nhaät
moä tieâu dieâu vu giaùp vuõ
Thuï
phong nieãu nieãu Ñoäng Ñinh ba
Chi
dö coå baùch tam phaân thuùy
Voâ
phuïc söông phong nhò nguyeät hoa
Quaùi
ñeå Lan Ñaøi bi Toáng Ngoïc
Baát
nhö löu khöù nhaäm thuøy tha
Vuõ
Hoaøng Chöông dòch:
Rì
raøo caây vaúng tieáng ñeâm qua
Nghe
laïnh ñoài khoâng chieác haïc giaø
Vu
Giaùp chieàu buoâng möa laát phaát
Ñoäng
Ñình thu gôïn soùng bao la
Tuøng
khoâ chæ soùt ñoâi phaàn laù
Baøng
rôïp ñaâu tìm moät taùn hoa
Laï
noãi ñau loøng chi Toáng Ngoïc,
Coøn
hay maát haõy maëc trôøi xa.
Sau
ñaây laø moät vaøi baøi thô
Noâm:
1-
Mai
tónh, song thanh, luùc ngôùt möa
Maønh
töông phaûng phaát aùn sen ñöa
Tieáng
chuoâng Thieân Muï canh haàu saùng
Giaác
moäng hoaøng löông ñaõ tænh
chöa?
2-
Löõng
thöõng beân trôøi ngoïn raùng
thöa
Daëng
bôø thu thaûo ngôùt côn möa
Reâu
xanh ñaù moïc nhìn ñöôøng
cuõ,
Khoùi
bieác thaønh xaây töôûng daáu
xöa
Maây
phuû nhòp caàu sen aån öôùc
Caây
loàng boùng nöôùc caûnh thöøa
öa
Khaùch
quen naêm tröôùc baây giôø ñeán
Thöû
hoûi non soâng ñaõ bieát chöa?
3-
Thuyeàn
töø moät laù vôi vôi
Bieån
traàn chôû bieát maáy ngöôøi
traàm luaân.
Nhaát
thieát voâ höõu nhö Phaät giaû
Phaät
laø ngöôøi hæ xaû töø
bi
Xem
trong ñôøi hö huyeãn coù ra chi
Ñeán
theâ töû quoác thaønh cuõng boû
Non
tuyeát laõnh saùu naêm tu khoå haïnh
Maønh
hình haøi xem coù cuõng nhö khoâng.
Mieãn
tu haønh ñaïo quaû cho xong
Xem
nhaân theá ví baèng nhö deùp raùch
Vì
ngaøi thaáy chuùng sanh trong hoûa traïch
Nhöõng
lao ñao khoå aùch nghieät ngheøo.
Traûi
kieáp xöa gaây nghieäp chöôùng
ñaõ nhieàu
Neân
luaân chuyeån chòu ñieàu baùo öùng.
Vaäy
ngaøi môùi ra tay baïc chöûng
Vôùt
loaøi meâ cho khoûi choán traàm luaân
Treân
thì baùo ñaùp ñaáng quaân
thaân
Döôùi
ñeán moãi loaøi ñeàu teá
ñoä
Chuyeån
xe phaùp rra ñôøi daïy doã
Daáu
tieân phong thieân coå haõy coøn truyeàn,
Ñem
loøng veà phaûn baøn hoaøn nguyeân
Thôøi
muoân kieáp ñöôïc sieâu nhieân
treân coõi tònh
Töôøng quang thöôùc phaù thieân sinh bònhCam
loä naêng tröø vaïn kieáp tai.
Haõy
khuyeân ngöôøi thay maét ñoåi
tai,
Ñeå
cho ai naáy laâu daøi kim thaân
Vui
chi thöù moät maûnh traàn,
4-
Ngöôøi ñôøi haù ñaëng
bao laâu
Traéng
raêng phuùt ñaõ baïc ñaàu
nhö chôi
Theá
giôùi nhö khoâng hoa,
Nhaân
sinh nhö moäng huyeãn,
Ví
baèng chaúng kieám phöông tu luyeän
Chi
khoûi ñaâu huyeãn caûnh buoäc vaøo
mình?
Trong
traêm naêm ñaëng maáy luùc an bình
Roài
ñaõ thaáy toùc xanh thaønh toùc
baïc.
Haø
tu ñaõi linh laïc
Nhieân
haäu thuûy tri khoâng?
Nhöõng
naâng niu sôùm luïc toái hoàng
Nhöõng
xaï öôùp höông xoâng nöùc
nôû.
Non
soâng coøn khi boài khi lôû
Huoáng
thaân ngöôøi nhö boùng ñoå
phuø du
Vui
söôùng chi maø ñeo ñuoåi choán
dieâm phuø,
Trong
ba coõi ngoù ñöôøng nhö hoûa
traïch
Chieác
thuyeàn töø sôùm khuya ñöa
khaùch
Nöôùc
thanh löông röûa saïch traàn ai
Hôõi
xin ngöôøi thay maét ñoåi tai
Thì
chín phaåm lieân ñaøi leân coù
luùc
Ñaïo
thuï baát taøi vieân quaû thuïc
Linh
caên vò chuûng giaùc hoa höông
Treân
maây ruû taám loøng thöông
Vaäy
neân xuoáng böôùc môû ñöôøng
ngu moâng,
Phaät
tieân voán cuõng moät loøng.
Vaên
chöõ Haùn cuûa thieàn sö Vieân
Thaønh raát trang nhaõ vaø coù nhieàu
khí löïc. Baøi baït oâng vieát
cho kinh Phaùp Baûo Ñaøn ñöôïc
raát nhieàu baäc thöùc giaû ñöông
thôøi ca ngôïi.
Thieàn
sö Vieân Thaønh maát naêm 1928, thoï
49 tuoåi. OÂng tu ñöôïc ba möôi
hai naêm, ôû Ba La Maät 27 naêm vaø
leân Tra Am ñöôïc coù naêm naêm.
Ñeä töû coù boán ngöôøi:
Trí Uyeân, Trí Hieån, Trí Giaûi
vaø Trí Thuû. Thieàn sö Trí Thuû
laø ngöôøi duy nhaát xuaát gia ôû
Tra Am. OÂng ñaõ trôû thaønh moät
trong nhöõng coät truï cuûa Phaät giaùo
Vieät Nam caän ñaïi.
Baây
giôø, ta haõy tìm hieåu sô löôïc
sô löôïc veà cuoäc ñôøi
caùc vò chöùng minh ñaïo sö
cuûa hoäi An Nam Phaät Hoïc laø Ñaéc
AÂn, Phöôùc Haäu, Tònh Haïnh vaø
Giaùc Nhieân.
Thieàn
sö Ñaéc AÂn teân Ñaëng Kyø
Ñinh, sinh naêm 1873 ôû Quaûng Bình.
Naêm möôøi tuoåi ñöôïc
leân ôû chuøa Linh Muï. Naêm 22 tuoåi
oâng ñöôïc thuï cuï tuùc
giôùi ñaøn Baùo Quoác do thieàn
sö Löông Duyeân chuû toïa. Naêm
ba möôi chín tuoåi oâng veà chuøa
Quoác AÂn vaø ñaéc phaùp vôùi
thieàn sö Thanh Hy truù trì chuøa naøy
vaø ñöôïc phaùp hieäu laø
Ñaéc AÂn. Naêm oâng boán möôi
hai tuoåi thì thieàn sö Thanh Hy tòch;
oâng ñöôïc cöû laøm toïa
chuû chuøa Quoác AÂn. Naêm sau oâng
truøng tu chaùnh ñieän Quoác AÂn.
Vaø naêm boán möôi boán tuoåi
oâng ñöôïc cöû laøm truù
trì chuøa Linh Muï. Naêm naêm möôi
hai tuoåi, oâng ñöôïc môøi
laøm ñeä tam toân chöùng trong giôùi
ñaøn chuøa Töø Hieáu. OÂng
tòch naêm 1935, thoï 62 tuoåi. Vò truù
trì chuøa Vaïn Phöôùc ñi caâu
ñoái nhö sau:
Hoaøng dieäp khoâng
hoa tinh theá moäng
Thieàn
sö Phöôùc Haäu sinh naêm 1866 taïi
laøng An Tuyeàn, tænh Thaùi Bình ôû
Baéc Kyø. OÂng xuaát gia hoài coøn
beù thô. Naêm 1884 oâng thuï giôùi
laøm ñeä töû cuûa thieàn sö
Taâm Truyeàn, vaø theo hoïc ba naêm vôùi
thieàn sö naøy. Naêm 1909, oâng ñöôïc
ñaéc phaùp vôùi thieàn sö,
hieäu laø Phöôùc Haäu. Baøi keä
ñaéc phaùp nhö sau:
Thuaàn thaønh
baûn tính theå nhö trung
Ñöùc
thònh töø naêng moâng Phöôùc
Haäu
Chaân
truyeàn y baùt chaán toâng phong
Dòch: Theå voán thuaàn thaønh tính saùng trong Traàn
taâm röûa saïch lyù bao dung
Ñöùc
lôùn töø bi neân phöôùc
haäu
Chaân
truyeàn y baùt raïng toâng phong.
Naêm
1916, boä Leã môøi oâng laøm truù
trì chuøa Tröôøng Xuaân. Naêm
1920 oâng giöõ chöùc truù trì
chuøa Linh Quang, vaø ñeán naêm 1939
oâng sung chöùc taêng cöông vaø
truù trì chuøa Baùo Quoác. OÂng
tòch naêm 1953 taïi chuøa Baùo Quoác,
thoï 87 tuoåi, coù tôùi saùu möôi
tuoåi haï. OÂng cuõng laø moät thieàn
sö öa ngaâm vònh. Thô cuûa oâng
coù gaàn tôùi traêm baøi maø
chöa thu goùp laïi ñöôïc. Sau ñaây
laø moät vaøi baøi ñöôïc
ngöôøi bieát ñeán nhieàu
nhaát:
1-
Taâm
thanh thieân nguyeät höõu
Taùnh tònh haûi voâ ba Vieân
minh taän nhaát ñieåm
Phoùng
xuaát maõn sôn haø
Dòch:
Taâm
laëng vaàng traêng toû
Tính
yeân soùng chaúng xao
Chæ
moät ñieåm troøn saùng
Maø
raïng caû sôn haø
2-
Kinh
ñieån löu truyeàn taùm vaïn tö
hoïc
haønh khoâng thieáu cuõng khoâng dö
hoâm
nay tính laïi chöøng queânheát
chæ
nhôù treân ñaàu moät chöõ
nhö
3-
UÙi
chaø chaø, thaùp cao
Treøo
leân thöû theá naøo
Chuøa
Vua, thaày chuùc tuïng
Cöûa
Phaät, chuùng ra vaøo
Chuoâng
troáng vang löøng nuùi
Ñuoác
ñeøn raïng töïa sao
Cuûa
tieàn laøm theá aáy
Coâng
ñöùc bieát laø bao!
(Ñaùm Chay
Chuøa Thieân Muï)
Thieàn
sö Tònh Haïnh sinh naêm 1889 taïi laøng
Döôõng Moâng Thöôïng, quaän
Phuù Vang, tænh Thöøa Thieân, xuaát
gia luùc möôøi saùu tuoåi vôùi
ngöôøi em ruoät laø thieàn sö
Tònh Khieát, taïi chuøa Töôøng
Vaân, laøm ñeä töû cuûa thieàn
sö Thanh Thaùi. Naêm hai möôi boán
tuoåi, oâng thuï Cuï Tuùc giôùi
taïi giôùi ñaøn Phuùc Laâm
ôû Quaûng Nam do thieàn sö Vónh Gia
laøm chuû toïa. Naêm hai möôi taùm
tuoåi, oâng ñöôïc theo hoïc taäp
lôùp Phaät phaùp cuûa thieàn sö
Hueä Phaùp môû taïi chuøa Thieân
Höng. Naêm ba möôi hai tuoåi, oâng ñöôïc
cöû laøm toïa chuû chuøa Töôøng
Vaân. OÂng cuõng töøng ñeán
nghe thieàn sö Phöôùc Hueä giaûng
daïy taïi chuøa Truùc Laâm. OÂng tich
naêm 1933, thoï boán möôi laêm tuoåi.
Sôn moân ñi caâu ñoái nhö sau:
Nieát
baøn chaân cöùu caùnh, phöông
naêng taùn thuû nhaân hoaøn, thaäp
dö nieân ñaïi chuyeån phaùp luaân,
tuøng kim khöù höôùng Quang Minh quoác;
Saéc
töôùng baûn lai khoâng, chæ hôïp
theâ taâm tònh ñoä, tam thieân boá
vi traàn voõng,nhöôïng ngaõ dö
ö Töï Taïi Thieân.
(Nieát
Baøn ñaõ chöùng, giaûi thoaùt
giöõa nhaân hoøa, möôøi maáy
naêm xe Phaùp xoay troøn, nay môùi thaúng
ñöôøng veà cöïc laïc;
Saéc
töôùng vaãn khoâng, nhaät duïng
trong tònh ñoä, ba ngaøn coõi löôùi
buûa khaép, rieâng ai vui thuù caûnh Chaân
Nhö)
Nhö
chuùng ta thaáy, nhöõng vò taêng
só ñaõ ñoùng goùp vaøo
phong traøo phuïc höng cuûa Phaät giaùo
taïi Trung kyø phaàn lôùn thuoäc veà
hai trung taâm lôùn: trung taâm Thöøa
Thieân vaø Trung taâm bình Ñònh.
Veà trung taâm Bình Ñònh ta chæ
môùi noùi ñeán thieàn sö
Phöôùc Hueä chuøa Tònh Laâm.
Hoäi Phaät hoïc Bình Ñònh laø
moät trong nhöõng hoäi hoaït ñoäng
khaù nhaát ôû Trung Kyø. Taïi chuøa
Long Khaùnh, moät Phaät hoïc ñöôøng
caáp trung ñaúng ñöôïc hoäi
thieát laäp ñaàu naêm 1937 do thieàn
sö Phöôùc Hueä ñöùng laøm
ñoác giaùo. Thieàn sö Phöôùc
Hueä vì lyù do söùc khoûe, töø
ñaây chæ ôû laïi Bình Ñònh
vaø daïy Phaät hoïc ñöôøng
Long Khaùnh, chöù khoâng ra Hueá nöõa.
Vì lyù do ñoù, nhieàu hoïc taêng
lôùp ñaïi hoïc taïi Hueá, trong
soá ñoù coù nhieàu vò ñöôïc
göûi töø Phaät hoïc ñöôøng
Löôõng Xuyeân ra, ñaõ theo veà
Bình Ñònh vaø tieáp tuïc hoïc
nôi Phaät hoïc ñöôøng Long Khaùnh.
Trong soá ñoù ta coù theå keå thieàn
sö Thieän Hoøa, Thieän Hoa, Hieån Thuïy,
Hieån Khoâng vaø Böûu Ngoïc.
Caùc
thieàn sö Bích Lieân (ôû Nam veà),
Baïch Sa, Minh Tònh vaø Thieân Ñöùc
ñeàu ñöôïc môøi laøm
giaûng sö cuûa tröôøng trung ñaúng
chuøa Long Khaùnh. Caùc cö só höõu
taâm hoä ñaïo nhö Nguyeãn Maïnh
Tröøng, Phan Thanh Khuyeán vaø Leâ Tö
Oanh ñeàu ôû trong soá nhöõng
ngöôøi hoaït ñoäng nhaát cuûa
hoäi. Caùc thieàn sö Chí Baûo (chuøa
Höng Khaùnh), Vieân Minh (chuøa Linh Phong), Chí
Thanh (chuøa Thieân Thoï), Chí Maãn (chuøa
Nhaïn Sôn), Cao Minh (chuøa Tònh Lieân),
vaø Töôøng Quang (chuøa Phöôùc
Sôn) ñeàu ñaõ ñoùng goùp
nhieàu cho Phaät söï ñòa phöông.
Ngoaøi
hai trung taâm Thöøa Thieân vaø Bình
ñònh, coøn coù trung taâm Ñaø
Naüng cuõng raát hoaït ñoäng. Vôùi
söï yeåm trôï cuûa caùc thieàn
sö Toân Nguyeân (chuøa Linh ÖÙng),
Toân Baûo (chuøa Vu Lan), Toân Thaéng (chuøa
Phoå Thieân), Thieän quaû (chuøa Tam Thai),
Phoå Trí (chuøa Phöôùc Laâm)
vaøPhoå Thoaïi (chuøa Long Tuyeàn), hoäi
Ñaø Thaønh Phaät Hoïc ñöôïc
thaønh laäp vaø moät taïp chí ñöôïc
xuaát baûn laáy teân laø Tam Baûo.
Thieàn sö Bích Lieân ôû Bình
Ñònh laøm chuû buùt taïp chí
naøy. Moät Phaät hoïc ñöôøng
ñöôïc khai giaûng taïi chuøa Phoå
Ñaø cho hai caáp tieåu hoïc vaø
trung hoïc do thieàn sö Giaùc Phong laøm
giaùm ñoác vaø thieàn sö Giaùc
Vieân (truù trì chuøa Hoàng Kheâ)
chuû giaûng.
Taïp
chí Tam Baûo xuaát baûn naêm 1937
ñaõ bò ñình baûn vaøo giöõa
naêm 1938. Taïp chí naøy thöôøng
ñeà caäp ñeán nhu yeáu thoáng
nhaát caùc ñoaøn theå Phaät giaùo
trong xöù thaønh moät hoäi Phaät Giaùo
Lieân Hieäp. Baûn yù vaø chuû ñích
haønh ñoäng cuûa hoäi Ñaø Thaønh
Phaät Hoïc, theo Tam Baûo, laø:
1)
Phoø khôûi taêng giôùi, nguyeän
cuøng chö Sôn Nam Baéc lieân ñoaøn,
ñeå baûo toàn Taêng Baûo.
2)
Nguyeän cuøng chö Sôn chaán chænh toân
phong, chung moät ñieàu leä thi haønh, caàn
nhaát laø phaûi giöõ cho ñöôïc
hoaøn toaøn giôùi haïnh(73).
Veà
moät hoäi Phaät giaùo lieân hieäp thoáng
nhaát, Tam Baûo ñeà nghò toå
chöùc hai cô quan: cô quan Hoaèng Phaùp
vaø cô quan Hoä Phaùp. Cô quan Hoaèng
Phaùp do chö taêng chuû ñoäng, goàm
coù caùc traùch vuï nghi leã, toå
chöùc, truyeàn baù vaø giaùo duïc.
Cô quan Hoä Phaùp, do cö só phuï traùch
goàm coù caùc traùch vuï cöùu
teá, ngoaïi giao, kieåm saùt, kieán truùc,
ñieàu ñoä vaø kinh teá(74).
Ñeå
chaám döùt chöông naøy, ta haõy
noùi ñeán vò ni sö tieân phong cho
ni giôùi ôû Trung Kyø: Ni sö Dieân
Tröôøng, ngöôøi ñaõ khai
saùng chuøa Truùc Laâm, nôi khôûi
ñieåm cuûa phong traøo chaán höng
Phaät hoïc.
Ni
Sö Dieân Tröôøng hoï Hoà Ñaéc,
sinh naêm 1863 taïi laøng An Truyeàn huyeän
Phuù Vang tænh Thöøa Thieân. Meï cuûa
baø laø Coâng Nöõ Thuùc Huaán,
con gaùi cuûa Tuøng Thieän Vöông. Baø
xuaát gia taïi chuøa Töø Hieáu naêm
1898, hoài baø ba möôi saùu tuoåi,
sau khi nhaän thaáy cuoäc ñôøi laø
voâ thöôøng vaø khoå ñau: choàng
vaø con trai baø ñaõ maát baø
chæ coøn laïi moät coâ con gaùi(75).
Thieàn sö Haûi Thieäu (Cöông Kyû)
cho baø Phaùp danh Thanh Ninh, phaùp töï
Dieân Tröôøng.
Baø
tu haønh raát tinh tieán. Naêm 1910, baø
ñöôïc ñi thoï giôùi cuï
tuùc ôû ñaïi giôùi ñaøn
Quaûng Nam do thieàn sö Vónh Gia laøm chuû
toïa, sau moät thôøi gian thöïc taäp
taïi Töø Hieáu, baø ñöôïc
thieàn sö Cöông Kyû uûy thaùc
ra truøng tu chuøa Phoå Quang ôû gaàn
doác Beán Ngöï ñeå truù trì
vaø laøm cô sôû tu hoïc cho moät
ni chuùng.
Chuøa
Phoå Quang vöøa ñöôïc truøng
tu xong thì ñöôøng xe löûa thieát
keá chaïy ngang tröôùc coång chuøa.
Thaát voïng, baø tìm vaøo moät ngoïn
ñoài ôû gaàn Caàu Lim, thuoäc
thoân Thuaän Hoøa ôû laøng Döông
Xuaân Thöôïng vaø laäp chuøa Truùc
Laâm.
Chuøa
Truùc Laâm laäp xong, baø vaøo chuøa
Taây Thieân xin vôùi sö huynh laø
thieàn sö Taâm Tònh cho pheùp thieàn
sö Giaùc Tieân ra truù trì. Baø
laäp ni xaù rieâng taïi chuøa vaø
quy tuï moät soá caùc vò ni sö khaùc
tôùi tu hoïc, trong ñoù coù caùc
ni coâ Chôn Höông, Dieäu Höông,
Giaùc Haûi v.v… sau naøy seõ
ñoùng nhöõng vai troø quan troïng
trong söï laõnh ñaïo ni giôùi.
Naêm 1924, caùc vò naøy ñöôïc
thuï giôùi taïi giôùi ñaøn
Töø Hieáu do baø laøm y-chæ-sö.
Naêm 1925, ñuùng vaøo ngaøy Phaät
Ñaûn, baø röôùc caùc thieàn
sö Taâm Tònh (chuøa Taây Thieân) vaø
Hueä Phaùp (chuøa Thieân Höng) ñeán
Truùc Laâm tuïng kinh Phaùp Hoa. Ñeán
tröa, sau khi boä Phaùp Hoa ñöôïc
tuïng xong, baø laøm leã taï ôn hai
vò vaø taát caû ñaïi chuùng,
roài vaøo thieàn phoøng ngoài kieát
giaø maø thò tòch. Baø thoï ñöôïc
saùu möôi boán tuoåi.
Thieàn
sö Vieân Thaønh coù laøm baøi keä
taùn sau ñaây:
Thieän tai nöõ ñaïo sö!Giaûi
thoaùt nhaân trung kieät
Thònh
nieân xaû theá vinh
Phoûng
ñaïo ngoä Thieàn Duyeät
Baùt
kính thò caên trì
Tröôøng
trai thuû toá tieát
Uaûn
giôùi phuø vaân khoâng
Phieàn
naõo haûi thuûy kieät
Giaùc
moäng caûnh töø chung
Ñoä
meâ thaùo baûo phieät
Coâng
ñöùc maõn chieân laâm
Thanh
löông ñaúng tueá nguyeät
An
oån toïa boà ñoaøn
Lieãu
chöùng voâ sinh quyeát
Sôn
saéc thanh tònh thaân,
Kheâ
thanh quaûng tröôøng thieät
Tích
lai baûn baát sinh
Kim
khöù haø taèng dieät
Sieâu
nhieân bæ ngaïn ñaêng
Lieân
ñaøi dieäu höông khieát
Dòch:
Laønh thay nöõ ñaïo söBaäc
giaûi thoaùt haøo kieät!
Boû
vinh hoa cuoäc ñôøi
Tìm
vui nôi thieàn duyeät.
Phaùp
baùt kænh haønh trì
Neáp
tröôøng trai tinh khieát
Uaån.,
giôùi nhö maây bay
Bieån
naõo phìeân khoâ dieät
Lôøi
kia laø suoái reo
Thaân
kia laø nuùi bieác
Xöa
chöa heà coù sinh
Nay
cuõng khoâng töøng dieä
Bôø
beân kia böôùc leân
Ñaøi
sen höông dieäu khieát.
(66)Teân
chuøa thieàn sö laø Tueä Phaùp, nhöng
chöõ Tueä cuõng ñoïc laø
Hueä, nhaát laø ôû Trung vaø Nam
(69)Thieàn
sö Vieân Giaùc teân laø Nguyeãn Khoa
Luaän, sinh naêm 1834 taïi Thöøa Thieân.
OÂng ñoã cöû nhaân khoa Taân
Daäu (1861) döôùi trieàu vua Töï
Ñöùc. OÂng töøng laøm aùn
saùt Quaûng Bình, boá chính Quaûng
Ngaõi vaø Thanh Hoùa. Sau khi trieàu ñình
ñeà nghò hoøa vôùi quaân
Phaùp, oâng thaát voïng töø quan.
Naêm 1886 oâng xuaát gia taïi chuøa Töø
Hieáu, laøm ñeä töû thieàn
sö Cöông Kyû, ñöôïc phaùp
danh laø Thanh Chaân, roài veà chuøa
Ba La Maät tu haønh, naêm 1891 oâng thuï tyø
kheo giôùi taïi giôùi ñaøn
Baùo Quoác, cuõng do thieàn sö Cöông
Kyû truyeàn giôùi. OÂng tòch naêm
1900, thoï 67 tuoåi.
(70)Nguyeãn
Khoa Taân töï laø Töù Phöông.
Hieäu laø Bình Nam, ñaõ töøng
lmaø hoäi tröôûng hoäi An Nam Phaät
Hoïc. OÂng laø con thöù tö cuûa
Nguyeãn Khoa Luaän (aùn saùt Thanh Hoùa,
sau naøy di tu thaønh thieàn sö Vieân Giaùc
chuøa Ba La Maät). Ñaäu cöû nhaân
naêm 1894, oâng giöõ chöùc toång
ñoác Quaûng Nam, sau ñöôïc thaêng
thöôïng thö boä hoä, hieäp taù
ñaïi hoïc só sung cô maät vieän
ñaïi thaàn döôùi trieàu vua
Khaûi Ñònh. OÂng chôi raát thaân
vôùi thieàn sö Vieân Thaønh. OÂng
hoïc Phaät baèng nhieàu caùch ñoïc
Haûi Trieàu AÂm vaên khoá, vaø
cuõng nghieân cöùu Duy Thöùc Hoïc
chung vôùi Vieân Thaønh. Coù laàn
oâng göûi taëng Vieân Thaønh moät
böùc aûnh coù boán caâu:
Mang
mang ñaïi ñòa trung
Haø
chaân nhi haø giaû?
Chö
Phaät thò chuùng sanh
Bình
Nam dieäc phi ngaõ
Dòch:
Meânh
moâng treân coõi ñaát
Bieát
gì chaân gì giaû
Chö
Phaät laø chuùng sinh
Bình
Nam cuõng phi ngaõ
OÂng coù
laøm baøi thô sau ñaây taëng Vieân
Thaønh:
Thuùy
truùc hoaøng hoa ñaïi nhaõ phong
Cao
nhaân teå saéc tòch döông hoàng
Taân
thi ngaâm bieán hoàn voâ tröôùc
Taâm
coäng nhaøn vaân quaù thaùi thoâng
Dòch:
Truùc
bieác hoa vaøng trang nhaõ phong
Cao
nhaân chieàu ngaâm giaûi maây hoàng
Thô
tieân ngaâm maõi khoâng vöôùng
Loøng
tôï maây bay giöõa hö khoâng
Naêm
1924, ong coù göûi thænh moät Ñaïi
Taïng Kinh goàm hôn 8.000 cuoán ñeå
bieáu vua Khaûi Ñònh. Kinh naøy ñöôïc
vua caát ôû cung An Ñònh ñeå
laøm taøi lieäu hoïc taäp. OÂng laøm
hoäi tröôûng hoäi An Nam Phaät Hoïc
naêm 1935. leã Phaät Ñaûn naêm aáy
vó ñaïi moät phaàn quan troïng laø
do oâng.
(71)Nguyeãn
Vaên Thoa: Thieàn Sö Vieân Thaønh.
Moân ñoà Ba La Maät vaø Tra Am aán
haønh. Nha Trang 1974.
(75)Con
gaùi baø teân Nguyeãn Thò Kim Ñính,
sau naøy laø baø baùc só Tröông
Xöôùng, moät trong nhöõng ngöôøi
coù coâng vôùi coâng cuoäc phuïc
höng Phaät hoïc sau naøy.
---o0o--- |